S E R Î C ÎL T SA Y I S E R IE S «VOLÜM E N U M B E R 4 l A l f t S E R IE D BAND t V H E F T I İV/V ORMAN FAKÜLTESİ DERGİSİ

Transkript

1 S E R Î C ÎL T SA Y I S E R IE S «VOLÜM E N U M B E R 4 l A l f t S E R IE D BAND t V H E F T I İV/V S E R IE TOM E FA S C IC U L E İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ DERGİSİ R E V IE W O F T H E F A C U L TY O F F O R E S T R Y, U NTVERSITY O F İS T A N B U L Z E IT S C H R IF T D E R F O R S T L IC H E N FA K U L T A T D E R U N IV E R SIT A T İS T A N B U L R E V U E D E L A F A C U L T E F O R E S T İE R E D E L Ü N İV E R S İT E D T STA N B U L

2 TÜRKİYE DE KADASTRO SORUNLARI P rof. Dr. Tahsin TOKMANOÖLtP GİRİŞ * T ü rk Dil K urum unun sözlüğünde K adastro, «Bir ülkedeki her çeşit arazi ve m ülklerin yerini, alanını ve değerlerini belirtip plana bağlam a işi» olarak tanım lanm aktadır. Bu tanım lam aya rağm en uygulam ada, kadastro dar çerçeve içinde kalm ış ve «H ukuk K adastrosu» niteliğinden ileri gidem em iştir. H alk arasında, kadastro denilince, sınır anlaşm azlıklarını çözümleyen bir yöntem anlaşılm aktadır. Son yıllarda, kalkınm a planlarında ve diğer önemli belgelerde, kadastronun ekonomide, yönetim alanında ve çeşitli kalkınm a çalışm alarında faydalar sağlıyacak nitelikde olduğu belirtilm eye başlanm ıştır. Bu anlam daki kadastroya, çok yönlü k a dastro denilm ektedir. Ülkemizde henüz çok yönlü kadastro anlayışı yayılm am ıştır. Ülkem iz kalkındıkça bu anlayışın yaygınlaşacağını kesinlikle söyliyebiliriz. Batı ülkelerinde kadastro denilince daim a çok yönlü kadastro anlaşılm aktadır. «U luslar A rası K adastrocular Birliği» (FIG) kadastroyu şu şekilde tanım lam aktadır. «Taşınm az m alları, hukukun, kam u yönetiminin, ekonominin ve istatistik işlerinin duyduğu gereksinm e biçiminde gösteren ve tanım layan bir kam u hizmeti». Bizdeki tek yönlü veya tek am açlı k ad astro anlayışına karşılık, batı ülkelerinde çok yönlü veya çok am açlı kadastro anlayışı yerleşm iştir. Ülkem izde bugüne kadar yapılan kadastro çalışm aları da, tek yönlü kadastro anlayışı içinde kalm ıştır. H eredot tarihinde, A nadolu da bulunan eski Yunan Cumhuriyetlerinin D arius a haraç ödediği, D orrius un haracın adaletli ödenmesi için bu ülkeleri ölçtürdüğü^ yazılıdır. A nadolu da bu şekilde başlıyan kadastro çalışm aları, zam anla şekil ve yöntem değiştirerek günümüze kadar gelm iştir. Daim a kadastro tek yönlü olarak uygulanm ıştır. Osmanlı devletinde, ilk önce tarım alanlarının yazımı yapılm ıştır. B unlara «Defteri Köhne» ismi verilm iştir. D aha sonra (Kuyudu Kadime = E ski K ayıtlar) isimli m ülkiyet belgeleri düzenlenm iştir. D aha sonra (A razi Yoklam a K ütüğü) ve (Tapu Yoklam a D efteri) isimli m ülkiyet belgeleri yazılm ıştır. Bugün bu belgelerden faydalanılarak, sınır anlaşm azlıklarının giderilm esine çalışılm aktadır. E ski tü rk ler to p rak ta özel m ülkiyeti kabul etm em işlerdir. İslam anlayışına göre de, yeryüzündelti her şey tanrının m ülkiyeti altındadır. Bu anlayışlar içersinde bulunan türle toplumu, özel m ülkiyete bu sebeplede kad astro y a önem verm em iştir. Bu 1 I.Ü. Orm an Fakültesi Gcodezi ve Fotogroınctri Kürsüsü, İstanbul.

