REKABET KURULU KARARI

Transkript

1 Dosya No : 1-20/2015 Karar Sayısı : 64/2016 Karar Tarihi : REKABET KURULU KARARI 1. Toplantıya Katılan Üyeler : Dr. Yenal SÜREÇ Doç. Dr. Figen YEġĠLADA Selim ALTINCIK Av. Sezi SIDAL (BaĢkan) (BĢk. Yrd.) (Üye) (Üye) 2. RAPORTÖRLER: Kubilay SEPETCĠOĞLU Doğan ÇÖREKÇĠOĞLU Suna EMĠROĞLULARI (Üye) (Uzman) (Uzman) 3. TARAFLAR: 3.1. ġikâyetçi: BLUELĠNE TOURĠSM AGENCY Selim Cad. Arabacıoğlu Apt., Kat: 1, No: 3 KöĢklüçiftlik/LEFKOġA 3.2. Hakkında ĠĢlem Yürütülen: AKGÜNLER TURĠZM LTD. (Mġ10235) Ramadan Cemil Meydanı, No:1, Girne MERĠT OTELLER GRUBU (VOYAGER KIBRIS LTD.) (Mġ2843) Merit Crystal Cove Hotel, Alsancak/Girne SALAMĠS BAY CONTĠ HOTEL (ĠSTANBUL HAVA YOLLARI) (Yġ439) Salamis Bay Conti Hotel, Gazi Mağusa 4. DOSYA KONUSU: Turizm sektöründe yurtdıģı konaklamalı yolcu (incoming) getiren seyahat acenteleri ile 3, 4 ve 5 yıldızlı oteller arasında imzalandığı iddia edilen tek yetkililik anlaģmalarının Yasa nın 4 ncü ve/veya 6 ncı maddelerinin ihlaline yol açtığı iddiasının soruģturulması. 1 / 21

2 5. DOSYA EVRELERĠ: 17 Aralık 2015 tarihinde Kurul kayıtlarına giren Ģikayet baģvurusu Kurul un 25 Aralık 2015 tarihli toplantısında değerlendirilerek Ģikayetçi taraftan yazılı bilgi-belge talebinde bulunmuģ, istenilen bilgilerin 11 Ocak 2016 tarihinde Kurul kayıtlarına girmesinin ardından Kurul, bilgisine gelen bilgi ve belgeleri değerlendirerek 25 Ocak 2016 tarih ve 7/2016 sayılı kararı ile 1-20/2016 sayılı dosyada yer alan iddiaların incelenmesi için ön araģtırma baģlatılmasına ve ön araģtırmayı yürütmekle ilgili olarak dosya kapsamında yapılacak Kurul oylamalarında oy kullanmaması koģulu ile Kurul Üyesi Kubilay SEPETCĠOĞLU nun görevlendirilmesine karar vermiģtir. Ön araģtırma sonucunda hazırlanan 24 ġubat 2016 tarih ve 1-20/2016ÖA sayılı Ön AraĢtırma Raporu, 9 Mart 2016 tarihli Kurul toplantısında görüģülerek, 22/2016 sayılı Kurul kararı ile Yasa nın 4 ve/veya 6 ncı maddelerinin ihlali iddiaları hakkında soruģturma açılmasına karar vermiģtir. SoruĢturma kapsamında Kurul Üyesi Kubilay SEPETCĠOĞLU ile birlikte Uzman Suna EMĠROĞLU ve Uzman Doğan ÇÖREKCĠOĞLU nun da yetkilendirilerek görevlendirilmelerine karar verilmiģtir. SoruĢturma heyeti tarafından hazırlanan 7 Haziran 2016 tarihli ve 1-20/2015 SR sayılı SoruĢturma Raporu Kurul un 23 Haziran 2016 tarihli toplantısında gündeme alınarak 64/2016 sayılı karar ile soruģturmanın ilerletilmemesine karar verilmiģtir. 6. DOSYA TARAFI VE ĠLGĠLĠ DĠĞER TARAFLARLA YAPILAN GÖRÜġME VE ĠNCELEMELER SONUCU ELDE EDĠLEN BĠLGĠ VE BELGELER: 6.1. Dosya Tarafı TeĢebbüsler ile Yapılan GörüĢmeler MERĠT PARK Hotel &Casino ile Yapılan GörüĢme Hakkında soruģturma yürütülen taraflardan biri olan Merit Oteller grubundan Merit Park Hotel & Casino temsilcileri Genel Müdür Mehmet Yücel, Genel Müdür Yardımcısı Ece Aka Öztürk, SatıĢ ve Pazarlama Müdürü Cihan Gürkan ve Avukat DilĢad Ormancı ile tarihinde Merit Park Hotel de görüģülmüģ ve ifadeleri tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir. Yapılan görüģmede, Merit grubuna ait otellerin ayrı ayrı sözleģmeler yapmadıkları ve tüm sözleģmelerin Voyager Kıbrıs Ltd. olarak imzalandığı dile getirilmiģtir. Merit Park, Crystal Cove ve Royal in, Voyager Kıbrıs Ltd in altında hareket eden ticari unvanlar olarak nitelendirmiģtir. MERĠT PARK ın Kurul un tarihinde talep ettiği bilgi ve belgelere cevap vermemesinin gerekçesini Voyager Kıbrıs Ltd. in tek tüzel kiģilik olması ile iliģkilendirilerek orijinal belgelerin (..) de olduğunu çünkü satıģların orada hazırlandığı ifade edilmiģ ve tüm oteller ile ilgili sözleģmelerin Voyager Kıbrıs Ltd. adına yapıldığı ifade edilmiģtir. Ayrıca 2016 yılı için tek yetkililik anlaģmalarının bulunmadığı ifade edilmiģtir. Yapılan sözleģmelerde Merit Hotels yazdığını, her otelin kendi müdürünün bulunduğunu ve dolayısı ile otellerin bu anlamda bağımsız olduğunu ancak yönetimin ortak olduğu ve her Ģirket ile aynı konularda uzlaģmalar sağlandığını dile getirilmiģtir. ġirket bünyesinde bulunan yönetim ofislerinin Crystal Cove bünyesinde olduğu da iletilmiģtir. Acenteler arasındaki rekabetin en büyük 2 / 21

3 sıkıntı olduğu, rekabeti oluģturan unsurun teģvikler olduğu ve acentelerin MERĠT Grubuna baskı oluģturmadığı belirtilmiģtir. SALAMĠS Bay Conti Hotel ile Yapılan GörüĢme Hakkında soruģturma yürütülen Salamis Bay Conti Hotel temsilcileri Genel Müdür Vekili Süleyman Kansu ile tarihinde Salam Bay Hotel de gerçekleģtirilen görüģme sırasında imzalamayı reddetmiģ olduğu ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 133). AKGÜNLER Turizm Ltd. ile Yapılan GörüĢme Hakkında soruģturma yürütülen Akgünler Turizm Ltd. Direktörü (Dimağ Çağıner) ve Finans Müdürü Halil BaĢaran ile Girne merkez ofisinde tarihinde görüģülmüģ ve ifadeleri tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 143). Yapılan görüģmede, acentenin KKTC de toplam (..) otelle çalıģtığı ve sadece (..) otel ile tek yetkililik anlaģmalarının bulunduğu ifade edilmiģtir. Slovakya pazarını satan otellerin (..),(..) olduğunu ve (..) in ağırlıklı olarak Slovak müģterileri bulunduğunu bildirildi. GörüĢmede tur operatörlerinin tüm otelleri gezip, çalıģmak istedikleri oteli kendilerinin belirlediği ifade edilmiģtir. Operatörlerin uçak kiralama riski aldıklarını ve bu nedenle otellerden belirli sayıda oda garantisi istediklerini bu nedenle yerel acentelerin seçilen otellerle anlaģma imzaladıkları ifade edilmiģtir. Acapulco ve Akgünler in aynı çatı olmasından dolayı kendileri ile otel arasında tek yetkililik anlaģması bulunmadığını ancak tek yetkili davranıģlar sergilediği ifade edilmiģtir. Türkiye de faaliyet gösteren herhangi bir acentenin genellikle tek bir pazar üzerine yoğunlaģabildiği, ancak KKTC de ambargo nedeni ile uçakların bölünmek zorunda olduğu ve uzmanlaģma kısıtı nedeniyle tüm acentelerin her pazar ile çalıģabileceği ifade edilmiģtir. TeĢvik sistemi ile ilgili ödemelerin zamanında yapılmamasının da ilave maliyetler yarattığı ifade edilmiģtir. Oysa teģviklerin acentelere ödenmemesine rağmen otellere (..) gün içerisinde ödemelerin yapıldığı ifade edilmiģtir. Operatörlerin turist getirmekte rolünün önemli olduğu ve teģvikten faydalanılması gerektiği de ifade edilmiģtir ġikayetçi taraf olarak BLUE LINE Seyahat Acentesi ile Yapılan GörüĢme Dosya kapsamında Ģikâyetçi taraf olan BLUE LINE Seyahat Acentesi Direktörü Erdinç ġöföroğlu ile tarihinde Rekabet Kurulu toplantı odasında görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 145). Yapılan görüģmede, Rusya ve Ġran dan ülkeye gelen turistlerin Herşey Dâhil tatil programlarını tercih ettiklerini ancak KKTC de Herşey Dâhil imkânları sunan otellerin sınırlı olduğunu ifade etmiģtir. Bazı otellerin Türkiye de yer alan operatörler ve/veya hava yolları ile olan dikey bütünlüğü çerçevesinde kendi müģterilerini kendi havayolu ile getirdiği, otelin kendi acentesi dıģındakilere daha pahalıya hizmet verdiği veya baģka acentelere ile çalıģmadıkları belirtilmiģtir. Kendi teģebbüslerinin hiç tek yetkililik anlaģması bulunmadığı ifade edilmiģtir. Poker turnuvalarının olduğu dönemlerde 5 yıldızlı otellerde boģ oda olmadığını ve bu nedenle de müģteri 3 / 21

