Primer Uyku Bozuklukları nda gündüz aşırı uykululuğunun nedeni ve tedavileri

Transkript

1 Primer Uyku Bozuklukları nda gündüz aşırı uykululuğunun nedeni ve tedavileri Yrd. Doç. Dr. Sevda İsmailoğulları Erciyes Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı

2 Gündüz uykululuğunun tanımı (ICSD-2); "günün ana uyanıklık dönemlerinde uyanık ve alert olamama, beklenmedik şekilde uykuya dalma" Uyanıklılığın devamlılığı kimlerde özellikle önemlidir?

3 Gündüz aşırı uykululuk yapan primer uyku bozuklukları Santral orijinli hipersomniler Uykululuğun eşlik ettiği diğer uyku bozuklukları Narkolepsi Sendromları İdiyopatik hipersomni Rekürren Hipersomniler Yetersiz Uyku Sendromu Tıbbi nedenlere bağlı hipersomni İlaç ve Madde kullanımına bağlı hipersomni Organik kökenli olmayan hipersomni Fizyolojik (organik) hipersomni Uyku ilişkili solunum bozuklukları Sirkadyen ritm uyku bozuklukları Uykuda periyodik bacak hareketleri İnsomni ile ilişkili uykululuk

4 Gündüz aşırı uykululuk yapan primer uyku bozuklukları Santral orijinli hipersomniler Uykululuğun eşlik ettiği diğer uyku bozuklukları Narkolepsi Sendromları İdiyopatik hipersomni Rekürren Hipersomniler Yetersiz Uyku Sendromu Tıbbi nedenlere bağlı hipersomni İlaç ve Madde kullanımına bağlı hipersomni Organik kökenli olmayan hipersomni Fizyolojik (organik) hipersomni Uyku ilişkili solunum bozuklukları Sirkadyen ritm uyku bozuklukları İlaçların indüklediği uykululuk Uykuda periyodik bacak hareketleri İnsomni ile ilişkili uykululuk

5

6 Narkolepside tarihi dönüm noktaları: 1877: 1880: 1926: 1935: 1959: Ana semptomların Westphal tarafından tanımlanması Narkolepsi kelimesinin Gelineau tarafından ilk kez kullanılması Adie nin hastalığı bağımsız bir durum olarak tanımlanması Aşırı gündüz uykululuğunda Benzedrine in ilk kez kullanılması Aşırı gündüz uykululuğunda Metil fenidat ın ilk kez kullanılması

7 Narkolepside tarihi dönüm noktaları: 1960: 1960: 1979: 1984: 1994: Katapleksi için imipraminin kullanılması "Sleep-onset REM in tanımlanması Gama hidroksi butirat etkinliğinin rapor edilmesi HLA DR2 ile ilişkinin tanımlanması HLA DQB1*0602 ile ilişkinin tanımlanması

8 Narkolepside tarihi dönüm noktaları: 1998: 2000: 2000: 2002: 2005: 2007: Hipokretin/oreksin yolaklarının keşfi Düşük BOS hipokretin seviyelerinin HLA DQB1*0602 ile ilişkilendirilmesi İnsanlarda hipokretin nöronlarının yıkımının gösterilmesi Sodyum oksibatın katapleksi için FDA onayı alması Sodyum oksibatın EDS için FDA onayı alması Modafinil ve armodafinilin FDA onayı alması

9 Katapleksili narkolepsi prevalansı % (2000 de ~1) Erkek / kadın eşit Katapleksisiz narkolepsi tüm narkoleptiklerin %20-40

10 Narkolepside başlangıç yaşı

11 Narkolepside klinik bulgular Kardinal bulguları: Aşırı gündüz uykululuğu Katapleksi Hipnagojik halüsinasyonlar Uyku paralizisi Önemli diğer bulgular Bölünmüş uyku Otomatik davranışlar Otonomik bozukluklar

12

13 Aşırı gündüz uykululuğu: Uyku atakları nöbetler halinde gelir Karşıkonulamaz uyku isteği Gürültüsüz, sakin, sıkıcı ortamlarda daha sık Nap ler dinlendiricidir Genelde 30 dak dan kısa sürer Sonraki birkaç saatte uyku ihtiyacını azaltır