3 TÜ RK İY E DE KADASTRO SORUNLARI 41 tutum un bir sonucu olarak, ülkemizde kad astro geç kurulm uş ve pek gelişem em iştir. Osmanlı im p aratorlu ğ un d a da bütün to prak ların padişaha ait olduğu kabul edilirdi, diğer insanlar ancak birer kiracı durum unda idiler. H as. Tim ar ve Zeametin başındakiler to prak ların sahibi değillerdi, sadece birer m em ur durum unda idiler. Osm anlilarda, bütün topraklar Allah a veya onun elçisi durum unda bulunan Padişaha a it olduğundan Derebeylik sistem i asla kurulam am ıştır. Tanzim atm ilanına kadar, Osmanlı im paratorluğunda, yasal şekilde yapılmış k ad astro çalışm alarına rastlanm am aktadır yılında çıkarılan arazi kanunnamesinden sonra kad astral çalışm alara başlanm ıştır. Bu y asa to p rak hukuku ile ilgili ilk yasadır. Çeşitli savaşların etkislle, bu yasanın öngördüğü çalışm alar yapılam am ıştır. Türkiye Cum huriyeti kuruldukdan sonra, ilk çıkarılan günlü' anayasada, m ülkiyet ile ilgili herhangi bir madde bulunm am aktadır günlü anayasada ise m ülkiyet ile ilgili madde vardır günlü anayasada m ülkiyete çok daha fazla yer verilm iştir. M ülkiyet hakkına önem verildikçe kadastro çalışm aları önem k a zanm ış ve gelişm iştir. T ürkiye Cum huriyeti kuruldukdan sonra ilk kad astral çalışm alar A rtvin, A rdahan ve K ars illerinde yapılm ıştır de yapılan M oskova anlaşm asile bu 3 il sınırlarım ız içersine alınm ış ve kadastrolarının 3'apılm ası gerekli görülm üştür. Eu gayeyle günlü ve 474 No. lu yasa çıkarılm ış çalışm alara da başlanm ıştır. Yapılan çalışm aları bu günkü anlam da kadastro olarak kabul etmiye olanak yoktur, fakat k ad astral nitelikli çalışm adır günü 658 sayılı «.'Kadastro Yasası* çıkarılm ış. Tam am ı 4 maddeden ibaret olan bu yasa, ülkenin kadastro sorunlarına çözüm getirem em iştir. 10 sene süren çalışm alar sonunda yeni bir yasaya gereksinm e duyulmuş günlü ve 2613 sayılı «K adastro ve Tapu Tahriri* isimli yasa, çıkarılm ıştır. Bu yasa bugün dahi belediye sınırlarının içersinde uygulanm aktadır sayılı y asa kırsal alanlarla, y erleşim alanlarını birlikde ele alm aktadır. F a k a t uygulam ada yerleşim alanlarına öncelik verilm iş ve kırsal alanlar ihmal edilm iştir. K ırsal alanların kad astrsun u yapm ak gayesile yeni bir yasanın çıkarılm ası zorunlu görülm üş günlü 5602 sayılı «Tapulama* yasası çıkarılm ıştır. Çıkarılan bu yasaların am acı özel ve tüzel kişilerin ellerinde bulunan taşınm az m alların geom etrik şekillerini saptam ak ve tapu sicillerini oluşturm aktır. A radan 20 yıldan fazla bir zam an geçmesine rağm en, taşınm azların, yasaların am açladığı şekil ve anlam da tapu sicilleri henüz oluşturulam am ıştır. B ütün T ürkiye deki taşın m az mal sayısının 30 milyon olduğu sanılm aktadır. Çalışm a program ları buna güre yapılmış fa k a t yürütülem em iştir. Bugün ülkemizdeki taşınm az m alların % 60 mdan fazlası tapusuzdur. Tapuda yazılı alanların büyük çoğunluğu değişikliklerin izlenmemesi ncdenlle hukuki değerlerini kaybetm işlerdir. V atandaşlarım ızın büyük çoğunluğu, taşınm az m alların bölünmesi, birleştirilm esi, alımı ve satım ı gibi işleri kendi a ra larında yapm akda ve kadastro h aritaların a işletm em ektedirler. Bu durum, k ad a stral h a rita ile, arazideki gerçek durum arasında, fark ların doğm asına ve zam anla büyümesine sebep olm aktadır. Sonunda k ad astral h a rita işe yaram az hale gelm ektedir. Bu durum a gelen k ad astral h arita ile, büyük olaylara sebep olan sınır anlaşm azlıkları çözümlenem emektedir.