4 kaybettikleri belirtilmiģtir. TeĢvik sisteminin etkili olmadığını ve sadece belirli acentelerin bu uygulamadan yararlanabildiği ifade edilmiģtir. Satacak oda bulamayan acentelerin bu nedenle de fuarlara katılamadığı iddia edilmiģtir. Tek yetkililik ile kontenjan anlaģmaları arasındaki farkın herhangi bir acentenin herhangi bir otel ile çalıģabilmesi ve her bir acentenin talep ettiği sayıda oteli kendisine rezerve edebilmesi olarak açıklamıģtır. Acentelerin transfer ve turlardan kazanç sağladığını, piyasada yüksek kar marjı ile satıģ yapıldığını, tek yetkililiğe teģvik sağlanmaması durumunda hiçbir acentenin tek yetkilik yapmayacağı ifade edilmiģtir. Tek yetkililik anlaģmalarının yaklaģık 3 yıldır uygulanmaya baģlandığını geçmiģ dönemlerde fuarlarda yapılan anlaģmaların iyi niyet ( Gentlemen s Agreement )anlaģmaları Ģeklinde olduğu belirtilmiģtir Diğer TeĢebbüsler ile Yapılan GörüĢmeler Acente 1 ile Yapılan GörüĢme Acente 1 temsilcisi ile tarihinde Rekabet Kurulu toplantı odasında yapılan görüģme ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 147). Yapılan görüģmede, teģebbüs faaliyetlerinin %90 oranında outgoing olduğunu bildirilmiģtir. Larnaka dan charter uçuģlar düzenlendiğini ve Larnaka ya iniģ yapan uçak vasıtası ile incoming yaptıkları ifade edilmiģtir. Yetkili Larnaka ya iniģ yapan uçakların teģvik kapsamına girmediğini, tek yetkililik anlaģmalarının yıllarında ortaya çıktığını, kumarhanesi olan otellerin ayrı bir haksız rekabet yarattığını ifade etmiģtir. Kurula yapılan dosya konusu Ģikâyet baģvurusunun piyasada bulunan teģebbüsler tarafından temkinli davranıģlar sergilenmesine yol açtığı da ifade edilmiģtir. Türkiye kökenli otellerin tek yetkililiğe daha yatkın olduklarını ve özellikle (..) ile bu konuda birçok sıkıntı yaģadıklarını ifade etmiģtir. TeĢvik sisteminin belli kotaları olduğunu, kotaya eriģemeyen acentelerin paravan Ģirket kurduklarını iddia etmiģtir. TeĢvik ödemelerinin gecikerek yapıldığını ve bu durumun da mali zorluklar yarattığını iddia etmiģtir. KITSAB ın 70 üyesi olmasına rağmen teģvikten 8-10 teģebbüsün faydalandığı iddia edilmiģtir. (..) isimli acentenin (..) a ait olduğunu ve KKTC de iç pazarda faaliyet gösterdiğini, diğer acentelere piyasa fiyatları üzerinde fiyatla satıģ yaptığı ifade edilmiģtir. Acente 2 ile Yapılan GörüĢme Acente 2 yetkili ile tarihinde kendi ofisinde görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 146 ). Yapılan görüģmede, teģebbüs yetkilisi tek yetkililik anlaģmalarının bulunmadığını ve tek yetkililik anlaģmalarının uygulanmasının bir sakıncası olmadığını ifade etmiģtir. KKTC de genellikle kontenjan anlaģmalarının uygulandığını ve tek yetkililik anlaģmalarının düzenlenmesinin esas nedeninin kar marjını yükseltmek olduğunu iddia etmiģtir. Eğer bir Otelin baģka bir acenteyle tek yetkililik anlaģması varsa, baģka bir otel ile çalıģabilecek alternatiflerin bulunduğunu ifade etmiģtir. Hatta her yıl farklı otellerle çalıģabileceğini ifade etmiģtir. MüĢterilerini internet üzerinden KKTC ye getirdiğini, yurtdıģı operatörü ile 4 / 21

5 çalıģmadığını, küçük bir iģletme olması nedeni ile birebir bağlantı kurduğunu belirtmiģtir. Tek yetkililik anlaģmalarının sahili olmayan otellerde yapıldığı zaman pazara etkisi olmadığı iddia edilmiģtir. TeĢvik sisteminin etkili olmadığı iddia edilmiģtir. UçuĢ bağlantısı bulunduğu zaman teģviklerin kullanılarak acentelerin fiyat düģtüğünü ve bu yol ile yeni pazarlardan turist getirilebildiği ifade edilmiģtir. Casino su bulunan otellerin önceliği casino müģterilerine verdiğinden son dakika rezervasyon iptalleri ile karģılaģtıkları ifade edilmiģtir. Hatta casinoların havayollarını da bloke ettiği ve uçaklarda da yer bulunamadığı ifade edilmiģtir. Acente 3 ve 4 ile Yapılan GörüĢme Acente 3 ve 4 temsilcileri ile tarihinde Rekabet Kurulu toplantı odasında görüģülmüģ ve ifadeleri tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 148). Yapılan görüģmede, otellerin de, havayolu Ģirketlerinin de tek yetkililiğinin bulunduğunu ve gerekçesinin de teģvik miktarına ulaģabilmek olduğu iddia edilmiģtir. Hem havayolu, hem otel, hem de acentesi olan ve dikey bütünlüğe sahip teģebbüsler karģısında pazarlık güçlerinin bulunmadığı ifade edilmiģtir. Otellerin zaman zaman paravan Ģirket kurarak teģvik aldıkları da iddia edilmiģtir. Acentelerin kriterleri yerine getirmeyenlerin lisansları iptal edilmediğini ve devletin denetleme iģlevinin çalıģmadığı iddia edilmiģtir. 7. ĠNCELEME ve DEĞERLENDĠRMELER 7.1. Ġlgili Pazar Ġlgili pazarın tanımlanmasına iliģkin Rekabet Kurulu nun Ġlgili Pazar Kılavuz unda 1 atıf yapılan, tarih ve 165 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hakim Konum Tespitinde Kullanılacak Kriterler Tebliği 2(1) nci maddesine göre, İlgili Ürün Pazarı, tüketicinin gözünde fiyatı, kullanım amaçları ve nitelikleri bakımından ikame edilebilir nitelikteki mal veya hizmetlerden oluģan pazarı anlatır Ġlgili Ürün Pazarı: Dosya bazında ilgili ürün pazarı yurtdıģından konaklamalı turist (incoming) pazarı olarak tanımlanmasına rağmen bu ilgili pazar alt ve üst pazarlar olarak ikiye ayrılarak, alt pazar seyahat acenteciliği hizmetleri pazarı, üst Pazar ise konaklama hizmetleri pazarı olarak incelenmiģtir. Yapısal olarak yurtdıģı konaklamalı yolcu pazarının her iki ürün pazarının birlikte çalıģması ile faaliyet yürütebildiği anlaģılmaktadır. Seyahat acenteciliği pazarı alt pazar olarak değerlendirilmeye alınırken konaklama hizmetleri pazarı ise alt pazara yatak tedariki nedeniyle üst pazar olarak nitelendirilmiģtir. Konaklama hizmetleri pazarında da bir daraltmaya daha gidilerek yurtdıģından konaklama amaçlı gelen turistlerin çoğunlukla 3, 4, 5 yıldızlı oteller ile butik otelleri tercih etmesi nedeniyle de konaklama hizmetleri pazarı 1 K.K.T.C. Rekabet Kurulu, İlgili Pazar Kılavuzu, Haziran 2015, pdf 5 / 21