14 Uykululuğun şiddeti Naplerin süresi Naplerin sıklığı

15 Katapleksi İstemli kas tonusunda kayıp veya azalma Gülme ve diğer pozitif duygulanımlar (neşe, coşku, şaşkınlık, eğlenme) esnasında Jeneralize, lokalize (baş veya çene düşmesi, dizlerde boşalma, konuşmada bozulma,..) Kataplektik atak esnasında klinik olarak etkilenmeyen kaslarda bile kas tonusunda kayıp ve arefleksi vardır Saniyeler-birkaç dak Status kataplektikus; nadir, genelde antikataplektik ilaçlar kesildiğinde olur (rebaund katapleksi)

16 Katapleksi bölgesi Katapleksi sıklığı

17 Uyku paralizisi: Etrafta olup bitenlerin farkında olduğu halde hareket edememe durumu Uyku başlangıcında veya arousal esnasında olur Nadiren birkaç dak dan uzun sürer Narkoleptiklerin 2/3 ünde olmasına rağmen narkolepsi için patognomonik değildir

18 Halüsinasyonlar: Narkoleptiklerin 2/3 ünde görülür. Görsel, işitsel, taktil olabilir. Psikiyatrik olanlardan sadece uykuda olmalarıyla ayrılırlar.

19 Bozulmuş gece uykusu: Narkoleptiklerde oldukça sıktır. Canlı rüyalar, sık arousallarla bölünen gece uykusu, gece yemek yeme, erken uyanma, dinlendirici olmayan gece uykuları

20 Kontrol Tedavi verilmemiş narkolepsi

21 Otomatik davranışlar: Narkoleptik hastaların yarısında vardır Hasta amaçlı bir aktivite yapıyor gibi görünür fakat daha sonra hatırlamaz Epizot esnasında uyanık görünür ve sorulara cevap verir, hafif unutkan olabilir Uyku deprivasyonu olan narkoleptik olmayan kişilerde de olabilir Bu fenomenden mikrouyku intrüzyonları sorumlu tutulur

22 Otonomik bozukluklar: Pupiller anomaliler Uyanıklık Pupil çapı??? Libidoda azalma ve/veya impotans NPT bozulma??? Kardiyovasküler anomaliler Otonomik kontrolde bozulma??? Metabolik hız ve vücut ısısı değişiklikleri Enerji tüketimi bazal metabolizma hızı??? Leptin serumda BOS ta N /??? Vücut ısısı??? Diğer Gece terlemeleri, panik ataklar, migren???

23 Patofizyoloji; DQB1*0602 HLADQB1*0602 alleli ile narkolepsi şiddeti arasında lineer ilişki vardır (Watson et al, Sleep 2010)

24 Patofizyoloji; Hipokretin/Oreksin 1998: Hipokretin/Oreksin iki ayrı grup tarafından keşfedildi Perifornikal hipotalamusta lokalize Uygulama sonrası iştahta azalma

25 Hipokretin projeksiyonları Locus cerelous Raphe nucl Tuberomamillary nucl Ventral tegmental area

26 Hipokretin seviyesi narkoleptiklerde düşüktür. Hipokretin üreten nöronlarda hasar vardır.

27 Katapleksisiz narkolepside normallerinkine göre %33 hipokretin hücre kaybı var, kayıp posterior hipotalamusta belirgin

28 BOS hipokretin -1 seviyesinin ölçümü özellikle katapleksili narkoleptiklerde faydalıdır

29 Diğer uyku bozukluklarında hipokretin-1 seviyeleri normaldir

30 Nörolojik bozukluklarda BOS hipokretin-1 seviyeleri

31 Narkolepsi: Immun-ilişkili bir hastalık? HLA-DR2 ve HLA-DQB1*0602 ile kuvvetli ilişki Adolesanda başlar T hücre reseptör alfa zinciri, TNF-alfa, TNF-res II kodlayan genlerde polimorfizmle ilişkili Narkolepsi başlangıcında streptokokal enf oranı artışı Hipokretin nöronları tarafından salgılanan Tribbles homolog 2 ye karşı otoantikorların mevcudiyeti Otoantijenlere spesifik CD4 (+) T Süperantijenlerin oluşturduğu CD8 (+) T Mikroglia ve makrofaj akt NÖROTOKSİN (quinolinic acid?) DQB1*0602 aktivasyonuyla oluşan bağımsız CD4 (+) T

