DÜÞÜK KARBON EKONOMÝSÝNE GEÇÝÞ: ÝKLÝM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ MÜZAKERELERÝ VE ÖZEL SEKTÖRÜN ROLÜ

Transkript

1 DÜÞÜK KARBON EKONOMÝSÝNE GEÇÝÞ: ÝKLÝM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ MÜZAKERELERÝ VE ÖZEL SEKTÖRÜN ROLÜ

2 ÝKLÝM PLATFORMU NUN KATKILARIYLA HAZIRLANMIÞTIR.

3 DÜÞÜK KARBON EKONOMÝSÝNE GEÇÝÞ: ÝKLÝM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ MÜZAKERELERÝ VE ÖZEL SEKTÖRÜN ROLÜ Aralýk 2012 Yayýn No: TÜSÝAD-T/2012/12/538 Meþrutiyet Caddesi, No Tepebaþý/Ýstanbul Telefon: (0212) Telefax: (0212)

4 DÜÞÜK KARBON EKONOMÝSÝNE GEÇÝÞ: ÝKLÝM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ MÜZAKERELERÝ VE ÖZEL SEKTÖRÜN ROLÜ ÝKLÝM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ NEDÝR? Ýklim deðiþikliði, "nedeni ne olursa olsun iklimin ortalama durumunda ya da düzeninde onlarca yýlda gerçekleþen deðiþiklikler" olarak tanýmlanmaktadýr. Dünyamýzýn 4,5 milyar yýllýk iklim sisteminde doðal etmenler ve süreçlerle ilgili birçok deðiþiklik olmuþtur. Bu deðiþiklikler hem dünya coðrafyasýný etkilemiþ, hem de ekolojik sistemlerde kalýcý farklýlaþmalar meydana getirmiþtir. Günümüzde "küresel ýsýnma" ve "iklim deðiþikliði" terimleri, iklim düzeninde insana özgü etkilerden kaynaklanan deðiþimleri ifade etmektedir. 18. yüzyýlýn ikinci yarýsýndan itibaren kömür, petrol ve doðalgaz olarak adlandýrýlan fosil yakýtlarýn aþýrý tüketimi ve orman alanlarýnýn hýzla yok edilmesi, atmosferde sera gazlarýnýn birikmesine ve ýsýnýn dýþarý çýkamamasýna sebep olmaktadýr. Atmosferde biriken karbondioksit, su buharý, metan gibi bazý gazlar, güneþten gelen radyasyonun dýþ uzaya yansýmasýný önlemekte ve bu da yerkürenin fazlaca ýsýnmasýna yol açmaktadýr. Yerkürenin beklenenden daha fazla ýsýnmasýna yol açan ve ýsý dengesini düzenleyen bu sürece doðal sera etkisi denmektedir. Sera gazý salýmlarýndaki bu artýþ, son 50 yýlda ortalama küresel sýcaklýklarda yükselmeye sebep olmuþ ve bu durum, insan hayatý üzerinde fark edilebilir etkiler oluþturmaya baþlamýþtýr. Bu etkilerin baþýnda yaðýþ rejimlerinde oluþan deðiþiklikler, deniz seviyelerinde meydana gelen farklýlýklar ve anormal hava olaylarý gelmektedir. Sonuç olarak milyonlarca yýldýr belirli sýnýrlar içerisinde yaþanan ekolojik denge daha önce hiç görülmedik þekilde deðiþmeye baþlamýþtýr. Küresel sýcaklýklardaki artýþlara baðlý olarak kara ve deniz buzullarýnýn erimesi; kar ve buz örtüsünün alansal daralmasý, sosyo-ekonomik sektörleri, ekolojik sistemleri ve insan yaþamýný doðrudan etkileyecek önemli deðiþikliklerdir. Ekolojik sistemdeki bu deðiþiklikler buzullarýn olduðu bölgelerde yer alan ve normalde eriþmesi maliyetli geniþ fosil yakýt rezervlerine ulaþmayý kolaylaþtýrmaktadýr. Buzullarýn erimesiyle ortaya çýkan yeni fosil yakýt rezervleri, küresel ölçekte enerji talebinin karþýlanmasý açýsýndan büyük öneme sahiptir. Ancak bu durum, fosil yakýt kullanýmýnýn artmasýna ve bu sürece daha hassas olan özellikle Kanada Ýskandinav ülkelerinin bu mücadelede pozisyon deðiþtirmelerine neden olmaktadýr. Bu da, iklim deðiþikliði ile mücadelede geri dönüþü zor bir döngüye girilmesine yol açmaktadýr. Bu geliþmelere paralel olarak, Uluslararasý Enerji Ajansý'nýn (IEA) yayýmladýðý yeni rakamlara göre 2011'DE CO 2 salýmlarý bir önceki yýla oranla % 3.2'lik bir artýþla 31.6 Gigatona çýkmýþtýr. 1