6 sadece 3, 4, 5 yıldızlı oteller ile butik oteller dahil edilmiģtir. Seyahat acenteciliği pazarındaysa ülke dıģından veya ülke dıģına ferdi veya grup gezileri düzenleyebilme imkânına sahip olduklarından dolayı 25/1978 Turizm ve Seyahat Acenteleri Yasası nda belirtildiği Ģekli A grubu, Geçici A grubunda yer alan acenteler ile sınırlandırılmıģtır Ġlgili Coğrafi Pazar: ġikâyet konusu olan tek yetkililik sözleģmelerinin tarafları olan seyahat acenteleri ile otellerinin KKTC de yerleģik olmaları ve yurtdıģında yapılan tanıtım ve pazarlama iģlemlerinin tüm KKTC coğrafyasına yönelik olması nedeniyle ilgili coğrafi pazar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olarak belirlenmiģtir Pazara ĠliĢkin Bilgiler Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nin en önemli ekonomik aktivitelerinden olan Turizm hem milli gelir içerisinde hem de ödemeler dengesi içerisindeki görünmeyen gelirler kalemi altında önemli bir pay oluģturmaktadır. Hava sıcaklığının yılın büyük bir bölümünde 20 C nin üstünde olması, havanın açık ve güneģli olması turizm açısından oldukça elveriģli bir durum yaratmaktadır. Özellikle Girne ile Bafra ve Mağusa bölgeleri de KKTC turizmi açısından büyük önem taģımaktadırlar. Bu bölgelerdeki doğal plajlar deniz turizmi için büyük önem arz etmektedirler. KKTC ye uygulanan ambargolar nedeni ile direkt uçuģların olmaması ve uçuģların Türkiye Cumhuriyeti üzerinden gerçekleģebilmesinden dolayı, turizmin istenilen seviyede olmadığı bilinmekle beraber son yıllarda gelen turist sayısında ve buna bağlı olarak turizm gelirlerinde artıģlar yaģandığı görülmektedir. Konaklama Hizmetleri Üst Pazarı KKTC de faaliyette olan turistik yatak kapasitesi son 12 yılda 2 kat artıģla den e yükselmiģtir. Girne bölgesi, yatak sayısı ile en çok yatak kapasitesine sahip bölge konumundadır. Girne bölgesini yatak kapasitesi ile Ġskele, yatak kapasitesi ile Gazi Mağusa, 808 yatak kapasitesi ile baģkent LefkoĢa ve son olarak 132 yatak kapasitesi ile Güzelyurt izlemektedir. Tablo 1: Coğrafik bölgelere göre otel ve yatak kapasitesi dağılımları Otel Türü Girne LefkoĢa Mağusa Ġskele 5 Yıldız 6, ,716 4 Yıldız 1, Yıldız 2, Butik Otel Diğer 1, ,130 TOPLAM 11, ,511 3,846 Kaynak: Turizm bakanlığı verileri Dosya konusu 3,4,5 yıldızlı ve butik otellerin yatak kapasitelerine göre payları aģağıdaki tabloda belirtilmiģtir. 6 / 21

7 Tablo 2: Butik Oteller ile 3, 4, 5 Yıldızlı Otellerin Yatak Kapasitelerine Göre Pazar Payları (2015) YATAK PAZAR OTEL ĠSMĠ SINIF* SAYISI* PAYI ACAPULCO HOTEL ***** ,95% KAYA ARTEMĠS RESORT ***** ,30% NOAH'S ARK DELUXE HOTEL & SPA ***** ,55% SALAMĠS BAY CONTI RESORT HOTEL ***** 850 5,90% CRATOS HOTEL ***** 820 5,69% MERIT CRYSTAL COVE HOTEL ***** 632 4,39% MERĠT PARK HOTEL ***** 580 4,02% KYRENIA OSKAR CLUB **** 514 3,57% MERĠT ROYAL HOTEL ***** 508 3,53% CLUB LAPETHOS (LAPTA HOLIDAY CLUB) *** 482 3,34% K.JASMINE COURT HOTEL ***** 392 2,72% VUNI PALACE HOTEL ***** 352 2,44% MALPAS HOTEL ***** 342 2,37% DOME HOTEL **** 320 2,22% ROCKS HOTEL ***** 314 2,18% PIA BELLA HOTEL **** 288 2,00% PASHA NICOSIA GOLDEN TULIP HOTEL ***** 278 1,93% GRAND PASHA HOTEL ***** 256 1,78% SAVOY HOTEL ***** 256 1,78% MERĠT LEFKOġA HOTEL ***** 244 1,69% L.A. HOLIDAY CENTRE **** 224 1,55% DENiZ KIZI OTEL *** 222 1,54% THE OLIVE TREE HOTEL *** 210 1,46% PALM BEACH HOTEL Butik Otel 204 1,42% THE COLONY HOTEL ***** 200 1,39% KORINEUM GOLF & COUNTRY CLUB Butik Otel 172 1,19% Diğerleri ,10% Kaynak: Turizm Bakanlığı verileri TOPLAM % 2015 yılı Turizm Bakanlığı verilerine göre 3,4,5 yıldızlı ve butik otellerin toplam yatak kapasitesinin , KKTC nin en yüksek yatak kapasitesine sahip otelinin ise %10.95 pazar payıyla Acapulco Hotel olduğu tespit edilmiģtir. Merit Oteller grubunun ise toplam pazar paylarının ise %13.63 olduğu görülmektedir. Türkiye ve Diğer Ülkelerden Gelen Turist Sayıları KKTC Turizm Planlama Dairesi nin Polis Genel Müdürlüğü nden elde ettiği verilere göre 2013 yılında hava ve deniz yolu ile (Ercan, Girne, Gazi Mağusa ve Karpaz) KKTC ye gelen TC ve yabancı turist sayısı olmuģ ve bu rakam 2014 yılında , gelen turist sayısı 2015 yılındaysa olarak gerçekleģmiģtir. KKTC ye gelen turistlerin %75 i (1 milyon civarı) Türkiyeden geriye kalan %25 lik 7 / 21

