Gazi Mustafa Kemal e Suikast Giriflimi

Transkript

1 ATATÜRK ÜN DÜNYASI Cengiz Önal Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacakt r. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacak ve Türk Ulusu emniyet ve saadetini temin eden prensiplerle medeniyet yolunda tereddütsüz yürümeye devam edecektir. Gazi Mustafa Kemâl Atatürk Gazi Mustafa Kemal e Suikast Giriflimi 30 Büyük Devrimci Mustafa Kemâl, halk n nabz n tutmak, devrimlere iliflkin uygulamalar yerinde görmek, Cumhuriyet Rejimi ni halka sevdirmek ve halkla bütünleflmek gibi amaçlarla uzun yurtiçi gezileri yap yordu. Ancak, onun böylesi k sa bir sürede Ulusal Kurtulufl ve Ba ms zl k Savafl n kazanmas, Türk Ulusu nu büyük zaferle taçland rmas ve Lozan Bar fl Antlaflmas n n imzalanmas yla Türkiye Devleti nin dünyaca tan nmas n sa lamas, sözde Sevr Bar fl Antlaflmas özentisinden bir türlü vazgeçemeyen emperyalist güçler taraf ndan kullan lan içerideki gerici ve iflbirlikçi zihniyet odaklar n rahats z ediyordu. Dolay - s yla bu kesim pek bofl durmuyor ve buldu una inand her f rsat de er- Mustafa Kemal suikast günlerinde lendirip, derhal harekete geçerek, ak llar nca her olana de erlendirmeye çal fl yorlard Karfl Devrimci bu zihniyeti bir araya getiren ortak dü- 57

2 Mustafa Kemal suikast girifliminde silah temin eden Ziya Hurflit 58 flünce, Mustafa Kemâl i bir an önce ortadan kald rmakt... flbirlikçiler ve hainler, her ne kadar sinsi ve gizli çal flt klar n zannetseler de; bu melunlar n, son zamanlarda, Gazi ye karfl bir suikast düzenleme haz rl içinde olduklar bir flekilde ö renildi. Suikast için planlanan yer zmir di SU KAST ÖNCES OLANLAR Olay n geliflimi flöyleydi: Suikast fikrini ortaya atanlardan zmit milletvekili fiükrü Bey, taraftar olarak Kara Kemâl i bulup, eski ittihatç Abdülkadir Bey i de yan na çekerek, onu Lazistan (Rize) Milletvekili Ziya Hurflit Bey ile tan flt rd. Ziya Hurflit, amac ö renince, Abdülkadir Bey in suikast önerisini hemen kabul etti. Silah temini iflini Ziya Hurflit üstlendi. Gerekli planlama yap ld ve Abdülkadir, Laz smail ve Gürcü Yusuf silah kullanacak tetikçiler olarak belirlendi. fiükrü Bey, yapt klar toplant larda suikast düzenleyeceklere sürekli moral veriyor ve Gazi nin öldürülmesinin ard ndan cumhurbaflkan seçilecek kiflinin genel af ç karaca n ve dolay s yla takipten kurtulacaklar n söylüyordu. Suikast n önce Ankara da Meclis te, Ankara Kulübü nde ve hatta Türk Oca binas önündeki mezarl kta pusu kurularak gerçeklefltirilmesi düflünülmüfl olmakla beraber, buna f rsat bulamad klar yakalananlar n ifadelerinden anlafl lmaktad r. Bu menfur sald r y Gazi nin stanbul a gitti inde yapmay düflünmüfller ama bu seyahat gerçekleflmemiflti. Tertipçiler, k sa bir süre sonra, Gazi nin Bursa seyahatini ö renmifller ve gerekli incelemelerin yap lmas için Laz smail de Bursa ya göndermifllerdi. Tam bu s rada Gazi nin zmir e gidece i bilgisine ulaflm fllard. Bu geliflme üzerine hemen bir araflt rma yap p, olay n do rulu unu teyit edildikten sonra, suikast n zmir de yap lmas n kararlaflt rm fllard. Suikast Kemeralt ndaki Hükümet Caddesi kavfla nda yap lacakt. Bu kavflak dar ve dönemeçli oldu undan, Mustafa Kemâl in bulundu u araç burada yavafllamak zorundayd. lerideki bir yaz hanenin önüne de bir otomobil park etmiflti. Gazi nin arac kavfla a geldi inde önce Laz smail ile Gürcü Yusuf tabanca ile atefl edeceklerdi. Gerekirse bomba bile kullanacaklard. fl bittikten sonra da, oto-

