REKABET KURULU KARARI

Transkript

1 Dosya No : 1-21/2016 Karar Sayısı : 79/2016 Karar Tarihi : REKABET KURULU KARARI 1. Toplantıya Katılan Üyeler : Dr. Yenal SÜREÇ Doç. Dr. Figen YEġĠLADA Selim ALTINCIK Kubilay SEPETCĠOĞLU 2. RAPORTÖRLER: Av. Sezi SIDAL Suna EMĠROĞLU (BaĢkan) (BĢk. Yrd.) (Üye) (Üye) (Üye) (Uzman) 3. TARAFLAR: 3.1 ġikayetçi Re sen 3.2 Hakkında ĠĢlem Yürütülen(ler) Kıbrıs Türk TaĢeronları Birliği (KA 18/73/700) ġht. Ecvet Yusuf Caddesi, YeniĢehir, LefkoĢa Osman AMCA (K.K. No: ) 19 Uğulu Sokak, Gönyeli, LefkoĢa Aycan YÜKSELĠġ (K.K. No: ) 12 Yağmur Sokak, Yenikent, Gönyeli, LefkoĢa GülĢen BENLĠ (K.K. No: ) Serhat Sokak, No:5, Gönyeli, LefkoĢa KARÖZ Hammaliye Ltd. (Mġ5643) (Talat ÖZAKAN) ġht. Ecvet Yusuf Sokak, No:13, Kızılay, LefkoĢa ġensur ĠnĢaat Ltd. (Mġ10250) (Servet BOZKURT) E-58, Ozanköy, Girne Bahri BAYRACA (K.K. No: ) Kızılay Arkası Göçmen Evleri, No:49, YeniĢehir, LefkoĢa Faik BOZKAYA (K.K. No:207051) Çağlar Abohorlu Apt., No:9, Kat:3, Marmara Bölgesi, LefkoĢa 1 / 21

2 Metin Olkan KARAMANLI (K.K. No: ) Küçük Kaymaklı ġehitler Yolu, No:20, LefkoĢa 4. DOSYA KONUSU: Kıbrıs Türk ĠnĢaat TaĢeronları nın 1 metre kalıp fiyatını 6.5 Sterlin olarak belirleme ve basın yoluyla ilan etme eylem ve/veya kararının 36/2009 sayılı Rekabet Yasası nın 4 üncü maddesinin ihlal edildiğine dair makul Ģüpheler oluģması nedeniyle Kıbrıs Türk ĠnĢaat TaĢeronları Birliği aleyhine ve Birlik karar alma organı olan Yönetim Kurulunda kiģilerin temsil ettikleri 8 teģebbüs aleyhine soruģturma baģlatılması. 5. DOSYA EVRELERĠ: tarihli Kıbrıs gazetesinde yayınlanan 1 metre kalıp fiyatlarının 6.5 Sterlin konulu haberi ihbar kabul edilerek tarih ve 6/2016 sayılı Kurul kararı ile Yasanın 4 üncü maddesinin ihlal edildiği iddiası ile Kıbrıs Türk ĠnĢaat TaĢeronları hakkında re sen soruģturma baģlatılmıģ, soruģturmanın yürütülmesi için Kurul üyesi Sezi SIDAL dosyada oy kullanmamak üzere görevlendirilmiģ, uzman personel Doğan ÇÖREKÇĠOĞLU ile idari görevli Tuğrul AKTĠGĠN in ise gerekli olması halinde yapılacak olan yerinde incelemeye eģlik etmelerine karar verilmiģtir. Söz konusu karar çerçevesinde gerekli yetki belgeleri tanzim edilmiģ ve tarihinde LefkoĢa, YeniĢehir de bulunan Birlik genel merkezinde yerinde inceleme yapılmıģtır. Raportör, tarih ve UZM /9 sayılı yazı ile yerinde inceleme sırasında alınan ifadeler ve sunulan belgeler değerlendirildiğinde Birlik Yönetim Kurulu üyelerinin temsil ettikleri teģebbüsler hakkında soruģturma baģlatılmasını talep etmiģtir. Kurul un tarih ve 20/2016 sayılı kararı ile teģebbüs birliğinin karar alma organı olan yönetim kurulu üyeleri Osman AMCA, Bülent YÜKSELĠġ, Mehmet BENLĠ, Talat ÖZAKAN, Servet BOZKURT, Bahri BAYRACA, Faik BOZKAYA ve Metin Olkan KARAMANLI Yasa nın 4 üncü maddesini ihlal ettikleri gerekçesi ile temsil ettikleri teģebbüsler hakkında soruģturma baģlatılmasına ve 1-21/2016 sayılı dosya tahtında yürütülen soruģturma ile birleģtirilmesine karar verilmiģtir. Kurul un tarih ve 40/2016 sayılı kararı ile soruģturmanın 60 gün ek süre verilerek uzatılmasına karar verilmiģtir. Kurul, tarih ve 56/2016 sayılı karar ile uzman personel Suna EMĠROĞLU nun soruģturmada görevlendirilmesine karar vermiģtir. Görevli raportörler 1-21/2016 numaralı dosyaya ait 1-21/2016-SR sayılı SoruĢturma Raporunu tarihinde Kurula sunmuģtur. Kurul, sunulan raporu tarihinde görüģmüģ ve 67/2016 sayılı karar ile iddialara konu olan Kıbrıs Türk ĠnĢaat TaĢeronları Birliği ve 8 teģebbüs hakkında Yasa nın 4 üncü Maddesi tahtında yürütülen soruģturmanın ilerletilmesine karar vermiģtir. Kurul un ilerletme kararı doğrultusunda hazırlanan 1-21/2016-ĠSR sayılı ĠlerletilmiĢ SoruĢturma Raporu tarafların ilk yazılı savunmalarını yapmak üzere tarihleri arasında soruģturma taraflarına tebliğ edilmiģtir. Taraflar adına yapılan ilk yazılı savunmalar da tarihinde Kurul kayıtlarına girmiģtir. Sözlü savunma talebi olmaması nedeniyle Kurul dosya muhteviyatı ve savunmaları tarihli toplantısında değerlendirerek 79/2016 sayılı nihai kararını vermiģtir. 2 / 21