8 kısmı (yaklaģık 400,000 civarı) ise baģta Ġngiltere olmak üzere üçüncü ülkelerden gelmektedir. Ġngiltere dıģında Almanya, Rusya Ġran ve çeģitli Doğu Avrupa ülkeleri ile diğer Avrupa ve Ortadoğu ülkelerinden turistler de KKTC ye gelmektedir. Tesislerde geceleme sayıları ile ortalama kalıģ süreleri incelendiği zaman 2005 yılında tesislerde toplam 335,235 kiģinin geceleme yaptığı ve bunların uyruk bazında dağılımı TC, yabancı ve KKTC vatandaģı olduğu tespit edilmiģtir. Tesislerde en yüksek gecelemenin olduğu 2015 yılındaysa toplam kiģi geceleme yaparken Türkiye den gelenler geceleme, üçüncü ülkelerden gelenler geceleme ve KKTC uyruklular geceleme yaparak toplamda geceleme yapılmıģtır. Güncel bir çalıģma bulunmamamsına karģın 2012 ve öncesi dönem için yapılan çalıģmalarda yabancıların ortalama geceleme sürelerinin 5.80, TC uyruklu turistlerin ortalama 3.00 ve KKTC uyruklu ziyaretçilerin 2.20 gün olarak hesaplanmaktadır. Tesislerin doluluk oranlarına bakıldığındaysa 2015 yılı %48.80 ile en yüksek doluluk oranı yaģanan yıl olduğu tespit edilmiģtir. Seyahat Acenteciliği Alt Pazarı KKTC de seyahat acenteciliği hizmetleri pazarı, 26 Ekim 1978 tarihinde yürürlüğe giren Turizm ve Seyahat Acenteleri Yasası ile düzenlenmektedir. KKTC de seyahat acenteliği kurmak isteyenler bu yasa çerçevesinde gerekli iģlemleri tamamlamaları ve Turizm Bakanlığı nca verilen seyahat acentesi iģletme belgesi alması gerekmektedir. Yasa, seyahat acentelerini verdikleri hizmete göre A ve B olmak üzere iki gruba ayırmaktadır. B grubu acenteler bakanlık tarafından verilen iģletme belgesini aldıktan sonra faaliyete baģlayabilirler. A grubu acenteler ise, ilk olarak bakanlık tarafından verilen geçici iģletme belgesini aldıktan sonra faaliyete baģlayabilir. Geçici iģletme belgesinin alındığı tarihten baģlayarak bir yıl içinde ada dıģından ülkeye getirdiği turistlerin en az on bin gece konaklaması halinde geçici iģletme belgesi, bakanlık tarafından iģletme belgesine dönüģtürülür. Geçici iģletme belgesine sahip A grubu bir acentenin bir yıl içinde KKTC de en az on bin gecelemeyi sağlayamaması halinde bakanlığa geçerli bir neden göstermesi ve bu nedenin geçerli görülmesi halinde geçici iģletme belgesi bir yıl süreyle uzatılabilir. Bu uzatma süresi sonunda da on bin gecelemeyi sağlayamayan acentenin geçici iģletme belgesi geri alınır ve talep edilmesi halinde bu acenteye B grubu acente iģletme belgesi verilir. A grubu acenteler ile Ģubelerinin hizmetleri; Ülke dıģından veya ülke dıģına deniz veya hava ulaģım araçları ile ferdi veya grup gezileri düzenlemek veya baģka iģletmelerce düzenlenen bu nevi turların biletlerini satmak; ġehir ve yöre turları veya ülke içi turlar tertiplemek veya baģka iģletmelerce düzenlenen bu gibi turların biletlerini satmak; Turistlere, kara, deniz ve hava ulaģım araçları kiralamak, kara, deniz ve hava araçları ile turist taģımak; Konaklama, eğlence ve spor gösterileri için yer ve isim rezervasyonu yapmak veya yaptırtmak; Turistlere döviz mevzuatı, gümrük muameleleri, pasaport, vize ve seyahat ile ilgili çeģitli iģlemlerde aracı olmak; karģılama, ağırlama ve uğurlama hizmetleri ile biletlerini sattığı bütün iģletmelerin hizmetlerine iliģkin bilgi vermek, tanıtma faaliyetlerinde bulunmak; UlaĢtırma araçlarının acenteliğini veya genel acenteliğini yaparak 8 / 21

9 biletlerini satmak rezervasyon yapmak veya yaptırtmak ve transferler yapmak; Turistik tanıtıcı yayınlar, kartpostal ve hatıra eģyaları satıģı yapmaktır. Seyahat Acenteleri, Kıbrıs Türk Turizm ve Seyahat Acenteleri Birliği (KITSAB) Yasası tahtında seyahat acenteliği mesleğinin yurt ekonomisi ve turizmine uygun biçimde geliģmesini sağlayıcı önlemleri almak, mesleki ahlak ve birliği koruma amacıyla 1989 yılında kurulan KITSAB a üye olmak zorundadırlar. Ayrıca kurulacak olan acentenin %100 ü KKTC uyruklu hissedar ve direktörlerden oluģması gerekmektedir. KITSAB baģlangıç üyelik bedeli Euro olup, yıllık aidat ise 250 TL. dir yılı itibariyle KITSAB üyesi olan 141 adet A ve geçici A grubuna ait seyahat acentesi ile 20 adet B grubu seyahat acentesi olmak üzere toplam 161 adet seyahat acentesi faaliyet göstermektedir. Tablo 3: 2014 yılında KKTC ye giriģ yapan turistlerin acente bazında dağılımı ACENTE ADI TC TC PAZAR PAYI (%) K Kaynak: KKTC Turizm bakanlığı verileri YABANCI YABANCI PAZAR PAYI (%) TOPLAM TOPLAM PAZAR PAYI AKGÜNLER TURİZM (..) %10-19 (..) %40-49 (..) %20-29 DEM TUR (..) %20-29 (..) %0-9 (..) %10-19 MTS (..) %10-19 (..) %0-9 (..) %0-9 NORTHERN TRAVEL (..) %0-9 (..) %20-29 (..) %0-9 PUZZLE TURİZM (..) %10-19 (..) %0-9 (..) %0-9 TURSAN (..) %10-19 (..) %0-9 (..) %0-9 AKMİNA TRAVEL (..) %0-9 (..) %10-19 (..) %0-9 MAESTRO TURİZM (..) %0-9 (..) %0-9 (..) %0-9 DETUR (..) %0-9 (..) %0-9 (..) %0-9 KÖSEZADE (..) %0-9 (..) %0-9 (..) %0-9 DENİZ KIZI (..) %0-9 (..) %0-9 (..) %0-9 INTERFUN (..) %0-9 (..) %0-9 (..) %0-9 Diğerleri (..) %0-9 TOPLAM: (..) %100 (..) %100 (..) %100 (%) 7.2. DEĞERLENDĠRMELER ĠKTĠSADĠ DEĞERLENDĠRMELER Bu bölümde haklarında Ģikayet olan otel ve seyahat acentelerinin piyasadaki konumları ve söz konusu yurtdıģı konaklamalı turist piyasasındaki ekonomik faaliyetlerin rekabetle ilgili değerlendirmelerine yer verilmektedir. Rekabet hukukunda ihlaller teģebbüslerin davranıģsal veya ilgili pazardaki yapısal konumlarından kaynaklanabilmektedir. DavranıĢsal faaliyetler genellikle iki veya daha fazla teģebbüs arasında yer alan ve Rekabet Yasasına aykırı anlaģmalar, uyumlu eylemler veya teģebbüs birliği kararları Ģeklinde gerçekleģmektedir. Yapısal kaynaklı ihlaller de ise öncelikle söz konusu teģebbüsün ilgili pazarda hakim konumda olması ve daha sonra da söz konusu hakim konumunu rakipleri ve/veya müģterileri aleyhinde kötüye 9 / 21

10 kullanmasına bakılmaktadır. SoruĢturulan dosyada Ģikayet konusu olan tek yetkililik anlaģmalarının içerikleri kadar sözleģmelerin tarafı olan teģebbüslerin ilgili pazarlarda hakim konumda olup olmadıkları da önem arz etmektedir. Bu nedenle ilk olarak haklarında Ģikayet olan üç teģebbüsün (Akgünler Turizm, Voyager Kıbrıs bünyesinde bulunan Merit Oteller grubu ile Salamis Bay Conti Otel) ilgili pazarlarda hakim konumda olup olmadıkları analiz edilmiģtir. Ayrıca yurtdıģından konaklamalı turist pazarında faaliyet gösteren otel ve seyahat acentelerinin piyasadaki performanslarını belirleyen bir diğer önemli unsurun turizm sektörüne yönelik uygulanan teģvik enstrümanları olduğu da tespit edilmiģtir. Bakanlar Kurulu nun, KKTC ye gelen turist sayısının artırılması amacı ile tarihinde yayımlanan Türkiye Cumhuriyeti ve Türkiye Cumhuriyeti haricindeki diğer ülkeler, özel ilgi grupları ve kapalı gruplar ile Türkiye Cumhuriyeti haricindeki diğer ülkelerden kiralık uçak (charter) seferler için Teşviklendirme Esasları Tüzüğü bu alanda en yaygın kullanılan teģvik enstrümanı konumunda olduğu anlaģılmaktadır. Gelen yolcu sayısı ve destinasyonu üzerinden acente veya operatörlere sağlanan destekler yanında uçak kiralama, fuar katılım, pazarlama desteklerine kadar değiģik unsurlar içermektedir. Bahse konu teģviklerin yenilenen tüzük ile geçerlilik süresi 1 Ocak 2016 ile 31 Aralık 2018 tarihleri arasına kadar uzatılmıģtır. Sektörde faaliyet gösteren teģebbüs temsilcilerinin farklı yorumlarına rağmen soruģturma süresinin kısıtlı olması nedeniyle uygulanan teģviklerin rekabet ortamına etkisi ve buna bağlı toplam fayda analizi yapılamamıģtır Seyahat Acenteciliği Hizmetleri Pazarında Hakim Konum Değerlendirmesi Seyahat acenteliği hizmetleri pazarında A Grubu ve Geçici A Grubu lisansı altında 141 acentenin faaliyet gösterdiği bilinmekle birlikte, 20 adet B Grubu acente de ilgili pazarda yer almaktadır. Tümü aktif olmamakla birlikte aktif olanların tümünün de yurtdıģından yolcu getirmediği tespit edilmiģtir. YurtdıĢı pazarlardan konaklamalı yolcu getiren acente sayısı da fazla olmakla birlikte her acentenin farklı destinasyonlardan yolcu getirdikleri tespit edilmiģtir. Ancak hemen hemen her acentenin birden fazla pazardan yolcu getiriyor olması nedeniyle tek bir pazardan gelen yolcu üzerinden değil KKTC ye gelen toplam yolcu sayısı üzerinden pazar payı hesaplaması yapılmıģ olup özellikle hakkında Ģikayet bulunan Akgünler turizmin ilgili pazarda hakim konumda olup olmadığı incelenmiģtir Ġlgili Pazarda Faaliyet Gösteren TeĢebbüslerin Pazar Payları YurtdıĢından konaklamalı yolcu getiren seyahat acenteciliği ilgili alt pazarında Türkiye ve diğer ülke pazarları toplamından oluģan toplam yolcu sayısı oranlarına göre en yüksek pazar payına sahip ilk 5 teģebbüsün pazar payları sırasıyla; Akgünler Turizm %20-29, Dem Tur %10-19, MTS %0-9, Northern Travel %0-9 ve Puzzle Turizm %0-9 Ģeklindedir. Farklı destinasyonlara göre değiģiklikler gösterse de bahse konu toplam pazar paylarına bakıldığı zaman yüksek bir yoğunlaģma oranı ortaya 10 / 21

