Tarýmsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi

Transkript

1 Tarýmsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdað TRAKYA BÖLGESĠNDE, TRAKTÖR YILLIK KULLANIM SÜRESĠNĠN ĠġLETME BÜYÜKLÜĞÜ VE ÜRETĠM DESENĠNE BAĞLI OLARAK BELĠRLENMESĠ Determination of tractor usage time per year depending on farm size and production pattern in Thrace Region 2 Bahattin AKDEMĠR 1 Cihangir SAĞLAM ÖZET Bu araģtırmada; Trakya Bölgesi nde tarım traktörlerinin ortalama yıllık kullanım süresi saat olarak saptanmıģtır. Ayrıca arazi büyüklüğü, yetiģtirilen ürün çeģidi, parsel sayısı, mekanizasyon derecesi gibi etkenlerle kullanım süresi arasındaki iliģkiler belirlenmiģtir. Bu değerler aģağıdaki yöntemler kullanılarak saptanmıģtır., 1. Örnek sayısının saptanması; AraĢtırmanın yürütüldüğü alan Trakya Bölgesini oluģturan Tekirdağ, Kırklareli ve Edirne Ġlleri ve bu illere bağlı olan köylerdir. Örnek sayısı hesaplanırken örnekleme hatası %10 olarak seçilmiģtir. AraĢtırma 8 firmanın 253 traktörünü elinde bulunduran 185 çiftçi ile sürdürülmüģtür. 2. Çiftçilerin üretim deseni, alet-ekipman varlığı, iģletme büyüklüğü vb. kriterlerinin saptanması ve kayda girilmesi için bir anket formu geliģtirilmiģtir. 3.Traktörlerin kullanım sürelerini gösteren devir saatleri belirli aralıklarla okunmuģtur. AraĢtırma sonuçlarına göre Trakya Bölgesinde ortalama traktör kullanım süresi 480 saat olarak saptanmıģtır. ĠĢletme arazisi büyüklüğü, parsel sayısı ve yetiģtirilen ürün çeģidi traktör kullanım süresini etkilemiģtir. SUMMARY The aim of this research is to determine the usage time of agricultural tractors in Thrace Region. In addition, correlations were calculated between yearly tractor usage time and farm size and production pattern. Also we tried to determine what is the problem in tractor using according to firms. The following studies were conducted during the project, 1. Selection of farmers who record tractor usage time by filling a form during two years, 2. A survey was carried out with these selected farmers for determining of crop production pattern and other information such as farm size, number and type of agricultural machines, 3. All measurements as mentioned above (a, b, c) and information were taken and recorded by the farmers. The research was carried out between April 1996 and July According to the results, it was found that average working hour of tractors per year was 480 h in Thrace Region. In addition, farm size and plant population had effects on the usage time of tractors. 1 Assoc.Prof.Dr., T.U.Agricultural Faculty, Agricultural Machinery Department, TEKÝRDAÐ, 2 AssÝST.Prof.Dr., T.U.Agricultural Faculty, Agricultural Machinery Deparment, TEKÝDAÐ,

2 1.GĠRĠġ Bir tarımsal iģletme için tarımsal girdiler içinde bina yatırımlarından sonra en büyük payı traktör almaktadır. Ayrıca Türkiye iģletme büyüklüğü açısından irdelendiğinde, çoğunlukla küçük iģletmelerden oluģan bir tarımsal yapıya sahiptir. Bunun yanında, küçük iģletmelerin sahip olduğu traktörler güç ve sayı bakımından irdelendiğinde iģletme büyüklüğü ile iliģkisi ile ilgili çarpıcı bulgular elde edeceğimizi umarak bu araģtırma yürütülmüģtür. Bunun yanında, traktörün kullanım süresi ekonomik verimlilik açısından önemli bir noktadır. Bu araģtırmada traktör kullanım süresinin de sağlıklı olarak elde edilebilmesi için çiftçilere kayıtlar tutturulmuģ, çeģitli peryotlarla traktör saatleri kontrol edilmiģtir. AraĢtırmanın amacı; traktör kullanım saati ile iģletme büyüklüğü, güç, üretim deseni ve tarım Ģekli (sulu tarım-kuru tarım) arasındaki iliģkiyi saptamaktır. 