32 Patofizyoloji; güncel bilgiler BOS histamin seviyeleri narkolepside düşüktür (Bassetti et al, J Sleep Res 2010) Katapleksili narkolepside olfactor disfonksiyon kontrollerden fazladır, %23.8 vs %13.9 (Bayard et al, Sleep Med 2010) Narkolepside kortikal hipoeksitabilite vardır ve modafinil bu durumu düzeltir (Joo et al, Sleep Med 2010) (Nardone et al, Sleep Med 2010) Katapleksili narkolepside Anti-Tribbles homolog 2 otoantikorları kontrollerden fazla (Toyoda et al, Sleep 2010) (Kawashima et al, Sleep 2010) MRS de nöronal markır NAA azalmış (Bican et al, Sleep Med 2010, Tonon et al, Brain Res Bull 2009) IVIG tedavisi hipokretin-1 seviyelerini normale getirmiş (Dauvilliers et al, Neurology 2009)

33 Tanı Hikâye Ephworth uykululuk skalası Polisomnografi Çoklu uyku latans testi (MSLT) BOS hipokretin ölçümü HLA tiplemesi diyagnostik değildir

34 Tanı MSLT: Güvenilirliğini artırmak için neler yapabilirim? Önceki 2 haftada uyku günlüğü veya aktigrafi ile yeterli uykunun dokümantasyonu 2 hafta öncesinden itibaren uyku yapısını etkileyebilecek bütün ilaçlar kesilmesi Önceki gece PSG 20 dak 5 nap Narkolepside MSLT de ne bulmalıyım? Uyku başlangıcının ilk 15 dakikasında oluşan REM SOREM Uyku latansının 8 dak dan kısa olması ve en az 2 SOREM

35 Polisomnografi: Total uyku zamanı Fragmante uyku Atonisiz REM uykusu PLMS OSA Hipokretin: <110 pg/ml

36 Tanı kriterleri; Katapleksili narkolepsi En az 3 ay süreli ve hemen her gün olan aşırı gündüz uykululuğu yakınması Katapleksi öyküsü (emosyonel durum ile tetiklenen ani ve geçici kas tonusu kaybı) Laboratuar desteği: En az 6 saat gece uykusu sonrası ortalama uyku latansının 8 dk altında olması ve 2 ya da daha fazla SOREMs Veya BOS hipokretin 110 pg/ml ya da normal kontrollerin 1/3 ünden düşük yeni Hipersomni başka bir uyku bozukluğu, tıbbi veya nörolojik bozukluk ve ilaç ve madde kullanımı ile açıklanmamalı uyku paralizisi, hipnagojik halüsinasyonlar, otomatik davranışlar, uyku yapısında bozulma çıkarılmış Uyku latansı < 10 dk REM latansı < 20 dk çıkarılmış MSLT de ort uyku latansı 10 dk değişmiş HLA tiplemesi çıkarılmış

37 Tanı kriterleri; Katapleksisiz narkolepsi En az 3 ay süreli ve hemen her gün olan aşırı gündüz uykululuğu yakınması Tipik katapleksi öyküsü bulunmaması ( atipik ya da katapleksi benzeri durumlar tanımlanabilir) Laboratuar desteği: En az 6 saat gece uykusu sonrası ortalama uyku latansının 8 dk altında olması ve 2 ya da daha fazla SOREMs Hipersomni başka bir uyku bozukluğu, tıbbi veya nörolojik bozukluk ve ilaç ve madde kullanımı ile açıklanmamalı