11 çıkmakta ve ilk 5 teģebbüsün pazar payı yaklaģık %75 e ulaģmaktadır. Ġlgili alt pazarda hiçbir firmanın tek baģına çok yüksek pazar payına sahip olmamasına rağmen pazar payı en yüksek 5 teģebbüsün toplam payı ilgili piyasada rekabet açısından kısmi sıkıntılar olabileceğine iģaret etmektedir. Akgünler Turizm in operasyonlarını Türkiye dıģı yabancı pazarlar üzerine yoğunlaģtırdığı ve rakiplerine kıyasla bahse konu destinasyonlarda nispeten daha güçlü olduğu görülmektedir. Rakiplerinden Dem Tur un ise ağırlıklı olarak Türkiye pazarında daha güçlü olduğu anlaģılmaktadır. Ancak toplam pazar hacmi üzerinden hesaplanan pazar paylarına bakıldığı zaman hiçbir teģebbüsün hakim konum kriterlerinin en önemlisi olarak kabul edilen pazar payının %40 seviyesini aģmadığı görülmektedir Rakiplerinden Bağımsız Hareket Edebilme Gücü Seyahat acenteliği hizmetleri pazarında faaliyet gösteren teģebbüslerin birbirlerinden bağımsız hareket edebilme gücünün olmadığı düģünülmektedir. Ġlgili pazarda yer alan teģebbüslerin oteller ile yaptıkları sözleģmeler incelendiği zaman farklı acentelerin farklı destinasyonlar üzerine yoğunlaģtığı ancak benzer destinasyonlardan turist getiren acentelerin pazarlık koģulları üzerinde bir birleriyle rekabet halinde oldukları ve rakiplerinden bağımsız hareket edemedikleri anlaģılmaktadır MüĢterilerinden Bağımsız Hareket Edebilme Gücü Seyahat Acenteliği Hizmetleri pazarında bulunan aktörlerin müģterilerinden bağımsız hareket edebilme güçlerinin de zayıf olduğu tespit edilmiģtir. Özellikle dıģ pazarlarda yapılan tanıtım ve pazarlama aģamalarında dıģ rakiplerle rekabet etme durumunda oldukları anlaģılmaktadır. Turistlerin KKTC yi seçebilmeleri acentelerin elinde olmakla birlikte acentelerin yurtdıģındaki operatörler ile birlikte KKTC yi seçilecek destinasyon için cazip hale getirmeleri yönünde çaba harcanmaktadır. MüĢteriler için destinasyonun çekici hale gelmesi fiyatlara, kültürel mirasa, iklim koģulları ve bunun gibi etkenlere dayanmakta ancak acentelerin özellikle fiyat kriterinde müģteri odaklı yaklaģımları olduğu ve potansiyel müģterilerin acenteler karģısında güçlü konumda olduğu da belirlenmiģtir Pazara GiriĢte Ekonomik Engellerin Varlığı Turizm ve Seyahat Acenteleri Yasası ile düzenlenen KKTC de seyahat acenteciliği hizmetleri pazarına giriģte Turizm Bakanlığınca verilen seyahat acentesi iģletme belgesi yanı sıra Kıbrıs Türk Turizm ve Seyahat Acenteleri Birliği (KITSAB) üye olmak zorunluluğu bulunmaktadır. KITSAB kayıt ücretini belirleme yetkisi 66/1989 sayılı KITSAB Yasası nın 11 inci maddesinin 4(f) bendi uyarınca KITSAB Genel Kuruluna verilmiģtir. KITSAB kayıt ücreti (üyelik) Ģu anda Euro olup, yıllık aidat ise 250 TL dir. Ayrıca A Grubu veya Geçici A Grubu Acente kurmak için gereken kriterler arasında %100 KKTC vatandaģı tüzel veya gerçek kiģi olma Ģartı getirilmiģtir. Gerek birlik üyelik ön koģulu Ģartı, gerekse ilk kayıt ücretinin yüksekliği değerlendirildiği zaman pazara giriģ açısından oldukça zorlaģtırıcı bir unsur olarak 11 / 21

12 değerlendirilmektedir. Ayrıca KKTC vatandaģlık koģulu da yurtdıģı pazarlarla bu kadar iliģkili bir pazara yabancı yatırımcıların giriģini de engellemektedir Tedarikçilerinden Bağımsız Hareket Edebilme Gücü SoruĢturma konusu pazarda, acentelerin tedarikçisi oteller olmakla birlikte pazarlığa açılan ürün yatak olarak belirlenmiģtir. Acentelerin tedarikçileri (oteller) karģısında farklı pazarlık koģulları belirledikleri ve otellere turist sayısı, geceleme, paket dâhilindeki etkenler üzerinde anlaģma sağlandığı anlaģılmıģtır. Otellerin pazarlık güçlerinin nispeten daha yüksek olduğu ve acentelerin otellerden bağımsız hareket edebilme güçlerinin zayıf olduğu tespit edilmiģtir Dikey Bütünlük Dikey bütünleģme, üretim sürecinin birbirini takip eden aģamalarındaki girdi-çıktı (input-output) alıģveriģinin piyasa yerine firma içinde gerçekleģtirilmesi tanımlar. Üretimde birbirini takip eden bu aģamalar, dikey bütünleģmeyi gerçekleģtiren firmanın sahipliğinde ve kontrolü altındadır. Genellikle, bir ürünün nihai tüketiciye ulaģıncaya kadar geçirdiği üretim süreci yukarıdan aģağıya doğru bir sıra takip edilerek, nihai tüketiciye daha yakın olan aģamalar alt pazar (downstream), girdiye daha yakın aģamalar ise üst pazar (upstream) olarak tanımlanır. Alt pazardaki firma üst pazarda da faaliyet göstermeye baģlıyorsa geriye, üst pazardaki bir firma alt pazarda da faaliyet göstermeye baģlıyorsa ileriye doğru dikey bütünleģmeden söz edilir. Seyahat Acenteliği Hizmetleri pazarında faaliyet gösteren bazı teģebbüslerin dikey bütünlüğe sahip oldukları belirlenmiģtir. Genellikle Otel iģletmeciliği, acentecilik ve tur operatörlüğü Ģeklinde oluģan bir dikey bir yapıya rastlanmaktadır. SoruĢturma kapsamında yapılan görüģmeler ve teģebbüslerden elde edilen bilgi ve belgeler ıģığında soruģturmanın tarafı olan Akgünler Turizmin DMG Group çatısı altında farklı faaliyet alanlarında ayni kontrol yapısı altında farklı tüzel kiģilikleri barındırdığı görülmektedir. Akgünler Turizm: Seyahat & Organizasyon Acentesi, Maestro DMC: Kongre, Özel Organizasyonlar, Toplantı & Bayi Organizasyonları, Tour Plus Cyprus: Operatör (UlaĢım, Otel konaklaması, Araç Kiralama, Günlük Gezi Turları, Seremoni Düzenlemeleri), LT Club Luxury Travel: Seyahat Acentesi, Cyprus Premier Holidays: Ġngiltere pazarında tur operatörlüğü, Holiday Buy: Birçok Avrupa ülkesini içinde barındıran çok dilli low-cost online tur operatörü, DMG Creative: Reklam Ajansı, DMG Trans: Transfer & Lojistik Faaliyetler. Ayrıca yukarıda belirtilen teģebbüsler yanında Akgünler Turizm in Acapulco Hotel (Çağın Ltd) ile de ekonomik bütünlük ve dikey bütünlüğe sahip olduğu tespit edilmiģtir. Bu durumun rakiplerine belirli bir üstünlük sağlaması yanında ilgili teģebbüsün faaliyetlerinde operasyonel riskleri azaltarak etkinlik kazandırdığı anlaģılmaktadır. 12 / 21

