Asilerin, kaybedenlerin, hayalperestlerin, küfürbazlar n, günahkârlar n, beyaz zencilerin, afla t rmananlar n, uçurumdan atlayanlar n...

Transkript

1

2 Asilerin, kaybedenlerin, hayalperestlerin, küfürbazlar n, günahkârlar n, beyaz zencilerin, afla t rmananlar n, yola ç kmaktan çekinmeyenlerin, uçurumdan atlayanlar n... dili, sesi Yeralt Edebiyat...

3 INGVAR AMBJÖRNSEN: Ingvar Ambjörnsen (D. 1956) Norveç in güneyinde Larvik adl küçük bir kentte do du. 15 yafl nda kitaplara tutulup yazar olmaya karar verdi, okulla iliflkisini kesti. Okuldan ayr ld ktan sonra 10 y l boyunca -kendi deyimiyle- uyku tulumunun içinde yaflad, çeflitli kentler, ülkeler dolaflt ve her çeflit iflte çal flt. Bu 10 y l boyunca yazd fliirler yerleflik yay nevleri taraf ndan bas lmad ; fliir ve yaz lar ancak 1970 li y llar n bafl nda Norveç te geliflen anti-kültür hareketi içinde yank buldu ve bu kültürü temsil eden Gateavisa/Sokak-gazetesi türü dergilerde yay mland. Gençli inde upuzun saçlar ile Hair müzikalinden ç kma bir figüre benzetilen Ambjörnsen Esrar serbest b rak ls n türünden demeçler vermekten çekinmedi. Özel hayat n medyaya asla yans tmayan, Beyaz Zenciler in gördü ü ola anüstü ilgi yüzünden hippi ile punk aras bir kufla temsil etti i söylenen, uyuflturucu maddeler yazar olarak an lan bir yazar. Bu konuda kendisi flöyle diyor: Beni Beyaz Zenciler ve Son Tilki Av n yazmaya iten 70 li y llarda yay nlanan kitaplar oldu. Bu kitaplar blöf doluydu. Uyuflturucu cehennemlerini anlatan uyduruk an defterleri, filan. Her fleyin bombok çevreler olarak anlat ld bu kitaplar beni çok öfkelendiriyordu. nsan her yerde insand r. nsan bilmedi i fleyleri yazmaya çal flmamal. Ben bunlar hem bildi im, hem de tak nt m oldu u için yazd m. lk kitab 1981 de 25 yafl nda yay mlanan ve h zl bir tempo ile her y l en az bir kitab bas lan Ingvar Ambjörnsen günümüzde yerleflik bir toplumd fl olarak ve uyumsuz, eflcinsel, depresiv, yaln z yaflayan kahramanlar anlatmas yla tan n yor. Çevirmen olan Alman efli ile 1986 y - l ndan beri Hamburg da yaflayan yazar Norveç e kitaplar n tan tmak, kitab ndan yap lan filmi görmek ya da ödül almak gibi nedenlerle gidiyor. Birçok ödülün sahibi olan Ambjörnsen 1991 y l nda polisiye kitap yazarlar na verilen Riverton Alt n Tabanca Ödülü nü, 1992 de Gençlik Kitap Ödülü nü, 1995 te Norveç Edebiyat Ödülü nü, 1996 da Kitapç lar Ödülü nü, 2002 de Oslo Kenti Kültür Ödülü nü ald. Ambjörnsen, birçok kitab nda uyuflturucu kullananlar anlat yor olsa da kahramanlar Pelle ve Proffen in serüvenlerini hikâye etti i etik kayg lar gözeten 10 kitapl k bir gençlik dizisi de kaleme ald. Tuhaf ama sevimsiz de olmayan Elling karakterinin ifllendi i dört kitapl k dizi büyük ilgi gördü. Bu kitaplardan yap lan Elling adl film en iyi yabanc film dal nda Oscar a aday gösterilen befl filmden biri oldu. BAfiLICA YAPITLARI: 23-Salen, 1981; Den siste revejakta, 1981; Sarons ham, 1982 ( nsan Postuna Bürünmüfl Köpek, çev.: Banu Gürsaler Syvertsen, Ayr nt Yay nlar, 1994); Galgenfrist, 1984; Stalins øyne, 1985; Hvite niggere, 1986 (Beyaz Zenciler, çev.: Banu Gürsaler Syvertsen, Ayr nt Yay nlar, 1991); Heksenes kors, 1987; Jesus står i porten, 1988; Bellona, 1989; San sebastian blues, 1989; Den mekaniske kvinnen, 1990; Det gyldne vakuum, 1992; Sorte mor, 1994; Natt til mørk morgen, 1997; Husk hjelm!, 1998; Samson og Roberto, 1998; Krakilske kamerater, 1999; Pater Pietros hemmlighet, 2000; Dronningen sover, 2000; Tre døgn etter dommedag, 2000; Dukken i taket, 2001 (Tavandaki Kukla, çev.: Banu Gürsaler Syvertsen, Ayr nt Yay nlar, 2002); ELLING D Z S : Utsikt til Pardise/ Elling-1, 1993; Fugledansen / Elling-2, 1995; Brødrene i blodet/ Elling-3, 1996; Elsk meg i morgen/ Elling-4, 1999 GENÇL K D Z S : Kjempene faller/ Pelle ve Proffen-1, 1987; Døden på Oslo S / Pelle ve Proffen-2, 1988; Giftige løgner/ Pelle ve Proffen- 3, 1989; Sannhet til salgs/ Pelle ve Proffen- 4, 1990; De blå ulvene/ Pelle ve Proffen- 5, 1991; Flammer i snø/ Pelle ve Proffen- 6, 1992; Etter orkanen/pelle ve Proffen- 7, 1993; Hevnen fra himmelen/ Pelle ve Proffen- 8, 1994; Storbyens stemme/ Pelle ve Proffen- 9, 1995; Mordet på Akerbrygge/ Pelle ve Proffen dizisi albümü,1995.

