SALINIMLI VE TİTREŞİMLİ KONVEYÖRLER

Transkript

1 BÖLÜM 10. SALINIMLI VE TİTREŞİMLİ KONVEYÖRLER GİRİŞ Bir salınımlı knveyör (Şekil 10.1) başlıca şu parçalardan meydana elir: (1) tekne, (2) çubuk, makara veya bilyalı destekleri ya da tekne için askı düzeni, (3) döndürme sistemi ve tekne ile sistemi birbirince bağlıyan (4) krank mekanizması. Döndürme sistemi tekneye idiş eliş hareketi verir. Tekne idip eldikçe, malzeme istenen nktada na dldurulur. Malzeme, sürtünme yluyla tekneden kinetik enerji alır ve teknenin her stkunda bir taşıma hareketi yapar. Böylece, yük bşaltma ucuna dğru adım adım ilerler.

2 162 Sürekli Transprt Sistemleri Şekil 10.1 Salınımlı knveyörün şematik ve kinematik diyaramı Yükün ileri dğru hareketi, ancak idip elen teknenin malzeme üzerinde dğurduğu sürtünme kuvvetleri, teknenin ileri hareketinde daha yüksek lduğu zaman mümkündür. Bu, bir ya da iki ylla erçekleştirilebilir: Tekne, uzun ekseni dğrultusunda (bilya ve rul destekler için Şekil 10.1a), üzerindeki yük basıncı sabit kalacak, ancak kinematik kuvvetler ileri ve eri hareketler için farklı lacak biçimde hareket eder (Şekil 10.2a). Bu durum; sürtünme kuvvetini, teknenin ileri eri stklarında değişik lmasına neden lur. Tekne düşey düzlemde, knveyörün byuna ekseni ile çakışmayan bir parablik yörüne byunca hareket edecek biçimde yapılır (Şekil 10.2b). Kinematik kuvvetler, her iki yöndeki hareket için eşit iken tekne üzerindeki yük basıncı ve dlayısıyla sürtünme kuvvetlerinin yük üzerindeki etkisi ileri-eri strklar için değişik lur. (a) (b) Şekil 10.2 Salınımlı knveyör çeşitleri Byuna bileşen yükün bir dğrultudaki hareketini klaylaştırılıp öbür dğrultudaki hareketini enellediğinden; tekneye bir eğim verilerek yük, tek dğrultuda hareket ettirilir. Ancak,

3 Salınımlı ve Titreşimli Knveyörler 163 eğimli knveyörler yatay lanlardan daha seyrek kullanılırlar. Böylece tekne yörünesinin byuna eksenle çakışıp çakışmadığına bağlı larak; salınımlı knveyörler, tekne üzerindeki yük basıncı sabit ya da değişken diye ayrılır. Salınımlı knveyörler enellikle kısa uzaklıklar veya rta taşıma kapasitelerinde kullanırlar. Başlıca üstünlükleri basitlikleridir. Knveyörün kendisi, herhani bir mekanik parçası lmayan bir teknedir. Yalnızca çalıştırma birimi karmaşıktır ve bakım ister. Salınımlı knveyörler yüksek sıcaklıklara ısıtılmış yükleri taşımaya elverişlidirler ve yük teknenin, herhani bir nktasından kapaklar aracılığıyla bşaltılabilir. Yapışkan malzemelerin taşınmasında ise kullanılmazlar. Salınımlı knveyörlerin üç tüketimi, bantlı ve helezn knveyörlerden birkaç kez daha büyüktür. Yükün mekanik etkilerle parçalanması bakımından bu knveyörler, bantlı ve helezn knveyör türlerinin arasında sayılırlar. Salınımlı ve titreşimli knveyörlerin belli türlerinin başlıca zayıf yanları ürültülü luşlarıdır. Taşıyıcı yapıların, daima maruz kalacakları darbeli yüklere öre tasarlanmaları erekir. Dinamik yükleri deneleyerek taşıyıcı yapı üzerindeki ters etkisini önemli ölçüde azaltmak mümkündür TEKNE ÜZERİNDE SABİT YÜK BASINÇLI KONVEYÖRLER Bu tür knveyörler için kullanılan döndürücülere ilişkin bir şema Şekil 10.1a da örülmektedir. Mekanizması, dört mafsallı bir çubuk sisteminden luşur. OA krankı, bir elektrik mtru tarafından düzün larak değişir. AA mafsalı yardımıyla birinci kranka bağlanmış lan ikinci O 1 A 1 krankı ise düzün lmayan bir hızla döner ve (4) çubuğu aracıyla titreşimli idiş-eliş hareketin, (2) bilye ya da masura destekleri üzerine yerleştirilmiş (2) teknesine iletir. Tekne, uzun (byuna) ekseni byunca hareket eder. Yatay teknenin hareketinin bir kinematik şeması Şekil 10.1b de verilmiştir. Tekne hareketinin t çevrim zamanı x ekseninde; v hızı ve j ivmesi ise y ekseni üzerinde österilmiştir. Teknenin v hızı OABCDE çizisi ile österilmektedir. OC periydu ileri hareketi, CF ise eri hareketi temsil etmektedir. Tekne artan bir hızla hareket ederken ivme artıdır (OA bölümü), fakat hız A da maksimum değerine vardığında sıfıra döner. Bu nktadan snra hız azalmaya başlayarak C nktasında sıfır lur. Daha snra eksi lur ve D nktasına kadar mutlak değeri artar. İvme bütün bu periyt byunca eksi kalır ve hız eğrisinin yatayla en büyük eğimini yaptığı anda maksimum değerine varır. D nktasından itibaren hız mutlak değerce azalır (değeri eksidir), ivme de tekrar artı değer kazanır. Bir yükün yatay bir knveyör byunca hareketini incelenirse. Eğer G yükün tekne üzerindeki basıncı (ağırlığı), µ yük ile tekne arsındaki statik sürtünme katsayısı ise yük ile tekne arasındaki sürtünme kuvveti, F µ max = G (10.1) dir. Teknenin yük ile birlikte hareketleri sırasında, yüke ilettiği maksimum ivme ise

4 164 Sürekli Transprt Sistemleri F Gµ j = max max = = µ (10.2) m G dir. Burada, yerçekimi ivmesi [m/s 2 ] dir. Denklem (10.2), yük ve teknenin birlikte hareket etmeleri için, j µ lması erektiğini österir. Buradan tekne ivmesinde, yukarıdaki değerin üzerinde bir kazanç lduğu zaman yükün kayacağı anlaşılır. y ekseninin artı ve eksi bölümlerinde µ değeri ivme ölçeği ile işaretlendiğinde; OB periydu için, tekne ivmesinin µ dan küçük lduğu örülür (Şekil 10.1b). Bu durum, tekne ve yükün birlikte hareket ettiklerini ve OB eğrisinin teknenin v hızını değil fakat yükün v hızını da temsil ettiğini österir. B nktasında teknenin j ivmesinin değeri neatif lup mutlak değer bakımından µ değerini aşar. Böylece yük tekneden kpar ve biriken kuvvetin etkisiyle bağımsız harekete zrlandığı için tekneyle aralarında bir aralık meydana etirir. Bu periyt süresince neatif değerli sabit bir G µ 1 sürtünme kuvveti, yükle tekne arasına etki yapar. Burada µ 1, kinetik kayma sürtünmesi katsayısıdır. Bundan dlayı yükün ivmesi j Gµ G = 1 = µ = sbt (10.3) lacaktır. Diyaramda yük hızı BE eğik çizisiyle temsil edilir. E nktasında tekne ile yükün hızları birbirine eşit lur ve bu andaki tekne ivmesinin değeri µ dan daha düşük lur ve tekne ile yükün birlikte hareketi yenilenir. v - t diyaramında BDE alanı, yükün tekneye öre bağıl hareketi temsil eder. Bu alanı önceden saptanmış ölçekte ve planimetre ile ölçerek yükün tam bir çevrimdeki s yer değiştirmesini [m] ve rtalama işletme hızı sn v rt = [m/s] (10.4) 60 larak hesaplanır. Burada; n, teknenin dakikada salınım çevrimi sayısıdır. Mafsallı çalıştırma birimli knveyörlerde (Şekil 10.1) tekne salınımları ldukça yüksek ( [mm]) ve krank hızları ise düşüktür (sırasıyla n = [d/dak]). Knveyörün kapasitesi (3.7) denkleminden hesaplanır. Bir salınımlı knveyör için erekli üçler, uyulanan kuvvetler ve üç diyaramlarının yardımıyla bulunur. Tekne üzerinde sabit yük basınçlı knveyörler eskiden yer altı maden kömürü caklarında, kömürün duvar byunca taşınmasında kullanılırlardı. Ancak, şimdi bunların yerini daha yüksek verimli kürekli knveyörler almıştır. Bazı tasarımlarda knveyör teknesi birbirinden bağımsız hareketli ayrı bölümlerden luşur (Şekil 10.3). Çalıştırma düzeneği, kapalı bir kutu içinde bulunur ve üç çift alın dişli ile mafsal sisteminden luşur. Sn milin uçları kutu dışına kadar uzatılmış lup bir çift dış yürek prfili taşırlar ve bunlar da iki biyel aracıyla tekneye bağlanmışlardır. Bu biyeller, kutu üzerindeki bilyalı yataklı iki yan payanda içinde hareket ederler.

5 Salınımlı ve Titreşimli Knveyörler 165 Şekil 10.3 Tekne üzerinde sabit yük basınçlı salınımlı knveyörün çalıştırma düzeneği Şekil 10.4a da österilen salınımlı knveyör, birbirinden ayrı ve birbiriyle açı yapan ve köşebentlerle birleştirilmiş bölmelerden de meydana elebilir. Şekil 10.4 Salınımlı knveyör ve parçaları Bu tür knveyör, tek bir çalıştırma birimi tarafından çalıştırılır. Knveyörün ucunu bir dip teleskp ile kepçe bölmesi yerleştirilmesi labilir. Teknenin enine hareketini klaylaştırmak için destekler enellikle kızaklar üzerine yerleştirilirler. Kızaklar üzerindeki makaralı bir destek Şekil 10.4b de österilmiştir. Makaralarının özel biçimi, teknenin yanal yer değiştirmesine enel lur ve taşınan malzemesi ile sıkışmasını önler.

6 166 Sürekli Transprt Sistemleri TEKNE ÜZERİNDEKİ DEĞİŞKEN YÜK BASINÇLI KONVEYÖRLER Sarsak Knveyörler Sarsak türden bir knveyörün şeması Şekil 10.5 de verilmiştir. Eğimli yaylı ya da mafsallı (2) destek çubukları üzerine yerleştirilmiş lan (1) teknesi, çubukların taban mafsallarına öre salınım yapar. Çalıştırıcının verdiği hareket ve krank biyel aracıyla tekneye iletilir. (3) krankının yarıçapı, (4) bilyenin byuna öre çk küçüktür. Bu nedenle, teknenin v hız değişimi, sinüzit sayılabilecek bir eğri österir. (3) krankın yan çapı, (2) destek çubuklarının byuna nazaran da küçüktür. Bundan dlayı, teknenin hareketi virtüel larak dğrusaldır ve yatayla yatığı açı, çubukların meydana etirdiği α açısına eşittir. Şekil 10.5 Krank biyel çalıştırıcı salınımlı knveyörün düzenlenmesi Bir krank-biyel çalıştırma düzenekli knveyörün salınım enliği (Şekil 10.5) [mm], n frekansı ise [çevrim/dak] civarındadır. Teknenin v hızlarının diyaramı Şekil 10.5 te österilmiştir. Şeklin alt bölümünde, hızın ilk türevi lan j ivmesini temsil eden ksinüs eğrisi örülmektedir. Şekil 10.6 Sarsak knveyörlerin kinematik şeması

7 Salınımlı ve Titreşimli Knveyörler 167 Teknenin j ivmesini yatay ve düşey bileşenlerine ayrıldığında, G ağırlığında bir yükün tekne üzerindeki dikey basıncını hesaplamaya yarayan j sinα düşey bileşenini elde edilir. G N = G + j sinα (10.5) (10.5) denkleminin ikinci tarafı, yükün dikey basıncının değişken bileşenini (ağırlığını) ve j ile rantılı lan değişmelerini öz önüne alır; yani kuvvetler ölçeğinde aynı eğri ile österilir ve ( G sinα ) / ise sabit çarpandır. G değeri aynı kuvvetler ölçeğinde OO çizisinin altına taşındığında, tekne üzerinde G ağırlığındaki bir yükün N nrmal basıncını elde etmek üzere, O 1 O 1 çizisinden başlayarak aynı eğri izlenir. Teknenin hızı ve ivmesi, yükün sıçramasını önlemek için N değeri hiçbir zaman sıfır lmamak üzere ayarlanmalıdır. En düşük N değerinde sıfıra yaklaşır. Böyle bir ayarlamanın temel kşulu: G G j max sinα > 0 (10.6) veya j max < (10.7) sinα dır. Bu aşamadan snra daima tekneden ayrı larak hareket eden bir yükün hareketi incelenirse; yük, ileri strkun başlanıç anında, G Nµ < j max csα (10.8) lduğundan tekneden ayrılacaktır. Burada µ, yükle tekne arasındaki statik kayma sürtünme katsayısıdır. (10.5) denkleminden j max değerinde N değerini rtadan kaldırarak, µ j max > (10.9) csα µ sinα elde edilir. Bu kşul sağlandığında, yük derhal tekneden ayrılacak ve ndan ayrı larak hareket edecektir. Yükün tekne tarafından taşınması sırasında etkiyen N µ sürtünme kuvveti, tekne üzerinde artan yüksek basınç nedeniyle ( N > G ) ransal larak yüksektir. Yükün I. dörtten birindeki (Şekil 10.5 ve Şekil 10.6), Şekil 10.6 nın üstünde österildiği ibi hızla artar. II. dörtte birindeki sürtünme kuvveti azalır ( N < G ) ve hız daha yavaş larak artar. A nktasında yükün hızı, teknenin hızına eşittir. Ancak bu nktadan başlayarak teknenin hızı, yükün hızından daha düşük lmaya başlar. Sürtünme kuvveti, yükün hareketine karşı kyar ve dlayısıyla yükün hızı düşmeye başlar. Ancak III. dörtte birinde tekne üzerindeki yük basıncı düşük lduğundan, yük ivmesinin düşmesi yavaş lur. IV. bölümde nrmal basınç yükselir, hız hızla düşer ve O nktasında sıfır lur.

8 168 Sürekli Transprt Sistemleri Diyaramın yükün v hızını temsil eden eğri ve x ekseniyle sınırlanmış alan, teknenin bir tam çevrimi byunca yükün S yörünesine karşılıktır. Yükün rtalama hızı v rt, bu alana öre (10.4) denkleminden hesaplanır. Bu tür bir knveyörün teknesi v hızıyla basit harmnik hareket diyaramına uyun hareket (Şekil 10.6) yaptığı zaman, yük de v hızıyla hareket eder. Tekne üzerindeki N alternatif yük basıncı, teknenin taşıma hareketi ile v hızını belirler. Yükün hareket yönü, teknenin mafsallı ayakların eğilme yönüdür. Yükü karşıt yöne dğru hareket ettirmek için mafsallı ayaklar diğer tarafa eğilirler Titreşimli Knveyörler Titreşimli knveyörler, tasarım ve işletme örevleri bakımından sarsak knveyörlerden ayrılırlar (Şekil 10.7). Sarsak knveyörlerde, yük taşıyıcı elemanların hareketi çalıştırma düzeneğinin kinematiğince belirlenir. Titreşimli knveyörlerde ise bu hareket; titreşen kütlelerin ağırlığına, yaylanma mafsallarının karakteristiklerine, uyarma (ikaz) kuvvetinin ve dirençlerin değerine bağlıdır. Şekil 10.7 Titreşimli knveyör Bir titreşimli knveyör byunca hareket eden yük, periydik larak sıçrar. Yüksek hızlı mdern tasarımlarda yük, knveyörün büyük bir bölümünde taşıyıcıya dkunmadan hareket eder. Şekil 10.6 da österildiği ibi istenen yönde, bir seri mikr aralıklarla hareket eder. Bu durum taşıma ücünde eknmi sağlar, yük taşıyıcıdaki aşınmayı önemsiz kılar ve taşınan malzemedeki frenlemeyi küçük değerlere düşürür. Genliği A ve frekansı n lan ve aşağıdaki denklemlere uyun dğrusal öteleme titreşimleri yapan bir titreşimli knveyörde, malzeme tabakasının yük taşıyıcı eleman byunca hareketi incelenirse: x = Acs 2πnt v = A2πn sin 2πnt j = A 2 ( 2πn) cs 2πnt (10.10) Teknenin hareket ivmesinin düşey bileşeni, yerçekimi ivmesiyle rantılı bir değere eşit lduğu zaman yük yukarıya dğru fırlatılır ve tekne ile teması kesilir. Bu durum bir başka yldan da ifade edilebilir: 2 ( 2πn) sinα cs πnt j sinα = A 2 = η (10.11)

9 Salınımlı ve Titreşimli Knveyörler 169 dir. Burada α Titreşim açısı (titreşim düzlemi ile taşıma dğrultusu arasındaki açı) η Taşınan yükün türüne bağlı lan sıçrama katsayısı ( η > 1 ) Yükün bir parablik yörüne byunca sıçrama yaptığı an t 1 η = 2πn cs L (10.12) ile ifade edilir. L A( 2πn) sinα / 2 = dir ve (10.11) denkleminden belirlenir. Yükün yukarıya dğru fırlatıldığı t anındaki hızı, yük taşıyıcının v = A2πn csα sin 2πnt hızına eşit lduğundan ve yük, serbest hareketi sırasında yalnızca yer çekimi kuvvetinin etkisinde bulunduğundan; yükün taşıyıcı üzerine düştüğü t f anını ve serbest hareketinde izlediği yörüne belirlenebilir. Yük yere indikten snra taşıyıcı ile birlikte ve taşıyıcının hızı ile hareket eder. Yükün taşıma bölümünün tümü byunca rtalama hızı 2 p v = [m/s] (10.13) 2kn tanα şeklinde yazılabilir. Burada, p k Yükün ve yük taşıyıcı elemanın titreşim periydu ile birlikte serbest hareket periydunun çkluğu belirten byutsuz parametre Yük hareketinin, yük taşıyıcı elemanın titreşim periydu ile birlikte tam çevrim sayısının çkluğunu belirten sayı (k, p değerine en yakın tam sayıdır) Titreşimli taşımanın kşulunu belirten p byutsuz parametresi ile titreşen knveyörün işletme kşullarına bağlı lan L byutsuz parametresi arasındaki bağ π p + cs 2πp 1 L = η sin 2 (10.14) πp πp ile ifade edilir. (10.13) denklemi, işletme kşullarını belirleyen A, n ve α ana parametrelerinin değişik birleşimlerinin titreşimle iletim için erekli hızı sağladıklarını östermektedir. Titreşimli knveyörler tasarlanırken bu parametrelerin değerleri makina parçaları en az dinamik yüklemelerin etkisinde kalacak Şekilde seçilmelidir. D = A ( 2πn) 2 minimum lmalıdır. Titreşimli knveyörlerin ptimum işletme kşullarını veren A, n, α değerleri Şekil 10.8 de österilmiştir. Çeşitli malzemelerin 0,1-1,0 [m/s] hızlar arasındaki titreşimle taşımadaki eğrileri Şekil 10.8 de örülmektedir. η katsayısının büyük değerleri, taşınması üç malzemeler ve ldukça kalın tabakalar için kullanılır. Bir kılavuz larak η'nın aşağıdaki değerleri verilmiştir: Büyük parçalı malzemeler için ; taneli malzemeler için ; çiment ibi dağılan malzemeler için Alt sınır değerler, tabaka kalınlığı [mm] yi eçmeyen yüklerin taşınmasında kullanılır.

10 170 Sürekli Transprt Sistemleri Şekil 10.8 Titreşimli knveyörler için ptimum parametreler Bir titreşimli knveyör en basit biçimde bir yük taşıyıcı eleman, çalıştırma birimi ve eri elme bağlantılarından meydana elir. Ayrıca atalet kuvvetlerini denelemek ve titreşimi yalıtmak amacıyla ek kütleler de kullanılırlar. Reaktif kütleleri ve darbe yutucuları içeren titreşim yalıtıcı düzenekler de kullanılır. Çalıştırmanın türüne bağlı larak titreşimli knveyörler atalet (reaksiyn-türü), merkezkaç ve elektr-manyetik türden düzenlere ayrılırlar. Atalet türünde çalıştırma sistemi ile titreşimli knveyörlerde titreşim kuvveti, bir ya da fazla sayıdaki denelenmemiş kütlenin dönmesiyle yaratılır. En basit vibratör türü, bir dönel uyarma kuvveti yaratan (Şekil 10.9a) bu denelenmemiş türdür. Kendiliğinden deneli (Şekil 10.9b) ve sarkaç türü (Şekil 10.9c) vibratörler, belli bir yönde bir uyarma (ikaz) kuvveti yarattıklarından, daha sıkça kullanılırlar. (a) (b) (c) (d) (e) Şekil 10.9 Vibratörlerin şeması