38 Tanı kriterleri; Medikal nedenlere bağlı narkolepsi En az 3 ay süreli ve hemen her gün olan aşırı gündüz uykululuğu yakınması Aşağıdakilerden an az birinin bulunması Tipik katapleksi Eğer katapleksi yok ya da atipik katapleksi varlığında; En az 6 saat gece uykusu sonrası ortalama uyku latansının 8 dk altında olması ve 2 yada daha fazla SOREMs BOS da Hipokretin-1 düzeyi 110 pg/ml altında ya da normal kontrollerin 1/3 ünden düşük Gündüz aşırı uykululuğa yol açan medikal ya da nörolojik bir hastalığın olması Hipersomni başka bir uyku bozukluğu, mental bozukluk, ilaç ve madde kullanımı ile açıklanmamalı

39 Narkolepsi tedavisi

40 Modafinil narkolepsiye bağlı artmış gündüz uykululuğu tedavisinde etkilidir (Standart) İlaç Günlük doz FDA gebelik kategorisi Modafinil Önerilen dozu 200 mg, günde tek doz da 400 mg da 200 mg dozunun etkinliği de gösterilmiş C Emzirme için öneriler Süte geçiş tanımlanmamış dikkatli kullanılmalı Çocuklar için öneriler Sistematik olarak çalışılmamış

41 Armodafinil; modafinilin uzun yarı ömürlü enantiomeri 2007 yılında modafinille beraber narkolepside erişkinde kullanımı için FDA onayı aldı 50, 150, 250 mg lık tabletler Önerilen dozu sabahları mg tek doz Gebelik kategorisi, C

42 Sodyum oksibat narkolepsiye bağlı katapleksi, artmış gündüz uykululuğu ve bozulmuş uyku tedavisinde etkilidir (Standart) Sodyum oksibat hipnagojik halüsinasyonlar ve uyku paralizisi tedavisinde etkili olabilir (Opsiyon) yeni İlaç Günlük doz FDA gebelik kategorisi Sodyum oksibat Emzirme için öneriler g / gece B Süte geçiş tanımlanmamış dikkatli kullanılmalı Çocuklar için öneriler 16 yaş altında güvenlik ve etkinliği kanıtlanmamıştır

43 Sodyum oksibat: SWS i artırır, narkoleptiklerdeki fragmente uykuyu düzenler Likid Yatarken ve 2-4 saat sonra 2 dozda 1.5 g la başlanır Etkin dozu g / gece Modafinil + sodyum oksibat kombinasyonu tek başına kullanımlarına göre daha iyi sonuç verir Kötüye kullanım potansiyeli vardır. Alkol ve diğer SSS depresanlarıyla beraber kullanılmamalıdır Yan etkileri: Baş ağrısı Bulantı Sersemlik Enürezis Uyku ilişkili solunum bozukluğunu artırabilir.

44 Amfetamin, metamfetamin, dekstroamfetamin, ve metilfenidat narkolepsiye bağlı artmış gündüz uykuluğunda etkilidir (İlke kararı) İlaç Günlük doz FDA gebelik kategori Emzirme için öneriler Amfetamin 5-60 mg C Süte geçer Metil fenidat mg; E 5-20 mg; Ç C Emzirilmemeli Süte geçiş tanımlanmamış dikkatli kullanılmalı Çocuklar için öneriler 3 yaş altında önerilmez 6 yaş altında önerilmez Kontrendikasy on Yapısal kardiyak defekt Ateroskleroz Kardiyovasküler hast Hipertansiyon Hipertiroidi İlaç kötüye kull hik MAO inh ile beraber Kalp hast İlaç bağımlılık hik

45 Selejilin katapleksi ve artmış gündüz uykululuğunda etkili olabilir (Opsiyon) İlaç Günlük doz FDA gebelik kategorisi Emzirme için öneriler Çocuklar için öneriler Selejilin 5-10 mg C Süte geçiş tanımlanmamış dikkatli kullanılmalı Çocuklarda güvenlik ve etkinliği kanıtlanmamıştır Muhtemel ilaç etkileşimlerinden dolayı kullanımı sınırlı İlk tercih olarak önerilmiyor MAO-B inhibitörü Amfetamin ve metil amfetamine metabolize olur

46 Ritanserin narkolepsiye bağlı artmış gündüz uykululuğunda etkili olabilir (Opsiyon) Yeni bir öneri 5-HT2 antagonisti Subjektif uykululukta düzelme yapmış, MSLT deki ort uyku latansında değişiklik yok