4 Ayr nt Yay nlar Yeralt Edebiyat Tavandaki Kukla Ingvar Ambjörnsen

5 Ayr nt : 356 Yeralt Edebiyat dizisi: 6 Tavandaki Kukla Ingvar Ambjörnsen Norveççe den Çeviren Banu Gürsaler Syvertsen Yay ma Haz rlayan Can Kurultay Düzelti Ayten Koçal Kitab n Özgün Ad Dukken I Taket / J.W. Cappelenes Forlag, 2001 Ingvar Ambjörnsen Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir Kapak llüstrasyonu Sevinç Altan Kapak Tasar m Deniz Çeliko lu Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Bu kitab n yay m nda NORLA n n (Norwegian Literature Abroad) destekleme fonundan yararlan lm flt r. Bask ve Cilt Mart Matbaac l k (0 212) (pbx) Birinci Bas m 2002 kinci Bas m 2010 Bask Adedi 2000 ISBN Sertifika No.: AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Eminönü - stanbul Tel.: (0212) Fax: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

6 Tavandaki Kukla Ingvar Ambjörnsen Ayr nt Yay nlar Yeralt Edebiyat

7 DÖVÜfi KULÜBÜ Chuck Palahniuk Efi KTEK LER Philippe Djian SON SÜRGÜN Dragan Babic YATAK ODASINDA FELSEFE Marquis de Sade ACEM PEZEVENK Ola Bauer TAVANDAK KUKLA Ingvar Ambjörnsen GÖNÜLLÜ SÜRGÜN Suerte Claude Lucas EROJEN BÖLGE Philippe Djian KOZM K HAYDUTLAR A.C. Weisbecker HAYRAN OLUNASI CASANOVA Philippe Sollers GÖSTER PEYGAMBER Chuck Palahniuk KUZEY GÖZCÜSÜ Ola Bauer S S Tristian Hawkins TIKANMA Chuck Palahniuk HIRSIZIN GÜNLÜ Ü Jean Genet DEN ZC Jean Genet YERALTI EDEB YATI D Z S FLAMENKO NUN Z NDE Duende Jason Webster ODA H ZMETÇ S N N GÜNLÜ Ü Octave Mirbeau GÖRÜNMEZ CANAVARLAR Chuck Palahniuk ADSIZ DEVLER Pascal Bruckner ANNEM Georges Bataille ÇARPIfiMA J.G. Ballard MELEKLER Denis Johnson FAH fie Nelly Arcan KAÇAKLAR VE MÜLTEC LER Chuck Palahniuk CENNETTE B R GÜN DAHA Eddie Little SEVDALI TUTSAK Jean Genet YALANIN ERDEM Joachim Zelter SA NIN O LU Denis Johnson UYKU Annelies Verbeke GÜNCE Chuck Palahniuk ARA BÖLGE William S. Burroughs

8 BEYAZ ZENC LER Ingvar Ambjörnsen BALKON Jean Genet AMER KA MEKTUPLARI Joachim Zelter N NN Chuck Palahniuk fikence BAHÇES Octave Mirbeau BETTY BLUE Philippe Djian SIKIGÖZET M Jean Genet PARAVANLAR Jean Genet ERSK NE N N KUTUSU Kym Lloyd BROOKLYN E SON ÇIKIfi Hubert Selby Jr. CENAZE MERAS M Jean Genet TEK NS Z Chuck Palahniuk YOLDA Jack Kerouac LANETL LER N SAÇ ST L Joe Meno ZEN KAÇIKLARI Jack Kerouac

9

10 I Stina duflta kendini asmay denemiflti yine. Ama bundan bahsetmek istemiyordu. Hiçbir fleyden bahsetmek istemiyordu. Bu sabah duflta kendini asmay denemiflti. Oysa flimdi, damarlar nda ilaçla doygunlaflm fl kan dolafl rken, ayaklar n çak l tafllar nda sürükleyerek yürüyordu. Gür saçlar n kestirmiflti. Stina hayattayd ama buna ald rd bile yoktu. Rebekka bu suskunlu un üstesinden gelmeyi ö renmiflti. Ayl k görüflmelerinin, bu tamamen anlams z ziyaretlerin ayr lmaz bir parças yd suskunluk... Belki de anlams z de ildi bu ziyaretler... Suyun karanl k yüzüne b rak lan bir tafl n dipte nas l bir etki yarataca n kim bilebilir ki, diye düflündü. Her ay geliyordu ziyarete iflte. Ödedi i a r bedele ra men yap yordu bunu. Üç y la yak n bir zamand r k z kardeflinin 9

11 ejderhalarla saklambaç oynay fl na tan k oluyordu. Stina ona Harald ve çocuklar sormuyordu bile... Stina kimseleri sormuyordu. Koridorlarda volta at yor ya da flimdi yapt gibi parktaki çak l tafllar n tekmeliyordu. S k s k da intihara teflebbüs ediyordu. Kas m. A açlar k fl için ölmeye yatm fllar. Duman rengi fon üzerinde siyah çatlaklar gibi görünüyorlar. Rebekka: Tekrar ziyaretine gelmem biraz gecikebilir. Ev e gidece im. Belki sat fla ç kar r m. Belki de orada kal r m. Noelden önce dönmem Oslo ya. Her zamanki gibi, hiç tepki yok. Rebekka kardeflinin sesini neredeyse unutmufltu. Çam a açlar n n oradan geri döndüler ve art k Stina n n evi olan o kasvetli binalara do ru yürüdüler. Ac yd ama gerçek buydu. Duvarlar yeflile boyanm fl, gere inden fazla ayd nlat lm fl koridorlar. Sigara duman na bo ulmufl oturma odas. Pencerenin alt ndaki yatak. Sandalye. Lavabo. Sonsuza dek siyah beyaz olarak geçip gidecek mevsimler. Stina n n kap lar n dünyaya kapatmazdan önce söyledi i son fleylerden biriydi bu. Stina renkli görme yetisini kaybetmiflti. Rebekka Stina y kap ya kadar götürdü. Otoparka dönerken de kustu. Az miktarda... Islak asfaltta gri bir leke... 10

12 II Bu eski bir oyundu. Sar flerit oyunu. Sar yol fleridinin öte yan na geçmek istiyor, bazen de o nihai kafa kafaya çarp flmay özlüyordu. Zaman zaman içindeki bu dürtü buyurgan bir canavara dönüflüyor ve onu arabay yolun kenar na çekerek biraz beklemek zorunda b - rak yordu. Bir keresinde kaza mahalline herkesten önce o ulaflm flt. Aylardan ocakt. Bat Norveç in cam gibi kaygan da yollar... Yan ndan geçip giderken son anda fark etmiflti kazay. Bulutsuz bir geceydi. Arabay durdurup d flar ç kmadan önce nas l da h zl h zl nefes al p verdi ini, Tanr n n o anda da tmakta oldu u oyun kâ- tlar n n hayat n nas l de ifltirece inin hemen fark na var p Tanr yla konufltu unu bugünmüfl gibi hat rl yor. Az önce yan ndan geçti i beyaz otomobil ki daha sonra bunun bir Toyota n n enkaz 11

13 oldu u anlafl lacakt akordeon haline gelmifl, cam gibi parlayan yamaca yap flm flt. Bir zamanlar bir otomobil motoru olan o nesneden ç kan dumanlar karanl k gökyüzüne beyaz bir bulut gibi yükseliyordu. Ne kadar da anlams z göründü bu ona. Tanr yla konuflup, bafl sonu olmayan bir çeflit dua okumufl ve buz kesmifl asfalt üzerinde att titrek ad mlarla kaza mahalline yönelmiflti. Kalbi küt küt at - yordu, a z kurumufltu, midesi bulan yordu. Enkaz halindeki araban n içinde bulunanlar n art k ne kendisinin ne de bir baflkas n n yard m n gereksindiklerini kavrad nda, utanç verici bir ferahl k duygusuna kap ld. Kazazedeler iki, üç, belki de dört kifliydiler, ancak e ilip bükülmüfl metal, parçalanm fl cam ve yanm fl lastikten oluflan bu kütlenin içinde insan hayat na rastlamak mümkün olamazd. K rm z. Et. Benzin ve pislik kokusu... Bunu asla unutamayacakt. Böyle bir çarp flman n kan, benzin ve insan pisli i koktu unu asla unutamayacakt. Drammen i henüz geçmiflti ki sulu kar ya maya bafllad. Gri fondan dökülen a r, slak zerrecikler... Karfl yönden gelen bir TIR kamyonu yan ndan geçip giderken fleridin sar rengi görüntüden ç kt. Holmestrand a vard nda çam a açlar siyahlaflt. Stina düfltü akl na, Stina n n merdivenlere do ru uzaklaflan kamburlaflm fl s rt... Kardeflini belki de son kez görmüfl oldu u duygusuna kap ld. Sonra kendisini bekleyen Ev i düflündü. Kahkahalar m z n, flark lar m z n izi hâlâ duvarlarda m d r acaba, diye düflündü. Ancak biliyordu ki bofl bir kabuktu kendisini bekleyen, etleri dökülmüfl kurukafa gibi... Sar fleridi flimdi beyaz sollamak üzereyken, arabay tekrar sa- a çekti ve kuklaya kendine hâkim olaca na dair söz verdi. Böyle ölmeyeceklerdi. Dikiz aynas ndan sark t lm fl kukla soluk mavi gözleriyle ona bak yordu. Adam çok uzaktan fark etmiflti. Sulusepkenden kara dönüflen taneler rüzgâr n etkisiyle tarlalar n üzerine do ru savrularak görüflü zorlaflt r yordu ama onu daha uzaktan fark etmiflti iflte. Dev gibiydi, yol kenar nda baflparma havada bekleyen erke in boyu iki metrenin üzerinde olmal yd. Otostopçulardan nefret ederdi. Kendini o rolde, yani 70 li y l- 12