3 mobille kaçacaklar ve Konak skelesi nde haz r bekleyen Giritli fievki nin motoruyla Sak z Adas na gidilecekti. SU KAST G R fi M N N Ö REN LMES ve GEL fimeler Mustafa Kemâl, Haziran-1924 ay nda Bat Anadolu da yine bir yurt gezisi s ras nda ve Bal kesir den zmir e gitme haz rl nda iken, zmir Valisi Kâz m(dirik) Pafla dan14 Haziran 1926 da bir telgraf ald. Telgrafta haz rlanan suikast plan ndan bahsediliyor ve zmir e hareketinin mümkün ise ertelenmesi arz ediliyordu. Mustafa Kemâl zmir seyahatini geçici bir süre erteledi... Yap lan çal flmalar sonucunda suikast yapacak olan Ziya Hurflit ve suç arkadafllar 14/15 haziran gecesi kald klar otelde, suikast silahlar yla birlikte yakaland. Suikast n elebafllar, Gazi Mustafa Kemâl in zmir e geliflinin ertelenmesinden kuflkulanan ve suikastç lar motorla kaç racak olan Giritli fievki ad ndaki kiflinin, durumu Mustafa Kemal ve dönemin zmir Valisi Kâz m Dirik Yurdun dört bir yan nda suikast lanetleyen mitingler yap lmaya bafllad. zmir Valisi Kâz m Pafla ya ihbar etmesiyle ortaya ç kt. Gazi durumu yerinde görmek üzere, 16 Haziran da zmir e geldi. Suikast giriflimi de, kamuoyuna 19 Haziran 1926 da duyuruldu. Bu, halk n üzerinde adeta flok etkisi yapt ve genifl yank lara yol açt. Halk bir yandan Gazi ye sevgi ve ba l l k telgraflar gönderiyor, bir taraftan da olay lanetleyen toplant lar düzenliyordu. zmirliler ve çevre köy, ilçe ve illerden gelenler, Gazi nin zmir de kalm fl oldu u Naim Palas otelinin önüne gelerek, gün boyu ve gece de sabahlara kadar sevgi ve ba l l k gösterilerinde bulunuyordu. stanbul daki yabanc elçiler ve delegeler, suikast haz rl ndan duyduklar üzüntüyü dile getiriyorlar- 59

4 d. Yurdun dört bir yan nda suikast lanetleyen mitingler yap lmaya baflland... Mustafa Kemâl, zmir de yerleflti- i Naim Palas otelinden, suikast n amac n n ne oldu unu ve tertipçilerin kimlerden meydana geldi ini ve hangi kifli, kurum ve güçlerden destek ald klar n ayr nt lar yla ö renmifl ve operasyonlar bizzat yönetmiflti. Halk n sevgi ve ba l l k gösterilerine karfl ayd nlat c bir aç klama yapmak gerekti Gazi, yapt aç klamada, olay n flahs ndan ziyade, kutsal Cumhuriyet e ve onun yüksek ilkelerine karfl oldu unu belirterek, gösterilen sevgiyi; Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacakt r; fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacakt r. Türk Ulusu emniyet ve saadetini temin eden prensiplerle Medeniyet yolunda tereddütsüz yürümeye devam edecektir. sözlerini içeren bir aç klamayla cevaplad. ST KLAL MAHKEMES SU KAST SORUfiTURUYOR Mustafa Kemâl, Ankara da bulunan smet Pafla ile yapt bir haberleflmede, olay n Genifl bir tertip oldu unu belirterek, stiklal Mahkemesi nin zmir e gönderilmesini rica etti. Her ihtimale karfl Ankara da teyakkuz halinde olunmas n ve smet Pafla n n da kendisine dikkat etmesini hat rlatt. Hemen haz rl klara bafllan p, bir stiklâl Mahkemesi Heyeti zmir e gönderildi. Mahkeme zmir e gelir gelmez 26 Haziran da çal flmalar na bafllad. Yo un bir soruflturma, sorgulama ve duruflma trafi i yaflanmaya baflland. Duruflmalar 13 Temmuz a kadar devam etti. Birçok kifli olayla ilgili olarak tutukland. Tutuklananlar aras nda Mustafa Kemâl in Ulusal Savafl m daki yak n silah arkadafllar Ali Fuat (Cebesoy) Bey, Kâz m (Karabekir) ve Refet (Bele) Paflalar da vard. Ziya Hurflit in suç orta olan iki kifli, ttihat ve Terakki nin fedailerinden olup, Ulusal Savafl m da Kocaeli m nt kas nda faaliyette bulunan emekli jandarma Yüzbafl Sar Efe Edip Bey in adamlar yd. Ziya Hurflit i, ona fiükrü Bey göndermiflti. fiükrü Bey, ttihat ve Terakki nin ileri gelenlerindendi. Bir ara Maarif Bakanl da yapm flt. fle fiükrü Bey in kar flt ö renilince olay, eski ttihatç lardan olup daha sonra Terakkiperver Cumhuriyet Partisi ne girenlere ve dolay s yla da Partiye s çrad. Cavit Bey, Dr. Naz m Bey, smail(canbolat) Bey, Gazi nin eski arkadafl Ay c Arif Bey, ttihat ve Terakki nin örgütçüsü Kara Kemâl Bey ve tan nm fl fedaisi Abdülkadir, Rüfltü Pafla, Nail Bey, Halis Turgut, Cafer Tayyar Pafla olayla ilgili görüldüler. SONUÇ Yarg lama sonucunda, Ziya Hurflit, zmir Mebusu fiükrü, Eskiflehir Mebusu Ay c Arif, Saruhan Mebusu Abidin, stanbul Mebusu smail (Canbolat), Erzurum Mebusu Rüfltü Pafla, eski Trabzon Mebusu Haf z Mehmet, Sar Efe Edip, Sivas Mebusu Halis Turgut, Çopur Hilmi (Emekli Te men), Veteriner Albay Rasim idama mahkûm oldular ve karar infaz edildi. 60