47 Planlanmış nap ler uykululukla başetmede faydalı olabilir fakat narkolepside primer tedavi olarak nadiren yeterlidir (ilke kararı) Düzenli yatma zamanları ve 2 adet 15 er dakikalık düzenli planlanmış nap kombinasyonu gündüz uyku epizotları ve artmış uykululuğu azaltmış Stimülan tedavisine rağmen belirgin şekilde uykululuğu devam edenlerde öneriliyor

48 Pemolin in nadiren ölümcül karaciğer toksisitesi vardır, fakat ABD de mevcut değildir, ve narkolepsi tedavisinde artık önerilememektedir (Opsiyon) Yeni bir öneri

49 Trisiklik antidepresanlar, SSRI lar, venlafaksin, ve reboksetin katapleksi tedavisinde etkili olabilir (ilke kararı) SSRI lar, venlafaksin, ve reboksetin eklenmiş Reboksetin; selektif norepinefrin reuptake inhibitörü

50 Trisiklik antidepresanlar, SSRI lar, ve venlafaksin, uyku paralizisi ve hipnagojik halüsinasyonların tedavisinde etkili olabilir (Opsiyon) İlke kararından opsiyon seviyesine düşmüş SSRI lar ve venlafaksin eklenmiş

51 İlaç Günlük doz FDA gebelik kategorisi Emzirme için öneriler Fluoksetin mg C Süte geçer Emzirme önerilmez Çocuklar için öneriler 8-18 y major depresyonda 7-18 yaşta OKB de güvenli ve etkindir Venlafaksin mg C Süte geçer Emzirme kararı kişiye bırakılır Protriptilin 10 mg Bilinmiyor Süte geçiş bilinmiyor Çocuklarda güvenlik ve etkinliği kanıtlanmamıştır Sistematik olarak çalışılmamış

53

54 İdiyopatik hipersomni; Tarihçe Artmış gündüz uykululuğu Genellikle uzamış gece uykusu Klinik ve elektrofizyolojik olarak REM uyku bozukluğu yok Uyku açlığı; otomatik davranışlar ve konfüzyonun eşlik ettiği uyanma zorluğu, tekrar uyuma

55 Epidemiyoloji Narkolepsi / idiyopatik hipersomni : 10 / 1 (Aldrich et al, Neurology 1996) ~ 2 / 1 (Bassetti et al, Brain 1997) E = K Genç erişkin dönemde başlar Aile hikayesi (%67.8 +) BOS hipokretin = Normal

56 İdiyopatik hipersomni; Klinik Yeterli total uyku zamanı ve gece normal uyku yapısına rağmen artmış gündüz uykululuğu Sabahları uyanmada zorluk Gün içerisinde uykulu hissetme ve yeniden uyuma isteği Nap ler genelde dinlendirici değil Uykuya uygunsuz geçişler, otomatik davranışlar Depresif mizaç sık fakat DSM-4 tanı kriterlerini doldurmamalı

57

58 İdiyopatik hipersomni narkolepsinin %60 ı kadar sık Dinlendirici olmayan gündüz nap leri narkolepsiden fazla Aile hikayesi daha sık SWS daha fazla MSLT de ort uyku latansı daha uzun Semptomlar çok uzun yıllar devam ediyor %11 spontan remisyon (narkolepside görülmez) 2/3 ü tedaviye cevap veriyor, 1/3 ünde yüksek doz veya kombinasyon tedavisi gerekiyor

59 İdiyopatik hipersomni; Patofizyoloji Melatonin sekresyonu ile ilgili sirkadyen bir bozukluk? SWS kontrollerden düşük (E. Sforza et al. Clinical Neurophysiology 2000) SWS narkoleptiklerden (Anderson et al. Sleep 2007) vs (p < 0.001)