4 42 TA H SÎN TOKMANOĞLU B uraya kadar yapılan açıklam alar, ülkemizdeki kadastro çalışm alarının soruna çözüm yolu bulam adığını gösterm ektedir. A şağıda önce kalkınm a planlarında, k a dastro çalışm alarından neler beklendiği ve ne kadarının yapılabildiği, belirtilmekde, daha sonra İleri ülkelerde çok yönlü kadastronun nasıl yapıldığı açıklanm alctadır. Son olarak da bilgi say ar tekniğinden y ararlanılarak kadastronun nasıl geliştirildiği ve ulaştığı yeni boyutlar anlatılm aktadır. ULUSAL KALKINMA PLA N LA RIN D A KADASTRO Birinci beş yıllık kalkınm a planında^ kadastronun içeriği ile ilgili herhangi bir görüş bulunm am aktadır. İkinci beş yıllık kalkınm a planında, kadastronun tam am lanm am asından doğan sorunlar belirtilm iş ve kadastrodan faydalanılarak yapılacak hizm etler sayılm ıştır. T arım reform unun gerçekleştirilm esi için, kadastronun yapılm asının zorunlu olduğu ikinci plan da önemle belirtilm iştir. A şağıdaki yazı, ikinci k alkınm a planından alınm ıştır : "T ürkiye de toprak m ülkiyeti durum unun henüz tespit edilmemiş olması, kalkınm a planlarının uygulanm ası sırasında çeşitli sektörlerde dar boğazların m eydana gelmesine sebep olm aktadır, ö te yandan bu durum arazi vergisi, m iras ve intikal vergisi gibi vergilerden, alım satım sırasında ödenmesi gereken vergi, resim ve harçlardan önemli oranda gelir kaybına yol açm aktadır. A yrıca m ülkiyetin hukuki dayanaktan yoksun olması, y u rt yüzeyinde asayiş bozucu olayların da kaynağını teşkil etm ektedir". Bu yazılar, ikinci kalkınm a planında kadastroya büyük çapta önem verildiğini gösterm ektedir. Ü çüncü beş yıllık kalkınm a planında, T ürkiye de yapılan kadastronun, hukuk k a dastrosu olduğu belirtilm iş çok yönlü kad astro yapılm ası ve böylelikle diğer hizm etlere yardım cı olunması istenm iştir. A şağıdaki yazılar üçüncü kalkınm a planından aynen alınm ıştır : T arım ve toprak reform u ile, sulam a kurutm a, tarım kredileri, ta rım sigortası, şehirlerin nazım ve im ar planlarının tanzim i ve uygulaması, gecekondu problem i( hazine ve vakıf arazileri ile m ülkiyet konusu olm ıyan devletin hüküm ve ta sarru fu altındaki kullanılm aya elverişli a ra zilerin kıym etlendirilm esi, arazi, bina ve tarım gelirlerinin adaletli olarak vergilendirilmesi, devlet gelirleri arasında büyük payı olan- ve- gayrim enkullere ilişkin olarak alınan harç ve vergilerin tam olarak tahsili/ gayrim enkul karşılığı., kredi alınabilmesi, k am ulaştırm a işlem lerinin aksam adan yürütülm esi, turizm alanlarının değerlendirilebilm esi, m ahkem e lere intikal eden hukuk davalarının % ini teşkil eden arazi ve ona bağlı ihtilafların azaltılm ası ve bütün bunların doğuracağı sosyal faydalar, h arita ve kadastro işlerinin kısa zam anda bitirilm esini zorunlu kıl-, m ak tad ır.. "H alen yurdum uzda uygulanan hukuki kadastro günün koşulları k a r şısında yetersiz kalm akta, uygulam acılar yeterince y ararlan am am ak tadırlar. A razinin diğer gerekli özelliklerini de yansıtan çok yönlü k ad astro çalışm alarına, üçüncü plan döneminde b aşlanacak tır.

5 TÜ RK İY E DE KADASTRO SORUNLARI 43 Dördüncü beş yıllık kalkınm a planında kad astro çalışm alarile ilgili olarak şunlar y azılm aktadır : A razi kullunm a planlam ası ve taşınm az m alların değerlendirilm e sine y u rt çapında geniş ölçüde başlanam am ış olması, sahillerde ve k en t sel alanlarda arsa spekülasyonlarının ve düzensiz yerleşim in giderek önlenemez durum a gelmesine neden olmuş, taşınm az m allardan alınan harç ve vergileri olumsuz yönde etkilem iştir. Tapusuziuk ve arazi değerlendirm esinin j'apılam am ış olması, küçük çiftçi ve esnafın kredi olanaklarını da sınırlandırm ıştır. K alkınm a planlarından aldığımız bu yazılar, kalkınm a planlarında kadastroya ne k ad ar çok önem verildiğini gösterm ektedir. A yrıca bu yazılar, ülkem izin k ad astro çalışm alarına ne k adar çok gereksinm e duyduğunu o rtaya koym aktadır. K alkınm a planlarında kadastro ve tapulam a çalışm alarına büyük önem verilm e sine k arşılık gerçekleştirilebilenler çok düşük düzeyde kalm ıştır. A şağıdaki rak am lar bu durum u gözler önüne serm ektedir. Belediye sınırlarının dıışnda; kırsal arazilerde yapılan kadastro çalışm aları y a salard a «Tapulama» sözcüğü ile tanım lanm ıştır. Belediye sınırları içindeki çalışm a la ra da «Kadastro:.' denilm iştir. A şağıdaki rakam ve yazıları buna göre m analandırm ak gerekm ektedir. Birinci beş yıllık kalkınm a planının ilk yılı olan 1963 e kad ar belediye sınırlarının içersinde yapılan kadastro çalışm aları sonucunda parselin kadastrosu ta m am lanm ıştır. A şağıdaki cetvel, kalkınm a planlarının kadastrosunun yapılm asını istediği parsel sayısı ile, plan dönemi içersinde yapılabilen m ikdarları gösterm ektedir. K alkınm a P landa kadastrosu P lan döneminde Planı P lan Dönemi yapılm ası istenen kadastrosu yapılan No. " i. parsel sayısı. parsel sayısı (H ek) Üçüncü plan döneminin sonuna kadar, kadastrosu yapılabilen parsellerin toplam sayısı, 1963 yılından önce yapılanlarla birlikde dür. Bu değer kadastrosu yapılacak tüm alanın r/c 43 ü dür. Birinci beş yıllık kalkınm a planının başlangıç yılı olan 1963 e kadar belediye sınırları dışında yapılan tapulam a çalışm aları sonucunda Kim2 alanın tap u lam a işlemleri tam am lanm ıştır. Aşağıdaki cetvel kalkınm a planlarının tapulanm asını istediği kırsal alanların büyüklüğünü ve plan dönemi içersinde yapılabilen m ikdarları gösterm ektedir.

