Respublikanın təlim rus dilində olan ümumtəhsil məktəblərinin 1-ci sinifləri üçün Azərbaycan dili dərsliyi

Transkript

1 Respublikanın təlim rus dilində olan ümumtəhsil məktəblərinin 1-ci sinifləri üçün Azərbaycan dili dərsliyi Müəlliflər: Məcid İsmixanov Aynur Rüstəmova Ceyran Bayramova Bakı: XXI YNE, Dərsliklə bağlı TQDK-ya daxil olan qeydlər, iradlar və təkliflər əsasında hazırlanmış YEKUN RƏY

2 Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır: 1. Məzmun baxımından; 2. Bədii tərtibat, dizayn baxımından; 3. Müəllim üçün metodiki vəsait in (MMV-nin) məzmunu baxımından. 1. Məzmun baxımından Dərslikdə müəyyən qüsurlar var. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 4-də Bilik günü Şəkildə xüsusi bir gün bayram olduğu hiss olunmur, adi günlərdən biridir. Səhifə 16-da Saat 7:00 -ı göstərir. Adətən yuxudan oyanma 7:00-da göstərirlər. Səhifə 19-da saatı əsas götürsək Şam yeməyi başlığı yazılmalıdır. Səhifə 21-də Necə? Hansı? - nə cür? sualını da əlavə etmək olar. Səhifə 23-də Bədən üzvləri mövzusu altında verilmiş uşaq təsviri xəstəhal uşağa (boynubükük) bənzəyir. Bədən üzvlərinin hər biri ayrılıqda ox işarəsi ilə göstərilsəydi, daha aydın başa düşülərdi. Səhifə 29-da Rəsm dərsində bu, dərs yox, dərnək məşğələsidir. Başlıq Rəsm dərnəyində kimi verilə bilər. 2. Bədii tərtibat, dizayn baxımından Üz qabığında verilmiş hərflərə uyğun şəkillərdən bənövşə şəkli çox güman ki, sadəcə gül, çiçək kimi başa düşülür. Rusdilli 6 yaşlı uşaq üçün daha münasib şəkil məsələn, bayraq şəkli vermək olardı. Ümummilli liderin uşaqlarla birgə şəklinin verilməsi daha məqsədəuyğun olardı. Dərslikdəki bütün rəsmlər uğursuz, rənglər solğundur, dəqiqlik, aydınlıq yoxdur. Səhifə 6-da 1-ci parta boşdur, təsvir düzgün deyil. Səhifə 7-də kitab və dəftər rəsmləri uğursuzdur. 1-ci sinifdə belə kitab və dəftərlərdən istifadə olunmur. Səhifə 14-də sonda verilən əşyalar mövzu üçün artıq informasiyadır. Səhifə 15-də Ərzaq mağazasında - ət, süd uğursuz şəkildir. 2

3 Səhifə 17-də Bağçada yemək - alma, konfet, kompot uğursuzdur. Rənglər şux deyil - qara, qəhvəyi üstünlük təşkil edir. Səhifə 25-də Meyvə bağı - meyvə şəkillərində dəqiqlik yoxdur. Əriklə şaftalı fərqlənmir. Nar eybəcər şəkildə partlayıb, əncir sarımsağı, alma pomidoru, heyva balqabağı xatırladır. Üzüm kaldır. Zənbil milli deyil. Səhifə 28-də Rənglər çox uğursuz, solğundur. Məs: bulud mavi əvəzinə bənövşəyi rəngdə verilib, nar parıltılı qab təsiri bağışlayır, gül sanki qırmızı ləkədir. Səhifə də Cırtdan nağılı yaşıl rəng üstünlük təşkil edir, rənglər yayılıb. Səhifə 33-də Ayaqqabı mağazasında. Dabankeş ətir qabını xatırladır, ayaqqabı vitrininə qalstuk yazısı düşüb. Səhifə 34-də Say. Neçə? - nə qədər? neçənci? suallarını əlavə edib, müvafiq şəkillər vermək olardı. 8 rəqəmi üçün saniyəölçən şəkli uğursuzdur. Uşaq onu saat adlandıracaq. 9-dan sonra 10 rəqəmi yoxdur. 11 ədəd qərənfil şəkli verilib. Səhifə 37-də Meşə heyvanları - heyvanların ölçülərində, rənglərində və yerləşdirilməsində məntiqsizlik vardır. Təbii şəkil deyil. Tülkü-dovşan-canavar üçlüyü uşaqda təəccüb doğuracaqdır. Səhifə 38-də Ev heyvanları - camış, pişik, inək və keçi öz rəngində verilməyib, ölçüləri heyvanların ölçüsü ilə tərs mütənasibdir. Səhifə 39-da Ayı və siçan nağılı - ayı qırmızı rəngdə olub, təəccüb doğurur. Səhifə 40-da Ev quşları - cücə toyuq və xoruzla bir ölçüdədir. Səhifə 47-də Günün saatları - səhər, günorta, axşam və gecəni fərqləndirmək çətin olmasa da, şəkillərin uğursuzluğu səbəbindən bu, güman ki, elə də asan olmur. Səhifə 48-də Mənim günüm mövzu düzgün təsvir olunmayıb. Səhifə 51-də Haraya? Haradan? - mövzu ətrafında verilmiş şəkillərdə bu suallardan başqa nəyi? - kimə?; nəyi - kimdən? suallarını tələb edən şəkillər də vardır. Səhifə 52-də Fəsillər - fəsilləri bir-birindən fərqləndirmək üçün rənglər düzgün seçilməyib. Fəsillərə uyğun xarakterik şəkillər verilsəydi (məsələn: qartopu, qar adamı) daha uğurlu alınardı. Səhifə 56-da Qış - qışın ağ rəngi ilə səhifənin ağlığı bir-birinə qarışıb solğun və keyfiyyətsiz görüntü əmələ gətirib. 3