60 Bu durumun başka bir uyku bozukluğu, medikal veya nörolojik hastalık, mental hastalık, ya da ilaç ve/veya madde kullanımı ile daha iyi açıklanamaması Tanı kriterleri; Uzun uyku süreli idiyopatik hipersomni En az 3 ay süreli ve hemen her gün olan aşırı gündüz uykululuğu Uzamış gece uykusu (10 saatten fazla) öyküsü veya aktigrafi bulgusu veya uyku günlüğü verisi olmalı Polisomnografide gündüz uykululuğuna neden olabilecek diğer bozukluklar dışlanmalı Polisomnografide kısa uyku latansı ve ana uyku peryodunun 10 saatten uzun olması MSLT yapılmış ise ortalama uyku latansının 8 dk dan kısa olması, ikiden az SOREM bulunması (ort uyku latansı = dak)

61 Tanı kriterleri; Normal uyku süreli idiyopatik hipersomni En az 3 ay süreli ve hemen her gün olan aşırı gündüz uykululuğu Normal gece uykusu (6-10 saat) öyküsü veya aktigrafi bulgusu veya uyku günlüğü verisi olmalı Polisomnografide gündüz uykululuğuna neden olabilecek diğer bozukluklar dışlanmalı Polisomnografi normal uyku süresini göstermeli (6-10 saat) MSLT yapılmış ise ortalama uyku latansının 8 dk dan kısa olması, ikiden az SOREM bulunması (ort uyku latansı = dak) Bu durumun başka bir uyku bozukluğu, medikal veya nörolojik hastalık, mental hastalık, ya da ilaç ve/veya madde kullanımı ile daha iyi açıklanamaması

62 İdiyopatik hipersomni tedavisi

63 Modafinil idiyopatik hipersomniye bağlı artmış gündüz uykululuğu tedavisinde etkili olabilir (Opsiyon). Diğer denenen ilaçlar: Antidepresanlar Klonidin Levodopa Bromokriptin Selejilin Amantadin Kalıcı yanıt alındığını gösteren yayın yok

64 Amfetamin, metamfetamin, dekstroamfetamin, metil fenidat idiyopatik hipersomniye bağlı artmış gündüz uykululuğu tedavisinde etkili olabilir (Opsiyon).

66

67

68 Demografik özellikler % 68.4 E E / K = 2 / 1 Başlangıç yaşı median 15 (4-82)

69 Presipite eden faktörler 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% spontan infeksiyon alkol marihuana kafa travmasıuyku deprivasyonu, stresmens, laktasyon diğerleri

70 Hastalığın süresi Median 8 yıl ( yıl) 65 kişide sonlanmış Başlangıç yaşı ve hastalık süresi arasında ilişki yok

71 Epizotların süresi Epizotların süresi gün (median 10 gün) (mean 12 9 gün) Epizotlar arası süre ay (median 3.5 ay) (mean 6 10 ay)

72 Klinik 120% 100% Anormal konuşma Konfüzyon Amnezi Derealizasyon Hallusinasyonlar Delüzyonlar Megafaji Aşırı tatlı yeme isteği Aşırı içme İştah azalması 80% 60% 40% 20% 0% hipersomni kognitif bozukluklar irritabilite yeme bozuklukları depresyon hiperseksualite şarkı söyleme, yazma kompulsiyonları

73 Tanı Uyku çalışmaları: PSG epizot esnasında ve epizotlar arasında farklı bulunmamış Fakat epizodun sonunda SWS artarken, REM azalmış olarak bulunmuş Görüntüleme yöntemleri: Kraniyal CT ve MR normal SPECT te epizot esnasında talamusta hipoperfüzyon BOS analizi: BOS hipokretin düzeyi epizot esnasında bazale göre 2 kat fazla düşmüş

74 Tanı kriterleri; yineleyici hipersomniler (Kleine-Levin sendromu ve menstruasyon-ilişkili) Her biri 2 gün 4 hafta süreli, yineleyici aşırı uykululuk dönemleri tanımlanmalı Bu dönemler en az yılda 1 kez olmalı Bu ataklar dışında hastanın uyanıklığı, bilişsel işlevleri ve davranışları normal olmalı Hipersomni başka bir uyku bozukluğu, tıbbi veya nörolojik hastalık veya madde-ilaç kullanımı ile açıklanmamalı

