Mehmet Özgür AVCI MİRASIN MAHKEME KARARIYLA PAYLAŞILMASI

Transkript

1 Mehmet Özgür AVCI MİRASIN MAHKEME KARARIYLA PAYLAŞILMASI

2 ÖNSÖZ Mirasın Mahkeme Kararıyla Paylaşılması isimli bu çalışmanın temelini, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalında hazırlanmış olan ve Prof. Dr. Serap Helvacı, Prof. Dr. O. Gökhan Antalya, Prof. Dr. M. Kamil Yıldırım, Prof. Dr. M. Tufan Öğüz ve Prof. Dr. B. İlkay Engin den oluşan jüri tarafından tarihinde oyçokluğu ile kabul edilen doktora tezi oluşturmaktadır. Değerli jüri üyelerinin görüşleri doğrultusunda ve tezin savunulmasından sonraki dönemde gerçekleşen mevzuat değişiklikleri -özellikle 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu- çerçevesinde gerekli değişiklikler yapılmıştır. Bilim adına çıkılan yolculukta asistanı olabilme gururuna erişerek, kendisiyle birlikte çalışabilme fırsatını yakaladığım muhterem hocam Prof. Dr. Cevdet Yavuz a; kişiliği ve karakteriyle her daim bana örnek olan ve bir anne şefkatini benden hiçbir zaman esirgemeyen tez danışmanım sevgili hocam Prof. Dr. Serap Helvacı ya; asistanlığa başladığım günden beri desteğini hep yanımda hissettiğim ve konuya ilişkin fikirleri ile yoluma ışık tutan değerli hocam Prof. Dr. O. Gökhan Antalya ya en içten şükranlarımı sunuyorum. Tezin yazımı sırasında değerli zamanını ayırarak, birlikte çalışabilme imkanını bana tanıyan saygın bilimadamı Prof. Dr. M. Kamil Yıldırım a; jüride yer almayı kabul ederek, konuya ilişkin ortaya koydukları görüşleri ile bilimsel destek sağlayan sayın hocalarım Prof. Dr. M. Tufaz Öğüz e ve Prof. Dr. B. İlkay Engin e teşekkürü bir borç biliyorum.

3 Çalışmanın Medeni Usul Hukuku ile ilgili bölümlerini okumak suretiyle katkı veren sevgili dostum Dr. Evren Kılıçoğlu na ve akademik hayatın ilk günlerinden bu yana insanlığıyla ve dostluğuyla her zaman yanımda olan sevgili kardeşim Yard. Doç. Dr. A. Selçuk Özgenç e bu vesileyle tekrar sevgilerimi sunuyorum. Akademik yaşamın zorluklarına benimle birlikte katlanarak, verdiği destek ve gösterdiği sabır için sevgili eşim Av. H. Aslı Eker Avcı ya ne kadar teşekkür etsem azdır. Kısa bir süre önce dünyaya gelen ve hayatın anlamını bizlere gösteren canım oğlum E. Kerem Avcı iyi ki varsın Son olarak, kitabın basımını özenle gerçekleştiren başta Erol Öz olmak üzere, tüm On İki Levha Yayıncılık çalışanlarına teşekkür ederim. Ümraniye, Aralık 2014 Dr. Mehmet Özgür AVCI

4 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XVII GİRİŞ...1 Birinci Bölüm Genel Olarak Paylaşma 1. MİRAS ORTAKLIĞI...3 I. Kavram...3 II. Ortaklığın Oluşması...4 A. Ortaklığın Oluşması İçin Aranan Şartlar Ölümün gerçekleşmesi Birden fazla mirasçının bulunması...6 a. Genel olarak...6 b. Mirastan yoksunluğun etkisi...8 c. Mirastan çıkarmanın etkisi...10 d. Mirastan feragatin etkisi...11 e. Hükmi reddin etkisi Ortaklığın konusunun bulunması...13 a. Kavram...13 b. Hukuki niteliği...14 c. Terekede aktiflerin bulunmamasının ortaklığın oluşmasına engel olmaması...15