6 44 TA HSİN TOKMANOĞLU K alkınm a P landa tapulam asının P lan döneminde P lanı - ulu ın n e u u yapılm ası istenen tapulam ası yapılan No. alan Kim- alan Klm Üçüncü plan döneminin sonuna kadar, tapulam ası yapılabilen alanların toplam büyüklüğü, 1963 yılından önce yapılanlarla birlikde Kim- dir. Bu değer, Tapulanacak tüm alanın ancak c/ c 39,6 sim oluşturm aktadır. Y ukarda açıklandığı üzere bir arazinin kadastrosunun veya tapulam asının bir defa yapılm asile sorun çözümlenem emektedir. E şit zam an aralılclarile yapılan çalışm aların yenilenmesi, diğer bir deyimle, arazideki değişm elerin izlenm esi gerekm ektedir. K alkınm a planlarında yenileme çalışm alarının da yapılm ası istenm iştir. Birinci ve ikinci kalkınm a planlarında yenileme çalışm alarile ilgili bir istek bulunm am aktadır. Üçüncü ve dördüncü kalkınm a planlarında yenileme çalışm alarının yapılm ası istenm iştir. Üçüncü plan döneminin sona erm iş ve dördüncü plan döneminin ilk yılının geçmiş olm asına rağm en, bugüne k ad ar herhangi bir yenileme çalışm ası yapılam am ıştır. A şağıdaki cetvelde üç ve dördüncü kalkınm a planlarında yenilenmesi istenen tapulam a ve kadastro çalışm alarına ait değerler görülm ektedir. K alkınm a P lan döneminde yenilenmesi Y apılan yenileme çalışm aları planı istenen No. T apulam a K adastro T apulam a K adastro Kim P arsel Kim H ek tar Cetvelde de görüldüğü üzere yenileme çalışm aları hiç yapılam am ıştır. Bu durum yapılm ış olan tapulam a ve kadastro sonuçlarının ölmekde olduğunu gösterm ektedir. Y apılan tapulam a ve kadastro çalışm alarının yetersiz olması, yenileme çalışm a larının da hiç yapılam am ası nedeııile, yeni yasalar çıkartm ak ve ilgili kam u kurum - larm da değişiklikler yapm a yolları araştırılm ıştır yılı uygulam a program ında şunlar yazılıdır : "K adastro hizm etlerinin 20 yılda bitirilm esini sağlıyacak teknik, idari, hukuki ve m ali konularda yapılm akda olan çalışm alar, program döneminde sonuçlandırılacak ve ön görülen tedbirler Devlet P lanlam a teş

7 TÜ RK İY E DE KADASTRO SORUNLARI 45 kilatı koordinatörlüğünde, ilgili kuruluşların k atkıları sağlanm ak suretile gerçekleştirilecektir. U ygulam a planında böyle yazılm asına rağm en, herhangi bir gelişme sağlanam a mış, çalışm alarda bir değişme ve bir hızlanm a olm am ıştır. Dördüncü beş yıllık kalkınm a planında tapulam a ve kadastro çalışm alarım hızlandırm ak için önlem alınm asından sözedilmekde ve şunlar yazılm aktadır : "766 sayılı tapulam a kanunu, 2613 sayılı kadastro ve tapu tahriri kanunu ile 2644 sayılı tapu kanununu birleştirecek ve diğer ilgili mevzu atla olan çelişkileri giderecek yeni bir k ad astro kanunu çıkarılacaktır. P arsellerin m iras ve benzeri yollarla, ekonom ik olm ıyan bölünmelerini önleyici ve özellikle planlam alar gereği yapılacak kad astro ve tap u lam a işlerinde plan uygulam alarına geçilinceye kad ar tüm ifraz işlemlerinin durdurulm asını sağlayıcı m evzuat getirilecektir. A çıka görüldüğü üzere dördüncü kalkınm a planında, tapulam a ve kadastro çalışm alarının birleştirilm esi, ayrıca, bir süre için, m iras veya diğer nedenlerle arazilerin bölünmesinin önlenmesi istenm ektedir. K alkınm a planının öngördüğü bu işlerin yapılm asını sağlıyan herhangi bir çalışm a bugüne k ad ar yapılm am ıştır. A razilerin m iras yolu ile veya başka nedenlerle bölünmesinin, bir sınırdan sonra durdurulm asının, tapulam a ve kadastro çalışm alarına büyük bir rah a tlık getireceği, kesinlikle söylenebilir. Medeni kanunum uzun 597 No. lu maddesinde ve daha sonraki m addelerinde «Ekonomik bir bütün olan taşınm az malın, bütün olarak m irasçılardan birine verilmesi» istenm ektedir. 