2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR KURTAY(1984), Türkiye de küçük traktörün yerini incelediği makalesinde; çoğunluğunu küçük iģletmelerin oluģturduğu tarım iģletmelerinde bu iģletmelerin mekanizasyonu için küçük güçlü traktör ve tarım alet ve makinalarına ihtiyaç olduğun vurgulamıģtır. Yaptığı istatistik incelemeye göre bu iģletmelerin % ü arazinin 10 ha. dan küçük olduğu iģletmelerdir. DEMĠRCĠ (1986), Büyük güçlü traktör ve büyük iģ kapasiteli makinaların kullanılma olanakları isimli çalıģmasında, ekonomik kullanım için traktörün yılda asgari 650 saat, normal olarakda saat çalıģtırılması gerektiğini açıklamıģtır. Normal koģullarda yapılan tarımda traktör güçlerine göre uygun iģletme büyüklüklerini aģağıdaki gibi belirlmiģtir. Traktör gücü tarla alanı 24 kw 30 BG da/yıl 37 kw 50 BG da/yıl 55 kw 75 BG da/yıl 81 kw 110 BG da/yıl 100 kw 125 BG da/yıl SABANCI, A., A., IġIK, ZEREN, Y., 1988., Türkiye de mekanizasyon düzeyi geliģimi ve sorunları isimli çalıģmalarında, mekanizasyon göstergelerindeki geliģmeleri incelemiģler ve küçük ve daha büyük güçlü traktörlere geçiģ, yıllık kullanım sürelerinin arttırılması, tarım makinalarını çeģitlendirilerek daha etkin kullanılma ve mekanizasyon planlaması gibikonuların uygulamaya konması ile mevcut mekanizasyon olanaklarından daha çok yararlanma yolunun araģtırılması gerektiğini vurgulamıģlardır. AraĢtırıcılar Türkiye de iģlenebilir alan boyutları ile traktör kullanım oranları arasındaki iliģkileri inceledikleri çalıģmalarında 100 da dan küçük alanlarda traktör kullanım oranının %39.6 iken da iģletmelerde bu oran %74.1 e çıktığını belirlemiģlerdir. ARIN ve ĠNAN(1989), Trakya tarım iģletmelerinde yılda 500, 700 ve 1000 saat çalıģtırılan 55 BG ündeki bir traktör için gereken optimum arazi büyüklükleri ve iģletme organizasyonlarının doğrusal programlama ile saptanmasını gerçekleģtirmiģlerdir. AraĢtırma sonuçlarına göre 55 Bg ündeki bir traktör yılda 500 saat çalıģtırıldığında 533.7

3 da., 700 saat çalıģtırıldığında da., ve 1000 saat çalıģtırıldığında da., olarak bulmuģlardır. EREN (1991), Türkiye de traktörlerin kullanılma süreleri üzerine bir inceleme isimli makalesinde; 1990 yılında Türkiye düzeyinde ve değiģik yerleģim birimlerinde yapılan anket çalıģması ile belirlenen traktörlerin ortalama hizmet ömrü, traktör pazarında kullanılmıģ traktör satıģları ile ilgili çeģitli konular hakkında açıklamalar yapmaktadır. KASAP VE ARK.(1991), Tokat Ġli nde tarım iģletmelerinin yapısal özelliklerini inceledikleri çalıģmalarında; 23 yerleģim yerindeki 1560 iģletmeden tabakalı örnekleme ile seçilen 251 iģletmede anket çalıģması yapılarak iģletmelerin yapısal özellikleri, alet makine varlığı ve kullanımı vb. durumları araģtırılmıģtır. AraĢtırmada nüfus-iģ gücü-eğitim durumu, arazi kullanım durumu, alet- makine varlığı, alet-makine kullanımı değerlendirilmiģtir. OKURSOY (1994), yaptığı çalıģmada tarımsal mekanizasyon açısından en uygun parsel büyüklüğünün saptanması ile ilgili nümerik yaklaģımlar üzerinde durmuģtur. Bu çalıģmada tarlanın en/boy oranından gidilerek çeģitli tarımsal iģlemler için gerekli zamanların neler olabileceği hesaplanmıģ ve nümerik modellerden olan alan kayıpları modeli ile en uygun tarla büyüklüğü hesaplanmıģtır. IġIK VE ARK.(1995), GAP Bölgesine uygun tarım makinaları seçimi ve 2000 li yıllarda park talebi isimli araģtırmalarında; ele aldıkları problemin çözümü için kuru tarım iģlemlerinde 25 kw, sulu tarım iģlemlerinde 35 kw kuyruk mili gücünde ortalama bir traktör güç önerisini dikkate alarak, 5 farklı model iģletme büyüklüğü ve ortalama 750h/yıl traktör kullanım süresi için çözümlerini yapmıģlardır. IġIK (1996), iģletme özelliklerine uygun traktör seçimine yönelik uzman sistem geliģtirilmesi üzerinde bir araģtırma isimli çalıģmasında, iģletme özelliklerine uygun bir traktörün seçiminde teknik, ekonomik ve diğer birçok faktörün etkili olduğunu belirtmiģ ve bu problemin çözümü için çeģitli modellerin geliģtirimiģ olduğunu açıklamaktadır. Ayrıca belirlenen toplan güç ihtiyacının hangi büyüklük ve tiplerde kaç adet traktörle karģılanmasının belirlenmesinin de ayrı bir problem olduğunu açıklamaktadır. 3. MATERYAL VE YÖNTEMLER 3.1. Materyal Anket Formu Projenin amacına uygun olarak bir anket formu geliģtirilmiģtir. Bu formda çiftçinin arazi büyüklüğü, üretim deseni, yetiģtirdiği ürünler, üretim, verim, her bir ürün için yaptığı iģlemler ve iģlemleri hangi aletlerle hangi aylarda kaç defa yaptığı vb. bilgileri içermektedir Kayıt Defteri Kayıt defteri çiftçilerin traktörle çalıģtıkları anda traktör saatine bakıp verileri kaydetmektedirler. AĢağıda kayıt defterinin bir sayfasının örneği verilmiģtir. Çizelge 1. Kayıt defterinin bir sayfası Tarih BaĢalangıç saati BitiĢ saati Kullanım amacı Alınan yakıt (litre)

4 3.2. YÖNTEMLER Proje kapsamında yapılmıģ iģleri aģağıdaki baģlıklar altında inceleyebiliriz. 1. Çiftçilerle üretim deseni ve arazi büyüklüğü ile üretim sırasında yaptıkları iģlerin belirlenmesi için anketlerin yapılması, 2. SeçilmiĢ olan üreticilerin traktör çalıģma saatlerinin kontrol edilmesi ve eğer bozuk çalıģma saati olan traktörler var ise bunların onarılması veya yenisinin takılması, 3. AraĢtırmanın sürdürülmesi sırasında çiftçilerin kayıtlarını tutacakları defterlerin çiftçilere verilmesi ve aynı zamanda çalıģma saatlerinin de kayıtlarının alınması, 4. Ayda bir çiftçi kayıtlarının kontrol edilmesi. Bu bölümde araģtırma verilerinin elde edilme yöntemleri ve bu verilerin nasıl değerlendirileceği açıklanacaktır Verilerin elde edilmesi AraĢtırmanın her aģamada iģlerle ilgili yöntemler aģağıda açıklanmaktadır. 1.AraĢtırmanın yürütüleceği çiftçilerin seçilmesi: Bu iģlem için Bölge tarımını temsil eden köylerden araģtırmanın amacına uygun çiftçilerin seçilmesi zorunluluğundan dolayı örnekleme sırasında tesadüfi örnekleme yerine amaca uygun örneklemenin yapılması uygun bulunmuģtur. Örnek çevresinin belirlenmesinde Edirne, Tekirdağ ve Kırklareli Valiliklerinden elde edilen toplam 717 köy, belediye ve ilçe merkezine ait tarım alanları ve köylerin traktör sayıları kullanılmıģtır. Örnekleme yöntemi olarak (J.T: Mc Clave and P.G.Benson (1988), W.C. Cochran (1963)) ýn yöntemi kullanýlmýþtýr. Bu değerler bilgisayara tek tek girilerek Trakya Bölgesine ait popülasyon parametreleri hesaplanmıģtır. Örneklemede arzu edilen hassasiyet derecesi ise iki yönden belirlenmiģtir. Örnekleme hatası (veya tahmin hatası) aritmetik ortalamanın ( ) %10 u kabul edilmiģtir. Diğer bir ifade ile çekilen örneğin aritmetik ortalaması populasyon ortalamasından %10 farklı olacaktır. Böylece örnekleme hatası (B)=Z /2. x Veya Z /2. x / n Örnek ortalamasının düģmesi beklenen aralık ise Z /2. x / n olarak tanımlanmıģtır. Sonuçta ilgili istatistiksel formülerden yararlanarak seçilen köy sayıları aģağıda verilmiģtir n Z / 2. / B...( 1 ) Ancak bölgede sýnýrlý sayýda köy bulunduðu ve örnek hacminin populasyon oranýnýn (n/n) ihmal edilemiyecek düzeyde olduðu tahmin edildiði için bu formüle birde düzeltme faktörü eklenmiþtir. Buna göre toplam 717 yerleþim yeri için örnek hacmi n ( Z ). / B / 1 ( 1 / N)( Z. / B) / 2 / 2 n= (1.645*44837/6.118) 2 /((1+(1/722)(1.645*44837/722) =traktör için adet N deðeri 722 köy Z /2 =%10 hata payý ile %45 e denk gelen deðer (DÜZGÜNEÞ, 1983, Z tablosu)

5 Yerleþim yeri baþýna düþen ortalama traktör sayýsý B deðeri ortalama traktör sayýsýnýn %10 u EDĠRNE: TEKĠRDAĞ: KIRKLARELĠ: Köylerin tarım arazisi: da da da. Köy sayısı (N1): Ortalama köy arazisi(m1): da da da. Standart sapma (s1) : da da da. Bölge içindeki arazi payı : % AraĢ. Yür. köy sayısı: Traktör sayısı: Toplam traktör parkı içindeki payı (%) Ġstatistiksel olarak saptanan köy sayısından sonra her köyden seçilen bir çiftçi ile araģtırmanın sürdürülmesi planlanmıģ ancak örnekleme hatasını azaltmak için daha fazla çiftçi ile araģtırma yürütülmüģtür. 2. Çiftçilerle üretim deseni ve arazi büyüklüğü ile üretim sırasında yaptıkları iģlerin belirlenmesi için anketlerin yapılması: 3. SeçilmiĢ olan üreticilerin traktör çalıģma saatlerinin kontrol edilmesi ve eğer bozuk çalıģma saati olan traktörler var ise bunların onarılması veya yenisinin takılması: Bu iģ için örnekleme yöntemi sonucunda seçilmiģ olan köyler ve bu köylerden de tesadüfi olarak seçilen üreticilerin traktörleri araģtırmaya baģlamadan önce kontrol edilmiģtir. 4.Çiftçilerin kayıtlarını tutacakları defterlerin çiftçilere verilmesi ve aynı zamanda çalıģma saatlerinin de kayıtlarının alınması: Çiftçilere 1 adet kayıt defteri verilmiģtir. Çiftçiden, traktörle yapacağı her bir iģlem için baģlangıç ve bitiģ saati ile iģin niteliği hakkındaki bilgiyi bu deftere iģlemesi istenmiģtir. Ayrıca araģtırmaya baģlar baģlamaz traktör üzerindeki çalıģma saatinin de kaydı alınmıģtır. 5. Belirli peryotlarla çiftçi kayıtlarının kontrol edilmesi ve çalıģma saatlerinin kayıtlarının alınması: Bunun için örnek seçilen köylere peryodik olarak gidilmiģ ve araģtırmaya dahil edilen her çiftçinin kaydı kontrol edilmiģtir Verilerin değerlendirilmesi Elde edilen verilerden, istatistik analiz sonucunda, ortalama, standart sapma, varyasyon katsayısı ve korelasyon katsayısı gibi değerlendirmeler yapılmıģtır. Ayrıca değerlendirmeler grafiklerle de desteklenmiģtir. Değerlendirmeler, arazinin büyüklüğüne ve parçalılığına, iģletmenin tarımsal mekanizasyon derecesine, tarımsal üretimin kuru veya karıģık (kuru+sulu) olup olmadığına göre yapılmıģtır.