5 Mali kriz sebebiyle devletlerin önceliklerindeki deðiþim, kaya gazýnýn ve Fukushima felaketinin etkisi ile farklýlaþan enerji dengeleri; ve düþen kömür fiyatlarý neticesinde artan kömür kullanýmý salýmlarýn hýzla artmasýna sebep olmaktadýr. Yenilenebilir enerji kullanýmý ve enerji verimliliðini artýrma yönündeki uluslararasý giriþimlere raðmen, ilgili küresel politikalar ve ülkelerin iklim rejimindeki taahhütleri sera gazý salýmlarýný azaltmak için yeterli deðildir yýlýnda küresel karbon salýmý rekor seviyeye çýkmýþ, 2011 yýlýnda da artýþ devam etmiþtir. Uluslararasý Enerji Ajansý'nýn Dünya Enerji Görünümü 2012 raporuna göre 2 derecelik sýcaklýk artýþ hedefinin tutturulmasý ihtimali giderek azalmaktadýr ve mevcut düzende bir deðiþiklik gerçekleþtirilmez ise 6 derecelik bir artýþ kaçýnýlmaz olacaktýr. ÝKLÝM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ MÜZAKERELERÝNÝN GELÝÞÝMÝ Ýklim sistemindeki, insan kaynaklý ve ekolojik dengenin geleceði açýsýndan oldukça tehlikeli deðiþikliklerin önüne geçebilmek adýna, 1992 yýlýnda Rio da gerçekleþtirilen BM Çevre ve Kalkýnma Konferansýnda Birleþmiþ Milletler Ýklim Deðiþikliði Çerçeve Sözleþmesi (BMÝDÇS) imzaya açýlmýþtýr. Sözleþme, bilim dünyasýnýn insan kaynaklý iklim deðiþikliðinin geldiði boyut ve atýlmasý gereken acil adýmlara yönelik uyarýlarýna uluslararasý toplumun verdiði ilk resmi yanýt niteliðindedir. Sözleþmenin hedefi sera gazý salým konsantrasyonunu sabitlemek ve kontrol altýnda tutmak olarak belirlenmiþti. Ancak, 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüðe giren sözleþmeteknik verilerin de eksikliði nedeniyle- genel bir söylemin ötesine geçememiþtir. BMÝDÇS'nin hedefine ulaþmasý amacýyla Sözleþme Sekreteryasý, iklim deðiþikliði ile ilgili olarak hükümetler arasý müzakereler ve toplantýlar vasýtasýyla bir uzlaþma zemini yaratmak adýna taraflarýn her sene bir araya gelmesine karar verdi. Bu vesile ile 1995 yýlýndan itibaren BMÝDÇS Taraflar Toplantýsý (Conference of the Parties - COP) her yýl düzenli olarak gerçekleþtirilmeye baþlandý. BMÝDÇS Taraflar Toplantýsý çerçevesinde, hükümet düzeyinde küresel ölçekte iklim deðiþikliði ile mücadele ve iklimsel risklerin azaltýlmasý için atýlmasý gereken adýmlar ele alýnýyor. Sera gazlarýnýn ve atmosferdeki tehlikeli birikimlerin azaltýlmasý için geliþmiþ ve geliþmekte olan ülkelerin azaltým hedefleri; iklim deðiþikliðine en fazla neden olan sektörler; salým sýnýrlamasý için gerekli finansman kaynaklarý; ve teknolojik ihtiyaç gibi baþlýklar müzakerelerde en fazla öne çýkan konular arasýnda yer alýyor. 2

6 ÝKLÝM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ MÜZAKERE SÜRECÝ 2010 Cancun Ýklim Anlaþmasý 1992 BM Ýklim Deðiþikliði Çerçeve Sözleþmesi (BMÝDÇS) 1994 BMÝDÇS yürürlüðe girdi Kopenhag Mutabakatý - Türkiye Kyoto Protokolünü imzaladý. Aralýk 2014 Yeni Bir Anlaþma Metnin Oluþturulmasý Mayýs 2015 Anlaþmanýn Metninin tamamlanmasý 2020 Yeni Anlaþmanýn Yürürlüðe Girmesi 1997 KYOTO Protokolü 2005 Bali Yol Haritasý YENÝ ÝKLÝM REJÝMÝ Kyoto Protokolü yürürlüðe girdi. - Türkiye BMÝDÇS taraf oldu Marakeþ Metni; Türkiye nin özel konumu kabul edildi. Kyoto Protokolü Küresel ýsýnma ve iklim deðiþikliði konusunda halihazýrdaki uluslararasý tek çerçeve olan Kyoto Protokolü (KP) ise, 1997 yýlýnda imzalanmýþ ve 2005 yýlýnda yürürlüðe girmiþtir. KP, Sanayi Devrimi nin öncüsü ve iklim deðiþikliðinde tarihi sorumluluðu bulunan ülkelere sera gazý salýmlarýný azaltma yükümlülüðü verirken, bu hedeflerin serbest piyasa ilkeleri gözetilerek elde edilmesi gerektiðini savunan bir belge niteliðindedir. Kyoto Protokolü'ne göre devletler iki genel sýnýfa ayrýlmýþtýr: "geliþmiþ ülkeler" (Ek 1 ülkeleri) ve "geliþmekte olan ülkeler" (Ek 1 dýþý ülkeler). Ek 1 ülkeleri sera gazý salýnýmlarýný azaltmayý kabul etmiþtir. Sözleþmenin ikinci ekinde yer alan ülkeler ise (Ek 2), geliþmekte olan ülkelere yükümlülüklerini yerine getirmelerine yardýmcý olmakla (iklim deðiþikliðine uyum için mali kaynak ve teknoloji transferi için destek saðlamak) yükümlüdür. 3