597 No. lu maddede aynen şunlar yazılm aktadır : Terekede iktisadi bir vahdet halinde işletilm ekde olan zirai m allar bulunursa, bunların kâffesi, m irasçılardan işletm eğe m uktedir olduğu anlaşılan talibine tahsis edilir. Mirasçı bu z ira at işine yarayan malzemenin, aletlerin ve hayvanların dahi kendisine tahsis edilmesini isteyebilir. Medeni kanunun bu m addesi ne yazık ki ülkemizde hiç uygulanm am ıştır. T oprak ve tarım reform u yasasının 68 inci m addesinde de aynı konu üzerinde durulm akda ve arazilerin m iras yolu ile bölünmesi yasaklanm aktadır. Adı geçen m adde şunlar yazılm aktadır : "T oprak ve T arım Reform u Bölgelerinde 54 üncü m addede gösterilen m ik d arlara k ad ar (bir aileye geçimini sağlıyacak m ikdarda) top rağı bulunan çiftçilerin ölümü halinde... sahibi bulundukları toprak ile üzerindeki tarım sal yapı ve tesisler, işletm e araç ve gereçlerile bir bütün sayılır ve m irasçılar arasında hiç bir şekilde taksim edilemez. Medeni kanunda yazılı olduğu halde uygulanam ıyan, arazi bölünmesini bir sınırdan sonra yasaklam a kuralının, T oprak ve Tarım Reform u bölgelerinde nekadar uygulanabileceğini zam an gösterecektir. Toprak ve Tarım Reform u çalışm alarının tüm ü ile aksadığı gözönüne alınırsa, arazi bölünmesinin bir sınırdan sonra yasaklanm ası kuralının da uygulanam ıyacağı düşünülebilir.

8 40 'TAHSİN TÖKMANOĞLÜ Sonuç olarak, ülkemizdeki tapulam a ve kadastro çalışm alarının yetersiz olduğu, h a tta bir çıkm azın içinde bulunduğu açıkça görülm ektedir. Bu sonucu orm an k adastro çalışm alarını, orm ancı olm ıyanlara yaptıralım diyenlerin dikkatlerine sunm ak isteriz. O rm an m ühendislerinin ve katkıda bulunabilecek diğer m esleklerdeki kim selerin, h a rita mühendislerine yardım cı olmasile, bu ulusal problem in ancak çözümlenebileceği kanısındayız. 1/ ölçekli sta n d art paftalarım ızda bu şekilde tam am lanabilm iştir. B İL G İSA Y A R L A R Y A R D IM I İL E Y A P IL A N K A D A ST R O L A R İngiltere 19 uncu yüzyılda, kadastrosunu tam am lıyabilm ek ve değişmeleri izliyebilm ek için, arazi bölünmesini belirli bir sınırdan sonra yasaklam ıştır. Bütün a ra zi p arçaları belirli sınıra k ad ar bölünmüş ve orada durm uştur. Bu ülkede, 150 yıl önce yapılan k ad a stral h aritaların, bugün dahi kolaylıkla kullanılabildiği görülm ektedir. A razinin bölünememesi, m iras işlerinde bir çok güçlükler y aratm ak tad ır. A raziyi alan kimse, diğer hissedarlara borçlanm aktadır. Doğan güçlükleri giderm ek için çeşitli olanaklar y aratılm ıştır. Diğer A vrupa ülkelerinde, Ingiltere deki gibi bir yasaklam a bulunm am aktadır. Bu ülkelerde yeter sayıda h arita mühendisi yetiştirilm iş ve güçlü bir Tapu Dairesi k u ru larak arazideki değişmeler yalcinen izlenm iştir. Bu ülkelerde, ekonomi geliştiğinden ve çok sayıda iş alanı açıldığından, hiç kimse kırsal alandaki küçük bir parsele bağlanm am akda sa ta ra k şehirlere gitm ektedirler. Sonuç olarak bu ülkelerde parseller kendiliğinden çok küçük p arçalara bölünm em ektedir. Ekonom ik koşulların iyi olm ası fazla bölünmeyi önlemektedir. 