13 Konaklama Hizmetleri Pazarında (üst Pazar) Hakim Konum Değerlendirmesi Dosya kapsamında üst pazar olarak belirlenen konaklama hizmetleri pazarında yer alan teģebbüslerin 2015 yılına ait toplam yatak kapasiteleri olup, bahse konu pazarda farklı ölçeklerde 140 teģebbüs (konaklama tesisi) yer almaktadır. KKTC toplam yatak kapasitesinin %55 i beģ yıldızlı otellerden oluģmakla birlikte ilgili dosya kapsamında belirlenen 3, 4, 5 yıldızlı ve butik otel kapsamında 30dan fazla tesise ait toplam 14,410 yatak bulunmaktadır. Tek baģına hiçbir tesisin hakim konumda olmadığı pazarda ayni kontrol yapısı altında faaliyet gösteren grup oteller birlikte değerlendirilmiģtir. Özellikle haklarında Ģikayet bulunan Merit grubuna ait oteller ile Salamis Bay Conti Otel in pazardaki konumları incelenmiģtir Ġlgili Pazarda Faaliyet Gösteren TeĢebbüslerin Pazar Payları Ġlgili üst pazar olan konaklama hizmetleri pazarında en yüksek pazar payına sahip ilk 5 teģebbüsün pazar payları toplamı %41 seviyesinde hesaplanmıģtır. Yatak kapasiteleri bazında hesaplanan pazar paylarında, Acapulco Hotel in %10,95 ile en yüksek paya sahip olduğu, soruģturma tarafı olan Merit Grubu içerisinde yer alan otellerin toplam yatak payının ise %13,63 oranında olduğu tespit edilmiģtir. Salamis Bay Conti otel in yatak kapasitesine bağlı Pazar payı ise %5,90 olarak tespit edilmiģtir. Tek baģına hiç bir tesis veya grup otellerin rekabet literatüründeki hakim konum eģik değeri olarak kabul edilen %40 seviyesine yaklaģmadığı hatta ilk 5 otel yoğunlaģma oranının dahi acentecilik pazarına göre nispeten daha düģük olduğu tespit edilmiģtir. Bahse konu oranlar pazarda rekabetin yoğun olduğuna dair önemli bir gösterge niteliğindedir. Yolcu hareketliliğinin arttığı yoğun dönemlerde de oteller ile acenteler arasında yapılan sözleģmeler yoluyla pazarda rekabet ortamının sağlandığı görülmektedir Rakiplerinden Bağımsız Hareket Edebilme Gücü Konaklama hizmetleri pazarında yer alan teģebbüslerin birbirinden bağımsız hareket edebilme gücünün bulunmadığı anlaģılmaktadır. Ġlgili üst pazarda yer alan teģebbüslerin müģteri odaklı yaklaģımları nedeniyle fiyat ve seçenek rekabeti içerisinde oldukları düģünülmektedir MüĢterilerinden Bağımsız Hareket Edebilme Gücü Otelcilik hizmeti sunan teģebbüsler müģteriye ve/veya acenteye yatak satabilmek amacıyla tesiste bulunan alternatif hizmetleri veya paket içeriklerini Ģekillendirerek rekabet etmek zorunda kalmaktadırlar. Pazarda yer alan aktörler tamamen müģteri odaklı yaklaģımları benimseyerek servis sunmakta ve bu durum dolayısı ile müģterilerinden bağımsız hareket edebilme gücünün olmadığı tespit edilmiģtir Pazara GiriĢte Ekonomik Engellerin Varlığı Konaklama hizmetleri pazarında faaliyet gösteren teģebbüslerin pazara girebilmeleri için ciddi bir yatırım gerekmektedir. Yapılacak yatırım oranları tesise ve müģteri hedefine göre değiģken olmakla birlikte alt pazarda yer alan seyahat acenteciliği pazarına kıyasla daha fazla ekonomik engel barındırmaktadır. 13 / 21

14 Dikey Bütünlük Konaklama hizmetleri pazarında yer alan teģebbüslerin alt pazarda yer alan acenteler ile olan dikey bütünlüğü yukarıda Seyahat Acenteliği Hizmetleri Pazarı nın hakim konum değerlendirmesinde gösterilen Ģekiller ile açıklanmıģtır. Otellerin acenteler ile veya otel-acente-havayolu Ģirketi Ģeklinde dikey bütünlük oluģturulduğu ve yine bu yol ile pazarda yer alan bazı teģebbüslerin talep ve maliyet açısından avantaj sağlayarak ilerleme kaydedebildikleri tespit edilmiģtir HUKUKĠ DEĞERLENDĠRMELER ġikayet kapsamında ileri sürülen iddialar, bazı seyahat acentelerinin bazı otellerle tek yetkililik anlaģması yaparak anlaģması olmayan acentelere oda satıģı yapmayı red etmeleri hakkındaydı. SözleĢme yapmayı red etme rekabet literatüründe hakim konumun kötüye kullanılması Ģeklinde rekabet ihlali olarak ele alınmaktadır. Hakim konumun kötüye kullanılması için de söz konusu eylemi gerçekleģtiren teģebbüsün hakim konumda olması koģuldur. ġikâyet kapsamındaki otel ve acentelerin hakim konumda olmaları birinci koģul iken, söz konusu olan tek yetkililik anlaģmalarının da rekabeti kısıtlayıcı unsurlar içerip içermediğinin de incelenmesine gerek duyulmaktadır. Bahse konu sözleģmelerin rekabeti kısıtlayıcı veya ortadan kaldırıcı unsurlar içermesi yanında sözleģme tarafı teģebbüslerden en az birinin de hakim konumda olması rekabet ihlali anlamına gelmektedir. ġöyle ki, soruģturma kapsamında incelenen otel ve acentelerin hâkim konumda olmaları veya tek baģlarına hâkim konumda olmasalar dahi, pazardaki otellerin çoğunluğunun bazı seyahat acenteleri ile benzer anlaģmalar yapması ile pazarın kapatılması halinde rekabeti kısıtlayıcı etkiler ortaya çıkabilmektedir. Bu kapsamda tek yetkililik anlaģmaları yanında acentelerle oteller arasında belirli bir yatak sayısının sunulmasını garanti eden taahhüt anlaģmaları da münhasırlık içermese bile, pazar kapama etkisi yönüyle incelenmiģtir Rekabet Yasası nın 6 ncı maddesi kapsamında yapılan değerlendirmeler Yasa nın 6 ncı maddesinin (1) inci fıkrası ülke bütününde veya bir bölümünde, belirli bir mal veya hizmet piyasasında hâkim konumda olan bir veya daha fazla teģebbüsün, hâkim konumunu kötüye kullanmasını yasaklamaktadır. Aynı maddenin (2) nci fıkrası (A) bendinde kötüye kullanma hallerinden birini Piyasada daha güçlü olan teşebbüsler daha küçük veya daha zayıf rakiplerini piyasa konumlarını kullanarak adil olmayan bir şekilde doğrudan veya dolaylı olarak engelleyemez. Ģeklinde tanımlamaktadır. Bir eylemin Yasa nın 6 ncı maddesi kapsamında ihlal olarak nitelendirilebilmesi için, eylemi gerçekleģtiren teģebbüs veya teģebbüslerin hâkim konumda olduğunun tespit edilmesi gerekmektedir. Rekabet Yasası 6 ncı maddesi (4) üncü fıkrası kapsamında Rekabet Kurulu (Kurul) tarafından yayımlanmıģ olan Hâkim Konum Tespitinde Kullanılacak Kriterler Tebliği nde (Tebliğ) hâkim konum ve hâkim konum tespiti ile ilgili kriterler düzenlemiģtir. Tebliğ in 5 inci maddesinde hâkim konum; Bir veya birden fazla 14 / 21