7 Kyoto Protokolü'nün sera gazý salýnýmlarýna iliþkin yükümlülük tarihleri yýllarýný kapsamaktadýr. Bu doðrultuda, yýllarý arasýnda Ek 1 ülkelerinin salýmlarýný 1990 yýlýna göre %5 oranýnda azaltmalarý þart koþulmuþtur. Kyoto Protokolü'nün sonlanacaðý 2012 yýlý sonrasý için de yeni bir iklim düzeni geliþtirilmesi kararlaþtýrýlmýþtýr. Bu çerçevede, 2007 yýlýnda yeni bir uluslararasý iklim rejiminin oluþturulmasý yönünde baþlatýlan müzakereler dünya kamuoyunu en çok meþgul eden konulardan biri olmuþtur. Nitekim, 2007 yýlýnda Bali'de gerçekleþen 13. Taraflar Toplantýsý'nda yeni iklim düzenini belirleyecek ve baðlayýcý bir anlaþma ile sonuçlanacak 2 yýllýk bir süreyi tanýmlayan Bali Yol Haritasý kabul edilmiþtir yýlýnda Kopenhag'da düzenlenen 15. Taraflar Toplantýsý'na, belirlenen iki yýllýk sürecin sonu olmasý sebebiyle kamuoyu tarafýndan yoðun ilgi gösterilmiþtir. Kopenhag müzakerelerinde (COP-15) yeni iklim rejiminin oluþturulmasý ve bu yönde siyasi bir karar ve baðlayýcý bir metnin oluþmasý beklenmekteydi. Ancak, hukuki baðlayýcýlýðý olan bir metin üzerinde mutabakata varýlamadý. Ancak, ABD'nin önderliðinde Brezilya, Çin, Güney Afrika ve Hindistan'ýn bir araya gelerek vardýðý anlaþma neticesinde Kopenhag Mutabakatý kabul edildi. Kamuoyunun beklentilerinin karþýlanmadýðý zirvede Kyoto ertesinde bir geçiþ dönemine ihtiyaç duyulduðu anlaþýlarak iklim deðiþikliði ile mücadele yeni bir yola girdi. Kyoto ertesindeki geçiþ dönemini ve yeni iklim düzeninin hangi temeller üzerinde geliþtirileceðine iliþkin tartýþmalarýnýn öne plana çýktýðý Taraflar Toplantýlarýný inceleyen tablo aþaðýdadýr. 4