20 inci yüzyılda uygulam a alanına çıkan bilgisayar tekniği, kadastro çalışm alarına da girm iş ve büyük çapta kolaylık sağlam ıştır. Ö rneğin batı A lm anya da, İsveç te, H ollanda da yapılan k ad astral çalışm alarda bilgisayarlardan geniş çapta yararlanılm aktadır. Bu ülkelerde, çok yönlü kadastro için gerekli olan bilgiler, bilgisayar olanaklarından y ara rla n ıla ra k toplanm akda, daha sonra geliştirilmelcde, istendiğinde de plan şeklinde veya sayısal değerler halinde verilebilmektedir. Sistem in temelinde, «Elektronik Bilgi İşlem e Yöntemi> bulunm aktadır. Sistem çok sayıdaki bilgilerin hızla toplanm asına ve izlenmesine olanak sağ lam aktadır. H esaplam a program ları yardım ile bilgilerin çeşitli kom binasyonları elde edilebilm ektedir. Bir kadastral h arita veya topografik h arita veyahut ortofoto, bu bilgisayarlara yerleştirilince, üzerindeki bütün bilgiler sayısal değerlere dönüştürülebilm ektedir. P o ligonların bütün köşe noktaları süratli bir şekilde saptanm akda ve sayısal değerlere dönüştürülm ektedir. Aynı yere ait topografik harita, kadastral h arita ve ortofoto birlikde bilgisayara yerleştirilebilm ektedir. Bu durumda, bilgisayar her üç haritadaki ' bilgileri bir aray a getirm ekde ve sayısal değerler halinde verebilm ektedir. H arita lardaki bilgiler önce m anyetik bantlara işlenmekde, daha sonra birleştirilm ektedir. Birleşme sonuçları bir ekranda görülebildiği gibi, otom atik aletler yardım ile, süratli bir şekilde çizilebilmektedir. Sonuçlar bilgisayardan şekil halinde (analog yöntem) alınabileceği gibi, sayısal değerler (D igital yöntem ) şeklinde de alınabilm ektedir. Bilg isay arlara kadastro p aftaları evvela depo ettirilm ekde daha sonra da istenilen p afta veya paftanın bir bölümü çizdirilebilm ektedir. H er hangi bir parsele ait «K adastro Çapı bilgi say ara süratle ve hatasız bir şekilde çizdirilebilm ektedir. A razideki değişiklikler ortofoto h arita y apılarak veya basit ölçü yöntem lerile saptanıp bilg isayara verildiği takdirde, bilgisayar evvelce verilen bilgileri buna göre değiştirr*ekde ve o andan itibaren yeni durum a göre bilgi verm ektedir.

9 'T Ü R K İY E 'M KAÜASTRü Sü KÜNLARÎ B ilgisayar tekniğinin sağladığı bu büyük olanaklardan yararlanılarak, kadastro h aritala rın a çok çeşitli bilgiler işlenmekde ve bu bilgilerden yararlanılm aktadır. A şağıda bilgisayardan y ararlan ılarak yapılan, çok yönlü bir kadastronun özellikleri açılclarim aktadır. ÇOK Y Ö N LÜ M O D ER N K A D A STRO T oprak T arım Reform unun yapılabilmesi için tarlaların geom etrik şekillerinin saptanm ası diğer bir deyimle tek yönlü kadastro yapılm ası şa rttır, fa k a t yeterli değildir. T oprakların verim bakım ından incelenmesi ve sınıflara ayrılm ası zorunludur. Bunun için «Verim indeksi» denilen bir kavram geliştirilm iştir. B ir aileye verilecek arazinin büyüklüğü, «Verim îndeksi»ne göre değişm ektedir «Verim indeksi» küçüldükçe, verilecek alaıı büyüm ektedir. Çok yönlü kadastroda, tarlaların sınırları ölçülerek h a rita la ra geçirildikden sonra, «Verim îndeks» leri de saptanm akda ve h a rita la ra yazılm aktadır. Bu şekildeki k ad astral h aritala r tam am lanm adan, T oprak ve T a rım Reform u yapılam az, yapılırsa adaletsiz olur. T