3 6. DOSYA TARAFI VE ĠLGĠLĠ DĠĞER TARAFLARLA YAPILAN GÖRÜġME VE ĠNCELEMELER SONUCU ELDE EDĠLEN BĠLGĠ VE BELGELER: 6.1 Dosya Kapsamında Kıbrıs Türk ĠnĢaat TaĢeronları Birliğine Yapılan Yerinde Ġncelemelerde Elde Edilen Bilgi ve Belgeler: Kıbrıs Tür ĠnĢaat TaĢeronları Birliği ile tarihinde gerçekleģtirilen ilk görüģmede Birlik AsbaĢkanı Bülent YükseliĢ ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanaklar aracılığı ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 12). Yapılan görüģme sırasında toplantının kalıpçıların talebi üzerine düzenlendiği ve her meslek grubunun ve bölgelerin de ayrı ayrı toplantılar düzenlediği bildirilmiģtir. TaĢeronlar Birliği çatısı altında bulunan meslek gruplarında; kalıpçılar, demirciler, boyacılar, sıvacılar, duvarcılar, mermerciler, dekorasyoncular, alt yapıcılar, kanalizasyoncular, izolasyoncular, kuyucular ve taģçıların bulunduğu belirtilmiģtir. Esnaf ve Zanaatkarlar Odasının yasasına bağlı oldukları ve kendisinin bir yıl önceye kadar Yönetim Kurulu üyesi ve Mali Sekreter görevinde olduğu ifade edilmiģtir tarihinde toplantı yapıldığını ve bu toplantıda kalıpçılar ile toplantı yapma kararı alındığını, Ocak ayı içerisinde yapılan toplantının tahminen gazetede yayınlanmadan tahmini olarak 1 gün önce gerçekleģtirildiği ifade edilmiģtir. O fiyat kesin fiyat değil, üst limit fiyatıdır, ona yaklaşması için herkesin onayı ile mutabakat sağlandı Ģeklindeki ifadesi tavan fiyatın fiyatların yükseltilmesine araç olarak kullanılacağı açıklanmıģtır. Fiyatların bölgesel olduğunu Köydeki bir adam bu fiyata yaklaşmaz Ģeklinde ifade etmiģtir. Uymayan üyelere ceza verilme durumu olmadığını, bu ifadeyi gazetecilerin yazdığı iddia edilmiģtir. Malzeme fiyatlarının STG. Döviz kurundaki yükseliģler ile çok yükseldiğini, malzemenin ömrü olduğunu ve her geçen gün kalitenin azaldığını dile getirilmiģtir. Yakın Doğu Üniversitesi nin, iģ güvenliği ile ilgili iskele kurma kursuna gittiklerini ancak kurs sırasında önerilen yeni iskele sisteminin çok pahalı olduğunu iletmiģtir. Kalıp türünün ne olduğu fark etmeksizin fiyatın 6,5 olarak belirlendiğini ifade etmiģtir. Yapıcıların da talebi var bu konuda, fiyat belirleme istenir Ģeklindeki ifadesi ile komģu pazarlarda da bu tür uygulamalar talep edildiğini açıklamıģtır. Müteahhitlerin 6,5 olarak belirlenen fiyattan Ģikayetçi olduklarını, 15 TL den kalıpçılık hizmeti talepleri olduğunu iletmiģtir. Tesisatçı, elektrikçilerin ve müteahitlerin de STG. para birimi ile çalıģtıklarını, plywood malzemesinin 5 kez kullanılabileceğini ifade etmiģtir. Aslında arkadaşlar 30 TL istedi, biraz inelim dedik, malzeme STG. O nedenle STG. Olsun dedik Ģeklinde açıklamada bulunmuģtur. Alınan kararların tam onay alınmadan yazılmak istenmediğini iletmiģ ve Tahmini 1 yıl önce fiyat belirledik, karar yazdık mı bilmem, boya, kalıp hepsi ne kadar diye belirlendi Ģeklinde ifade etmiģtir. Müteahhitlerin 10 kiģiden teklif aldıklarını, fiyat kırdırıp öyle belirlediklerini, en düģük fiyat teklifi sunana iģin verildiğini ve iģi olmayanın mecburen düģük fiyatlarla da olsa çalıģtığını ifade etmiģtir. Kaçak çok fazla çalıģan olması ve denetim yapılmamasının en büyük sorun olduğunu ve bu konu ile ilgili devletten talepleri olduğunu dile getirmiģtir tarihinde Kıbrıs Türk ĠnĢaat TaĢeronları Birliği ile gerçekleģtirilen görüģmede Sekreter Fatma Amca ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanaklar aracılığı ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir. Yapılan görüģmede, tarihinde kalıpçı üyelere 3 / 21

4 SMS yolu ile Değerli kalıpçı taşeronlarımız bu akşam yapılacak olan fiyat ayarlamaları ile ilgili toplantı Taşeronlar Birliği binasında saat 19:00 da olacaktır Ģeklinde bildirim yapıldığı iletilmiģtir tarihinde Yönetim Kurulu nun toplandığını Bana da SMS atmamı ve kalıpçıları çağırmamı istediler Ģeklinde ifade etmiģtir. Kıbrıs Türk ĠnĢaat TaĢeronları Birliği nden elde edilen belgeler; 26 Ocak 2016 tarihinde LefkoĢa, YeniĢehir de bulunan Birlik genel merkezinde yapılan yerinde inceleme sırasında Birlik karar defterinden , , tarihli toplantıların karar suretleri (Belge 13-A, 13-B, 13-C), Birlik Yönetim Kurulunun isim listesi (Belge 13-D), Birlik Tüzüğü (Belge 13-E), tarihli Birlik Yönetim Kurulu tarafından yapılan basın açıklaması ve güncellenmemiģ üye listesi (Belge 13-G) alınmıģtır YazıĢma ile Talep edilen ve Elde Edilen Bilgi ve Belgeler Yönetim Kurulunun seçilmiģ olduğu olağan genel kurul toplantı tutanakları LefkoĢa kaymakamlığında olması nedeni ile 1 ġubat 2016 tarih ve REK /41 sayılı bilgi/belge talep yazısı ile talep edilmiģtir (Belge 16). Keza üye listesinin güncel olmaması ve yerinde inceleme sırasında yapılan görüģmelerden anlaģıldığı üzere toplantıların düzenli bir periyotta yapılmaması ve toplantı sırasında kararların yazılmaması nedeni ile toplantı ve/veya karar tutanaklarının hepsine ulaģılamamıģ olup bu bilgi ve/veya belgeler de aynı yazı ile Birlik ten talep edilmiģtir. 5 ġubat 2016 tarihinde Birlik tarafından LefkoĢa Kaymakamlığı kayıt belgesi (Belge 17), Yönetim Kurulu, Denetleme Kurulu, Disiplin Kurulu aday listesi (Belge 13-D) ve bu kurullara seçilmiģ olan üyelerin listesi (Belge 17-C) ile tarihinde kalıpçılar ile yapılan toplantıya katılanların listesi (Belge 17-D) ve Birlik karar defterinin tarihli toplantıda alınmıģ olan kararların sureti (Belge 17-E) Kurul kayıtlarına girmiģtir. 11 Mayıs 2016 tarihinde REK /265 sayılı yazı ile ġensur Ltd. ten REK /264 sayılı yazı ile Metin Olkan Karamanlı dan, REK /262 sayılı yazı ile Osman Amca dan Ocak Nisan 2016 tarihleri arasındaki hizmetleri karşılığında müşterilerine vermiş oldukları faturaların birer sureti talep edilmiģtir. 11 Mayıs 2016 tarihinde yapılan görüģme sırasında bu faturalarının toplu olması ve kalıp iģini ayrı belirtmemiģ olması nedeni ile fatura sunmalarının mümkün olmadığı hatta bazılarının faturası olmayıp götürü usulü ödeme yaptıklarını beyan etmiģlerdir. Aynı tarihte sözleģme Osman Amca ile Yapı ĠnĢaat Müteahhitlik Ltd. arasında akdedilen 11 Mayıs 2016 tarihli sözleģme Kurul a sunularak kayıtlara girmiģtir (Belge 40). 16 Haziran 2016 tarih ve REK /296 sayılı yazı ile Tedarikçi 2 ve 16 Haziran 2016 tarih ve REK /297 sayılı yazı ile Tedarikçi 1 den kalıp yapımında en çok kullanılan hammadde fiyat hareketleri ve fiyat değiģim tarihleri talep edilmiģtir. 4 / 21