5 X B. Oluşma Anı...17 III. Hukuki Niteliği...17 IV. Özellikleri...19 A. Kanundan Doğması...19 B. Geçici Nitelikte Olması C. Tüzel Kişiliğinin Bulunmaması PAYLAŞMA KAVRAMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ...22 I. Kavram II. Hukuki Niteliği A. Terekedeki Aktiflerin Paylaşılmasında B. Terekedeki Pasiflerin Paylaşılmasında PAYLAŞMAYA HAKİM OLAN İLKELER...26 I. Mirasbırakanın Paylaştırma İradesine Uyulması İlkesi A. Mirasbırakanın Paylaşma Kuralları Koyması B. Mirasbırakanın Terekeyi Bizzat Paylaştırması II. Mirasçıların Serbest Paylaşma İlkesi A. Genel Olarak B. Sınırlanması Mirasbırakanın paylaşma kuralı koyması Vasiyeti yerine getirme görevlisi atanması...33 a. Mirasbırakanın paylaşma kuralı koymaması halinde b. Mirasbırakanın paylaşma kuralı koyması halinde...37 III. Mirasçıların Eşitliği İlkesi IV. Zayıf Durumda Olan Mirasçıların Korunması İlkesi...41 V. Aynen Paylaşma İlkesi VI. Alacaklıların Korunması İlkesi PAYLAŞMA ÇEŞİTLERİ...48 I. Gerçekleşme Şekli Bakımından A. Mirasbırakanın Paylaştırması B. Mirasçıların Paylaşması... 49

6 XI 1. Elden paylaşma Yazılı paylaşma sözleşmesi C. Mahkeme Kararıyla Paylaşma...51 II. Kapsam Bakımından...53 A. Tam Paylaşma...53 B. Kısmi Paylaşma Genel olarak Çeşitleri a. Objektif kısmi paylaşma b. Subjektif kısmi paylaşma...58 c. Karma kısmi paylaşma...61 III. Paylaşmanın Şekli Bakımından...62 A. Aynen Paylaşma...62 B. Satış Suretiyle Bedelin Paylaşılması...65 C. Karma Paylaşma...67 İkinci Bölüm Paylaşma Davası 5. PAYLAŞMA DAVASININ KANUNDAKİ YERİ, HUKUKİ NİTELİĞİ, YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME..69 I. Kanundaki Yeri II. Hukuki Niteliği...70 A. Genel Olarak...70 B. Çift Taraflı Dava Genel olarak Sonuçları...75 III. Yetkili ve Görevli Mahkeme PAYLAŞMA DAVASINDA TALEBİN İÇERİĞİ...78 I. Genel Olarak...78 II. Paylaşmanın Kapsamının Belirlenmesi... 80

7 XII A. Genel Olarak B. Terekenin Tespiti Genel olarak a. Aktifin belirlenmesi b. Pasifin belirlenmesi Terekenin Özgülenme Değerinin Belirlenmesi...85 III. Mirasçıların Miras Paylarının Belirlenmesi IV. Paylaşmanın Şekli V. Payların Oluşturulması VI. Payların Özgülenmesi PAYLAŞMA DAVASININ ŞARTLARI I. Miras Ortaklığının Sona Ermemiş Olması II. Tüm Mirasçıların Belli Olması A. Mirası Ret Süresinin Geçmesi B. Resmi Defter Tutmada Mirasçıların Beyanda Bulunmaya Çağrılması III. Paylaşmanın Ertelenmesini Gerektiren Sebeplerin Bulunmaması A. Paylaşma Zamanı B. Erteleme Sebepleri Mirasçıların anlaşmasıyla erteleme Mirasbırakanın ölüme bağlı tasarrufuyla erteleme Kanun gereği erteleme a. Mirasçılar arasında bir ceninin bulunması b. Resmi tasfiye Hakim kararıyla erteleme a. Paylaşmanın derhal yapılmasının malın veya terekenin değerini önemli ölçüde azaltması b. Tarımsal işletmenin özgülenmesinde ortaya çıkan sebepler

8 XIII 5. Mirasçılardan birinin tereke borcunun ödenmesini veya güvenceye bağlanmasını talep etmiş olması BENZER DAVALARLA İLİŞKİSİ I. Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası II. Sınır Anlaşmazlıkları ve Yüzölçümü Davası III. Paylaşma Konusu Değer Üzerinde Mülkiyet Davası IV. Miras Sebebiyle İstihkak Davası A. Davanın Ortak Mirasçılar Arasında Açılması Paylaşmanın gerçekleşmesinden önce Paylaşmanın gerçekleşmesinden sonra B. Davanın Üçüncü Kişilere Karşı Açılması V. Denkleştirme Davası VI. Tenkis Davası PAYLAŞMA DAVASININ TARAFLARI VE PAYLAŞMA KARARININ SONUÇLARI I. Taraflar A. Davacılar Mirasçılar a. Genel olarak b. Eş c. Devlet d. Kayyım e. Davacı olup olamayacağı tartışmalı olan kişiler aa. Mirasçılardan birinin alacaklısı veya icra memuru bb. Miras payını devralan kişi cc. Vasiyeti yerine getirme görevlisi dd. Terekeyi yönetmekle görevlendirilen kişi ve miras ortaklığı temsilcisi B. Davalılar II. Paylaşma Kararının Sonuçları A. Paylaşma Kararının Etkileri