15 teşebbüs; ülkenin bütününde veya bir bölümünde, belirli bir ürün piyasasında etkili bir rekabet ortamının sağlanmasını engelleyebilir durumda ise ve rakiplerinden, müşterilerinden ve nihai tüketicilerden önemli ölçüde bağımsız hareket edebilmesini sağlayan piyasa gücüne sahipse hâkim konumdadır. Ģeklinde tanımlanmaktadır. Tebliğ in 7 nci maddesi ise Hâkim Konum Tespit Kriterleri ile ilgili olup hâkim konum tespitinde kullanılan kriterleri üç grup altında (Ġncelenen davranıģı gerçekleģtiren teģebbüsün ve bu teģebbüsün rakiplerinin pazardaki konumu, Pazara giriģ ve pazarda büyüme engellerinin varlığı ve alıcı gücünün zayıflığı) ele almaktadır. Yukarıda yer alan Ġktisadi Değerlendirmeler kısmında yer alan veriler ve yapılan hakim konum değerlendirilmesi ıģığında soruģturma kapsamındaki Akgünler Turizm, Merit Oteller grubu ile Salamis Bay Hotel in ilgili pazarlar olan yurtdışı konaklamalı turist (incoming) pazarında Yasa tahtında hakim konumda olmadığı sonucuna ulaģılmıģtır. Her ne kadar da inceleme konusu teģebbüsler ilgili pazarda hakim konumda olmasalar da soruģturma kapsamında üst pazar olarak belirlenen 3, 4, 5 yıldızlı ve butik otelcilik hizmetleri pazarı ile seyahat acenteciliği (incoming) pazarında faaliyet gösteren otellerle acenteler arasında imzalanan tek yetkililik ve kontenjan anlaģmalarının da Yasa nın 4 üncü maddesi tahtında ihlal niteliği taģıyıp taģımadığına da bakılmıģtır Rekabet Yasası 4 üncü madde kapsamında yapılan değerlendirmeler SoruĢturma kapsamında elde edilen ve acenteler ile oteller arasında genellikle bir yılda kısa sürelerle sezonluk olarak akdedilen tek yetkililik ve kontenjan sözleģmeleri; imzalayan tarafların pazar payları, süreleri, sözleģmenin niteliği ve diğer önemli maddeler Yasanın 4 üncü maddesi açısından değerlendirilmiģtir. Yasa nın 4 üncü maddesi; rekabeti kısıtlayan anlaģmaları, teģebbüs birliği kararlarını ve uyumlu eylemleri yasaklamaktadır. Rekabet otoriteleri aynı seviyede faaliyet gösteren rakip teģebbüsler arasında imzalanan anlaģmaları yatay anlaşma, ticaretin farklı seviyelerinde faaliyet gösteren teģebbüsler arasında imzalanan anlaģmaları dikey anlaşma olarak tanımlamaktadır. Dikey anlaģmalar, ticari yaģamda daha sık karģılaģılan çoğunlukla dağıtım-temsilcilik benzeri sözleģmelerdir ve genellikle rakipler arasında yer alan yatay anlaģmalara göre rekabeti kısıtlama yönüyle daha az riskli olarak değerlendirilmektedirler. Dikey anlaģmaların ortaya çıkardığı etkinlik artıģları da söz konusu anlaģma türünü cazip kılan bir diğer yöndür. ġikayet kapsamında yer alan oteller ile seyahat acenteleri arasında gerçekleģen anlaģmalar, ticaretin farklı seviyelerinde yer alan teģebbüsler arasında olan dikey anlaģmalar olarak nitelendirilmektedir. Bu tür anlaģmalar bir taraftan etkin bir dağıtım sistemini temin ederek piyasada etkinlik kazanımı yaratırken diğer yandan piyasaya olası giriģleri engelleyebilme (pazar kapatma) gibi çeģitli rekabet sorunlarına da yol açabilmektedirler. Rekabet Yasası na göre bu gibi sözleģmelerin, pazarda rekabetin kısıtlanmasına yol açıp açmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir. Bir anlaģmanın 15 / 21

16 rekabeti kısıtlayıp kısıtlamadığının değerlendirilmesi için öncelikle anlaģmanın rekabeti kısıtlayıcı bir amacı ve unsurlarının olup olmadığının tespit edilmesi gerekmektedir. SözleĢmelerde Yasa nın 4 üncü maddesine aykırı rekabeti kısıtlayan unsurlar yer alması durumunda, bahse konu sözleģme ancak Yasa nın 5 inci maddesi kapsamında yer alan gerekli koģulları taģıyorsa muafiyet elde edebilir. Bahse konu muafiyet baģvurusu ve değerlendirme kriterleri ise Yasa nın 5 inci maddesi kapsamında yayımlanan Muafiyet Başvuruları ve Değerlendirilmeleri Tebliği nde yer almaktadır. TeĢebbüsler arası sözleģmeler ile ilgili muafiyet kapsamında yapılan bir diğer değerlendirme ise de minimis anlaģmalardır. Farklı pazarlarda yer alan teģebbüsler arası yapılan dikey anlaģmalar için her bir teģebbüsün pazar paylarının %15 ini aģılıp aģılmadığının tespiti gerekmektedir. TeĢebbüslerden birinin pazar payı %15 i aģması halinde De minimis anlaģma kapsamında ele alınamaz. Merit Oteller Grubu tarafından sunulan sözleģmelerin değerlendirilmesi Hakkında soruģturma yürütülen Merit oteller grubu temsilcileri tarafından sunulan sözleģme örnekleri ile yolcu ve acente bilgileri değerlendirildiği zaman tek yetkililik (münhasırlık) uygulaması olmadığı tespit edilmiģtir. Grup bünyesinde bulunan otellerin 30 dan fazla farklı acente ile çalıģtıkları tespit edilmiģtir. Ayrıca grup otellerinin toplam yatak kapasitesine dayalı pazar payının hakim konum oluģturmadığı tespit edilmiģtir. Bu nedenle de minimis kapsamında ele alınabilecek olması nedeniyle de sözleģmeler muafiyet kapsamında incelenmemiģtir. Merit grup otellerinin seyahat acenteleri ile yaptıkları ve Kurul a sundukları ve ilgili dosya kapsamında belge no 129 olarak numaralandırılan sözleģmelerin pazarda rekabeti önemli ölçüde engelleyecek, kısıtlayacak veya rekabetin bozulmasını amaç edinerek Yasa nın 4 üncü maddesini ihlal eder nitelikte hükümlere rastlanmamıģtır. SözleĢmelerde münhasırlık gibi ihlal oluģturabilecek maddelere de rastlanmamıģ ayrıca aynı grup otellerinin çalıģtığı acente listeleri üzerinde yapılan inceleme sonucunda ayni dıģ pazarlarda farklı acentelerden yolcu kabul ettikleri ve herhangi bir fiili münhasırlık uygulamasına da rastlanmamıģtır. Akgünler Turizm in tarafı olduğu sözleģmenin değerlendirilmesi Hakkında Ģikayet bulunan seyahat acentesi olan Akgünler Turizm yetkililerinin sözlü olarak verdikleri ve tutanakla kayıt altına alınan bilgiler çerçevesinde 70 civarı otele yolcu gönderdikleri ve 4 otel ile tek yetkililik anlaģmaları olduğu Ģeklindedir. Kurul a ise bir adet kontenjan sözleģmesi ile hangi otellere nereden kaç yolcu getirdiklerine ait bilgiler sunulmuģtur. Kontenjan anlaģması bir yıl süreli olup yıl içerisinde farklı dönemlerde farklı miktarda odanın acenteye tahsis edilmesini içermektedir. Ayrıca söz konusu oda tahsisi karģılığında otele belirli bir ön ödeme yapılmasını içermektedir. Kurul a sunulan diğer benzer sözleģmelerde olduğu gibi münhasırlık yoluyla Pazar kapatma benzeri Yasa nın 4 üncü maddesini ihlal eder nitelikte unsurlara rastlanmamıģtır. 16 / 21