5 6.3. Yüz Yüze Yapılan GörüĢmelerde Elde Edilen Bilgi ve Belgeler: Kalıpçılık TaĢeronları ile Yapılan GörüĢmelerde Elde Edilen Bilgi ve Belgeler Kıbrıs Türk ĠnĢaat TaĢeronları Birliği tarihinde Kıbrıs Türk ĠnĢaat TaĢeronları Birliği ile gerçekleģtirilen görüģmede Birlik BaĢkanı Osman Amca ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanaklar aracılığı ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir. Yapılan görüģme sırasında 3-5 ay önce üyelerden fiyatlar ile ilgili toplantı talebi aldıklarını, (.) ve (.) den böyle bir istek geldiğini ifade etmiģtir. Sektördeki kayıt dıģılığın çok fazla olduğunu, devleti sürekli bu tür haksız rekabet uygulamalarına karģı uyarmalarına rağmen herhangi bir yardım alamadıklarını bildirmiģtir. Kalıp fiyatlarının m 2 olarak TL arasında olduğunu, kalıpların 5-10 kez kullanılabildiğini ve döviz ile alımlarının yapıldığını belirtmiģtir. Malzeme alımlarının döviz ile olmasına karģın hizmetleri karģılığında TL para birimi üzerinden ödenmeleri alınan paranın erimesine yol açtığını ifade etmiģtir. ġu anda gündemlerinde iģ sağlığı üzerine kurslar olduğunu açıklamıģtır. Dosya konusu kararın Ocak ayı içerisinde alındığını, yönetim kurulunda bulunan 5 kiģinin oy birliği ile bu kararı aldığını ve üyelere de mesaj yolu ile bildirildiğini iletmiģtir. Kararın alındığı toplantıda bulunan Yönetim Kurulu üyelerinin, Mehmet Benli, Servet Bozkurt, Metin Olkan Karamanlı, AsbaĢkan Bülent YükseliĢ ve kendisinin olduğunu, Bahri ve Faik isimli Ģahısların bahse konu toplantıda bulunmadığını iletmiģtir. Bülent YükseliĢ in ham kalıpçılık hem de yapıcılık hizmetleri vermesinden dolayı toplantıyı yönettiğini ve birlik bünyesinde düzenlenen her toplantının oy birliği ile alındığını ifade etmiģtir. Mağusa ve Ġskele temsilcilerinin Disiplin Kurulunda yer aldıklarını ve toplantılarda sadece Yönetim Kurulu üyelerinin olduğunu bildirmiģtir. Daha sonra kalıpçılarla toplantı yaptık ifadeleri ile birliğe üye olan kalıpçıların karara dahil edilmedikleri ve alınan karara uymalarının istendiği anlaģılmaktadır. Toplantı sırasında yaklaģık 20 kiģi bulunduğunu, herkesin bir fiyat söylediğini, Bazıları dedi ki biz köy yerindeyiz, 8,00 olmaz dedi en son oylamaya başladık Ģeklindeki ifadesi 6,5 olarak belirlene fiyat üzerinden daha yüksek miktarlarla pazarlık yapılmaya baģlandığı ve bu rakama düģtüğü anlaģılmıģtır. Ayhan Kocaoğlan 6,50 yapalım dedi. Herkes de kabul etti. Benda sordum neden 6,50. 1 m 2 kalıp malzemesinin tüccardan alınış fiyatı 13,00 dir. Biz bu malzemeyi 5-6 kez kullanırız bu yüzden 6,50 olarak belirledik. Bu fiyat tavan fiyattır. Artık herkes müşterisine göre fiyat ayarlamasını kendi yapacak Ģeklinde fiyatın nasıl belirlendiğini açıklamıģtır. 15 TL ye yapılan kalıpçılığın maliyet altı olduğunu, Bu adamı mesleği kötüye kullandığı için disipline vermek lazım. Bu yüzden cezalandıracağımızı söyledik Ģeklinde dile getirmiģtir. KKTC genelinde en büyük kalıpçıların (.) ve (.) olduğunu belirmiģtir. Belirlenen fiyatın gazetelere, KTĠMB ve KTMMOB ye bildirildiğini ifade etmiģtir. İşin gerçek fiyatta ve kalitede yapılsın diye bu fiyat belirlendi ve bu iki birlikten destek gelmesi istendi ve hala bekleniyor Ģeklinde açıklamada bulunmuģtur. Müteahhitlerin birim fiyatların altında fiyat teklifi sunarak ihalelere katıldığını ve KTĠTB üyelerini de bu fiyatlarda çalıģmaya zorladıklarını ifade etmiģtir. Vergi Dairesi, Sosyal Sigortalar ve Ġhtiyat 5 / 21

6 Sandığının en yüksek faiz primlerini talep ettiğini bildirmiģtir. İçimizden bazılarının 15 TL ye kalıp çakarak batmasını sağlıyor. Yapmaktan başka çaresi yok. Günü kurtarmak amacı ile fiyatı gerçek bedelin yarısına çekerek devam eder. Kalite, mesleğin devamlılığı için tavan ve taban fiyat gerekir. İnşaatlar yıkılır, kaçak ve kalitesiz çalışma ile yıkılıyor her gün Ģeklinde açıklama yapmıģtır. Güney Kıbrıs ta kalıpçılık fiyatlarının 15 ve yevmiyenin 280 olduğunu ifade etmiģtir. Daha önce 1996 yılında Ayhan Kocaoğlan ın telkini ile toplantı yapıldığını ve bu toplantıda 1 olan fiyatı 2,5 e yükseltildiğini, ertesi gün ise 2 olduğunu Biz bu fiyatları daha kaliteli iş çıkarabilmek için fixledik Ģeklinde belirtmiģtir. Kullanılan hammaddelerin süresinin dolması ile kullanılamayacağını, plywood un TL olduğunu, tahtanın ise 15 TL olduğunu bildirmiģtir. Kalıpların hep sarı blogaj ve plywood ile yapıldığını, 1 plywood un 3m 2 alanı kapattığını, sarı blogajı 50 kez ve plywood u ise 10 kez kullanılabileceğini belirtmiģtir. Çelik kalıbın maliyetinin 300 TL olduğunu bildirmiģtir ten beri fiyat belirlenmediğini, daha önce de fiyat belirlemenin konuģulduğunu ancak uygulanmadığını, Kayıt dışılık ülkede devam ettiği sürece fiyatları yükseltmemiz kendi ayağımıza kurşun sıkacağımızdan bugüne ertelendi Ģeklinde değerlendirmede bulunmuģtur tarihinde Kıbrıs Türk ĠnĢaat TaĢeronları Birliği ile gerçekleģtirilen ikinci görüģmede Birlik BaĢkanı Osman Amca ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanaklar aracılığı ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 18). Yapılan görüģme sırasında tüm kalıpçıların Ģahıslar halinde münferit olarak kendi adlarına çalıģtığını ifade etmiģtir. Her Salı günü toplantı yapıldığını ve yılda en az 40 toplantı gerçekleģtirildiğini belirtmiģtir. Toplantılara herkesin katıldığını ama sadece 7 asli üyenin oy kullanabildiğini, karar defterinde toplantıya katılanların imza attığını ancak oy kullanamadıklarını ifade etmiģtir tarihinde toplandık ve fiyat ayarlamaları toplantısı kararı alındı ve yapıldı ve Bu toplantıda kalıp fiyatlarının, 1 metre kalıp fiyatının tavan fiyatını 6,5 olarak belirledik Ģeklindeki ifadeleri ile fiyat birlikteliğini açıklamıģtır. DüĢük fiyatların piyasada ölçü olarak kullanıldığını ve kendilerinin düģük fiyatlara iģ yapmaya zorlandığını, iģçilerinin sosyal sigorta ve vergilerini ödeyememeleri sebebi ile bu tür bir fiyat birlikteliği yolunu seçtiklerini açıklamıģtır. Biz bakanlarla toplantı halindeyik 1200 tane üyemizin 900 tanesi durağandadır Ģeklinde ifade etmiģtir. Müteahhitlerin fatura almadıklarını, Fatura yazmak istersek çalışmazlar. Faturasız isterler. O giderleri malzemeyle gösterir Ģeklinde dile getirmiģtir. 15 TL fiyatın doğru bir fiyat olmadığını bildirmiģtir. Biz 6,50 derken kalıbın m 2 si için kazıklamak için değil, bu haksız rekabetin önüne geçmek için belirledik ki bu belirlediğimiz fiyatlar uygulanmıyor. Sizden sonra zaten kimse uymadı bu karara Ģeklinde açıklama yapmıģtır. Devletin denetim yapması için uğraģtıklarını ancak devlette personel yokmuş Ģeklinde dile getirmiģtir. Kararı verdikten sonra kimseye ceza vermediklerini, alınan karara uymayanlar olduğunu 18 TL ye fiyat veren var, burada karar aldıklarımız da dahil bunun gibi tespitlerimiz var ama ceza vermedik Ģeklinde ifade etmiģtir. Planlama ĠnĢaat Dairesinin birim fiyatları belirlediğini ve kalıbın birim fiyatının 25 TL olduğunu belirtmiģtir. 250 m 2 nin altında olan projeleri kendilerinin 6 / 21