6 5.ARAġTIRMA SONUÇLARI 5.1. Çiftçilerle ilgili sonuçlar AraĢtırmaya dahil edilen çiftçi sayısı illere ve her ilin ilçelerine göre çizelge 2 de verilmiģtir. Çizelge 2. Ġlçelere göre çiftçi sayısı ġehir Çiftçi sayısı Kırklareli Merkez 17 Lüleburgaz 15 Pınarhisar 3 Vize 9 Babaeski 10 Demirköy 2 Toplam 56 Tekirdağ Saray 15 Malkara 20 Hayrabolu 6 ġarköy 10 Muratlı 4 Marmara Ereğlisi 3 Çorlu 4 Toplam 62 Edirne Merkez 11 LalapaĢa 3 Enez 6 Uzunköprü 10 KeĢan 24 Ġpsala 7 Havsa 6 Toplam 67 GENEL TOPLAM 185 AraĢtırma Kırklareli nde 56 çiftçi 74 traktör, Tekirdağ da 62 çiftçi 90 traktör ve Edirne de 67 çiftçi 89 traktör olmak üzere 185 çiftçi 253 traktör ile sürdürülmüģtür. AraĢtırma kapsamındaki traktörlerin üretildiği firmalara göre dağılımı ise çizelge 3 de verilmiģtir.

7 5.2. Traktör ile ilgili sonuçlar Kayıtları izlenen traktörlerin illere, ilçelere ve markalara göre dağılımı çzelge 3 de verilmiģtir. Çizelge 3. Kayıtları izlenen traktörlerin markalara göre dağılımı TEKĠRDAĞ FĠAT MASSEY FERGUSON FENDT FORD STEYR ÜNĠVERSJOHN TOPLAM DEER ġarköy HAYRABOLU MURATLI ÇORLU MARMARA EREĞLĠSĠ SARAY MALKARA TOPLAM EDĠRNE FĠAT MASSEY FERGUSON FENDT TÜMOSASTEYR ÜNĠVERSJOHN TOPLAM DEER MERKEZ ENEZ ĠPSALA LALAPAġA KEġAN UZUNKÖPRÜ HAVSA TOPLAM KIRKLARELĠ FĠAT MASSEY FERGUSON FENDT TÜMOSAN STEYR ÜNĠVERSAL JOHN TOPLAM DEER MERKEZ L.BURGAZ VĠZE BABAESKĠ DEMĠRKÖY PINARHĠSAR TOPLAM GENEL TOPLAM Ford 1 Tümo Çizelgeler incelendiğinde; traktörlerin firmalara göre dağılımında Türk Fiat ve Massey Ferguson Marka traktörlerin daha fazla olduğu görülebilir. Bunun nedeni traktör parkının çoğunluğunu bu firmaların oluģturması ve projenin yürütülmesi sırasında bu firmaların servisleri ile Trakya Bölgesi ni gezmemizden kaynaklanmaktadır.