arlaların ve jîiğer parsellerin «Verim in d e k s in in dışında daha bir çok özellikleri vardır. Bunların da kadastral h aritalara işlenmesi, gerektiğinde de kullanılm ası gerekir. Çok yönlü kadastro ancak böylelikle gayesine ulaşabilir, ö rn e k olarak, Batı A lm anya da yapılan çok yönlü kadastroyu görelim.. B atı A lm anya da k ad astral haritası yapılan alanlar 3 gruba ayrılm aktadır. T arım alanları Yeşil alan lar (m eralar, orm anlar) Y erleşim alanları H er 3 grupda farklı sınıflam a yöntemi uygulanm aktadır. Tarım Alanlarında : Tarım alanlarındaki parseller (tarlalar) Toprak türlerine göre 9 sınıfa ayrılm aktadır. Sınıfların isim leri ve işaretleri şöyledir : S Kum mn?ı rljuoiui SI Killi kum I S S L s L Balçıklı kum Çok kum lu balçık Kumlu balçık L Balçık IT Balçıklı kil T Kil MO Turba Bir tarlanın verim gücü veya kıymeti, sadece toprak türü ile anlaşılam az. Eğim derecesi, yeraltı suyunun durum u, hum us tabakasının bulunup bulunm am ası, ekolojik ve m eteorolojik koşullar, tarlaların verim güçlerini büyük çapta etkilerler. Al

10 48- TA H SİN TOKMANOĞLU m anya da ta rla la r verim gücüne göre 7 sınıfa ayrılm aktadır. K ara to p rak lar üzerinde bulunan en verim li ta rlala r I No. ile, en verim sizler de 7 No. ile gösterilm ektedir. 1-7 rak kam larm dan herhangi biri to p rak tü rün ü gösteren harflerden birinin sonuna gelebilm ektedir, ö rn eğ in (SI.G) killi kum dan oluşan 6 mcı sınıf ta rla dem ektir. Aynı şekilde (L.3) balçıkdan oluşan 3 üncü sınıf tarladır. Topraklar, oluşum türlerine göre de 5 sınıfa ayrılm aktadır. Sınıfların işaretleri ve isim leri şunlardır : D Diluviyal to p rak lar A l Alüviyal to p rak lar L Ö K alkerli killi top rak lar V Erozyona uğram ış to p rak lar Taşlı topraklar B uraya kadar yapılan sınıflam alardan ayrı olarak, her ta rla için bir «Toprak Değer Sayısı» bir de «Tarım Değer Sayısı» saptanm akda ve lcndastral haritasının üzerine yazılm aktadır. B ir tarlan ın k ad astral haritasının üzerinde (S I 5 V 72/83) yazılı olduğu görüldüğü zam an, bunun killi kum dan oluşan bir ta rla olduğu, 5 inci verim gücünde bulunduğu, erozyona uğram ış olduğu «Toprak Değer Sayısı»nın 72 «Tarım Değer Sayısı»mn da 83 olduğu anlaşılm aktadır. Batı A lm anya daki tarım alanlarının k ad astral haritalarının üzerine bu şekilde form üller yazılm ış ve böylelikle tarlaların bütün özellikleri açıklanm ıştır. Vergi, k am ulaştırm a ve diğer çeşitli işlerde k a ra rla r verilirken, bu form üllerden yararlanılm aktadır. Yeşil Alanlarda : Yeşil alanlarda bulunan parseller toprak türlerine göre 5 sınıfa ayrılm aktadır. Sınıfların işaretleri ve isim leri şunlardır : S Kum I S Balçıklı kum L Balçık T Kil M O Turba Yeşil alanlardaki parseller verim güçlerine göre 3 sınıfa ayrılm aktadır. 1 inci sınıfa en verim li olanlar girm ektedir. Aynı alanlar iklim koşullarına göre de 3 sınıfa ayrılm akda ve a, b, c harflerde gösterilm ektedir, a harfi iklim koşullarının en iyi olduğu yerleri gösterm ektedir. Su durum unu belirtm ek gayesile de ta rla la r 5 sınıfa ayrılm aktadır. B atı A lm anya daki yeşil alanların kadastral h aritaları üzerinde (L II b 3-42/35) veya (S III C 2-3 S /2 5 ) şeklinde form üller bulunm aktadır. Form üllerin sonundaki 2 rakam dan birincisi (Yeşil Alan Temel Sayısı)nı İkincisi de (Yeşil Alan Sayısı)m gösterm ektedir.