7 alabildiğini ancak 250 m 2 den fazla olması durumunda proje sahibin müteahhit kullanması gerektiği ifade etmiģtir. Bülent YÜKSELĠġ, Osman AMCA, METĠN Olkan Karamanlı & Servet Bozkurt (ġensur Ltd. adına) tarihinde Bülent YÜKSELĠġ (Aycan YükseliĢ adına), Osman AMCA, METĠN Olkan Karamanlı ve Servet Bozkurt (ġensur Ltd. adına) ile görüģülmüģ ve ifadeleri tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 39). Yapılan görüģmede, alınan kararın uygulanmadığını iletmiģlerdir. Kararı almalarının sebebini, sektörde 1300 kiģinin bulunduğunu ancak Ģu anda 320 kiģinin kaldığını ve sektörün durumunun kötü olması olarak açıklamıģlardır. Yarın karar yazıyoruk serbest bırakıyoruk fiyatı diye. Biz kılavuz fiyatı belirledik. Bu fiyatı biz belirlemesek bile yavaş yavaş kendiliğinden çıkacaktı Ģeklinde açıklamada bulunmuģlardır. Planlama ĠnĢaat Dairesi nin 25 TL olarak belirlediğini ve piyasada oluģan dengesizliğin söz konusu Daire nin uzun zamandır belirlememesi nedeni ile oluģtuğunu dile getirmiģlerdir. Eskiden senede 2 defa fiyat belirlerdi ve bu bizi dengeye sokardı. Devlet bu denetimleri yapsa kaçak işçiliği önler ve biz de rahat ederiz Ģeklinde devletten beklentilerini ifade etmiģlerdir. Üyelerden sürekli fiyat belirleme konusunda toplantı talebi geldiğini iletmiģlerdir. Birlik aidatının yıllık 270 TL olduğunu ve 320 kiģinin düzenli ödeme yaptığımı açıklamıģlardır. Kaçak iģçi çalıģtıranların birliğe üye olamayacaklarını aktarmıģlardır. Birlik yetkilileri Biz bu yasayı bilmezdik. Şimdi öğrendik. Hatta Rekabet Kurulunu da bilmezdik. Biz yasalara karşı gelmek istemeyiz. Hatta bütün yasaların uygulanmasını isteriz. Eğer yasalar uygulansa bizde karar almak zorunda kalmayacağız Ģeklinde açıklamada bulunmuģlardır. Faturalarının toplu olduğunu ve bu nedenle sözleģme getirebileceklerini ifade etmiģlerdir. Rakip 1 (Kalıpçı Ustası) ile Yapılan GörüĢme tarihinde Rakip 1 ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 47). Yapılan görüģmede (.), 2 hafta öncesine kadar serbest çalıģtığını ancak Ģu anda (.) bünyesinde kalıpçı ustası olarak katıldığını belirtmiģtir. TaĢeronlar Birliğine üye olmadığını, üye olma zorunluluğunun hakkında bilgisi olmadığını ve Yeni Erenköy bölgesinde faaliyetlerinin bulunduğunu dile getirmiģtir. Ġhalelerde faaliyet göstermek gibi bir amaç bulunduğu hallerde birliğe üyelik gerektiğini iletmiģtir. TaĢeronlar Birliğinin kalıp fiyatlarına yönelik aldığı karar ile ilgili Herkes battıktan sonra ne kararı çıkardılar? Kendi kafalarına göre fiyat çıkardılar. 6.5 çok yüksek, 15 TL ye zor kabul eder insanlar. Kimse vermez o fiyata iş, şirketler gider eleman bulur uğraşmaz o fiyata Ģeklinde açıklamada bulunmuģtur. Piyasadaki normal fiyatların metre baģına TL olduğunu, küçük iģlerde örneğin tek bir ev için maksimum 20 TL ye kadar çıkabileceğini ve STG. para biriminin kullanılamayacağını iletmiģtir. Kumyalı bölgesinde faaliyet gösteren bir Ģahsın, 20 TL ye hizmet verdiğini ancak kendisinin de ilgili pazarda faaliyet göstermesi ile bahse konu Ģahsın faaliyetlerini bitirdiğini ve yüksek fiyata hizmet sunamadığını iletmiģtir. 7 / 21

8 Kalıp tanımlamasını, bir inģaatın karkas aģaması bitene kadar kalıp kurulduğunu, önce kalıp aģamasının sona erdiğini ve beton dökümüne geçildiğini Kalıp kurulmadan ne demiri bağlanır, ne betonu dökülür Ģeklindeki açıklaması ile kalıp aģamasının inģaatın en temel ve önemli iģ bölümü olduğunu aktarmıģtır. - Rakip 2 (TaĢeron) ile Yapılan GörüĢme tarihinde Rakip 2 ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 46). Yapılan görüģmede, faaliyetlerinin genel olarak Mağusa-Karpaz bölgesi arasında olduğunu ve TaĢeronlar Birliğine yapıcı olarak üye olduğunu ifade etmiģtir. Piyasada bulunan diğer kalıpçılar ile kendi aralarında konuģtuklarını ve (.) isimli kalıpçının 28 TL fiyat verdiğini iletmiģtir. Piyasa fiyatlarının Ģu an TL arasında olduğunu ve STG. Para biriminden kimsenin ödeme yapmadığını bildirmiģtir yılının Aralık ayında fiyatların TL dolaylarında olduğunu ve Toplantılar bayağı etkili oldu fiyatlarımızın üzerine. Herkes birbirine baktı ve fiyatları yukarı çekti Ģeklindeki açıklaması ile piyasada oluģturulan etkiyi belirtmiģtir. 3-4 yıl önce yapıcılar arasında bu tür toplantılar yapıldığını ancak uygulanmadığını iletmiģtir. TaĢeronlar Birliğinde alınan 6,5 ile ilgili karar hakkında 6,5 fiyatı uygulayan olmadı ama fiyatlar baya yükseldi Ģeklindeki ifadesi alınan kararın fiyatlar üzerinde etkisi olduğunu ve bir inģaatın karkasının birbiri ile bağlantılı olduğunu, bir diğer ifade ile yani tuğlacı, demirci, yapıcının ve kalıpçının bağlantılıdır fiyatı. Yani yapıcı yüksek fiyat verirse o zaman kalıpçının fiyatı da yükselir Ģeklinde ifade etmiģtir MüĢteriler ile Yapılan GörüĢmeler GĠRNE Bölgesi ĠnĢaat ġirketleri ile Yapılan GörüĢmeler MüĢteri tarihinde MüĢteri 1 Direktörü (.) ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 49). Yapılan görüģmede, geçen yıl kalıp fiyatlarının 22 TL olduğunu ve Ģu anda da fiyatların 22 TL olduğunu bildirmiģtir. 27 TL civarlarında kalıpçılık yapan kiģilerin az olduğunu ve Girne-LefkoĢa bölgeleri arasında fiyatların pek değiģmediğini ancak Mağusa bölgesinde fiyatların farklı (daha düģük) olduğunu ifade etmiģtir. Kendi Ģirketleri bünyesinde kalıpçı elemanlarının bulunmadığını ve tüm taģeronluk hizmetleri için ihaleye çıkıldığını ve ihalenin müteahhit firma (.) tarafından kazanıldığını iletmiģtir. (.) ve (.) isimli teģebbüslerin aynı çatı altında faaliyet gösterdiğini iletmiģtir. MüĢteri tarihinde MüĢteri 2 Direktörü (.) ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 50). Yapılan görüģmede, kalıpçılık hizmetlerinin tek fiyat üzerinden gitmediğini, TL arasında değiģtiğini ifade etmiģtir. Hizmet alımlarını (.) ve (.) isimli Ģahıslarda yaptıklarını ve Ģu anda kalıp metre fiyatının 24 TL olduğunu aktarmıģtır yılının Ekim ayında kalıpçılık hizmeti aldıklarını ve o zamanda fiyatın 24 TL olduğunu bildirmiģtir. (.) ya ait olan (.) isimli teģebbüsün (.) bir taģeron firması olduğunu, (.) ın ise daha fazla personeli 8 / 21

9 bulunduğunu ve daha organize yapıda faaliyet gösterdiğini iletmiģtir. (.) ve (.) ın Ģu an itibari ile fiyatlarının aynı olduğunu (24 TL) olduğunu ifade etmiģtir. MüĢteri tarihinde MüĢteri 3 Direktörü (.) ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 51). Yapılan görüģmede, en son 6 ay önce (.) isimli Ģahıstan kalıpçılık hizmeti aldıklarını ve malzemesiz sadece emek olarak 11 TL olarak anlaģtıklarını iletmiģtir. Malzeme dahil fiyatın TL arasında değiģtiğini ve STG. para birimi kullanılmadığını belirtmiģtir. Tavan fiyatın 6 ay önce 18 TL olduğunu, Ģu anda ise tavan fiyatın 20 TL ye yükseldiğini açıklamıģtır. Fiyat artıģlarının nedenini Türkiye den ithal edilen sıkıģtırılmıģ malzeme fiyatlarının artmasından dolayı olduğunu ifade etmiģtir. (.) ın daha önce TaĢeronlar Birliğine üyeliğinin bulunmadığını, üyeliğini yaptırdıktan sonra çalıģmaya baģladıklarını iletmiģtir. Proje bitimine kadar aynı fiyat üzerinden devam ettikleri ve anlaģmalarının bulunduğunu belirtmiģtir. MüĢteri tarihinde MüĢteri 4 Hissedarı (.) ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 52). Yapılan görüģmede, kalıpçılık hizmetlerinde kimsenin hakkını yemeden oluģan piyasa fiyatının TL olduğunu ancak artık TL dolaylarında seyir izlediğini duyduklarını ifade etmiģtir. Fiyatların yükselmeye baģlama tarihinin 6 ay önce olduğunu, fiyat yükseliģlerinin nedeninin eleman sıkıntısı ve Girne bölgesinin inģaat sektöründe yaģanan hareketlilikten kaynaklandığını açıklamıģtır LefkoĢa Bölgesi ĠnĢaat ġirketleri: MüĢteri tarihinde MüĢteri 5 Direktörü (.) ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 48). Yapılan görüģmede, kalıp ve demir iģleri için taģeronluk hizmeti aldıklarını, kalıpçılık hizmetlerinin (.) ve (.), (.), (.)ve (.) tarafından sağlandığını bildirmiģtir. ġu an devam eden 5 inģaatlarının bulunduğunu ve bunlardan 2 projenin Girne bölgesinde olduğunu belirtmiģtir. Fiyatlar ile ilgili Şu anda bizim çalıştığımız kalıpçılar 5 STG. ye yapıyorlar. STG. daha stabildir. TL de hemen zam yapar. Son 7 yıldır 5 STG. ye yaptırırım Ģeklinde açıklamada bulunmuģtur. TaĢeronlar Birliğinde alınan karardan sonra kalıpçıların zam talep ettiğini ancak çok ısrar edemediler Ģeklinde ifade etmiģtir. Israrcı olmamalarının nedenini Zam istedikten sonra başka birisine bakacağız dedik ondan ısrarcı olamadılar Ģeklinde açıklamıģtır. Kalıp kurulan yerin yükselmesi ile fiyatların da yükseldiğini ve kalıp türlerine göre de değiģebileceğini aktarmıģtır. Girne piyasasında tanıdık birinin olmaması halinde kalıp iģlerinin 23 TL olduğunu iletmiģtir. STG. Para biriminin çok durağan seyrettiği dönemlerde baģka bir para biriminin kullanıldığını, yükseldiğinde ise iyi niyetle devam edildiğini ifade etmiģtir. Kalıp fiyatlarının yükselmesi için adımlar atıldığını ancak Türkiye den gelen müteahhittin kalıpçı elemanları getirmesi ile tüm planların bozulduğunu aktarmıģtır. Bu nedenden 9 / 21

10 dolayı TaĢeronlar Birliğinin aldığı yüksek fiyat sabitleme kararının uygulanamayacağını ve devam edemeyeceğini dile getirmiģtir. Birliğin etkisi yok, bu insanlar esnaf. İlk mühendisler başlattı, daha sonra çakılcılar. Ama sonra düşer fiyatlar. İlk dönem etkiler ama nihai etki yoktur Ģeklindeki ifadesi ile belli bir sektör içinde yer alan komģu pazarların birbirlerine olan etkisini açıklamıģtır. MüĢteri tarihinde MüĢteri 6 Genel Koordinatörü ve ĠnĢaat Mühendisi (.) ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 53). Yapılan görüģmede, en son kalıpçılık faaliyetlerini (.) ile 2-2,5 ay önce sonlandırdıklarını, bahse konu projenin Ocak 2016 dan çok öncesinde yapıldığını ve yaklaģık ay öncesinde yapılan anlaģmaya ait olduğunu iletmiģtir. Düz (adi kalıp) anlaģmasını 19 TL ye (KDV Dahil) anlaģtıklarını ve Ģu anda 23 TL + KDV (%10) Ģeklinde rakamlar aldıklarını aktarmıģtır. TL bazlı müteahhitlik hizmetleri aldıklarını ancak bazı durumlarda STG. para birimi bazlı anlaģmalar da yapıldığını ifade etmiģtir. Kişisel fikrim 23 TL ye çıkması normal değil. 25 TL ile 19 TL yi karşılaştırdığımızda, her iş kalemine bu kadar artış yapacak şansımız yok Ģeklindeki açıklamada bulunmuģtur. TaĢeronun yoğun ve mutlu olduğu durumlarda pazarlığa girmediğini, (.) isimli Ģahsın 23 TL teklif verdiğini ve indirim veya pazarlık yapmadığını iletmiģtir. (.) bana bu karardan bahsetti, bu fiyatları uygulayacağız diye Ģeklinde ifade etmiģtir. Kalıpçı-demirci ekinin inģaattaki ilk iģ olduğunu, yapıcının ikinci aģama olduğunu ve kalıpçı-yapıcı arasında psikolojik bir iliģki olabileceğini ve bu Ģekilde her iki alanda da fiyat artıģlarının yaģanabileceğine iģaret etmiģtir. Büyük iģlerde ilk iģe baģlayan taģeronun da en son iģe baģlayan taģeronunda aynı sahada olduğunu ve sohbet aģamasında bir Ģekilde etkileģim olabileceğini vurgulamıģtır. Kalıpçıların daha organize olduğunu ancak örneğin seramikçilerde böyle bir durumun meydana gelmesinin pek olasılığı olmadığını ifade etmiģtir. Ġrtifa olan kalıplarda fiyatın farklı olduğunu, merdiven iģlerinde iki katı olarak hesaplandığını, plaka yüksekliğinin olduğu hallerde 25 ten anlaģılırsa 35 TL talep edildiğini ve projenin ilk baģında hesaplanan toplam ücretin proje sonunda %10 oranında yükseldiğini açıklamıģtır. Mühendisliğin kalıp tanımını betonla temas eden yüzey olarak yapıldığını açıklamıģ, kalıbın adi kalıp ve endüstriyel kalıp olarak ikiye ayrıldığını iletmiģtir. MüĢteri tarihinde MüĢteri 7 Direktörü (.) ile görüģülmüģ ve ifadesi tutanak ile Kurul kayıtlarına geçmiģtir (Belge 45). Yapılan görüģmede, Ģirketin 2006 yılında kurulduğunu ve 2 ayrı Ģirketin birleģmesi ile oluģtuğunu iletmiģtir. ġirketlerinin kalıpçılık hizmetleri için dıģarıdan hizmet alımı yaptıklarını, TaĢeronlar Birliği nin her ne kadar birlik olsa da taģeronların birbirinin rakibi olduğunu açıklamıģtır. Birlik kalıp fiyatlarını tüm taşeronlar ile sabitleme kararı üretse bile realite de, iş sahasında çok geçerliliği olan bir adım değildir Ģeklinde değerlendirmede bulunmuģtur. 1 metre kalıbın son olarak TL ( 4,5) civarında yapıldığını, Aralık 2015 te 15 TL ( 3,5) olarak hizmet alımı gerçekleģtirdiğini iletmiģtir. (.) ile 2 yıl önce çalıģtıklarını ancak çok pahalıya hizmet verdiğini ancak (.) nin daha uygun fiyat teklifi sunduğunu 10 / 21

11 belirtmiģtir. Finansmanını TC Kalkınma Bankası nın yaptığı birçok muafiyetli teģvikli otel projesi olduğunu ve bu projeler için kullanılan kalıpçılar ve sistemlerin Türkiye den getirilip iç piyasa fiyatlarından çok aģağıya Türkiyeli taģeronlar tarafından yapıldığını bildirmiģtir. Aralıktan beri fiyatların yükselmesinin sebebinin döviz olduğunu aktarmıģtır. Birlik bünyesinde alınan kararın piyasayı kesinlikle etkilemediğini, müteahhitler arasında belirlenen fiyata iģ yaptıranın bir tane bile olamaz Ģeklinde yorumlamıģtır. 6,5 olarak belirlenen fiyatın normal ve gereken fiyat olduğunu ancak yaģam standartları ve kullanılan para birimi gibi etkenlerle birleģtiğinde bahse konu rakamdan uzak bir fiyat olmasını sağladığını iletmiģtir. TaĢeronların zor durumda oldukları konusunda haklı olduklarını ifade etmiģtir. 7. ĠNCELEME ve DEĞERLENDĠRMELER 7.1 Ġlgili Pazar: Ġlgili pazarın tanımlanmasına iliģkin Rekabet Kurulu nun Ġlgili Pazar Kılavuz unda 1 atıf yapılan, tarih ve 165 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hakim Konum Tespitinde Kullanılacak Kriterler Tebliği 2(1) nci maddesine göre, İlgili Ürün Pazarı, tüketicinin gözünde fiyatı, kullanım amaçları ve nitelikleri bakımından ikame edilebilir nitelikteki mal veya hizmetlerden oluģan pazarı anlatır Ġlgili Ürün Pazarı: Ġlgili ürün pazarı, tüketicinin gözünde fiyatı, kullanım amaçları ve nitelikleri bakımından ikame edilebilir nitelikteki mal veya hizmetlerden oluģan pazarı anlatır. Haklarında soruģturma yürütülen tarafların dosya konusu olduğu iddialar kalıpçılık hizmetlerini ilgilendirdiğinden, ilgili ürün pazarı kalıpçılık taşeronluğu hizmetleri olarak belirlenmiģtir Ġlgili Coğrafi Pazar: Kalıpçılık taģeronluk hizmetlerinin KKTC geneline yayılmıģ olması ve ülke çapında bahse konu hizmetlerin taģeronlar tarafından uygulanması nedeni ile ilgili coğrafi pazar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olarak belirlenmiģtir DEĞERLENDĠRMELER Ġktisadi Değerlendirmeler: Dosya kapsamında ilgili pazar olarak belirlenen Kalıpçılık Taşeronluğu Hizmetleri pazarında yer alan rakip taģeronlara ait pazar paylarının hesaplanabilmesinin mümkün olmamıģtır. Kalıpçılık taģeronlarının çok büyük bir bölümünün şahıs olarak faaliyetlerini sürdürmesi, bir baģka deyiģ ile Ģirket vasıtası ile faaliyetlerini 1 K.K.T.C. Rekabet Kurulu, Ġlgili Pazar Kılavuzu, Haziran 2015, % pdf 11 / 21

12 sürdürmediklerinden, pazar paylarına iliģkin veriler elde edilememiģtir. Yapılan görüģmelerde, faturaların toplu olarak hazırlandığı ve sadece kalıpçılık hizmetlerini yansıtmadığı bilgisine ulaģılmıģtır. Yapılan görüģmelerde, hammadde fiyatlarının ve döviz kurlarında yaģanan hareketliliğin fiyatlara yansıtılması gerektiğini ve bu gereksinimi de Birlik bünyesinde alınan karar ile yaptıklarını ifade etmiģlerdir. Dosya genelinde incelenen tüm bulgulardan, ilgili pazarda rekabetin sonlandırılmamasına karģın yaģanan fiyat artıģları olduğu tespit edilmiģtir. Söz konusu fiyat artıģlarının kısmen üretim girdilerinden olabileceği düģünülmüģtür. Üretim girdileri ile ilgili verilerin incelenmesine aģağıda yer verilmektedir Hammaddelerde GerçekleĢen Fiyat DeğiĢimleri Kalıpçılık taģeronluğu hizmetlerinde kullanılan ana hammaddelerin; Plywood, Kalıp Tahtası, Su Plakajı, RaĢola ve Çivi olduğu yapılan görüģmeler sonucunda öğrenilmiģtir. Bahse konu hammaddelerin KKTC genelindeki iki önemli tedarikçisi konumunda bulunan Tedarikçi 1 ve Tedarikçi 2 den yılları arasında yaģanan fiyat artıģları talep edilmiģtir. Tedarikçi 2 nin tarafımıza ulaģtırdığı belgede, kalıpçılık faaliyetlerinde en fazla ihtiyaç duyulan 6 farklı maddenin yıllarındaki fiyat değiģimlerine yer verilmiģtir. Grafik 1: Tedarikçi Ürünlerinde yıllarında yaģanan Fiyat DeğiĢimleri 3,2 3,1 2,9 3 2,8 2,7 2,6 2,5 2,4 Raşola Birim Fiyat Hareketleri 3,1 2,9 2,7 2,5 2,3 2,1 1,9 1,7 1,5 Çivi Birim Fiyat Hareketleri 12 / 21

13 /2016 REKABET KURULU 79/ ,00 110,00 100,00 90,00 80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 Plywood Birim Fiyatı *1*400 Kalıp Tahtası Birim Fiyatı *1*400 Kalıp Tahtası Birim Fiyatı *2*400 Kalıp Tahtası Birim Fiyatı Kalıpçılık hizmetlerinde en önemli ürünlerden biri olarak kabul edilen Plywood un kullanılan hammaddeler arasında en yüksek fiyata sahip olduğu görülmektedir. Bahse konu ürünün 2015 yılı sonlarına doğru (Ağustos-Kasım ayları arası) fiyatın yıl içerisindeki en yüksek seviyeye ulaģtığı ancak 2016 yılı baģlarında ise fiyatın düģmeye baģladığı anlaģılmıģtır. RaĢola nın seyrine bakıldığı zaman, değerlerin 2,80 TL/Kg.- 3,15 TL/Kg. arasında değiģim gösterdiği ve küçük çaplı artıģlar yaģadığı görülmektedir yılının son aylarında fiyatın düģerek Ocak 2016 da yıl içerisindeki minimum seviyeye ulaģtığı tespit edilmiģtir. Çivi fiyatlarının, 2,16 TL/Kg.-3,00 TL/Kg. arasında değiģim gösterdiği ve 2016 yılının baģlarında fiyatının yükseldiği saptanmıģtır. Kullanılan her 3 çeģit kalıp tahtasının fiyat değiģim tarihleri aynı olmakla birlikte 5*1*400 ve 4*1*400 olarak belirtilen kalıp tahtalarının fiyat seyirlerinin birbirlerine benzediği görülmektedir. 5*1*400 ve 4*1*400 kalıp tahtalarının tarihinde en yüksek fiyata eriģtiği tespit edilmiģtir. Kalıp tahtalarının arasında en yüksek fiyata sahip olan ürünün 4*2*400 olduğu anlaģılmıģtır. 13 / 21

14 $/ 1-21/2016 REKABET KURULU 79/2016 Tablo 1: Tedarikçi 1 Ürün Fiyatları MenĢei Ürün Ġsmi Birim Fiyatı Uzakdoğu Ülkeleri Plywood $ 38,00 Almanya Su Blagajı 32,00 Almanya Almanya Almanya Almanya Kaynak: Teşebbüs Verileri 4*1*4 mt Kalıp Tahtası 5*1*4 mt Kalıp Tahtası 4*2*4 mt Kalıp Tahtası 3*3*4 M4 Kalıp Tahtası 2,80 3,50 5,60 6,30 TeĢebbüs verileri incelendiği zaman 2015 ve 2016 yılı (ilk 6 ay) içerisinde yukarıdaki tabloda gösterilen fiyatlar dıģında hiçbir değiģim yaģanmadığı anlaģılmaktadır Döviz Kurlarında GerçekleĢen DeğiĢimler Tedarikçi 1 den elde edilen bilgiler ıģığında hammaddelerin Uzak Doğu ülkeleri ve Almanya dan ithal edildiği öğrenilmiģ ve hammadde birim fiyatlarının USD ve Euro üzerinden belirlendiğini açıklanmıģtır. Ürünlerin ithal edilmesi sebebi ile döviz kuru hareketliliğin birim fiyatlar üzerinde etkili olabileceği düģünülmüģ ve aģağıda yer alan grafiklerde, Euro ve Dolar döviz cinslerinin TL karģısındaki seyirleri incelenerek birim fiyatlar üzerindeki etkileri araģtırılmıģtır. Grafik 2: 2015 ve 2016 yılına ait Aylık USD/TL Kur Hareketleri 3,1 2,9 3 2,8 2,7 2,6 2,5 2,4 2,3 2,2 2, & 2016 Yılları Aylık Kur Hareketleri ($/ ) Kaynak: İş Bankası Verileri ( $/TL kur hareketlerinin seyrine bakıldığı zaman, 2015 yılının Eylül ayında $/TL nin 3,0135 seviyesi ile yıl içerisindeki maksimum değere eriģtiği görülmektedir. Kur 14 / 21