9 XIV 1. Kurucu etkisi Ayni etkisi B. Yargılama Masrafları C. Paylaşma Sonrası Sorumluluk İlişkileri Mirasçıların birbirine karşı sorumluluğu a. Zapttan ve ayıptan sorumluluk b. Alacağın varlığından ve borçlunun ödeme gücünden sorumluluk c. Zamanaşımı Mirasçıların üçüncü kişilere karşı sorumluluğu a. Müteselsil sorumluluk aa. Genel olarak bb. Sorumluluğu sona erdiren haller aaa. Beş yıllık sürenin geçmesi bbb. Borcun bölünmesine veya nakline alacaklı tarafından rıza gösterilmesi b. Mirasçılara rücu PAYLAŞMA DAVASINDA ÖZELLİK TAŞIYAN DURUMLAR I. Değerinde Önemli Azalma Olmadan Bölünemeyen Mal A. Genel Olarak B. Özgüleme Tereke malı Değerinde önemli azalma olma Mirasçılardan birinin talebi C. Satış II. Eşlerin Birlikte Yaşadıkları Konutun ve Ev Eşyasının Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi A. Genel Olarak B. Mal Rejimi Hükümleriyle İlişkisi C. Kavram Eşlerin birlikte yaşadıkları konut Ev eşyası

10 XV D. Talebin Hukuki Niteliği E. Özgülemenin Şartları Birlikte yaşanılan konutun ve ev eşyasının mülkiyetinin mirasbırakana ait olması Sağ kalan eşin eski yaşamını devam ettirmesinin sağlanması Sağ kalan eşin talebi a. Talebin konusu aa. Birlikte yaşanılan konut üzerindeki talep aaa. Mülkiyet hakkı bbb. Haklı sebeplerin bulunması halinde mülkiyet yerine intifa veya oturma hakkı bb. Ev eşyası üzerindeki talep b. Talebin muhatabı c. Talebin süresi Kanundan doğan sınırlamaların bulunmaması a. Mirasbırakanın altsoyunun mirasbırakanla aynı meslek ve sanatı icra etmesi sebebiyle getirilen sınırlama b. Tarımsal taşınmazlara ilişkin sınırlama III. Özellikleri Olan Eşya A. Bütünlük Oluşturan Eşya, Aile Belgeleri İle Özel Anı Değeri Olan Eşya Genel olarak Bütünlük oluşturan eşya Aile belgeleri ile özel anı değeri olan eşya Mirasçıların anlaşamaması halinde hakim tarafından verilecek karar a. Genel olarak b. Bütünlük oluşturan eşya c. Aile belgeleri ile özel anı değeri olan eşya B. Mirasbırakanın Mirasçılardaki Alacakları C. Rehnedilmiş Tereke Malı D. Taşınmazlar...217

11 XVI E. Tarımsal İşletmeler* Genel olarak Düzenlemenin hukuki niteliği Özgülemenin objektif şartları a. Tarımsal işletmenin bulunması b. Tarımsal işletmenin ekonomik bütünlüğe sahip olması c. Tarımsal işletmenin yeterli tarımsal varlığa sahip olması Özgülemenin subjektif şartları a. Mirasçı olmak b. Özgüleme talebinde bulunmak c. İşletmeye ehil olmak aa. Genel olarak bb. Birden fazla mirasçının özgüleme talebinde bulunması Yan sınai işletmenin özgülenmesi a. Genel olarak b. Şartları aa. Yan sınai işletmenin sıkı şekilde tarımsal işletmeye bağlı olması bb. Tarımsal işletme yanında yan sınai işletmenin de özgülenmesinin talep edilmesi cc. Ehil olma Aile malları ortaklığının kurulması IV. Kat Mülkiyetine Çevirme Yoluyla Paylaşma SONUÇ KAYNAKLAR TOPRAK KORUMA VE ARAZİ KULLANIMI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN