TEMEL EKONOMİ 1. GİRİŞ

Transkript

1 1 TEMEL EKONOMİ 1. GİRİŞ

2 1. GİRİŞ Eknmi Nedir? Üretim lanakları eğrisi Eknminin ilgilendiği temel srular Eknmi plitikasının temel hedefleri Eknmik sistemler Bir ssyal bilim larak eknminin başlangıcı 2

3 İnsanlar İhtiyaçlar Mal ve hizmet tüketimi Varsayım 1.1. Eknmi Nedir? Tüketim arttıkça mutluluk artar. Çelişki Sınırlı kaynaklar Srun Sınırlı kaynaklar nasıl kullanılacak? 3

4 1.1. Eknmi Nedir? 4 Eknmi, insanların sınırsız tüketim isteklerinin sınırlı (kıt) kaynaklarla en iyi nasıl tatmin edileceğini inceleyen bir ssyal bilim dalıdır. Sınırlı kaynaklar Tercihler Fırsat maliyetleri

5 1.2. Üretim Olanakları Eğrisi Kaynaklar (Üretim Faktörleri) Emek Dğal Kaynaklar Sermaye Sabit Sermaye Stklar Finansal sermaye Girişimcilik 5 Emek Dğal Kaynaklar Üretim Sermaye

6 ÜRETİM FAKTÖRLERİ: TEMEL KAVRAMLAR Firmaların mal ve hizmet üretimi gerçekleştirmek için kullanmak zrunda ldukları her unsur üretken kaynaklar veya üretim faktörleri larak adlandırılılır. Üretim faktörleri; Dğal Kaynaklar (Hammadde ve Tprak), Emek (İşgücü), Sermaye (Milli Servet) Girişim (Teşebbüs) üretim faktörleridir. Genel Eknmi 6 6

7 TEMEL KAVRAMLAR MAL VE HİZMET: İnsanın ihtiyaçları mallar ve hizmetlerle karşılanır. İhtiyaçları temin özelliğine sahip herşeye mal denir. Ekmek, ayakkabı birer mal iken, berberin saç kesmesi veya dktrun hasta muayene etmesi birer hizmet tir. ÜRETİM: İnsan ihtiyaçlarını gidermekte kullanılacak mal hizmetlerin yaratılması, elde edilmesi veya meydana getirilmesi sürecidir. Mal veya hizmetlerin üretimi üretim faktörleri kullanılarak gerçekleştirilir. Eknmi bilimi, mal ve hizmetlerin üretilmesinde kullanılan üretim faktörlerini dğal kaynaklar, emek, sermaye ve girişim üretim faktörleri ile tanımlamıştır. Üretilen malların bir kısmı ileride kullanılmak üzere bzulmadan saklanıyrsa, saklanan bu kısma "stk adı verilir. Genel Eknmi 7 7

8 TEMEL KAVRAMLAR İHTİYAÇ İhtiyaç, karşılanmadığı zaman acı ve üzüntü, karşılandığında ise mutluluk (haz) veren bir duygudur. İnsanın hayatta kalabilmesi için mutlaka gerekli lan ihtiyaçlara zrunlu, biyljik veya hayati ihtiyaçlar, bu kapsama girmeyenler ise ssyal ve kültürel ihtiyaçlar denir. Bu süreç ihtiyaçlar hiyerarşisi veya ihtiyaçlar pramidi ile açıklanır. Pramidin en altı zrunlu ihtiyaçlar, rta bölümü kültürel faaliyetler, en üstünde ise ssyal faaliyetler yer alır. FAYDA Mal veya hizmetlerin herhangi bir ihtiyacı giderebilme yeteneği veya derecesidir. DEĞER Mal ve hizmetlere verilen öneme değer denir. FİYAT Bir mal veya hizmetin değerinin parasal ifadesine 'fiyat' denilmektedir. Genel Eknmi 8 8

9 TEMEL KAVRAMLAR Bir ulusal eknmide nbinlerce mal ve hizmetin rtak değer ölçüsü ile fiyata dönüştürüldükten snra rtaya çıkan fiyat tpluluğuna Fiyatlar Genel Seviyesi veya Fiyatlar Genel Düzeyi denir. ÜRETİM İMKANLARI EĞRİSİ Üretim faktörlerinin miktarı ve teknlji sabitken, bir tplumun üretebileceği ve üretemeyeceği mal demetlerini ayıran bir sınır çizgisidir. Eğrinin sağındaki nktalar, üretilemeyecek mal demetlerini gösterir. Eğrinin slundaki nktalarda ise, kaynaklar ya tam kullanılamamakta, ya da kötü kullanılmaktadır. Bu durumda, bu eğri üzerinde, yukarıdaki bir nktanın veya aşağıdaki bir nktanın tercihi, Fırsat Maliyeti larak değerlendirilebilir. Fırsat maliyeti, bir malı üretmek için bir başka malın üretiminden vazgeçilen miktar larak tanımlanabilir. Genel Eknmi 9 9

10 1.2. Üretim Olanakları Eğrisi Üretilen mallar Sermaye (Yatırım) malları Tüketim malları 10 Üretim Olanakları Eğrisi

11 1.2. Üretim Olanakları Eğrisi Artan Fırsat Maliyetleri Kanunu 11 Sermaye Malları Tüketim Malları

12 1.2. Üretim Olanakları Eğrisi Eknmik Büyüme 12

13 1.3. Eknminin İlgilendiği Temel Srunlar Ne, ne kadar üretilecek? Nasıl üretilecek? Sermaye yğun teknljiler Emek yğun teknljiler Nerede üretilecek? Kimin için üretilecek? Marjinal verimliliğe göre gelir dağılımı terisi 13

14 1.3. Eknminin İlgilendiği Temel Srunlar 14 Gazete Haberi: Seramik ürünleri fiyatının en az üçte biri nakliye kaynaklı

15 1.4. Eknmi Plitikasının Temel Hedefleri Etkinlik İşsizlik srunu Adil Gelir Dağılımı Büyüme İstikrar Üretim Fiyatlar (Enflasyn) İç ve Dış Brçlanmadan Kaçınmak 15

16 1.4. Eknmi Plitikasının Temel Hedefleri İşsizlik kabusu Yazar: Gülay Göktürk 16 Çağdaş kapitülasyn Yazar: Metin Münir

17 Gelenekçi sistem Kapitalist sistem 1.5. Eknmik Sistemler Özel mülkiyet Piyasa mekanizması Merkeziyetçi lmayan karar alma yapısı Ssyalist sistem Devlet mülkiyeti Merkezi planlama Merkeziyetçi karar alma yapısı Maddi, manevi teşvikler Karma eknmik sistem 17

18 1.5. Eknmik Sistemler Kapitalizm çöküyr: Oyunun Kuralı Yazar: Ege Cansen 18 Zavallı kuşlar Yazar: Ege Cansen

19 1.6. Bir Ssyal Bilim Olarak Eknminin Başlangıcı 19 Oikia Ev Nms Kural Oiknmia Ev yönetimi Sanayi Devrimi Adam Smith Ulusların zenginliği Eknminin kurucusu

20 1.7. Bazı Temel Kavramlar 20 Mallar Ara Mallar Nihai Mallar Tüketim Malları Dayanıklı Tüketim Malları Sermaye Malları Sabit Sermaye Malları Dayanıksız Tüketim Malları Stklar (Stktaki Mallar)

21 Kitaplar Arıkan, Rauf, Eknmi, Tutibay Yayınları, Referanslar Bcutğlu, Ersan, Metin Berber ve Kenan Çelik, Genel İktisada Giriş, Derya Kitabevi (Trabzn), Büyük Larusse (Cilt 11), Milliyet, Dinler, Zeynel, İktisada Giriş, Ekin, Eggert, Jim, What is Ecnmics?, William Kaufman,1987. Parasız, İlker, İktisada Giriş, Ezgi, Samuelsn, Paul A. Ve William D. Nrdhaus, Ecnmics, MC-Graw-Hill, Ünlüönen, Kurban ve Ahmet Tayfun, Eknmi, Nbel, Gazete köşe yazıları Cansen, Ege, Kapitaliz çöküyr, Hürriyet, 17 Temmuz (s. 22) Cansen, Ege, Zavallı kuşlar, Hürriyet, 22 Şubat (s. 24) Göktürk, Gülay, İşsizlik kabusu, Sabah, 30 Nisan (s.15) Mahruki, Nasuh, Her seçim fedakarlıktır, Hürriyet, 12 Kasım (s.5) Münir, Metin, Çağdaş kapitülasyn, Sabah, 10 Ekim 2001 (s.19) Gazete haberleri (kupürleri) Mirasyedi brçla iflah lmaz, (Nuriye Akman, Sabah, 8 Nisan 2001). (s. 18) Seramik ürünleri fiyatının en az üçte biri nakliye kaynaklı, (Fatih Atalay, Sabah, 3 Eylül 2006). (s.13) 21