4 Səhifə 66-da Musiqi alətləri - şəkildə milli musiqi alətləri verildiyindən (klarnetin əslində milli olmadığı nəzərə alınmasa) başlığa milli sözünü əlavə etmək olar. Səhifə 67-da Qız qalası əfsanəsi - şəkildə sanki, qalanın gözləri var. Eybəcər görünür. Fonda qış fəslində olduğu kimi çılpaq, quru və qaladan da hündür ağac verilib. Səhifəyə səhvən saz, qarmon sözləri düşüb. Günbəzlər rəngli verilib. Səhifə 68-da verilmiş 2 şəkil: köhnə və yeni Bakının təsvirləri verilib. Köhnə uyğun gəlir. Yeni kimi verilmiş Bakı təsviri isə köhnə, neçə il öncənin Bakısıdır, ci illərin görüntüsüdür. 3. Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) məzmunu baxımından Səhifə 18-də xoşlayırsınız sözü səhv yazılıb. Səhifə 22-də Dərsin gedişi bölməsində səh.13 əvəzinə səh.15 yazılmalıdır. Səhifə 34-də şalvar sözü iki dəfə təkrar olunur. Səhifə 37-də sonuncu dialoq qüsurludur. Evdə nə oxuyursan? yox, Evdə nə edirsən? olmalı idi. Növbəti səhifədəki ev tapşırığı da nöqsanlıdır. Səhifə 43-də yanğınsöndürən sözü səhv yazılıb. Səhifə 45-də Dərsin gedişi bölməsinin 2-ci bəndinin 2-ci və 3-cü cümlələrində və 3-cü bəndin ilk cümləsində xəbərdən sonra cəm şəkilçisi unudulub. 3-cü bəndin 3-cü cümləsindən sonra sual işarəsi qoyulması yanlışdır. Həmin bəndin 4-cü cümləsi belə olmalı idi: Hamı evdə istirahət edir. 4-cü bəndin 1-ci və 2-ci cümlələri isə belə yazılmalıdır: Ay doğdu. Qaranlıq düşdü. Səhifə 48-də dialoq hissəsində lazımsız mötərizələr var. Səhifə 49-da 2-ci cümlədə vergül qoyulmalıdır. Səhifə 46-da müəllimə Səhər durunca şeirini şagirdlərə əzbərlətmək tövsiyə olunur. Ancaq kitaba əlavə olunmuş oxu materiallarında bu adda şeir yoxdur. Səhifə 52-də Dərsin gedişi bölməsinin 1-ci abzasında səhvlər var. 3-cü abzasda isə təəssüratları ilə bölüşürlər yox, təəssüratlarını bölüşürlər olmalıdır. 4

5 Səhifə 56-da Qadınlar bayramı dərsi ilə bağlı vəsaitdə müəllimə Analar bayramı və Ana şeirlərini oxumaq tövsiyə olunur. Ancaq oxu materiallarında birinci şeir yoxdur. Yazda dərsi ilə bağlı oxunması tövsiyə olunan iki şeirdən də (MMV, səh.56, Dərsin gedişi 5) heç biri oxu materiallarında yer almayıb. 59-cu səhifədə yazıldığı kimi ( Dərsin gedişi 5), mahnının adı Ağıllı kukla yox, Kukla dır, ən azı ona görə ki, ağıllı kukla axırda öz müəllimindən 2 alır. 60-cı səhifədə Dərsin gedişi ndə (3) ilk cümlə yanlışdır. 62-ci səhifədə Dərsin gedişi ndə (3) sahildə sözü səhv yazılıb. Dərslikdə dörd fəslə aid başlıqlar üslub baxımından nədənsə fərqlənir: Payızda (səh.53), Qış (səh.56), Yazda (səh.61) və Yay (səh.70). Nəticə 1. Dərsliyin forzas səhifəsində Dövlət Himni Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni haqqında 1992-ci il 27 may tarixli Qanununun tələblərinə uyğun çap olunmayıb. Himnin adı ( Azərbaycan marşı ) ixtisar olunub. Həmçinin forzas səhifəsində Dövlət Gerbinin rəngli təsviri Dövlət Gerbi haqqında Əsasnamənin təsdiq edilməsi barəsində Azərbaycan Respublikasının 1993-cü il 23 fevral tarixli Qanununun tələblərinə uyğun çap olunmayıb. 2. Məzmun baxımından dərsliyə 12 irad bildirilib və onlardan 6-sı müəlliflər tərəfindən qəbul olunub. 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından dərsliyə 42 irad bildirilib və onlardan 13-ü müəlliflər tərəfindən qəbul olunub. 4. Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) məzmunu baxımından dərsliyə 20 irad bildirilib və onlardan 19-u müəlliflər tərəfindən qəbul olunub. 5

6 Respublikanın təlim rus dilində olan ümumtəhsil məktəblərinin 1-ci sinifləri üçün Azərbaycan dili dərsliyi ilə bağlı yekun rəyi əsas tutaraq EKSPERT ŞURASI QƏRARA ALIR: Yekun rəydə göstərilən irad və təkliflər nəzərə alınmaqla Azərbaycan dili 1 dərsliyi yenidən təkmilləşdirilməlidir. 6