14 larda aya nda bol paçal pantolonla Celle ç k fl nda dururken hat rlad nda kendinden de nefret ederdi. nsanlar kendisi için bir fley yapmaya zorlamak, vicdanlar s zlatm fl olmak duygusu... Hele araban n içi: lk ve bir kereli ine bir araya gelmifl iki insan aras nda oluflan o gerilim, kimsiniz, nereye gidiyorsunuzlar, ya da suskunluk, o dayan lmaz iç s k nt s... Böyle bir akflamüstü, s cac k otomobilin içinden dünyay siyah beyaz seyrediyor olmak ona göre çok özel, çok mahrem bir durumdu. Bu yüzden de aya n n yavaflça gaz pedal na dokunmufl oldu unu fark etti, flafl rd. Aynadan k rm z stop lambalar na do ru se irten adam gördü. Henüz çok geç de il daha diye düflündü, bu iri yar adama karfl hiçbir yükümlülü ü yoktu; yine de arabay boflta bekletmeye devam etti. Adam kap y açm fl, kuca ndaki s rt çantas yla yan na oturmufltu bile. Aya nda blucin pantolon, üzerinde Fjellräven marka bir anorak vard. Gür saçlar aln na yap flm flt. Bir anda araban n içine slak erkek kokusu doldu. Nereye gidece ime boflver, bir an önce beni buradan uzaklaflt r! Beyaz, düzgün diflleriyle ona gülümsüyordu. Holmestrand a kadar b rakabilirsen memnun olurum, orada bir fincan kahve içer, yola tren veya otobüsle devam edebilirim. Tekrar yola ç kmadan önce yan aynadan trafi i kontrol etmiflti. Arabalar dörtlü, beflli, alt l gruplar halinde gelip geçiyordu. Çok mu bekledin? Bir saat kadar. Yirmi yafl ndan beri otostop yapmam flt m, ne illet bir fley oldu unu unutmuflum. Onaylarcas na bafl n sallad. Do rusunu istersen ben de seni almak niyetinde de ildim. Zaman kötü. O zamanlar her fley farkl yd. Belki de farkl olan bizdik. Biz demiflti, çünkü adam kendisiyle yafl t görmüfltü. K rklar n ortalar nda... kisi de do ru. Yüzündeki sular siliyordu. Bu yol kenar nda yirmi yafl ndan beri dikilmiyorsundur herhalde! Asl nda flu anda tam da öyle hissediyorum. Hay r, bir arkadafl n arabas ndayd m. Küçük bir kaza yapt k. Ciddi bir fley say lmaz ama araba trafi e ç kamaz durumda. Ben de ya bafl m n çaresine bakmak ya da çekiciye binerek Drammen e geri dönmek aras nda bir tercih yapmak zorunda kald m. Karar m da d flar daki flu ya - 13

15 mur ya da kar her ne haltsa o bafllamadan çok önce vermifl bulundum. Adama nereye gidece ini sordu. Ayn yere gidiyorlard. Fiyordlardan birinin k y s nda bir kente. Denizin tam kenar nda bir yazl k kulübede kal yordu adam. Yazl k kulübede mi? Bu mevsimde? K fla karfl yal t ml. Mevsiminde yazl k olarak kiraya veriyor, senenin di er yar s nda da kendim kal yorum. Pratik bir düzenleme yani. Onaylarcas na bafl n sallad. Kaplumba a h z yla ilerliyorlard. kisi de konuflmuyordu flimdi. Karfl l kl sessiz kal nacak bir adam diye geçirdi içinden. Adam iri gövdesiyle kap ya do ru yanlamas - na kayk lm fl ve düflüncelere dalm flt. Gözleri kuklan nkiler gibi soluk maviydi. Kukla as l oldu u ipin ucunda sa a sola sallanarak dans ediyordu. Gidecekleri yere varmalar na çok az kalm flt, tam anayoldan ayr l p, flehre giden yola sapmak üzereyken Benim ad m Leo dedi. Sadece kibarl k olsun diye söylüyorum bunu. Annem ve babam yabanc lara kendimizi takdim etmemiz gerekti ini ö retmifllerdi bana. Adam n yüzüne bakt. Desene, iki saattir unuttun kendini! Yolcu koltu unda do ruldu. Kendimi haftalarca unuttu um olur. Seni gidece in yere kadar b rakabilirim. Sa ol. Saatine bakt. Otobüs sekiz buçu u biraz geçe... Piraten de * oturup bir iki bardak bira içmeme yetecek kadar da vakit var. Sana teflekkür ederim. Eriyip da lmak üzereydim adeta. Eriyip da lmak! Yolculu un son dakikalar nda adam n gözlerinin bir zamanlar uzant s nda sa elinin serçe parma bulunan o noktaya tak lm fl oldu unu fark etmiflti. O kütlük... Adam evine dek götürmeyi teklif etmiflti; garipti bu do rusu, nereden de akl na gelmiflti? skelelerin orada b rakt adama elini bile uzat yordu flimdi. Hem de sa elini. Bir zamanlarki deyiflle cici elini. Cici eli, çirkin el olmazdan önce yani... Arabay hareket ettirmeden önce durdu ve adam n flehir meydan n geçip birahaneye do ru ilerleyiflini seyretti. Omzunda s rt çantas, gövdesi rüzgârdan hafifçe bükülmüfl... * Piraten: Korsan. Yazar n, öyküsüne sahne olan kurgusal kent. (ç.n.) 14

