İlaç Güvenliği. Prof. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA

Transkript

1 İlaç Güvenliği Prof. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA

2 Tanımlar Epidemiyolojik veriler İlaç uygulama süreçi İlaç güvenliğinde oluşabilecek sorunlar Önleme önerileri

3 Tanımlar Medikasyon hatası: Medikasyon uygulama süreçi sırasında ortaya çıkan her türlü hata. Adverse ilaç reaksiyonu: Medikasyona bağlı ortaya çıkan her türlü zararlı etki/olay. Yan etki: İlaçın farmakolojik özellikleri nedeni ile beklenilen ve bilinen, ancak istenmeyen etkisi.

4 İlaç Uygulama Evreleri Reçeteleme (hastanelerde ilaç istemi yazma) Uygulama İzleme (monitarizasyon)

5

6 Amerika Birleşik Devletleri Verilerine Göre Medikasyon Hataları: IoM Raporu Yılda en az 1,5 milyon önlenebilir medikasyon hatası Hastanelerde Yatan Hastalarda 400,000/yıl önlenebilir medikasyon hatası Yaklaşık 1 medikasyon hatası/hasta günü Ayaktan Tedavi (poliklinik) Hastalarında 530,000/yıl önlenebilir hata (Medicare) Yılda 7000 ölüm Sağlık sistemine yükü 177 milyar dolar

7 Hastanelerde Medikasyon Hata Hızları Reçeteleme Hataları ,400/1000 yatış /1000 ilaç istemi (order) /100 hata yapma fırsatı Uygulama Hataları /100 doz 3.3/100 doz (yoğun bakım üniteleri, ABD) %34, i.v. Medikasyon uygulamaları (UK, Almanya) %49, i.v. Medikasyon uygulamaları (UK)

8 Ayaktan Tanı ve Tedavi Merkezlerinde Medikasyon Hataları Reçeteleme Hataları Reçetelerde en az bir hata saptanma oranı, %21 Ayaktan Hemodializ Merkezlerinde Reçeteleme hatası yapılan hasta oranı, %9.7 Hasta başına medikasyon ilişkili sorun, 0.45/ay Ayaktan Kemoterapi Merkezlerinde Hatalı uygulama yapılan doz oranı, %3

9 Medikasyon Hatalarının Önlenebilirliliği İlaç uygulamalarına bağlı gelişen adverse reaksiyonların %27-50 si önlenebilir.

10 İlaç Uygulama Evreleri Reçeteleme (hastanelerde ilaç istemi yazma) Uygulama İzleme (monitarizasyon)

11

12 Reçeteleme Hasta ile ilgili faktörleri göz önüne alarak, klinik soruna yönelik en uygun ilaç veya ilaçların seçilmesi, Uygulama yolu, dozu, zamanı ve rejiminin belirlenmesi, Tedavi planının detaylı iletişiminin sağlanması, Yazılı, sözlü veya elektronik Hasta/hasta yakını ile sözlü iletişim Dökümantasyon. Patient safety curriculum guide, World Health Organization

13 Reçeteleme Hataları İlaç ile ilgili bilgi yetersizliği veya eksikliği Hasta ile ilgili faktörlerin göz önüne alınmaması (gebe, yaşlı, organ yetmezliği, allerji, diğer ilaçlar, gibi) Yanlış hasta, yanlış ilaç, yanlış zaman, yanlış doz, yanlış uygulama şekli Yetersiz iletişim Dökümantasyon hataları (okunulamayan yazı, eksik yazım gibi) Doz hesaplanmasında yanlışlar Patient safety curriculum guide, World Health Organization

14 Uygulama Uygulanacak ilacı uygulamaya hazır bir hale getirmek (doz hesaplanması, sayım, karıştırma, etiketleme veya başka bir hazırlama yöntemi), Allerji sorgulaması, Doğru ilacı, doğru hastaya, doğru dozda, doğru yoldan, doğru zamanda uygulama, (5 D veya 5 R) Dökümantasyon. Patient safety curriculum guide, World Health Organization

15 Uygulama Hataları YANLIŞ HASTA, uygulama yolu, zaman, doz, İLAÇ, Uygulamayı atlama, unutma, Yetersiz dökümantasyon Patient safety curriculum guide, World Health Organization

16 İzleme İlaçın etkinliğinin, uygun kullanımının ve hastaya bir zararı olmadığının izlenmesi, Dökümantasyon. Patient safety curriculum guide, World Health Organization

17 İzleme Hataları Yan etkilerin izlenmemesi, Etkili olmayan ilacın kesilmemesi veya buna rağmen tedavinin tamamlanması, İlaçın etkin olmasına rağmen tedavi süresi dolmadan kesilmesi, Gerekli olduğu durumlarda ilaç düzeylerinin ölçülmemesi veya izlenmemesi, İletişim yetersizlikleri. Patient safety curriculum guide, World Health Organization

18 Caveats

19 Medikasyon Hatalarının En Sık Görüldüğü İlaçlar 1. Insulin (8%) 2. Anticoagulants (6.2%) 3. Amoxicillin (s) (4.3%) 4. Aspirin (2.5%) 5. Trimethoprim-sulfamethoxazole (2.2%) 6. Hydrocodone/acetaminophen (2.2%) [Vicodin/Norco] 7. Ibuprofen (2.1%) 8. Acetaminophen (1.8%) 9. Cephalexin (1.6%) 10. Penicillin (1.3%).

20 Sonuçları Ağır Medikasyon Hatalarına Insulin Morphine Heparin Fentanyl Hydromorphone Warfarin Potassium Chloride Vancomycin Enoxaparin Metoprolol Tartrate Furosemide Methylprednisolone Meperidine En Sık Neden Olan İlaçlar

21 İlaç Güvenliğinde En Sık Rastlanılan Sorunlar İlaçla ilgili bilgi yetersizliği, Hasta ile ilgili bilgi eksikliği, Kuralların çiğnenmesi, Unutkanlık, yorgunluk, dikkatsizlik, Yazım hataları, Verilecek ilaçın doğrulanmasında hatalar, İlaçın dozunun doğrulanmasında hatalar, İlgili servisler arasında iletişim eksikliği, İnfüzyon pompalarına bağlı hatalar, Yetersiz monitorizasyon, Hazırlama (preparasyon) hataları, Standardizasyon olmayışı, İlaç bulundurma sıkıntıları. Preventing Medication Errors: Quality Chasm Series, Institute of Medicine, 2007.

22 İlaç Güvenliğini Zorlayan Faktörler-1 Sistemle İlgili Faktörler İnsan gücü İş yükü Kurumsal iklim Politika, protokol ve süreçler Süreçlerle İlgili Faktörler Çalışanlarda dikkat dağıtıcı ve görevle ilgili kopukluğa neden olan uygulamalar Dökümantasyon sorunları İletişim sorunları İzleme ve değerlendirme yöntemleri Cihaz eksiklikleri ve yetersizlikleri

23 İlaç Güvenliğini Zorlayan Faktörler-2 Çalışanlar İle İlgili Faktörler Bilgi eksikliği Eğitim eksikliği Deneyim Yorgunluk ve uykusuzluk Medication administration safety, Patient safety & quality: An evidence-based handbook

24 Önleme Önerileri Ulusal yaklaşım Kurumsal yaklaşım Eğitim Tıp, hemşirelik ve eczacılık eğitimlerinde konunun hem mezuniyet öncesi hem de mezuniyet sonrasında yer alması Sistem değişimi Kültür değişimi-hasta merkezli, kanıta-dayalı uygulamalar ağırlıklı, kalite ve hasta güvenliği öncelikli, iletişime açık, şeffaf yönetim ağırlıklı yeni bir sistem Sistem değişimi Teknolojik-CPOE, bar-code, elektronik hasta kayıt sistemi, elektronik reçete, uyarı sistemleri, karar destek sistemleri, v.b. Kanıta dayalı klinik uygulamalar

25 Toplumda İlaç Güvenliği Farkındalığı Yaratma ve Eğitim

26 Medication errors: Cut your risk with these tips Hastalara Öneriler Keep an up-to-date list of all your medications, including nonprescription and herbal products. İlaç listesi yap! Store medications in their original labeled containers. İlaçları kendi kutusunda tut! Save the information sheets that come with your medications. İlaç bilgi formlarını sakla! Use the same pharmacy, if possible, for all of your prescriptions. Mümkün olduğunca aynı eczaneye git! When you pick up a prescription, check that it's the one your doctor ordered. İlacını alınca, doktorunun reçetelediği olduğundan emin ol! Don't give your prescription medication to someone else and don't take someone else's. Sana verilen bir ilacı başkasına verme, başkasına reçetelenen ilacı kullanma! Mayo Foundation for Medical Education and Research (MFMER), Oct 15, 2011

27 GOING TO THE HOSPITAL: WHAT YOU NEED TO KNOW

28 Erdal Akalın