8 5.3. Traktörün yıllık kullanım süresi ve bunu etkileyen kriterler ile ilgili sonuçlar AraĢtırmada güç, traktör sayısı, yıllık kullanım süresi, arazi büyüklüğü, parsel sayısı, yapılan tarım çeģidi, mekanizasyon derecesi, yılllık dekar baģına kullanım süresi (h/da-yıl) değerleri çizelge 4 de verilmiģtir. Çizelge.4. ĠĢletmenin sahip olduğu toplam güç (BG), yıllık kullanım saati (h/yıl), arazi(da), parsel sayısı (adet), mekanizasyon derecesi (BG/ha) ve dekar baģına yıllık kullanım süresi (h/da-yıl) deðerleri Güç h/yıl Arazi(da) Parsel say. BG/ha h/da-yıl MĠN ,347 0,258 MAX ,975 ORTALAMA , , , STD SPM 15,22 187,39 285, , ,034 1,3475 V.K (%) 23,45 39,07 85, , ,27 63,185 Korelasyon(h/yıl,arazi) 0,28 Korelasyon(h/yıl, Güç) 0,09 Korelasyon(h/yıl, Güç) 0,09 Korelasyon(h/yıl, BG/ha) -0,31 AraĢtırmaya dahil edilen tarım iģletmelerinin ortalama traktör gücü BG, yıllık kullanım süresi 480 h, arazi büyüklüğü 348 da, parsel sayısı 17, mekanizasyon göstergesi 3.50BG/ha ve h/da-yıl olarak saptanmıģtır. Kullanım süresi ile arazi varlığı ararsındaki korelasyon katsayısı 0.28, kullanım süresi ile parsel sayısı arasındaki korelasyon katsayısı 0.098, kullanım süresi ile güç arasındaki korelasyon katsayısı ve kullanım süresi ile mekanizasyon göstergesi arasındaki korelasyon katsayısı ise olarak saptanmıģtır. Korelasyon katsayıları irdelendiğinde mekanizasyon göstergesi ile kullanım süresi arasındaki iliģkinin ters olduğu, yani mekanizasyon düzeyi arttıkça traktörün yıllık kullanım süresinin azaldığı gözlenmektedir. Ayrıca bilindiği gibi, korelasyon katsayısı 1 e yaklaģtıkça iliģkinin derecesi artmaktadır. Elde edilen verilerden en yüksek iliģki mekanizasyon derecesi ile kullanım süresi arasında hesaplanmıģtır. Daha sonra kullanım süresi-arazi varlığı, kullanım süresi-parsel sayısı gelmektedir. Tarımsal iģletmelerin %11.36 sı kendi arazisine ilaveten kiralama yolu ile de arazi kullanmaktadır. Geriye kalan % ü ise sadece kendi arazisini değerlendirmektedir. Bu iģletmelerin % unda tek traktör, %23.73 ünde iki traktör, % %3.39 unda 3 traktör ve % 1.69 unda ise dört traktör olduğu saptanmıģtır. AraĢtırmaya dahil edilen iģletmeler, bitkisel üretim açısından kuru tarım uygulayanlar ve hem kuru hemde sulu tarım uygulayanlar olarak ikiye ayrılmıģlardır. ĠĢletmelerin %13.50 u sulu + kuru tarım yapanlar, % i ise kuru tarım yapanlardan oluģmuģtur. Üretim biçimine göre iģletmeler ile ilgili değerlendirmeler çizelge 4 de verilmiģtir. Çizelge.5. Yapılan tarımın çeģidine göre ortalama deðerleri GÜÇ. h/yıl da. Parsel sayısı BG/ha h/da-yıl % Kuru tarım 64,47 481, ,2 3 2,06 13,59

9 Kuru + Sulu tarım 67,5 466, ,7 4 2,61 86,41 GENEL 64,88 479, ,3 3 2, Çizelge 5. incelendiğinde; araģtırmaya katılan çifçilerde; hem kuru hemde sulu tarım ile uğraģanların traktörlerinin güçlerinin daha fazla olduğu, arazi varlıklarının daha az olduğu, daha yüksek mekanizasyon derecesine sahip oldukları görülebilir. Trakya yöresinde Buğday, ayçiçeği, soğan sulamasız, çeltik ve Ģeker pancarı ise sulamayla yetiģtirilmektedir. Traktör yıllık kullanım süresi açısından veriler değerlendirildiğinde, dekar