11 Salınımlı ve Titreşimli Knveyörler 171 Merkezkaç vibratörlerde bir krank mekanizması, pzitif mafsallama yluyla titreşim kuvveti dğurur. İlk hareketi klaylaştırmak üzere merkezkaç vibratörler bir eri etirme yayı veya damperle dnatılmışlardır. Elektrmanyetik knveyör armatürü, elektrmanyet ve eri etirme düzeninden (Şekil 10.9e) luşur. Elektrmanyetik vibratördeki titreşim kuvveti, armatürün elektrmanyet tarafından tekrarlanan çekilmesinden dğar. Armatür, eri etirme sisteminin etkisinde ilk durumuna döner. Elektrmanyet alternatif akımla beslendiği zaman, vibratör çift frekansla titreşir. Titreşim frekansını azaltmak için elektrmanyet dğru akımla beslenir. Uyarma için de dğru akım kullanılabilir. Mdern titreşimli ötürücüler bir ya da iki yükte çalışırlar: Reznans ya da reznans üstü nktada. Uyarma kuvvetinin frekansı, knveyörün frekansı ile çalıştığı zaman reznans vardır denir. Reznans anında, titreşen kütlelerin atalet kuvvetleri eri etirme sisteminin eri etirme kuvveti ile denelenir. Bu lay knveyör üzerindeki dinamik yükleri kaldırır ve yenilmesi erekli tek kuvvet larak sisteme etkiyen dirençler kalır. Reznanslı titreşimli knveyörler enellikle reznans nktasının üstünde çalışan titreşimli knveyörlerden daha az üç harcarlar. Reznans knveyörlerinin başlıca sakıncası, yük taşıyıcı elemanın enliğinin özellikle besleme akımının düzün lmadığı zamanlarda azalmasıdır, bu durum da üvenilmez işletme snucunu dğurur. Geri etirme mafsal sistemi rijit lduğundan, reznans knveyörleri taşıyıcı yapı üzerinde önemli dinamik yükler dğururlar. Bu nedenle bu türlerin özel bir titreşim yalıtımıyla dnatılmaları erekmektedir. Bu da enellikle karmaşık bir tasarım snucunu verir. Düzün bir besleme ile rta kapasitede çalışan ağır titreşimli knveyörlerde enellikle reznans kşulları uyulanır. Reznans nktasının üstünde çalışan knveyörlerde uyarma kuvvetinin frekansı, knveyörün titreşimlerinin 2-3 katının üstündedir. Geri etirme mafsallarının rijitliği düşük lduğundan; taşıyıcı yapıya etki eden dinamik yükler önemsizdir. Titreşim yalıtımına erek yktur ve bundan dlayı tasarım basittir. Bu tip knveyörlerin en önemli üstünlüğü, uyulanan yüksek ücü faydalı işe çevirme yeteneğidir. Ancak titreşim kütlelerinin atalet kuvvetleri denelenmemiş lduğundan, çalıştırma düzeneği yüksek dinamik yüklere maruzdur. Bu da çalışma ömrünü azaltır ve çalışma biriminin kinematik çiftindeki sürtünmeyi yenmek için yüksek üç harcanmasına neden lur. Reznans nktasının üstünde çalışan titreşimli knveyörler enellikle değişken yüklerde kullanılırlar. Buün kullanılan başlıca titreşimli ötürücüler Şekil da österilmiştir. Merkezkaç çalıştırma birimli titreşimli knveyörler arasında en çk kullanılanlar, reznansa denelenmiş lanlardır. Bu tip knveyörlerde birbiri üzerine yerleştirilmiş iki yük taşıyıcı eleman vardır (Şekil 10.10a). yük taşıyıcı elemanlar birbirlerine yaylarla veya lastik ve madenden yapılmış eri etirme mafsallarıyla ve ynak yerlerinde lastik bulunan bağlama çubuklarıyla bağlanmışlardır. Titreşen sistemin tümü, bağlama çubuğunun rtasına yerleştirilmiş bir lastik cnta yardımıyla taşıyıcı yapı üzerine tutturulur. Bu cnta titreşim sırasında sabit kaldığından, dinamik yükler taşıyıcı yapıya eçmezler. Genellikle çalıştırma biriminin merkezkaç mili bir yük taşıyıcıya, bağlama çubuğu ise diğerine tespit edilmiştir.

12 172 Sürekli Transprt Sistemleri (a) (b) (c) (d) Şekil Titreşimli knveyörlerin prensip şemaları Şekil 10.10b de österilen yapısal şema, derli tplu tasarımlı knveyörler için kullanılır. Şemada österildiği ibi, knveyörün yük taşıyıcı elemanları tek bir yatay düzlemde bulunurlar ve karşı fazda, titreşim hareketine irerler. Atalet türü bir çalıştırma düzeneği ile dnatılmış titreşimli knveyörler enellikle Şekil 10.10c de örülen şemaya uyun larak imal edilirler. Knveyör, damper ile birlikte titreşimi yalıtan eri etirme elemanları yardımıyla taşıyıcı yapı üzerine yerleştirilmiş bir yük taşıyıcı elemandan luşur. Vibratörler, taşıyıcı yapı veya yük taşıyıcı eleman üzerine yerleştirilmişlerdir. Tasarım bakımından en basit bir elektrmanyetik knveyördür. Bu tarz knveyör, yapma bir eri etirme düzeneği ile elektrdinamik vibratöre bağlanmış lan bir yük taşıyıcı elemandan luşur (Şekil 10.10d). Taşıyıcı yapıdan, bir seri amrtisör yardımıyla yalıtılmıştır. Bu, eri etirme mafsallarının reaksiynlarının yatay bileşenlerini deneler. Bu şemaya uyun larak yapılmış 100 [t/saat] kapasiteli bir titreşimli ötürücü Şekil de örülmektedir. Bu knveyör, taşıyıcı şasiye bağlanmış burulma türü eri etirme elemanlarının üzerine yerleştirilmiş bir tekneli yük taşıyıcıdan luşmaktadır. Knveyör, yük taşıyıcı elemanının altına yerleştirilmiş bir merkezkaç vibratörle çalıştırılmaktadır. Şekil Burulma türü eri etirme düzeneği ve titreşimli knveyör