8 BMÝÇDS Taraflar Toplantýsý (COP) COP 13 - Bali (2007) COP 14 - Poznan (2008) COP 15 Kopenhag (2009) Alýnan Kararlar/ Sonuçlar Baðlayýcý bir anlaþma ile sonuçlandýrýlacak, 2 yýllýk bir süreci tanýmlayan Bali Yol Haritasý hazýrlandý. Toplantýnýn çalýþma baþlýklarý: Azaltým-savaþým Uyum, Teknoloji, Finansman, Ortak vizyon Toplantýda öne çýkan konular: Teknoloji transferi yeni bir fon/yapý Ormansýzlaþmanýn engellenmesi (REDD), Karbon yakalama ve saklama (CCS), Nükleer enerji projelerinin ksrbon ticareti kapsamýna alýnmasý 2012 sonrasý yükümlülük kriterleri Uyum Fonu En Az Geliþmiþ Ülkelerin iklim deðiþikliðinin etkilerinden korunmasý içinrulmasý yönünde prensip kararý alýndý. Hedef: 2012 sonrasý iklim deðiþikliði politikalarýna yönelik yeni bir anlaþma Çýktý: Bir niyet belgesi niteliði taþýyan Kopenhag Mutabakatý ile küresel iklim deðiþikliði ile mücadelede geri dönüþü olmayan 20C'lik sýcaklýk artýþý kabul edildi. Uzlaþmayý kabul eden Ek-1 ülkelerinden bilgilendirme amaçlý olarak salým azaltým hedeflerini açýklamalarý istendi. Türkiye Pozisyonu Türkiye'nin Kyoto Protokolü'nde yer almamasýnýn ABD'nin pozisyonundan farklý bir gerekçe ile gerçekleþtiði kabul edildi. Hem Avrupa Birliði, hem de geliþmekte olan ülke heyetleriyle geliþtirilen olumlu diyaloglar Türkiye'nin konumunun güçlenmesini saðlamýþtýr. Türkiye, ülkeler arasýnda geliþmiþlik düzeylerini ortaya koyacak sayýsal göstergelerin belirlenmesi, Kyoto sonrasý süreci yönlendirecek düzeneklerin ve teknoloji transferi için yeni bir yapýnýn oluþturulmasý konularýnda görüþ beyan etti. Türkiye, Hýrvatistan ve Kazakistan ile birlikte yeni bir müzakere grubu oluþturma yönünde giriþimlerde bulundu. Türkiye, Kopenhag Mutabakatý 'ný benimseyen ve azaltým hedeflerini belirten ülkeler arasýnda yer almýyor. Bali Yol Haritasýnda geliþmekte olan ve geliþmiþ ülke tanýmlarý üzerinden müzakereler yürütülürken Kopenhag Mutabakatý direkt olarak Ek 1 ve Ek 1 dýþý ülkelerin taahhüt ve sorumluluklarýný belirlemiþtir. 5

9 BMÝÇDS Taraflar Toplantýsý (COP) COP 15 Kopenhag (2009) COP 16 - Cancun (2010) COP 17 - Durban (2011) Alýnan Kararlar/ Sonuçlar 2010 yýlý içinde 140'tan fazla ülke uzlaþma metnine desteðini ortaya koydu, 80'den fazla ülke ulusal salým azaltým hedefleri ve bu amaçla attýklarý adýmlarý BMÝDÇS ile paylaþtý. Geliþmekte olan ülkelerin uyum çalýþmalarý için finansal kaynak, teknoloji ve kapasite geliþtirme desteði saðlanmasý hedeflendi yýllarý arasýnda geliþmekte olan ülkelere 30 milyar dolar fon saðlanmasýna karar verildi. Geliþmekte olan ülkeler þeffaf denetleme mekanizmalarýný kabul eder ise, 2020 yýlýna kadar yýllýk 100 milyar dolar fon saðlanacaðý taahhüt edildi. Anlaþma belgesinde küresel sýcaklýk artýþýnýn 2 C'nin üstüne çýkmamasý için acil eylem çaðrýsý getirirken, bu deðerin 1,50C'ye çekilmesi için de çalýþma yürütülmesi kararý alýndý. Teknoloji transferi ve teknoloji ihtiyacýný karþýlamak üzere Teknoloji Yürütme Komitesi ve Ýklim Teknoloji Merkezi ve Aðý kurulmasý kararý alýndý. Yeþil Ýklim Fonu oluþturuldu. Bu fon için geliþmekte olan ülkeler yýllarý arasý için 30 milyar dolar, 2020 yýlý itibarý ile yýllýk 100 milyar dolarlýk finansman taahhüt edildi. Kyoto Protokol'ü, 1 Ocak 2013'ten baþlamak ve 31 Aralýk 2017 veya 31 Aralýk 2020'de sona ermek üzere ikinci taahhüt dönemine girecektir. Ýkinci taahhüt döneminin biteceði tarih kesin olarak COP 18 müzakerelerinde kararlaþtýrýlacaktýr. Türkiye Pozisyonu Türkiye'nin geliþmekte olan bir ülke olarak konumu müzakerelerde saðlamlaþtýrýlmalýdýr. Türkiye'nin Marakeþ'te kabul edilen özel konumu yeniden tanýndý ve finans, teknoloji ve kapasite geliþtirme alanlarýnda geliþmekte olan ülkelere benzer kaynaklara eriþim yönünde ilerleme kaydedildi. Türkiye'nin Ek 1 dýþý ülkelere saðlanan desteklerden yararlanma talebine diðer geliþmekte olan ülkeler itiraz etti. Türkiye, Kyoto Protokolü'nün ikinci yükümlülük döneminde yer alacak ülkeler arasýnda yer almadý. Türkiye, 1990 yýlýna göre hiç tedbir alýnmayan senaryoya oranla % 20 azaltým gerçekleþtirmiþ olduðunu, 6