15 / 1-21/2016 REKABET KURULU 79/2016 seyrinin, 2015 yılının son aylarında tekrardan yükseliģe geçtiği ancak 2016 yılı itibari ile Dolar ın TL karģısında değer kaybı yaģadığı tespit edilmiģtir. Grafik 3: 2015 ve 2016 yılına ait Aylık EUR/TL Kur Hareketleri 3,5 3,4 3,3 3,2 3,1 2,9 3 2,8 2,7 2,6 2,5 2,4 2,3 2,2 2, Kaynak: T. İş Bankası Yatırım Sitesi ( Grafik 3 te gösterilen kur hareketi incelendiği zaman 2015 yılı içerisinde TL nin Euro karģısında değer kaybettiği ve Eylül ayı içerisinde /TL nin en yüksek seviyeye (3,3871) ulaģtığı görülmektedir yılının ilk ayında döviz kurunda artıģ yaģandığı ancak 2015 yılının özellikle son aylarına kıyas ile kur hareketliliğinin daha stabil bir seyri olduğu tespit edilmiģtir Asgari Ücretlerde YaĢanan DeğiĢiklikler Hammadde ve döviz hareketliliğinin yanı sıra asgari ücretlerde yaģanan değiģiklikler de incelenmiģtir. Yapılan araģtırma sonucunda, asgari ücretlerde yaģanan en son değiģimin 2015 yılında gerçekleģtiği ve yapılan değiģiklik ile asgari ücretin 1,730 TL olarak belirlendiği anlaģılmıģtır tarihinde yürürlüğe giren yeni asgari ücret ile bu tarihten önce en son yapılan değiģikliğin tarihinde 1,675 TL olduğu tespit edilmiģtir. Sonuç olarak, asgari ücrette yaģanan artıģın %3,28 değerinde olduğu anlaģılmıģtır Planlama ve ĠnĢaat Dairesi (Esas ĠĢçilik ve Gereç Rayiç Cetveli 2 ) Bayındırlık ve UlaĢtırma Bakanlığına bağlı Planlama ve ĠnĢaat Dairesi, her 6 ayda inģaat türlerine göre m 2 birim fiyatlarını belirlemektedir. Rayiç cetvelinde belirlenen fiyatların ortalama ve yaklaģık değerleri göstermekle birlikte kesin fiyatlar olmadığı bildirilmiģtir. Rayiç cetvellerinin oluģturulmasının nedeni, devletin inģaat rayiçlerini kamu ihaleleri için keģif bedelleri belirlemektir. 2 Rayiç Cetvelinde Fiyatlara Müteahhit Karı Dahildir Ģeklinde ibare bulunmaktadır. 15 / 21

16 Tarih Aralığı Tablo 2: Kalıp ĠĢlerine yönelik düzenlenen Fiyatlar Düz Düzeyli Beton ve Betonarme Kalıbı Zemin Kat ve üzeri Beton ve Betonarme Kalıbı Merdiven Basamağı Kalıbı Çıplak Yüzeyli Beton ve Betonarme Kalıbı Zemin Kat ve üzeri Beton ve Betonarme Kalıbı 20,00 32,00 28,00 23,00 37,00 32,00 24,00 39,00 32,00 Kaynak: Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı, Planlama ve İnşaat Dairesi Verileri Yukarıda Tabloda gösterilen tarihleri arasında kalıp iģlerinde yaģanan m 2 bazındaki fiyatlar ve değiģimler yer almaktadır. 3 periyod boyunca kalıp iģleri için belirlenen fiyatların artıģ gösterdiği anlaģılmaktadır Hukuki Değerlendirmeler 36/2009 sayılı Rekabet Yasası nın 4 üncü maddesi ile rekabetin önemli ölçüde engellenmesi, kısıtlanması veya bozulmasını amaç edinen veya bu sonucu yaratacak veya yaratan anlaģmalar, teģebbüs birliği kararları ve uyumlu eylemleri yasaklanmıģ ve hukuken geçersiz sayılmıģtır. Yine bu madde ile bu sonucu yaratabilecek eylemlerin bazıları belirtilmiģ olup maddenin 1 nci fıkrası alış veya satış fiyatlarını veya diğer ticaret koşullarını doğrudan ya da dolaylı olarak belirleyen anlaģma, teģebbüs birliği kararları veya uyumlu eylemleri bu madde tahtında ihlal olarak ifade etmiģtir. Yasanın 4 üncü maddesi tahtında bir ihlal kabul edilebilmesi için soruģturma konusunun bir anlaģma, teģebbüs birliği kararı veya uyumlu eylem olması gerekmektedir. Dosya konusu kararın bir teģebbüs birliği olan K.T. ĠnĢaat TaĢeronları Birliği tarafından hukuki bir sonuç gerçekleģtirmek üzere yeter sayıda kiģi tarafından alınan bir karar olduğu nedeni ile dosya konusu kararın bir teģebbüs birliği kararı olduğu açıkça anlaģılmaktadır. Bu kararların rekabetin önemli ölçüde engellenmesi, kısıtlanması veya bozulmasını amaç edinmesi veya bunu yaratacak veya yaratmıģ olması gerekmektedir. Rekabeti olumsuz etkilemeyi amaç edinen her türlü teģebbüs birliği kararı bu madde kapsamında hukuka aykırı kabul edilip yaratmıģ veya yaratacak olduğu etkiye bakılmasına gerek duyulmamaktadır. 3 TeĢebbüslerin rekabeti engelleyici amaçla 3 Kerem Cem SANLI, Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun`da Öngörülen Yasaklayıcı Hükümler ve Bu Hükümlere Aykırı SözleĢme ve TeĢebbüs Birliği Kararlarının Geçersizliği, Yüksek Lisans Tezi, Ankara / 21

17 hareket etmeleri eylemin Yasa ya aykırı sayılması için yeterli olup, anlaģma, eylem ya da kararın uygulanması sonucunda rekabeti kısıtlama etkisine ancak amacın tam tespit edilememesi halinde bakılmakta, ancak amacın rekabeti engellemek olmasının tespiti halinde etkinin gerçekleģmesi ağırlaģtırıcı neden olarak değerlendirilmektedir. Rekabet hukuku açısından teģebbüs birliği kararlarının taraflar arasında bağlayıcı veya resmi nitelikte olup olmamasının ya da etkilerini karar alınmasını müteakip derhal ortaya çıkarıp çıkarmamasının bir önemi yoktur. Önemli olan amacı veya etkisi rekabeti bozucu nitelikte olan bir kararın bir uzantısı olarak, birlikte davranıģ bilincinin oluģması ve piyasadaki rakiplerin nasıl davranacağına iliģkin belirsizliğin ortadan kalkmıģ olmasıdır. Yasanın ilgili maddesinde örnek olarak sayılan hallerden birinin tespiti durumunda, yatay bir iliģki olarak ortaya çıkmıģ olması kaydıyla, büyük olasılıkla rekabetin sınırlandığı amacı olduğu kabul edilebilmektedir. Dosya konusu karar, fiyat belirlemeye yönelik olup bu durum ilgili maddede belirtilen hallerden biri olarak rekabeti sınırlama amacı olduğu anlaģılmaktadır. Birlik yöneticisi teģebbüs yetkilileri ve keza kararda oy kullanan kiģiler ile yapılan görüģmelerde müteahhitlerin (müģterilerinin) kendilerinden sürekli fiyat indirimi talep etmesi nedeni ile bu kararı almak zorunda olduklarını belirtmiģlerdir. Bu ifade ile amaçlarının aralarındaki rekabeti sınırlamak olduğu açıkça anlaģılmaktadır. Bu da göstermektedir ki amaç bakımından değerlendirildiğinde 4 üncü maddede belirtilen Ģekilde bir ihlal gerçekleģmiģtir. Fiyat tespitinin piyasadaki rekabete olan zararlı etkileri hususunda herhangi bir tartıģma olmayıp sınırlayıcı iliģkilerin en klasik ve aynı zamanda rekabet ihlalleri içerisinde en zararlısı olarak kabul edilmektedir. Yerinde inceleme sırasında elde edilen ve/veya talep edilen Birlik karar suretlerinden de görülebileceği üzere teģebbüsler fiyat tespiti konusunu defalarca görüģmüģ olup kendi aralarında ve üyeleri ile 1 metre kalıp fiyatının 6.5 sterlin olmasına karar vererek fiyat tespit etmiģtirler. Ancak, söz konusu karar nedeniyle Birlik aleyhine soruģturma baģlatıldığının Birliğe tebliğ edilmesinin ardından tarihinde yeni bir karar alarak 6.5 sterlin olan bir metre kalıp fiyatını tavan fiyat olarak belirlenmiģtir. Fiyat tespitine iliģkin kararın uygulanmasının veya fiyatın makul olup olmamasının 4 üncü maddede belirtilen Ģekilde hukuka aykırılık açısından bir önemi olmayıp fiyatı doğrudan tespit etmemekle birlikte etkide bulunmayı amaçlayan, tavsiye, tavan ve taban fiyat uygulamaları, kar denkleģtirme anlaģmaları, danıģıklı teklifler, bilgi değiģimi anlaģmaları gibi danıģıklı iliģkiler fiyatın dolaylı olarak tespit edilmesi olarak kabul edilmektedir. Dosya konusu kararın ilgili pazarda yaratmıģ olduğu etki bakımından değerlendirilmesi durumunda haklarında soruģturma baģlatılmıģ olan teģebbüslerden sadece Osman AMCA, Aycan YÜKSELĠġ, ġensur Ltd., Metin Olkan KARAMANLI, GülĢen BENLĠ kalıpçılık hizmeti vermekte olup diğer teģebbüslerin bu alanda faaliyetleri bulunmamaktadırlar. Yapılan görüģmelerde birlik kararında belirtilen fiyatı uygulamadıklarını açıkça ifade etmiģ olup, kararı uygulamayan birlik üyeleri hakkında herhangi bir cezai iģlem veya soruģturma uygulanmadığı tespit edilmiģtir. 1 metre kalıp fiyatının LefkoĢa, Girne ve Mağusa kazalarında farklı seviyelerde olduğu, 17 / 21

