eyx Heys m bin Muhamm d C mil Sarh n Bu kitab insan m yinin m hsulu oldu u üçün x talar n olmas da labüddür. yazma n z xahi olunur. T kkür edirik.

Transkript

1

2 TÖVH D V Q D M CMU S

3 TÖVH D V Q D M CMU S eyx Heys m bin Muhamm d C mil Sarh n Bu kitab insan m yinin m hsulu oldu u üçün x talar n olmas da labüddür. Kitabda rastla d n z s hvl r, irad v t klifl riniz bar d a a dak ünvana yazma n z xahi olunur. T kkür edirik. eqide.tevhid@gmail.com slam oldu u kimi öyr nm k üçün faydal linkl r: Kitab Allah yolunda v qf edilmi dir onun sat, yaxud ticar t m qs di üçün istifad si qada and r.

4 Qurani-K rimin t fsiri Duha sur sind n Nas sur sin q d r

5 l-fatih (kitab açan) sur si Quran bu sur il ba lad üçün ona kitab n açar ad verilmi dir. Bu sur Quran n yaz l v oxunu t rtibat nda ilk s rada g l n sur dir. Amma bu sur ilk nazil olan sur deyil. Bir r vay t gör bu sur M kk d, dig rin gör is M din d nazil olmu dur. Bu sur Kitab n açar, Kitab n anas, Yeddi s na, H md sur si, Namaz sur si, l-vaqiy v s. adlarla adland r lm d r. Bu sur nin f zil ti bar d bir çox h disl r r vay t olunmu dur. Bel h disl rin birind Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) deyir: lh mdulill hi rabbil al min yeddi s na v m n veril n z m tliqurand r. 1 - r-r hman v r-r him Allah n ad il! Bismill h Quran sur l rinin vv lind ay olaraq deyil, bir sur ni dig rind n ay ran bir cüml olaraq i l dilmi dir. Bunu h r sur nin vv lind oxumaq müst h bdir(b y nil ndir). Yaln z Tövb sur sinin vv lind oxumaq m kruhdur (b y nilmir). Allah k lm si yaln z Allah t alaya m xsus olub Ondan ba qas na verilm mi dir. Sözün kökü " lah"-dan götürülmü dür. Qeyri-mü yy nlik hal nda (y ni l-ilah deyil, ilah kimi) i l dildikd haqq v ya batil olan h r ilaha amil olunurdu. Amma sonradan bu ad deyildikd, yaln z haqq olan ilah n z rd tutuldu. R hman v R him Bunlar "r hm t"-d n düz ldilmi sözl rdir. r-r hman sözü r-r him sözünd n daha çox mübali edilmi dir. r-r hman sözü Allahdan ba qas na aid edilm mi dir. 2 - H md olsun Allaha H md Allah n b x etdiyi göz llikl r dil il s na etm kdir. H md, yaln z söz il olur. ükr is, söz, q lb v zalarla olur. ükr nem t müqabilind, h md is, h md olunan n kamilliyin v h mçinin Onun verdiyi nem tl r gör d ola bil r. H md d, ükür d uca Allaha m xsusdur. al ml rin R bbin r-r bb sözü uca Allah n adlar ndan biridir. Bu ad ba qas na lav il deyil bil r. M s l n, bu ki i evin r bbidir(y ni, sahibidir). R bb sözü sahib, a a, islah ed n, i l ri yoluna qoyan v ibad t olunan dem kdir. Al ml r sözü "al m" sözünün c midir. Bu, Allahdan ba qa, mövcud olan h r ey amildir. Al m sözü qli olanlara amil olunur. Bura dörd qism m xluq daxildir: nsanlar, cinl r, m l kl r v eytanlar. 4

6 3 - R hman v R him olana. Uca Allah n al ml rin r bbi olaraq v sf edilm sind bir qorxu nümayi i oldu u üçün bundan sonra, d rhal ümidl ndirici R hman v R him adlar qeyd olunmu dur. Bel likl, uca Allah Öz sif tl rind Ondan qorxma v Ona r b t b sl m yi c m etmi olur. Bu is, m xluq üçün Allah n ita tin d st kdir. 4 - Haqq-Hesab gününün sahibin! Sahib uca Allah n etdiyi felin sif tidir. Haqq-Hesab günü uca Allah n b nd l rin m ll rinin qar l n verdiyi gündür. Qatad deyir: Haqq-Hesab günü uca Allah t r find n b nd l rin etdikl ri m ll r gör qar l q verdiyi, y ni c zaland rd v ya mükafat verdiyi gündür. 5 - Biz, yaln z S n ibad t edirik v yaln z S nd n köm k dil yirik! Biz, ibad ti v köm k dil m yi yaln z S n yön ldirik. S nd n ba qas na ibad t etmir, ba qas ndan köm k dil mirik. bad t mütiliyin v ita tin n ali m qam d r. bad t k lm si ri t termini olaraq, kamil m h bb t, mütilik, ita tkarl q v qorxunu özünd c m edir. bad t k lm sinin köm k sözünd n önc i l dilm si birincinin ikinciy vasit olmas na gör dir. bn Abbas (Allah ondan v ats ndan raz olsun) yaln z S nd n köm k dil yirik! ay si haqq nda deyir: "Ey R bbimiz, tövhidi v qorxumuzu ba qas na deyil, yaln z S n yön ldirik. ta t v dig r i l rimizd ba qas ndan deyil, yaln z S nd n köm k dil yirik." 6 - Bizi do ru yola yön lt! Yön ltm k(hiday t) iki növdür. Birincisi: müv ff qiyy t hiday tidir. Bu növ hiday t, yaln z Allaha m xsusdur. Uca Allah buyurur: (Ya R sulum!) übh siz ki, s n, ist diyini do ru yola yön ld bilm zs n. Amma Allah dil diyini do ru yola salar... ( l-q s s: 56). kincisi: yol göst rm v yön ltm hiday tidir. Bu is, pey mb rl r, onlar n davamç lar olan aliml r v d v tçil r aiddir. Uca Allah buyurur:...s n düz yola yön ldirs n. ( - ura: 52).Haqq nda dan lan ay h r iki növü hat edir. Çünki xeyir yön ld n v Onun yolunu biz göst r n pey mb rl ri gönd r n d uca Allahd r. "Do ru yol" sözü il yriliyi olmayan düz yol n z rd tutulur. Sözün ay d ki m nas is slam yoludur. 7 - Nem t verdiyin k sl rin yoluna! Nem t veril nl r uca Allah n bu ay sind qeyd olunur: Allaha v pey mb r ita t ed nl r Allah n nem tl r verdiyi n bil r (pey mb rl r), siddiql r, hidl r v salehl rl bir yerd 5

7 olacaqlar. Onlar nec d göz l yolda lard r! ( n-nisa: 69). Q z b düçar olmu lar n... Y ni b zi y hudil rin. Çünki onlar haqq bildikl ri halda onu t rk etmi, ondan üz çevirmi v buna gör Allah n q z bin layiq olmu dular. hm d v bn Mac : Pey mb rd n (Ona Allah n salavat v salam olsun) bel bir h dis r vay t edirl r: "Y hudil r sizin salam v amin dem yiniz h s d etdikl ri kimi ba qa ey h s d aparm rlar". v azm lar n yoluna yox! Y ni xaçp r stl rin yoluna yox.çünki onlar cahillikl ri ucbat ndan haqdan azm d lar. Onlar sa (Allah n salam onun üz rin olsun) bar sind aç q-a kar kild yollar n azm d lar. Amin sözünün m nas "Allah m dualar m z q bul et" dem kdir. d-duha (gündüz) sur si Bir d f Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) x st l nmi v iki, yaxud üç gec idi ki, gec namaz na durmurdu. Bir qad n onun yan na g lib dedi: "Ey Muh mm d! Görür m ki, eytan n s ni t nha qoyub. ki, üç gec dir s n bir x b r vermir." Sonra uca Allah bu sur ni nazil etdi. 1 - And olsun gündüz ; 2 - And olsun getdikc zülm ti artan gec y ki, l- smai adl alim deyir: "Bir insan paltarla örtüldüyü kimi, gec d gündüzü örtür". 3 - R bbin s ni n t rk etdi, n d s n ac tutdu. R bbin s ninl vidala may b, v hyi k sm yib, s n q z bi tutmay b. 4 - übh siz ki, axir t s nin üçün dünyadan daha xeyirlidir! S nin üçün c nn t bu dünyadan daha xeyirlidir. Pey mb rlikl r fl ndirilmi insan üçün c nn tin dünyadan daha xeyirli olmas deyilirs, gör s n bizim üçün n q d r xeyirli olar?! 5 - H qiq t n, R bbin s n b x ed c k v s n raz qalacaqsan! R bbin s n bu dünyada dini yay b z f r çalma, axir td is savab n, hovuzu v ümm tin üçün fa ti s n b x ed c kdir. S n d bundan tam raz qalacaqsan. 6