10 BMÝÇDS Taraflar Toplantýsý (COP) COP 17 - Durban (2011) COP 18 - Doha (2012) Alýnan Kararlar/ Sonuçlar Japonya, Rusya ve Kanada'nýn da içinde bulunduðu Kyoto'nun önemli taraflarý, ABD ve Çin'in dahil olmadýðý Kyoto'nun ikinci yükümlülük döneminde olmayacaklarýný açýkladýlar. Uluslararasý iklim deðiþikliði rejimini düzenleyen tek resmi mekanizma olan Kyoto Protokolü'nün ikinci yükümlülük döneminin, 1 Ocak 2013 tarihinde baþlayýp 1 Aralýk 2020 yýlýna kadar devam etmesine karar verildi. Japonya, Kanada, Rusya'nýn yaný sýra Yeni Zelanda da ikinci yükümlülük döneminde yer almayacaðýný belirtirken, AB ve geliþmiþ ülkelerden Avustralya, Ýsviçre, 2020 yýlýna yönelik salým azaltým hedeflerini ortaya koydular. Kyoto Protokolü ikinci yükümlülük döneminde yer alacaðýný Türkiye Pozisyonu finans mekanizmalarýndan Ek- 1 ülkesi olarak Ek-1 dýþý ülkelere benzer þekilde yararlanmasý imkâný getirildiði taktirde bundan sonraki dönemde daha fazla indirim yapabileceðini deklare etmiþtir. Özel koþullarý Taraflarca tanýnmýþ ülke taraflarýna, Sözleþmenin uygulanmasýnda destek saðlamak üzere azaltým, uyum, teknoloji geliþtirme ve transfer, kapasite oluþturma ve finans desteði saðlanmasýyla ilgili modalitelere iliþkin görüþmelere devam edilmesi kararlaþtrýlmýþtýr. Türkiye'nin, özel konumuna iliþkin COP 16'da gerçekleþtirilen müzakerelerde finansmana dair alýnan olumlu kararý operasyonel hale getirmeye dönük önerisi karar metnine girmemiþtir. Doha'da Türkiye'nin müzakerelerdeki özel durumuna atýfta bulunulmuþtur. Türkiye'de düþük karbonlu kalkýnma stratejilerinin geliþtirilmesi için Ek 2 ülkelerinin, özel þartlarý tanýnan ülkelere teknoloji, kapasite geliþtirme ve finans desteðini vermesi yönünde karar alýndý. 7

11 BMÝÇDS Taraflar Toplantýsý (COP) Alýnan Kararlar/ Sonuçlar Türkiye Pozisyonu COP 18 - Doha (2012) belirten ülkeler ise küresel sera gazý salýmlarýnýn sadece %15'ini temsil ediyor. Kyoto Protokolü'nün Temiz Kalkýnma Mekanizmasý, Ortak Yürütme, Uluslararasý Salým Ticareti mekanizmalarý 2013 yýlýndan itibaren devam edecek. Bu mekanizmalara katýlým ise ikinci yükümlülük dönemi için salým azaltým hedefi alan geliþmiþ ülkeler için devam edecek. Geliþmiþ ve geliþmekte olan ülkelerin tamamýný kapsayacak yeni bir anlaþma için müzakere metninin temel taþlarýnýn 2014'ün sonunda belirlenmesi ve taslak müzakere metninin de Mayýs 2015 öncesinde tamamlanmasý hedefleniyor. Yeni anlaþmanýn 2020 yýlýndan itibaren yürürlüðe girmesi konusunda kararlýlýk devam ediyor. Düþük karbonlu teknolojilerin yaygýnlaþtýrýlmasý amacýyla ülkelerde teknik kapasitenin geliþtirilmesine yönelik sürekli destek saðlayacak Ýklim Teknoloji Merkezi'nin Birleþmiþ Milletler Çevre Programý'nýn liderliðinde yürütülmesi kararý alýndý. Avrupa Komisyonu ve Almanya, Danimarka, Fransa, Ýngiltere ve Ýsveç 2015 yýlýna kadar toplam 6 milyar dolar destek sözü verdiler. Ada ülkeleri ve En Az Geliþmiþ Ülkeler tarafýndan "iklim deðiþikliðinin etkilerinden kaynaklanan kayýp ve zararlar" kavramý uluslararasý müzakerelere eklendi. Türkiye'ye saðlanacak mali destek BMÝDÇS sistemi içerisinde resmi bir çerçeveye oturtulmadý. Mevcut durumda ortaya çýkan sonuç Türkiye'nin sistematik destek arayýþýný henüz karþýlamamaktadýr. 8