18 fiyatlarda bazı ifadeler ile bu karar doğrultusunda artıģ olduğu belirtilmiģ olmasına rağmen diğer faktörler de değerlendirildiğinde bu karar ile fiyat artıģı arasında doğrudan bir illiyet bağı tespit edilememiģ olup, fiyat artıģı sonucunda piyasadaki rekabetin ortadan kalktığına veya sınırlandığına dair sonuçlara ulaģılmamıģtır. Bu nedenle etki açısından yapılan değerlendirme sonucunda ilgili pazardaki rekabetin olumsuz yönde etkilenmediği sonucuna ulaģılmıģtır. Birlik yetkililerinin ifadelerinde konu edilen ve inģaatlarla ilgili gösterge fiyatların devlet tarafından gösterge nitelikli olarak belirlendiği mevzuattan biri olan 79/1991 sayılı Planlama ve ĠnĢaat Dairesi (KuruluĢ, Görev ve Esasları Yasası) incelendiği zaman belirtilen yasa tahtında yılda iki kez yayınlanan birim fiyatlarının amacı Devletin, inşaat rayiçleri, fiyat analizleri ve/veya birim fiyatlarını hazırlamak ve/veya yapmak; inşaat malzemeleri üzerinde araştırma ve/veya kalite kontrol yapmak ve/veya yaptırmak olup yayınlanan birim fiyatları devlet tarafından yaptırılan inģaatlarda ve/veya ihalelerde kullanılmakta olduğu ve özel sektör açısından bu birim fiyatlar karģılığında hizmet vermek gibi bir zorunluluk bulunmadığı anlaģılmaktadır Sunulan Bilgi ve Belgelerin Değerlendirilmesi Birlik merkezinde yapılan yerinde inceleme sırasında elde edilen Birlik toplantı ve karar defterinde yer alan toplantı tarih ve kararları ile katılanlara ait bilgiler aģağıdaki tabloda özetlenmiģtir. Tablo 3: Konu ile ilgili Birlik Toplantı Tarihleri ve Karar Özetleri Tarih Karar Katılanlar UlaĢtırma Bakanlığı Planlama ĠnĢaat Dairesi nin birim fiyatları baz alınması ve fiyatların dövize endekslenmesi için tüm üyelerin toplanması Fiyat belirlemesi yapılarak topluma ve üyelere sunulsun, denetlemeler yapılmaya baģlansın 21, 22, 23, 26, 28 Aralık 2015 tarihlerindeki kursun bitiminden sonra üye ile birlikte fiyat ayarlaması yapılsın tarihinde üyelerden gelen istek üzerine , ve tarihli Yönetim Kurulu Kararları doğrultusunda üye kalıpçıları toparlayarak kalıp fiyatlarında bir ayarlama toplantısı yapılması kararlaģtırıldı ve yapıldı. Kaynak: Belge 13-A,13-B,13-C,17-E Osman Amca, Mehmet Benli, Bahri Bayraca, Metin Olkan Karamanlı, Kazım, Talat Özakan, Servet Bozkurt, Bülent YükseliĢ Osman Amca, Kazım Denizci, Ali Y. Kanlı, Talat Özakan, Bülent YükseliĢ Osman Amca, Mehmet Benli, Faik Bozkaya, Servet Bozkurt, Bahri Bayraca, Talat Özakan, Bülent YükseliĢ, Metin Olkan Karamanlı. Osman Amca, Mehmet Benli, Faik Bozkaya, Servet Bozkurt, Bahri Bayraca, Talat Özakan, Bülent YükseliĢ, Metin Olkan Karamanlı, Mehmed Özkan*, Halil Özelkoca* * Yönetim Kurulu üyesi değildirler 18 / 21

19 Yukarıdaki tablodan da görüldüğü üzere Birlik Yönetim Kurulu üyeleri 3 tanesi soruģturma öncesi 1 tanesi de soruģturma sonrası olmak üzere fiyatların görüģüldüğü toplam 4 toplantı yapılmıģtır. Yeni yönetim kurulunun seçilmiģ olduğu tarihinden sonra yapılan 2 toplantı tüm yönetim kurulu üyeleri tarafından oybirliği ile alınmıģtır. Birlik aleyhine baģlatılmıģ olan soruģturma kararının tebliğinden sonra yapılan tarihli toplantıya yönetim kurulu dıģından kiģilerin de katıldığı karar defterinden görülmektedir. Kalıpçı üyeler ile birlikte yapmıģ oldukları tarihli toplantı tutanakları veya alınan kararların suretleri Kurul tarafından 1 ġubat 2016 tarih ve REK /41 sayılı yazı ile talep edilmiģ olmasına rağmen toplantıda tutanak tutulmadığı ve/veya kararların yazılmadığı nedenleri ile sadece katılanların listesi sunulmuģtur. Yerinde inceleme sırasında temin edilen tarihli basın açıklamasından da anlaģılacağı üzere yapılan toplantı sonucunda Birlik kalıp fiyatlarını dövize endeksleme kararı alındığı ve 1 metre kalıbın 6,5 sterlin olarak belirlendiği, alınan kararın bağlayıcı olup uyulmaması halinde ise disiplin cezası verileceği açıklanmıģtır. Söz konusu fiyat belirleme gerekçesi olarak ise 1 metrekarelik kalıp fiyatının 13 sterlin olması ve ortalama 4-5 kullanımlık olduğundan dolayı fiyatın 6,5 STG. olarak belirlendiği ifade edilmiģtir. Kurul, Kıbrıs Türk ĠnĢaat Müteahitleri Birliği nin bir teģebbüs birliği olarak tarihli kararı ile Yasa nın 4 ncü maddesi tahtında yasaklanan alıģ ve satıģ fiyatlarının belirlenmesi hükmünü açıkça ihlal ettiğine karar vermiģtir. Kurul ayrıca teģebbüs birliği kararları hakkındaki 60/2014 ve 62/2014 sayılı kararlarında olduğu gibi birlik kararlarından kararın alınmasında ve görüģülmesindeki rolleri gereği yönetim kurulunda yer alan teģebbüslerin sorumluluğu olduğu sonucuna da varmıģtır. Bu gerekçeler ile ihlal içerikli eylemleri nedeniyle yönetim kurulunda yer alan teģebbüslerin Yasa nın 31 nci maddesi (1) nci fıkrası, teģebbüs birliğinin ise ayni maddenin (2) nci fıkrası tahtında idari para cezası ile cezalandırılması uygun bulunmuģtur. Bahse konu birlik kararının etki doğrurmamıģ olması, karara uymayan üyeler üzerinde Birlik tarafından yaptırım ve cezai iģlem uygulanmamıģ olmasını ve soruģturma aģamasından itibaren soruģturma heyetine yardımcı olarak, istenilen her tür bilgi ve belgenin sunulması yanında soruģturma tamamlanmadan ihlal nitelkli bahse konu kararın geri alınması yönündeki birlik kararını da Kurul, Yasa nın 33 ncü maddesi çerçevesinde hafifletici unsurlar olarak ele alınmasını uygun bulmuģtur. Yasa nın 31 nci maddesi tahtında verilecek idari para cezası miktarları takdir edilirken özellikle teģebbüslerin mali durumları da dikkate iktarları takdir edilmiģtir. 19 / 21