75 Yineleyici hipersomnilerin tedavisi

76 Lityum karbonat Klein-Levin sendromuna bağlı yineleyici aşırı uykululuk ve davranışsal semptomların tedavisinde etkili olabilir. (Opsiyon) Hastalar lityum karbonat alırken de ataklar geçirmiş fakat atakların süresi kısalmış ve davranışsal semptomlar eşlik etmemiş

77 Amfetamin, metamfetamin, dekstroamfetamin, metil fenidat, ve modafinil yineleyici hipersomni tedavisinde etkili olabilir. (Opsiyon) Hastaların %40 ında uykululuğu azalttığı rapor edilmiş

78 Gündüz aşırı uykululuk yapan primer uyku bozuklukları Santral orijinli hipersomniler Uykululuğun eşlik ettiği diğer uyku bozuklukları Narkolepsi Sendromları Rekürren Hipersomniler İdiyopatik hipersomni Yetersiz Uyku Sendromu Tıbbi nedenlere bağlı hipersomni İlaç ve Madde kullanımına bağlı hipersomni Organik kökenli olmayan hipersomni Fizyolojik (organik) hipersomni Uyku ilişkili solunum bozuklukları Sirkadyen ritm uyku bozuklukları Uykuda periyodik bacak hareketleri İnsomni ile ilişkili uykululuk

79

80

81

82 Tanı kriterleri; davranışsal nedenlere bağlı yetersiz uyku En az 3 aydan beri ve hemen her gün aşırı uykululuk yakınması olmalı (puberte öncesi çocuklarda aşırı uykululuğu andıran davranışlar olabilir) Hastanın belirttiği alışılmış uyku süresi normalden kısa olmalı Hafta sonlarında ve tatillerde daha uzun uyku olmalı Polisomnografide uyku latansı 10 dakikadan kısa ve uyku etkinliği %90 dan fazla; MSLT de ortalama uyku latansı 8 dakikadan uzun olmalı Hipersomni başka bir uyku bozukluğu, tıbbi veya nörolojik hastalık veya madde-ilaç kullanımı ile açıklanmamalı

83 Tedavi? Stimülan ilaçların yeri var mı? Yüksek oranda uyanıklık gereken durumda verilmeli mi? Kötüye kullanım ve bağımlılık potansiyeli sorun yaratır mı? AASM-2007 tedavi önerilerinde stimulanlar önerilmemiş

85 Artmış gündüz uykululuğu OSA hastalarında en sık görülen ve en rahatsızlık verici semptomlardan biridir Özellikle sakin ve monoton ortamlarda OSA nın uygun şekilde tedavi edilmesine rağmen bazı hastalarda artmış gündüz uykululuğu devam eder (Weaver et al, Sleep 2007) %22.2 (subjektif) %52.2 (objektif) OSA ve rezidüel artmış gündüz uykululuğu olan 7 hastanın dördünde frontal lobda PET te anormal bulgular saptanmış (Antczak et al, J Physiol Pharmacol 2007) Kadınlardaki OSA ya bağlı artmış gündüz uykululuğu CPAP a daha az cevap veriyor (Morrish et al, Respir Med 2008)

86 Modafinil ve armodafinil in OSA ya bağlı artmış rezidüel gündüz uykululuğunda CPAP ve diğer tedavilerle birlikte kullanımı FDA onayı almıştır.

88

89 Vardiyalı çalışanların uyku bozukluğuna bağlı artmış gündüz uykululuğu tedavisi Gece vardiyası öncesi veya esnasında planlanmış nap ler uyanıklığı ve performansı artırmada endikedir (Standart) Çalışma ortamında ışığa maruziyet ve sabahları ışık kısıtlaması uykululuğu azaltmada ve uyanıklığı artırmada endikedir (İlke kararı) Modafinil gece vardiyasında uyanıklığı artırmada endikedir (İlke kararı) Kafein gece vardiyasında uyanıklığı artırmada endikedir (Opsiyon) Modafinil ve armodafinil 2007 yılında vardiyalı çalışanların uyku bozukluğunda kullanımı için FDA onayı almıştır. Önerilen doz vardiyaya başlamadan 1 saat önce 200 mg modafinil veya 150 mg armodafinil

90 Sabrınız için tesekkürler