16 Ev bahçe içindeydi, pencereler birer kara delik gibi görünüyordu. Gene de eskiden kendisinde kurukafa ça r fl mlar yapt ran imgeyi o an akl na bile getirmedi. Gözünün önünde hofl resimler canlan - yordu. Afl nm fl do ramalar, eski merdiven ve hafif çarp k çat n n görüntüsü içini dalga dalga tatl an larla doldurdu. Harikulade fleyler yaflanm flt burada, bu evde, bu bahçede... Yumuflac k tene konan uçuç böcekleri... Olgunlaflm fl frenk üzümleri... K zarm fl uskumru kokusu... Ve anneannesinin onlar yeme e ça ran sesi... Yemekten sonra çimenlere uzanarak, ölü gibi yatan dedesi... fiimdi elinde REMA 1000 al flverifl torbalar yla bahçe kap s n n önünde dururken bile dudaklar nda o günlere ait kayma n lezzetini hissediyordu. Buras bir tap nak diye düflündü, olup bitenler üzerine tefekküre dalmak için en uygun mekân. Ben burada güçlendim, daha sonra defalarca karfl ma ç kacak olan bo ay boynuzlar ndan kavramama yetecek gücü buras kazand rd bana. flin garip taraf efsanedeki yenilmez dev bo a Minotoros la da burada karfl laflt m. Bu kent, ç k fl nda Minotoros un beni bekledi i bir labirent... Bu ev benim üssüm olacak. Nefes molam olacak... T pk eskiden oldu u gibi. Yiyecekleri ve eflyalar eve tafl d. Genifl salonlar buz gibiydi. Birinci ve ikinci kattaki bütün elektrik sobalar hafif ayarda yan k b rak lm flt ama, verdikleri s su borular n donup patlamaktan al koyabiliyordu ancak. kinci kattaki ufak odaya fanl bir elektrik sobas götürdü. K z odas ; o eski müreffeh günlerde burada kalan hizmetçilerden dolay evlerde bu odalar böyle an l rd. Daha sonra da bizim k zlar yani kendisi ve Stine yatm flt bu odada. Oslo dan tatil yapmaya gelmifl çocuklar... Sonra di er odalar dolaflarak sobalar n ayarlar n yükseltti. Fazla açarsa sigortay att raca ndan korkuyordu, yan na yedek sigorta almay ak l etmemiflti. Bahçeye aç lan caml verandaya komflu olan salonun kap s n örttü ve flömineyi tutuflturdu. Sigortalar unutmufltu ama Sandvika daki Tekel e u ramay unutmam flt. Alt flifle k rm - z flarap... Bu da bir çeflit sigorta say l rd. Nemli flezlongu flömineye do ru çekti ve flarab n içmeye bafllad. Yak n gelecekte hiçbir fleyi unutmamas gerekecekti. Özellikle de her tür sigortay... Otostopçuyu arabas na ald na piflman olmufltu. 15

17 III fiimdi bu uykuyla uykusuzluk aras ndaki net olmayan alanda geri çekilirken bir güçlülük duygusu hâkim olmufltu ona. Bekleyebilece ini, zaman n kendinden yana iflledi ini bilmek... Bafllang çta, özellikle de mahkeme karara ba lanmazdan önce nefret gözünü kör etmiflti. O zaman acele etmesi gerekti ini zannediyordu. Belki de gerekli olan eylem gücü yoktu o zaman. stiyor ama yapam yordu. Evlili ini kurtarmas gerekti ini zannediyordu. Boflansa da boflanmasa da kendisinden hep bir fleyler talep etmek durumunda olan ergenlik ça nda iki çocu u vard. Oysa flimdi bu mahmur kentte dedesiyle anneannesinin eski evinde mola vermifl, silahlar n parlat yordu. K z odas nda... K zlar n kendi odas nda. Nefret gözünü kör etmifl halde de ildi art k. Aradan geçen zaman içinde törpülenmifl ve 16