12 9

13 ÝKLÝM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ MÜZAKERELERÝNDE TÜRKÝYE'NÝN POZÝSYONU Türkiye, Ýklim Deðiþikliði Çerçeve Sözleþmesi'nde geliþmiþ ülkelerle birlikte Ek-1'de yer alan bir ülkedir. Baþlangýçta tüm geliþmiþ ülkeler gibi hem Ek 1, hem de Ek 2'de yer alan Türkiye, yýllarý arasýnda sera gazý salýmlarýný azaltmakla ve geliþmekte olan ülkelerin yükümlülüklerini yerine getirmeleri için yardým etmekle yükümlüydü. Türkiye, geliþmekte olan bir ülke olduðu ve bu yükümlülükleri kalkýnma politikalarý ile birlikte götüremeyeceði öngörüsü ile yoðun müzakereler sonucunda, 2001'de Fas'ta yapýlan toplantýda "geçiþ ülkesi" sayýlarak Ek 2'den çýkarýlmýþtýr. Bunun akabinde, 2004 yýlýnda BMÝDÇS'ye taraf olmuþ ve ilk taahhüt dönemi yýllarý arasýnda olan Kyoto Protokolü'nü de bu konumu doðrultusunda yükümlülük almayacaðý 2009 yýlýnda imzalamýþtýr. Türkiye, özel konumunu uluslararasý arenada kabul ettirerek önemli bir baþarý saðlamýþ olsa da, geçtiðimiz 10 yýllýk sürede baþta Çin ve Hindistan olmak üzere büyük bir yatýrým ve finansman desteði alan ülkelerin yararlandýðý avantajlardan yararlanamamaktadýr. Ancak, son birkaç yýlda yoðunlaþtýrdýðý müzakereler neticesinde Türkiye Cancun'da özel koþullarý doðrultusunda tartýþmalara katýlmýþ ve Durban'da da mali desteklerden yararlanmasý gerektiði ilgili tüm taraflarca kabul edilmiþtir. Doha'da gerçekleþtirilen 18. Taraflar Konferansý'nda Türkiye'nin özel konumunu netleþtirmeye yönelik müzakerelerde þu karar alýnmýþtýr: "(Taraflar Konferansý) Sözleþmenin Ek-2 taraflarýndan, imkaný bulunanlarýn, kendi görev tanýmý dahilinde Küresel Çevre Fonu (GEF) vasýtasýyla dahil olmak üzere, çok taraflý kuruluþlar, uluslar arasý finans kuruluþlarý, diðer ortalýk ve giriþimler, özel sektör veya diðer her tür düzenlemeler aracýlýðýyla özel durumlarý Taraflar Konferansý'nca tanýnmýþ Ek-1 taraflarýna, ulusal iklim deðiþikliði stratejilerini ve eylem planlarýný uygulamada ve 1/CP.16 kararý doðrultusunda düþük salýmlý kalkýnma stratejileri veya planlarýný geliþtirmelerine yardým etmek üzere uygun görülen mali, teknolojik, teknik ve kapasite geliþtirme desteði saðlamalarýný teþvik eder." Karar ile Türkiye'nin mali desteklerden yararlanmasý yolunda önemli bir mesafe alýnmýþtýr. Ancak, Türkiye'nin 16 Kasým 2012 tarihli önergesinde sunulan ve BMÝDÇS sisteminin kalýcý parçasý haline gelmesi öngörülen "çerçeve" ise kabul görmemiþtir. Türkiye'nin kendi özel konumunu Taraflar Konferansý'nda kabul ettirme yönündeki gayreti ülkenin doðru konumlanmasý yönünde önemli bir adýmdýr. Bundan sonraki dönemde ulusal iklim deðiþikliði politika ve stratejilerinin tutarlý þekilde uygulanmasý ve Türkiye'nin sürece katký saðlayan bir ülke olduðunu göstermesi önem kazanmýþtýr. COP 18 kararý ile ileride elde edilecek kaynaklarýn, bürokratik mekanizmalarda kullanýlmasýndan ziyade iklim deðiþikliðine iliþkin teknoloji yatýrýmlarý yapan özel sektörün bu yatýrýmlarýnýn desteklenmesi daha etkili sonuçlar doðuracaktýr. 10