baģına yıllık kullanım süresinin sulu tarımda daha fazla olduğu görülebilir. Tarımsal mekanizasyon göstergelerinden olan BG/ha değerine göre iģletmelerin ortalamaları aģağıda verilmiģtir. Çizelge 6. BG/ha Değerlerine Göre iģletmeler ORTALAMA BG/ha GÜÇ (BG) h/yıl da. Parsel sayısı h/da-yıl % Çizelge 6 incelendiğinde; a- iģletmelerin çoğunluğunun Türkiye ortalamasının üzerinde bir mekanizasyon düzeyine sahip oldukları, b-yıllık kullanım süresinin mekanizasyon düzeyi ile ters orantılı değiģtiği, c- parsel sayısının her mekanizasyon düzeyine sahip iģletmede yaklaģık aynı olduğu, d- dekar baģın düģen traktör yıllık kullanım süresinin mekanizasyon düzeyi ile doğru orantılı olarak arttığı görülebilir. Burada yağtığımız değerlendirme b Ģıkkında yapılan değerlendirme ile çeliģiyormuģ gibi gelebilir. Ancak dekar baģına traktör kullanım süresi, traktörün yıllık kullanım süresine göre daha objektif bir kriter olduğu ve çeģitli iģletmeleri karģılaģtırmada kullanılabilir. Arazi büyüklüğüne göre iģletmeler ile ilgili değerlendirmeler aģağıda çizelge 7 de verilmiģtir. Çizelge 7. Arazi büyüklüğüne göre iģletmelerin değerlendirilmesi İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ Toplam güç BG. ORTALAMALAR h/yıl Parsel sayısı h/da-yıl %

10 Çizelge 7. değerlendirildiğinde; - AraĢtırmaya katılan iģletmelerin arazi büyüklüklerine göre % dağılımı, yapılan örneklemede her gruptan insanların seçildiğini göstermesi olarak değerlendirilebileceği inancındayız. - ĠĢletmelerin büyüklüğü ile doğru orantılı olarak sahip oldukları traktör gücü, traktörlerin yıllık kullanım süresi doğru orantılı artarken, dekar baģına traktör yıllık kullanım süresi azalmıģtır. Buda, iģletme büyüklüğü arttıkça traktörün daha verimli kullanıldığını somut olarak göstermektedir. Parsel sayısına göre iģletmelerin değerlendirilmesi çizelge 7 de verilmiģtir. Çizelge 8. Parsel sayısına göre iģletmelerin değerlendirilmesi PARSEL SAYISI Toplam güç BG. ORTALAMALAR h/yıl da. h/da-yıl % Çizelge 8 değerlendirildiğinde; -Parsel sayısı ile yıllık kullanım süresi dıģında diğer verilerle sağlıklı bir iliģki kurmak mümkün olamamaktadır. Yıllık kullanım süresi (h/yıl) ile parsel sayıları incelendiğinde parsel sayısı arttıkça ortalama yıllık kullanım süresinin de buna bağlı olarak arttığı görülmektedir. Çizelge 9. Güç gruplarına göre iģletmelerin değerlendirilmesi ORTALAMALAR GÜÇ GRUBU(BG) h/yıl da. Parsel sayısı h/da-yıl % Çizelge 9. un incelenmesinden anlaģılacağı gibi, traktörler güç guruplarına göre ayrıldıklarında yoğunluğun BG deki traktörlerde toplandığı görülebilmektedir. Bu da Türk tarımında küçük ve çok büyük güçlü traktörlerin çok az kullanıldığı göstermektedir. -Ayrıca cizelgeden de görülebildiği gibi ĠĢlenen alan ve parsel sayıları arttıkça, sahip olunan traktör gücü de buna bağlı olarak artmaktadır. 6. SONUÇ VE ÖNERĠLER Yukarıdaki açıklamaların ıģığında ve hesaplamalara yansıtamadığımız gözlemlerimize dayanarak aģağıdakileri özetleyebiliriz. 1. Çiftçilerimiz traktör seçimini, gereksinimlerinden öte; albeni,ikinci el olarak değerlenme ve teknolojik geliģmelere göre yapmaktadırlar.

11 2. Kullanım süresini direkt etkileyen faktörlerin baģında üretim deseni, üretimin sulu olup olmadığı, arazinin parçalılığı, alet ekipman varlığı olmaktadır. 3. Ortalama yıllık kullanım süresi değerleri traktörün gücü dikkate alındığında daha fazla olması umulurken çok daha küçük değerler saptanmıģtır. Bunun ana nedeni Yöre çiftçisinin ihtiyacı olmadığı kadar güçlü traktör alması ve arazinin parçalanması sonucu kiģi baģına düģen payın azalmasıdır. Ayrıca traktör yörede çoğunlukla sadece tarımsal amaçla kullanılmaktadır. Sadece sahil kasabalarında tarımsal amaçlara ilave olarak yazlık evlerin çeģitli ihtiyaçlarının da karģılanmasında kullanılmaktadır. Traktör kullanım süresinin arttırılması yani atıl gücün harekete geçirilmesi için alınması gereken önlemlerin baģında traktörün kiralanma yoluyla çalıģtırılması gelmektedir. KAYNAKÇA 1. ARIN, S., H., ĠNAN, 1989, Trakya tarım iģletmelerinde yılda 500, 700 ve 1000 saat çalıģtırılan bir traktörün (55BG) için gereken optimum arazi büyüklükleri ve iģletme organizasyonlarının doğrusal programlama ile saptanması, Tarımsal Mekanizasyon 12. Ulusal Kongresi, T.Ü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarımsal Mekanizasyon Bölümü, TEKĠRDAĞ. 2. COCHRAN, W.C., 1963., Sampling Techniqes, 2 nd ed. A Wiley International Edition. 3. DEMĠRCĠ, K., 1986., Büyük güçlü traktör ve büyük iģ kapasiteli makinaların kullanılma olanakları, Tarımsal Mekanizasyon 10. Ulusal kongresi, Ç.Ü., Ziraat fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, ADANA. 4. DÜZGÜNEġ, O., T., KESĠCĠ, Ġstatistik Metodları I., A.Ü.Ziraat Fak., ANKARA 5. EREN, Y., 1991., Türkiye de traktörlerin kullanılma süreleri üzerine bir inceleme, Tarımsal Mekanizasyon 13. Ulusal kongresi, S.Ü., Ziraat fakültesi, Tarıma Makinaları Bölümü, KONYA. 6. IġIK, A., 1996., ĠĢletme özelliklerine uygun traktör seçimine yönelik uzman sistem geliģtirilmesi üzerinde bir araģtırma, 6.Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Simpozyumu, A.Ü. Ziraaat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, ANKARA. 7. IġIK, A., Ġ., AKINCI, A., SABANCI, 1995., GAP Bölgesine uygun tarım makinalarının seçimi ve 2000 li yıllarda park talebi, Tarımsal Mekanizasyon 16. Ulusal kongresi, U.Ü., Ziraat fakültesi, Tarıma Makinaları Bölümü, BURSA. 8. KASAP A., G., ERDEM, G., ERGÜNEġ, Tokat Ġli Merkez Ġlçeye bağlı tarım iģletmelerinin yapısal özellikleri ve alet-makine kullanım durumları, Tarımsal Mekanizasyon 13. Ulusal kongresi, S.Ü., Ziraat fakültesi, Tarıma Makinaları Bölümü, KONYA. 9. KURTAY, T., 1984., Türkiye de küçük traktörün yeri, 2.Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Simpozyumu, A.Ü. Ziraat Fakültesi, Tarımsal Mekanizasyon Bölümü, ANKARA. 10. Mc CLAVE, J.T., P.G. Benson, 1988., Statistics for busines and economics, 4 th ed., Dellen Pub. Co., San Fransisco U.S.A. 11. OKURSOY, R., 1994, Tarımsal mekanizasyon açısından en uygun parsel büyüklüğünün belirlenmesinde nümerik yaklaģım, Tarımsal Mekanizasyon 15. Ulusal Kongresi, A.Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, ANTALYA. 12. SABANCI, A., A., IġIK, ZEREN, Y., 1988., Türkiye de mekanizasyon düzeyi geliģimi ve sorunları, Tarımsal Mekanizasyon 11. Ulusal kongresi, A.Ü., Ziraat fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, ERZURUM.

12