11 TÜ RK İY E DE KADASTRO SORUNLARI 49 Yerleşim Alanlarında : Yerleşim alanları da yukardakilere benzer şekilde çeşitli bakım lardan sm ıflandırılm akda ve form üllerle belirtilm ektedir. SONUÇ Ü lkem izde k ad astral çalışm alara büyük çapta gereksinm e duyulm aktadır. M ahkem elerim izde görülmelcde olan davaların büyük çoğunluğunun temelinde, sınır k av g aları yatm ak tadır. Sınır anlaşm azlıklarının giderilebilmesi için, k adastro çalışm alarının hızlandırılm ası zorunludur. T ek yönlü k adastro (hukuki k ad astro) yapıldığı takdirde, sadece sınır anlaşm azlıkları önlenebilir. Ülkemizde kadastro çalışm alarile yapılabilecek daha birçok işler bulunm aktadır, örneğin toprak ve tarım reform u, sulam a ve kurutm a işleri, tarım kredileri, tarım sigortası, şehirlerin düzenlenmesi, gecekondu problem inin çözümlenmesi, devlete ait arazilerin kıym etlendirilm esi, bina ve tarım gelirlerinin adaletli o larak vergilendirilm esi, taşınm az m al karşılığı o larak kredi verilm esi ve bunla ra benzer daha bir çok problem, kadastro sayesinde çözümlenebilecektir. Çok çeşitli olan bu problem lerin çözümlenebilmesi için, çok yönlü kadastro yapılm ası gerekm ektedir. B ilgisayar tekniği, çok yönlü kadastronun yapılm asında büyük fay dalar sağ lam aktadır. A razilerin çeşitli sebeplerle devamlı şekilde bölünmesi, kad astro çalışm a larını büyük çapta ak satm ak tad ır. Arazide süratli değişme olunca, kadastro h a rita larının da süratle yenilenm esi gerekm ektedir. B ilgisayarlar, k ad astral h aritaların yapılm asında büyük kolaylıklar sağladığı gibi yenilenm elerinde de aynı şekilde kolaylık sağlam aktadırlar. Ülkem izde araziler sü ratle bölünm ektedir. Bölünmeyi herhangi bir sınırda durduran bir y asad a bulunm am aktadır. B ilgisayar tekniğinden yararlanılm adığı için, k a d astral h a rita yapım ı yavaş gitm ektedir, yenileme ise hiç yapılm am aktadır. Bu durum un sonucu olarak, hem sınır tartışm aları azalm am akda hem de kadastrodan faydalanılarak yapılabilecek olan işler yapılam am aktadır. K alkınm a planlarında, k ad a stro çalışm alarının hızlandırılm ası için çeşitli, hüküm ler konulm uş olm asına rağm en, hızlı bir çalışm a sağlanam am ıştır. Tapu ve K adastro Genel M üdürlüğünün bir an önce güçlenmesini, kendisinden beklenen, kalkınm a planlarında yer alm ış bulunan görevleri, yapacak düzeye gelmesini içtenlikle diliyoruz. Tapu ve K adastro Genel M üdürlüğü ancak o zaman, Orman B akanlığım ızda yapılan O rm an kadastro çalışm alarına büyük çapta yardım cı olabilir veya bu görevi üstlenebilir. Bu gün için yapılabilecek iş, adı geçen ilci kam u kurum u arasın d a yakın bir işbirliğine gitm ek, olanaklardan karşılıklı olarak y ara rla n m a yollarını aram ak tır. Bu gün başlatılacak işbirliği, ilerde kurulm ası gereken geniş çaplı işbirliğinin başlangıcı ve nüvesi olacaktır. D ava çok büyüktür, bilgisayarlardan faydalanılsa dahi kısa zam anda çözümlenebileceği asla üm it edilmemelidir. T apu ve K adastro Genel M üdürlüğü ile Orm an B akanlığının konuya çok önem vermeleri, büyük atılım lar yapm ak üzere hazırlıklara girişm eleri, devletin diğer organlarının da yapılacak atıla n lara yardım cı olm aları gerekir. A ksi halde bugün bekliyen sorunlar, daha uzun süre beklerler. K A Y N A K L A R D PT, Birinci Beş Y ıllık K alkınm a Planı, A nkara. D PT, İkinci Beş Y ıllık K alkınm a Planı, A nkara. D PT, Üçiincii Beş Y ıllık K alkınm a Planı, A nkara.

12 50 TA H SİN TOKMANOĞLU DPT, Dördüncü Beş Yıllık K alkınm a Planı, 12 A ralık 1978 gün ve sayılı R esm i Gazete. E R K A N, Hüseyin, Türkiye kadastrosunda yenilem e sorunu. İ.D.M.M.A. Harita Kadastro Bölüm ü (Y eterlik çalışması) - Konya. E R K ÎN, Kem al. T ürkiye de Orman Tahdit Problemi. E SM E R, G ALİP, M evzuatım ızda G ayrim enkul hüküm leri, A nkara. O R M A N B A K A N L IĞ I, Orman Kadastro Kongresi (6-10/7/1978 günlerinde yapılan kongre). ÖZEN, H A LD U N, Kadastro Bilgisi Ders N otları, Trabzon. TAN SU G, B., UZEL, T., T. Kadastro Tekniği. Çağlayan K itabevi, İstanbul. T A PTT, B., UZEL, GN. MÜD., Tapulam a fen işleri yönetm eliği, A nkara. TOKM ANOĞLU, Tahsin. Hazine arazilerinin korunm ası olanaklarının araştırılması. T ubitak V I B ilim Kongresi. TOKM ANOĞ LU, Tahsin, Sayın Prof. Dr. B a ki K u ru nun Î.Ü. Orman F a kü ltesinde ya p tığı orm an sınırlarına ilişkin davalar konulu konuşm asından izlenimler. Orm an M ühendisliği D ergisi, M ayıs - H aziran 1979.