13 Salınımlı ve Titreşimli Knveyörler 173 Titreşimli knveyörlerin yük taşıyıcı elemanları, taşınan yüke uyun larak tekne veya bru tarzında tasarımda yapılırlar. Taşıma ve teknljik amaçlar için kullanılan birimlerde özel yük taşıyıcı elemanlar yapılır. Bunların içinde malzeme sınıflandırılır, kurutulur veya sğutulur. Titreşimli düşey taşıma için spiral şütler (salyanzlar) kullanılır (Şekil 10.12). Şekil Titreşimli helisel salyanz TİTREŞİMLİ TEKNE TAHRİK SİSTEMLERİ Titreşimli teknelerde sistemleri larak elektrikli vibratörler, denesizlik mtrları veya krank biyel mekanizmaları kullanılmaktadır. Tüm ileticilerin hepsi tahrik sistemleri ne lursa lsun dğrusal harmnik titreşim meydana etirmekte lup titreşim yönü atış açısı üzerinden yataya etirilmiştir. Bu Şekilde atalet kuvvetlerine ek larak mikr atış kuvvetleri de dğmaktadır Elektrmanyetik Tahrik İle Titreşimli İletim Bir elektr-manyetik vibratörün kesit şekli Şekil de österilmiştir. Elektrmanyetik tahrik sistemi; tekne ağırlığı, karşı ağırlık ve vibratör ile yaylar beraberce iki kütleli titreşim sistemini meydana etirmekte lup elektr-mıknatıslarla reznans yakınında çalıştırılır. Yay larak enellikle helisel bası yayı veya yaprak yaylar kullanılır. Tip Ağırlık k Faydalı yük, k İzin verilen elektrik Tesirli akımı A üç 220 V 330 V 500 V ~ W RMA 45 RMA70 RMA160 RMA Şekil Elektr-manyetik vibratör (Rhewum)

14 174 Sürekli Transprt Sistemleri Denesizlik Mtrları Tu tip knveyörlerde kullanılan denesizlik mtrları enellikle dört kutuplu, ender larak da iki veya altı kutuplu asenkrn mtrları lup ldukça kuvvetlendirilmiş yatakları mil uçlarına yerleştirilmiş denesizlik disklerinden meydana elir (Şekil 10.14). Şekil Denesizlik mtru Bir titreşimli mtr elastik bir kavrama ile mtra bağlanır; ya da birbirlerine ters yönde dönen iki denesizlik mtrları atış açısı tekneye dğru lacak biçimde düzenlenir Krank Biyel Mekanizmalı İletim Bu titreşimli ileticiler rta ve büyük iletim üçlerinde kullanılırlar. İletim hızları ldukça yüksektir. Artan iletim hızı ile kesit azaltılabilir. Yani yüksek hızlardaki ileticiler küçük byutlarda imal edilerek daha eknmik larak kullanılabilirler. İletim teknesi çk kere yaprak yaylarla veya lastik elemanlarla ağır karşı çerçeve ile bağlanır. Tahrik sistemleri erekli lan kalkış mmentine öre hesaplanır (Şekil 10.15). Şekil Sarsağın şematik larak österilişi