5 Kara Kemâl ve Abdülkadir g yaplar nda idama mahkûm oldular. Kara Kemâl sakland yerde intihar etti. Abdülkadir Bulgaristan a kaçmaya çal - fl rken yakaland ve idam hükmü infaz edildi. Kâz m Karabekir, Ali Fuat, Refet, Cafer Tayyar ve Mersinli Cemal Paflalarla mebuslardan Faik, Sabit, Halit, Feridun Fikri, Kamil, Zeki, Bekir Sami, Besim, Necati, Münir Hüsrev, eski Erzurum mebusu Necati, eski mebus Nafiz Beyler beraat etti. Cavit Bey, Ergani Mebusu hsan, Ardahan eski mebusu Hilmi, Mersin eski mebusu Selahattin (Çolak), Sivas eski Mebusu Kara Vas f, Erzurum eski mebusu Hüseyin Avni, zmir eski valisi BD HAZ RAN 2012 Rahmi, stanbul mebuslar Rauf ve Adnan beylerin Ankara da ayr ca yarg lanmalar uygun görüldü ttihatç lar n lideri konumunda olan Cavit Bey, Ardahan eski mebusu Hilmi, Dr. Naz m, Yenibahçeli fiükrü nün kardefli Nail, Türkiye Cumhuriyeti Anayasas n zorla de ifltirme girifliminde bulunduklar gerekçesiyle idama mahkûm oldular. Eski Baflbakan Rauf (Orbay) Bey ile zmir eski valisi Rahmi 10 y l sürgün cezas ald. Bu dava ttihatç l n tasfiyesiyle sonuçland. stiklal Mahkemesi nin kararlar ndan da anlafl labilece i gibi, suikast olay n n arkas nda, eski ttihatç lar vard. Bunlar, ayn zamanda, Terakkiperver Cumhuriyet Partisi nin de mensubu olduklar ndan, parti dolayl olarak olaya bulaflt r lm fl oldu. Atak ve girgin bir kifli olan, flahsi sebeplerle de hareket etti i anlafl lan Ziya Hurflit kullan lm flt. Amaçlar, kendilerince emanetçi kabul ettikleri, Cumhuriyetin banisi Gazi Mustafa Kemâl in can na k ymak ve dolays yla da özlemini zmir Suikast n n elebafllar ndan Ziya Hurflit ve arkadafllar stiklal Mahkemesinde yarg lan yor. çektikleri iktidar ele geçirmekti. Ancak, planlar baflar s zl a u ram fl, bu çirkin giriflim Devrim karfl tlar n n muhalefet sahnesinden ayr lmalar ve Cumhuriyetin ttihatç lar tasfiye etmesiyle sonuçlanm flt. Bundan sonra, Gazi Takrir-i Sükûn Yasas n n da varl ndan yararlanarak, Türk Ulusu nu medeni dünyada lay k oldu u yere yükseltmek ve Türkiye Cumhuriyetini sars lmaz temelleri üzerinde her gün daha ziyade yüceltmek faaliyetine daha da artan bir h z ve kararl l kla devam etti. cengizonal@butundunya.com.tr 61