14 COP 18 ile COP 21 arasýndaki yeni iklim düzenine iliþkin anlaþma metninin nihaileþtirileceði 3 yýllýk dönem bu yönde iyi kullanýlmalýdýr yýlýnda bütün düzenin þekillenmiþ olacaðýndan hareketle, Türkiye, yeni düzene yönelik deðerlendirmelerini en kýsa zamanda oluþturarak bu kritik müzakere döneminde bütün ilgili kanallardan Sekretarya'ya iletmelidir. Bu süreç, Türkiye'nin müzakereler içerisinde doðru konumlanabilmesi için de bir fýrsattýr. Önümüzdeki dönemde doðru verilere dayalý, tutarlý ve uzun dönemli öngörüler içeren azaltým politikalarý geliþtirerek müzakerelerde faal bir oyuncu olmamýz gerekmektedir. Rekabet ettiðimiz ülkeler ile Türkiye yi benzer bir konuma oturtarak büyüyen düþük karbon ekonomisinde güçlü bir yer edinmemizi saðlayacak politikalar geliþtirmek ve bunlarý uluslararasý arenada etkili bir þekilde aktarmak, müzakere sürecinde pozisyonumuzu güçlendirecektir. Türkiye, uluslararasý toplumun sorumlu bir üyesi olarak, sera gazý emisyonlarýnýn azaltýlmasý için kendi ulusal þartlarýna uygun bir þekilde sorumluluk alarak, yeni düzende üzerine düþen rolü etkili þekilde yerine getirmelidir. Ancak, iklim deðiþikliðine uyum ve emisyon azaltýmý için alýnacak önlemlerin toplam maliyetinin büyük bir kýsmýnýn özel sektör tarafýndan karþýlanmasý gerekeceði unutulmalýdýr. Yeni iklim rejiminde rekabetçi bir ülke olabilmek adýna özel sektör yatýrýmlarýnýn yenilikçiliðe, düþük salým teknoloji ve uygulamalarýna yönlendirilmesi için kýsa, orta ve uzun vadede kamu ve özel sektörün güçlü bir iþbirliði ve iletiþim içerisinde olmasý gerekmektedir. Bu doðrultuda ilgili politika ve stratejilerin bu hedefle tutarlý bir þekilde geliþtirilmesi önem arz etmektedir. TÜRK ÝÞ DÜNYASI AÇISINDAN ÝKLÝM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ POLÝTÝKALARININ ÖNEMÝ Ekonomik ve sosyal boyutlarý olan iklim deðiþikliði sadece bir çevre olgusu olarak algýlanmamalýdýr. Aksine sosyal ve ekonomik refahý saðlayacak büyüme ile çevresel kalitenin korunmasý birlikte yürütülebilir. Bunu baþarmak için kamunun yaný sýra özel sektörün de katkýlarý ile "düþük karbonlu ekonomi" modeline kademeli bir þekilde geçiþ önem taþýmaktadýr. Küresel ýsýnmanýn 2 derece ile sýnýrlanabilmesi için halihazýrda gerekli teknolojik geliþimin %70'i dünya ölçeðinde gerçekleþtirilmiþ ve % 80'i özel sektör tarafýndan uygulanmýþtýr. Bu teknolojilerinin yaygýnlaþtýrýlmasý ve kullanýmý için uygun þartlarýn oluþturulmasý gerektiði iklim deðiþikliði müzakerelerinde vurgulanmýþtýr. Bu doðrultuda, baþta müzakereler olmak üzere iklim deðiþikliði ile mücadele sürecinde özel sektörün rolünün artýrýlmasý gerektiðinin altý çizilmiþtir. Bu süreçte öncelikli teknoloji alanlarý olarak belirlenen azaltým ve uyum teknolojisinin farklý aþamalarýna özel sektörün nasýl müdahil olabileceði deðerlendirilmektedir. Bu sene Doha'da da özel sektörün bu alandaki teknolojilere yatýrým yapabilmesi için finansal destek saðlanmasý ve BMÝDÇS dahilinde özel sektör rolünün netleþtirildiði bir sürecin tasarlanmasý tavsiye edilmiþtir. 11

15 Ýklim deðiþikliði ile mücadele, küresel ekonominin bir dönüþüm geçirerek düþük karbon salýmý prensibini benimseyen üretim ve hizmet yöntemlerine geçiþini gerekli kýlmaktadýr. Düþük karbon ekonomisini oluþturacak olan bu yeni yöntem ve teknolojilerin trilyon dolarlýk bir piyasa yaratacaðý öngörülmektedir. Küresel olarak düþük karbon ekonomisine doðru bir yönelim, Türkiye gibi rekabet gücünü artýrmayý hedefleyen bir ülke için büyük fýrsatlarý beraberinde getirmektedir. Yeni piyasa koþullarýna adapte olacak þekilde ekonominin yapýlandýrýlmasý, rekabet gücünün korunarak bu piyasadan pay alýnmasýnda önemli bir rol oynayacaktýr. Genel stratejilerin yaný sýra, son yýllarda hazýrlanan sektörel stratejilerin de bu yeni eðilimi göz önünde bulundurarak planlanmalarý rekabetçi bir ekonominin sektörel olarak düzenlenmesine yardýmcý olacaktýr. T.C. Çevre ve Þehircilik Bakanlýðý, iklim deðiþikliðine uyum ve salým azaltýmý konusunda gerekli yatýrýmlarýn yaklaþýk %75-85'inin özel sektör tarafýndan gerçekleþtirilmesi gerektiðini açýklamýþtýr. Her ne kadar bu oranlar tartýþmaya açýk olsa da, bu süreçte eli taþýn altýnda olan özel sektöre düþük karbon ekonomisine geçiþ için gereken teknolojilerin uygulanma ve yaygýnlaþtýrýlmasýna imkan saðlayacak finansal destek mekanizmalarý devreye sokulmalýdýr. Bu süreçte, ilgili kamu kurumlarý ile iþ dünyasý, üniversiteler ve sivil toplum kuruluþlarý arasýndaki iþbirliði ve koordinasyon her zamanki gibi önem taþýmaktadýr. Ülkelerin yeni yükümlülükler alacaðý 2020 sonrasý iklim rejiminde, çevre dostu teknik ve teknolojilerin geliþtirilmesi ile finansman önemli konularýn baþýnda gelmekte ve yeni bir pazar halini almaktadýr. Bu çerçevede, Türkiye sanayisi için rekabet avantajý saðlanmasý yönünde çalýþmalar yapýlmalýdýr. Türkiye'nin, yeni oluþacak iklim rejiminde geliþmekte olan ülkelere saðlanmasý planlanan teknoloji ve finansman fonlarýndan faydalanmasý rekabet gücünü koruyarak düþük karbonlu ekonomiye geçiþine ivme kazandýracaktýr. Dolayýsýyla ulusal politikalarýn ve kapasitenin oluþturulmasý sürecinde iþ dünyasý ile güçlü bir ortaklýk kurulmalý ve sektörel durum deðerlendirmeleri ve eylem planlarý bu ortaklýklar temelinde hazýrlanmalýdýr. Ýklim deðiþikliði ile mücadelede hedeflerimizi belirlerken, sanayi politikasý, enerji politikalarý, yatýrým destekleri ve teþvikleri, dýþ ticaret, yerel yönetimler, bölgesel kalkýnma gibi çeþitli konular entegre bir þekilde ele alýnmalýdýr. 12

