Makine Elemanları II Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler ve örnekler Güç ve hareket iletimi

Transkript

1 Makie Elemaları II Prof. Dr. Akgü ALSARAN Temel bilgiler ve örekler Güç ve hareket iletimi

2 İçerik Güç ve Hareket İletimi Redüktör Vites kutusu Örek 2

3 Giriş 3

4 Bir eerjiyi, mekaik eerjiye döüştürmek içi motor, güç ve hareket iletim elemaı/ları ve iş makiasıda oluşa makialar kullaılır. Güç ve hareket iletim elemaları; makiaı motor ile iş makiası kısımları arasıda mekaik eerjiyi ilete elemalardır. Burada güç mekaik olup Kilovat (kw) veya Beygir gücü (BG) şeklide ifade edilir. Hareket ise, döme, doğrusal veya buları kombiasyouda oluşa bir karakterdedir. 4

5 Motorları omial devirleri ve güçleri sabittir ve ürettikleri dödürme mometi: Md 9550 P Acak iş makielerii çalışma koşullarıa göre çeşitli dödürme mometlerie ihtiyaç vardır. Yukarıdaki ifade de görüleceği gibi sadece döme hıı değiştirilerek farklı momet elde edilebilir. Güç ve hareket iletim elemaları; biri dödüre ve diğeri dödürüle olmak üere e a iki elemada oluşur. 5

6 Dödüre elemaı P 1 gücü ile dödürüle elemaı P 2 gücü arasıda: Pç P g : mekaima verimi Dödüre (1) ve dödürüle (2) elemaları dödürme mometleri : Mb g 9550 P g g Mb ç 9550 P ç ç g 12 Mbç ç i i 12 Mb g Çalışma mometi Mb ç KoMb Ko: Çalışma faktörü Çevrim oraı büyüdükçe hı aalır ve momet artar. 6

7 Mekaimalar güç makiesi ve iş makiesi arasıda motoru gücüü iletirke ayı amada motoru döme hııı değerii ve/veya yöüde değiştirir. Güç ve hareket iletim elemaları ile ilgili ifadeler: Çevrim Oraı: Döme hııı değerii ve yö değişimii ifade eder ve: i / / 2 Burada (+) işareti dödüre ve dödürüle elemaları döme yölerii ayı olduğuu (-) işareti ise farklı olduğuu gösterir. 7

8 Çevrim oraıa bağlı olarak hareket ve güç iletim elemaları üç gruba ayrılır: i 12 >1 yai 1 > 2 : hı düşürücü (redüktör) İ 12 <1 yai 1 < 2 : hı yükseltici (vites kutusu) i=1 yalı hareket ilete elemalar 8

9 Redüktör, bir döme hareketii devir-tork oraıı dişliler yardımıyla değiştire dişli sistemi veya elektrik motorlarıı yüksek döüş hılarıı makieler içi gerekli ola döüş hılarıa düşürmek içi tasarlaa kapalı dişli düeekleridir. 1 1 i i i i i T i12. i23. i i 9

10 Redüktörlerde çevrim oraı sabittir yai tek bir giriş devrie karşılık tek bir çıkış devri elde edilir. Aşağıdaki şekilde verile sistem içi çevrim oraı: i top g ç i i Çevrim oraı sistemdeki bütü dişlileri diş sayısıa bağlıdır. Dişlileri toplam verimi: η top = η 12 η 34 Redüktörü çıkış mometi: Mb çıkış = η top i top Mb giriş 10

11 Redüktör 11

12 Vites kutusu, tek bir giriş devri sayısıa karşılık birde fala kademli olarak çıkış devri elde etme amacıyla kullaıla sistemlerdir. Vites kutularıı çıkış devir sayıları çmi ile çmax arasıda kademeli olarak değişir. Kademeler aritmetik veya geometrik dii oluşturacak şekilde seçilir. K geometrik dii dikkate alıırsa: ç1 = çmi ç2 = ç1 φ ç3 = ç2 φ= ç1 φ 2 çk = çmax = çk 1 φ = ç1 φ k 1 çmax çmi = ç k ç1 = φ k 1 φ = k 1 çmax çmi 12

13 Vites kutularıda hı değişimi: Bir grup dişli ekseel yöde kaydırılır ve değişik çıkış devirleri elde edilir. Tüm dişliler milleri üerie ekseel yöde sabit olarak yerleştirilir ve hı değiştirme işlemi kamalı mili hareketi ile değişik dişlilere teması ile sağlaır. 13

14 Vites Kutusu 14

15 Mekaik güç ve hareket iletim elemaı olarak; 1. Kayış-kasak mekaimaları 2. Sürtümeli (dişsi) ve dişli çark mekaimaları 3. Zicir mekaimaları 15

16 Öet Bir eerjiyi, mekaik eerjiye döüştürmek içi motor, güç ve hareket iletim elemaı/ları ve iş makiasıda oluşa makialar kullaılır. Çevrim oraı büyüdükçe hı aalır ve momet artar. Mekaimalar güç makiesi ve iş makiesi arasıda motoru gücüü iletirke ayı amada motoru döme hııı değerii ve/veya yöüde değiştirir. Çevrim oraıa göre; i 12 >1 yai 1 > 2 : hı düşürücü (redüktör) İ 12 <1 yai 1 < 2 : hı yükseltici (vites kutusu) i=1 yalı hareket ilete elemalar 16

17 Örek Şekilde verile kumaş boya-baskı sistemide, güç ve hareket motorda makiaı tamburua iletilmektedir. Redüktör iki kademelidir. Dişlileri diş sayıları 1 =17, 2 =85, 3 =18 ve 4 =72 olup, dişlii verimi 0.97 dir. Redüktör ve tamburu yataklamasıa ait rulma çiftlerii her birii verimi de 0.98 dir. Tambur çapı 20mm, kumaş hıı 1m/s ve badı harekete geçirmek içi gerekli çekme kuvveti 200N dur. a) Motoru devir sayısıı b) Kumaşı hareket ettirmek içi gerekli motor gücüü buluu. 17

18 Örek Şekilde verile takım kafası güç ve hareketi bir kayış-kasak mekaiması ve iki kademeli bir redüktör yardımıyla motorda almaktadır. Motor gücü 10 kw ve devir sayısı 1500 d/d olduğu durumda; a) Kafaı 48 d/d ile döebilmesi içi redüktörü çevrim oraıı b) Kafaı döme mometi 620Nm ve çalışma faktörüü 1.3 olduğu durumda motoru uygulayacağı mometi yeterli olup olmadığıı buluu. (Kayış-kasak çapları d=160mm, D=300mm, ve kayış kasak verimi 0.96 ve redüktör verimi 0.91) 18