8 6 - M g r s n yetim ik n O s n s nacaq verm dimi?! S n, u aq ik n atan yox idi. O, s n s nacaq verdi. 7 - S n, a q n v ziyy td ik n s n yol göst rm dimi?! S n, Quran n v ya ri tin n oldu unu bilmirdin. Allah s ni bu yola yön ltdi. 8 - S n, yoxsul ik n s ni dövl tli etm dimi?! 9 - El is, yetim zülm etm! Onun z if olmas ndan istifad edib ona zülm etm. Öz yetimlyini yad na sal v onun haqq n özün ver Dil nçini d qovma! Dil nçi s nd n n is ist dikd onu qovma. Bir zamanlar s n d yoxsul idin. ndi s n ona bir ey ver, ya da onu göz l kild yola ver V R bbinin s n olan nem tind n söhb t aç! Uca Allah Pey mb rin ona veril n nem tl ri dil g tirm yi v biruz verm yi mr edir. Allah n verdiyi nem tl rd n dan maq nem t ükrüdür. B zi aliml r deyirl r ki, ay d ki nem t Qurand r. O, Quran oxuma v onu dan ma mr edir. l- n irah (Geni l nm ) sur si 1 - M g r Biz, s nin köksünü aç b geni l tm dikmi?! Ey Muh mm d, Biz s nin köksünü Pey mb rliyi q bul etsin dey geni l tdik. El buna gör o d v t ba lay b bütün ç tinlikl r sin g l r k dözdü v v hyi zb rl di. 2 - A r yükünü s nd n götürm dikmi?! Cahiliyy t dövründ etdiyin m ll ri ba lad q. 3 - S nin belini bükürdü. g r bu yükü da yas olsayd n, a rl ndan belin bükül rdi. 4 - S nin ad-san n ucaltmad qm?! Bir çox amill rl dünya v axir td s nin r fini art rd q. " h du ll il h ill llah" dey n möminl r " h du nn 7

9 Muh mm d n r sulullah" dem yi d vacib etdi. Azanda onun ad n qeyd etdi, ona salavat v salam dem yi mr etdi. 5 - übh siz ki, h r ç tinlikd n sonra bir asanl q g l r! 6 - H qiq t n, h r ç tinlikd n sonra bir asanl q g l r! vv ld deyil n ç tinlikd n sonra bir asanl q vard r. Bunlar n h r ikisi Allah t r find ndir. 7 - El ki, azad oldun, qalx! Namaz, d v ti, yaxud döyü ü bitirdikd n sonra çoxlu dua et v Allahdan ehtiyac duydu un n varsa, onu da ist. Qalx, ibad tini d et. 8 - V ancaq R bbin yalvar! C h nn md n qorxaraq, c nn t r b t b sl y r k, R bbin müti ol. t-tin ( ncir) sur si 1 - And olsun ncir v zeytuna; Uca Allah insanlar n yediyi ncir, ya n ç kdikl ri zeytuna and içir. Bu iki meyv F l stin torpaqlar na i ar tdir. Çünki bu torpaqlar ncir v zeytunun v t nidir. 2 - And olsun Tur da na; Bu da uca Allah n orada Musan dan d rd "Turi Sina" da d r. 3 - And olsun bu t hlük siz h r! Y ni M kk y. Bu h r min-amanl q h ri oldu u üçün onu min adland rm d r. Uca Allah bu üç yer and içir. Çünki bu yerl rd Musaya, saya v Muh mm d v hy v üç s mavi kitab nazil olmu, b riyy t d bu yerl rd n hiday t nuru il nurlanm d r. 4 - Biz, insan n göz l biçimd yaratd q! Ona boy-buxun verdik v o, lini uzad b ist diyi qidan q bul edir. Ona elm, dan q v dü ünc qabiliyy ti d verdik. Bu imkanlar insan n yer üzünd Allah n x lif si olmas üçün verilmi dir. 5 - Sonra da onu qaytar b, r zill rin r zili ed rik! Biz onu cavanl q v gümrahl q dön mind n sonra ömrünün n r zil ça lar na, ya a dolub ld n dü mü ça lar na qaytarar q. B zi t fsirçil r ay ni bel aç qlay rlar: Allah n n 8