17 Salamis Bay Conti Otel in taraf olduğu sözleģmenin değerlendirilmesi SoruĢturmanın taraflarından olan Salamis Bay Otel in tarafı olduğu Kontenjan AnlaĢması incelendiğinde sözleģmenin (.) ünvanlı acenteye belli sayıda oda tahsis etmeyi taahhüt ettiği anlaģılmaktadır. Tahsis edilen odalar hem TC hem de diğer üçüncü ülkeler için geçerli olmakla birlikte, sözleģmede bazı pazarlar için kısıtlamalar getirilmekte olup söz konusu kısıtlamalar Salamis Bay Conti Hotel in diğer teģebbüslerle aralarında akdettikleri tek yetkililik sözleģmelerinden kaynaklandığı düģünülmektedir ancak Salamis Bay Conti Hotel in akdettiği diğer sözleģmeler elde edilemediği için değerlendirilememiģtir. Ġncelen kontenjan anlaģması kapsamındaysa rekabeti kısıtlayıcı veya pazarın kapatılmasına yol açacak herhangi bir unsur tespit edilmemiģtir. Ayrıca otelin pazardaki payı dikkate alındığında da hakim konumda veya pazar kapama etkisi yaratabilecek bir güçte olmadığı anlaģılmaktadır. SoruĢturmaya dahil edilmeyen ancak ön araģtırma safhasında kendilerinden talep edilen bilgi ve belgeleri Kurul a ileten acente ve otellerin yaptıkları sözleģmeler ve acente yolcu listeleri incelendiğinde söz konusu sözleģmelerin akdedildiği 2014 ve 2015 yılları içerisinde bir çok otelin pek çok acente ile çalıģtığı tespit edilmiģtir. Bu durum, pazarda münhasırlık yoluyla oteller tarafından acentelere pazar kapama iddiasının yaygın olarak gerçekleģmediği yönünde önemli bir gösterge olarak değerlendirilmiģtir. Turizm Acenteleri ile oteller arasında yapılan tek yetkililik ve/veya kontenjan ve/veya ciro anlaģmaları turizm acentelerinin planlamalarını yapabilmeleri için, yürüttükleri faaliyetin doğası gereği yapılan anlaģmalar olduğu anlaģılmaktadır. Farklı acente ve otellerden elde edilen sözleģmeler incelendiği zaman, bu tür anlaģmaların, sezonluk olarak yapılmakta olduğu ve en fazla 1 yılı aģmayacak Ģekilde düzenlendiği görülmüģtür. SözleĢmelerin her yıl gerek dünyadaki turizm pazarı konjonktürüne göre gerekse ülkedeki koģulları da dikkate alarak yeniden düzenlenerek imzalandığı anlaģılmaktadır. Söz konusu anlaģmalar bu yönüyle süreklilik arz etmediğinden ve her yıl farklı içeriklerle farklı acente ve otellere sözleģme yapma yetkisi tanıdığından rekabeti kısıtlayıcı olarak değerlendirilmemektedir Ön AraĢtırma ve/veya SoruĢturma AĢamasında Kurul a Bilgi-Belge Vermeyen TeĢebbüslere Yasa nın 31 nci Maddesi Tahtında Verilen Ġdari Para Cezalarının Değerlendirilmesi Hakkında Ģikayet bulunması nedeniyle yürütülen soruģturmanın tarafı olan Salamis Bay Conti Hotel den ön araģtırma safhasında istenilen yazılı bilgi-belge talebine cevap vermemesi nedeniyle oluģan makul Ģüphe üzerine soruģturma safhasına geçilmiģtir. SoruĢturma safhasında soruģturma heyeti teģebbüs temsilcisi genel müdür vekili Süleyman Kansu ile 6 Nisan 2016 tarihinde Salamis Bay Hotel de yüz yüze görüģmüģ ve bilgi-belge talep yazısı kendisine bir kez daha elden iletilmiģtir. Ancak ilgili teģebbüs kendisinden talep edilen bilgi ve belgeleri herhangi bir gerekçe gösterilmeksizin çeģitli defalar telefon ile aranmıģ, e-posta gönderilmiģ olmasına rağmen Kurul a ulaģtırmadığı tespit edilmiģtir. SoruĢturma kapsamında kendisinden talep edilen bilgi ve belge yazılarına cevap vermediğinden teģebbüsün tam olarak kaç seyahat acentesi ile çalıģtığı veya münhasırlık içeren sözleģmeye taraf olup olmadığı 17 / 21

18 tespit edilememiģ ancak, yürütülen soruģturma safhasında bilgi/belge talebine cevap veren diğer acentelerden gelen bilgiler doğrultusunda, söz konusu otelin tarafı olduğu sözleģmelere ulaģılabilmiģtir. Kurul bahse konu teģebbüsün bilgi ve belge sağlamamasını ve/veya gizlemesini yürütülen ön araģtırma ve soruģturmayı zorlaģtırdığı gerekçesiyle Yasa nın 31 inci maddesi (3) üncü fıkrası (c) bendi tahtında idari para cezası ile cezalandırılması uygun bulunmuģtur. Haklarında Ģikayet bulunan Merit oteller grubu bünyesinde bulunan otellerden de ön araģtırma safhasında istenilen yazılı bilgi ve belge talep yazılarına cevap verilmemesi nedeniyle oluģan makul Ģüphe üzerine haklarında soruģturma açılmasına karar verilmiģti. SoruĢturma safhasında teģebbüs temsilcileri ile yapılan yüz yüze görüģmede talep edilen bilgi ve belgeler ile sözleģme örnekleri Kurul a çeģitli aģamalarda iletilmiģtir. Yalnızca grup bünyesinde bulunan LefkoĢa Merit otel ile ilgili herhangi bir bilgi veya belge sunulmadığından teģebbüsün Yasa nın 31 inci maddesi tahtında idari para cezası ile cezalandırılması uygun bulunmuģ olup ceza miktarı takdir edilirken, teģebbüs temsilcilerinin soruģturma heyetine yardımcı olmaları, gerekli bilgi ve belgeleri zorluk çıkartmaksızın sağlamıģ olmalar da dikkate alınmıģtır. Akgünler Turizm, hakkında Ģikayet bulunmasına rağmen ön araģtırma safhasında kendisinden talep edilen yazılı bilgi ve belge talep yazısına cevap vermemesi nedeniyle oluģan makul Ģüphe üzerine hakkında soruģturma açılmasına karar verilmiģtir. SoruĢturma safhasında teģebbüs temsilcileri ile yapılan yüz yüze görüģmede talep edilen bilgi ile bir adet sözleģme örneği Kurul a iletilmiģtir. Ön araģtırma safhasında istenilen bilgi ve belgeleri sağlamadığından ve ayrıca soruģturma aģamasında tarafı olduğu tüm sözleģmelerin karģı taraflarının haklarını korumak gerekçesi ile Kurul a iletmediğinden Yasa nın 31 inci maddesi tahtında idari para cezası ile cezalandırılması uygun bulunmuģtur. Yürütülen soruģturma kapsamında ve öncesinde yürütülen ön araģtırma safhasında Yasa nın 27 nci maddesi tahtında sektörde faaliyet gösteren otel ve acentelerden Pazar bilgi ve belge talebi yapılmıģtır. Talep edilen bilgi ve belgelerin amacı pazar yapısı hakkında teģebbüslerin pazardaki payları hakkında ve varsa tek yetkililik ve/veya kontenjan sözleģmelerinin içerikleri hakkında daha fazla bilgi edinmek idi. Ayrıca elde edilen bilgi ve belgeler yoluyla ilgili pazarda Ģikayet edilen teģebbüsler dıģında ihlal nitelikli uygulamalar olup olmadığının tespit edilmesine yönelik çalıģmaların yapılmasına imkan tanımaktır. Ön araģtırma safhasında haklarında Ģikayet bulunan teģebbüsler dıģında toplam 25 acente ve 24 otelden talep edilen bilgi ve belge yazılarına 18 otel ve 14 acente geri dönüģ yapmıģtır. Kurul, yürüttüğü diğer soruģturmalarda da olduğu gibi soruģturmanın etkinliği açısından soruģturma heyetinin doğru bilgiye ulaģabilmesi ve daha hızlı sonuç alabilmesi amacıyla talep edilen bilgi ve belge yazılarına cevap vermeyen teģebbüslere Kurul un 22/2016 sayılı kararı doğrultusunda bilgi ve belge sunmama gerekçeleri 18 / 21