16 TÜSÝAD'IN ÝKLÝM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ ÇALIÞMALARINI BÝLÝYOR MUSUNUZ? TÜSÝAD, Birleþmiþ Milletler Ýklim Deðiþikliði Çerçeve Sözleþmesi Sekretaryasý'na "Ýþ Dünyasý ve Sanayi Sivil Toplum Kuruluþu" (BINGO) alanýnda Türkiye'den ilk akredite kuruluþtur. TÜSÝAD COP 14'ten itibaren Taraflar Toplantýlarýna katýlmakta ve COP- 15'ten itibaren söz konusu toplantýlarda paneller düzenleyerek Türkiye ve özellikle özel sektörün görüþünü uluslararasý kamuoyu ile paylaþmaktadýr. Birleþmiþ Milletler Ýklim Deðiþikliði Taraflar Toplantýsý sonuçlarý her yýl Aralýk ayý içerisinde TÜSÝAD tarafýndan üst düzey seminerler ile kamuoyuna aktarýlmaktadýr. TÜÝSAD, 2004/13 sayýlý Baþbakanlýk genelgesiyle kurulan ve iklim deðiþikliðine iliþkin politika ve strateji geliþtirilmesinde baþat rol oynayan Ýklim Deðiþikliði Koordinasyon Kurulu'nun (ÝDKK) üyesidir. Bu doðrultuda, ÝDKK toplantýlarýna özel sektörü temsilen katýlan TÜSÝAD, iklim deðiþikliði konusunda Türkiye'nin pozisyonunu belirleyen Kurul çalýþmalarýna destek vermektedir. TÜSÝAD ilgili kamu kuruluþlarý ve iþ dünyasýný bir araya getiren "Özel Sektör-Kamu Ýklim Deðiþikliði Toplantýlarý" düzenlemektedir. 13

17 Avrupa Komisyonu tarafýndan AB'ye üye olan 27 ülkede ve üyelik müzakerelerini yürüten Türkiye'de düzenlenen AB Çevre Ödüllerinin Türkiye Programý, 2005 yýlýndan beri her iki yýlda bir Bölgesel Çevre Merkezi (REC) ve TÜSÝAD iþbirliði ile verilmektedir. TÜSÝAD Bölgesel Çevre Merkezi - REC Türkiye ile iklim deðiþikliði ile mücadele ve Türkiye'de düþük karbon ekonomisine geçiþ yolunda, iþ dünyasýna destek saðlamak amacýyla "Ýklim Platformu" nu kurdu. Düþük karbonlu iþletmelerin geliþtirilmesi için gerekli deðiþimin saðlanmasý amacýyla özel sektörü temsil eden farklý kuruluþlarýn bir araya geldiði Ýklim Platformu, ulusal ve uluslararasý iklim politikalarýnýn desteklenmesi ve Türk iþ dünyasýnýn uluslararasý süreçlere etkin katýlýmýný hedeflemektedir. TÜSÝAD 2009 yýlýnýn Mart ayýnda enerjide arz güvenliði ve iklim deðiþikliði konularýnda 17 en büyük ekonomi arasýnda bir platform olarak kurulan "Major Economies Business Forum"a davet edilmiþ ve bu kuruma üye olmuþtur. 14

18 NOT: 15

19

20