10 göz l biçimd yaratd insan kafir kimi ölüb dirildikd n sonra heyvandan da pis halda olacaqd r. O, c h nn min n d rin qat nda olacaqd r. 6 - Yaln z iman g tirib yax m ll r ed nl rd n ba qa! Onlar minn tsiz mükafat gözl yir. Onlar r zilliy deyil, yüks k c nn tl r dü c kl r. Onlar n mükafat b di olacaqd r. 7 - S ni dini yalan sayma a vadar ed n n dir?! Ey insan! Allah n s ni n göz l biçimd yaratd n v kafir kimi öl c yin t qdird, n r zil s viyy y dü c yini bildikd n sonra s ni ölümd n sonrak h yat t kzib etm y vadar ed n n dir?! 8 - M g r Allah hakiml rin hakimi deyilmi?! M g r O, hakiml rin n dal tlisi deyilmi?! O, insan n göz l biçimd yarad b. Küfr ed ni c h nn m, iman g tir ni is, yüks k m qamlara qovu durmu dur. l- l q (Laxtalanm qan) sur si Bu, Quran n n birinci v hy olunan sur sidir. 1 - Yoxdan yaradan R bbinin ad il oxu! Ey Muh mm d! R bbinin ad il oxuma a ba la! Yaxud R bbinin ad n n köm kliyi il oxu! 2 - O, insan laxtalanm qandan yaratd. O R bbin ki, insan n yarad l n nütf d n ba lay b, sonra onu laxtalanm qana çevirir. 3 - Oxu! S nin R bbin n böyük k r m sahibidir! S n yaz b-oxumaq bilm y n savads zsan. Amma R bbin Öz k ram ti il s n oxuma ilham ed c kdir. 4 - O R bbin ki, q l ml öyr tdi. Uca R bbin insana q l m il yazma öyr tdi. Uca Allah islam d v tini yaz b-oxuma a ça r la ba lay r. Çünki oxuma n h dsiz faydas vard r. 5 - nsana bilm dikl rini öyr tdi. Uca r bbin q l m, elm vasit si il insana bilm dikl rini öyr tdi. 9

11 6 - Xeyr, insan az nl q ed r, 7 - Özünün dövl tli oldu unu gördüyü üçün! Mal v gücü say sind özünün möhtac olmad n dü ündükd az nl a t r f ged r. 8 - Ax s nin ax r dönü ün R bbin dir! 9 - Gördünmü o kims ni ki, mane olur, 10 - Bir b nd y namaz q ld vaxt? Namaz q lma a mane olan bu C hldir. Namaz q lan b nd is, Muh mm d Pey mb rdir(ona Allah n salavat v salam olsun) Bir de gör k, g r o do ru yoldad rsa, Muh mm d (Ona Allah n salavat v salam olsun) do ru yolda olub, ba qalar na da bu haqq yola d v t edirs, 12 - Yaxud xalqa Allahdan qorxma mr edirs?! nsanlara ixlas, tövhidi, saleh m ll ri mr edirs, bunun n yi pisdir?! N üçün s n onun namaz q lmas na mane olursan?! 13 - Bir de gör k, yalan say r v üz dönd rirs, g r bu C hl s nin g tirdiyin kitab v ri ti t kzib edir, imandan üz dönd rirs, 14 - M g r bilmir ki, Allah görür?! Bir gün etdikl rinin c zas n ver c kdir Yox, yox! g r m ll rin son qoymasa, and olsun ki, Biz onu k kilind n yap b sürükl y c yik Bu bir x b rdarl qd r. g r o, bu çirkin m ll rini t rk etm s, biz onun k kilind n tutub c h nn m sürükl y c k v orada ona idd tli zab dadd raca q. K kil, ba n ön t r find bit n tükl ridir Özü d yalanç, günahkar k kilind n! Bu k kil sahibi günahkard r, haqq t kzib ed ndir Qoy o, özünün bütün t r fdarlar n ça rs n! R vay t gör bir d f bu C hl Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun): M kk d m nim t r fdar m çox oldu u halda s n m ni t hdid edirs nmi? demi v sonra bu ay nazil olmu du. 10

12 18 - Biz d z banil ri ça raca q! Z banil r c h nn m n zar t ed n kobud r ftarl v q z bli m l kl rdir. Biz onlar ça r b s ni c h nn m at in atma mr ed c yik Yox, yox! S n ona uyma! S n ancaq R bbin s cd et v Ona yax nla! Onun namaz t rk etm k ça r lar na uyma. Ümidini k sm d n v ondan ç kinm d n R bbin ibad t et. ta t v ibad tl R bbin yax n ol. l-q dr (Q dr gec si) sur si 1 - H qiq t n Biz, onu Q dr gec si nazil etdik! Q dr gec sind Qurani- K rim Lövhi-M hfuzdan bütöv kild dünya s mas na endirilmi di. Sonra iyirmi üç il rzind oradan müvafiq m qamlarda ay l r nazil olurdu. Q dr gec si Ramazan ay n n son on gününd bir gec dir. Bu on günün iç risind q dr gec sinin t yin edilm si haqq nda r vay tl r müxt lifdir. 2 - S n n bilirs n ki, Q dr gec si n dir?! Bu gec nin q dr gec si ad il adland r lmas na s b b uca Allah n bu günd bir ilin q d rini t yin etm sidir. B zi r yl r gör bu gün öz r f v d y rin gör bu adla adland r lm d r. 3 - Q dr gec si min aydan daha xeyirlidir! Bu bir gec d edil n yax m l, min ayda edil n yax m ld n daha çox savabd r. 4 - O gec m l kl r v ruh R bbinin izni il h r bir i d n dolay yer en rl r. Onlar özl rin veril n bütün mrl ri icra etm k üçün göyl rd n yer en rl r. Ruh, C braildir. 5 - O gec dan yeri sökül n kimi salamatl qd r! Q dr gec si bütünlükl xeyir-b r k td n ibar tdir, bu gec d r yoxdur. O gec eytan heç bir pis i gör bilm z. Bu hal, m l kl rin enm si v xeyir-b r k tin davam sübh vaxt na q d r davam edir. 11

13 l-b yyin (Aç q-ayd n d lil) sur si 1 - Kitab hlind n kafir olanlar v mü rikl r özl rin aç q-a kar bir d lil g lm y n q d r ayr lan deyildil r. Kitab hli y hudil r v xaçp r stl rdir. Kitab hli v mü rik r bl r aç q-a kar bir d lil, y ni Muh mm di (Ona Allah n salavat v salam olsun) v onun g tirdiyi ri ti görm y n q d r küfrd n v bütl r ibad td n l ç k n deyildil r. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) onlara s hv yolda olduqlar n çatd rd v onlar imana d v t etdi. 2 - Pak s hif l ri onlara oxuyan, Allah t r find n gönd rilmi pey mb rdir. Muh mm d pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) siz d yi dirilm kd n qorunan bir kitab, Qurani-K rimi oxuyur. O, h qiq t n Allah n k lam d r. 3 - O s hif l rd do ru-dürüst hökml r vard r. Bu kitab n hökml ri dal t v haqq prinsipl ri sas nda kökl nmi dir. Orada olan bütün m lumatlar insanlar islah ed n, onlara do ru yolu göst r n hikm tli k lamlard r. Uca Allah buyurur: Kitab Öz quluna nazil ed n v onda heç bir nöqsana yol verm y n Allaha h md olsun! Allah, Öz t r find n g l c k idd tli bir zabla günahkarlar qorxutmaq, yax i l r gör n möminl ri göz l mükafata nail olacaqlar il müjd l m k üçün bu Kitab dopdo ru kild nazil etdi. Kim bu kitaba ita t ed rs, Allah n do ru yolunda olar. 4 - Kitab hli yaln z özl rin aç q-ayd n d lil g ldikd n sonra ayr l a dü dül r. Onlar haqq n müt abih olmas na gör yollar n azmam d lar. ksin, haqq onlara gün kimi ayd n olduqdan sonra özl ri yollar n azd lar. Uca Allah Muh mm di pey mb r gönd rdikd b zil ri ona iman g tirdi, b zil ri is inkar etdil r. Halbuki onlar, Allah n dinini v Pey mb rini t sdiq ed n vahid yolu tutmal idil r. 5 - Halbuki onlara mr edilmi di ki, Allaha dini yaln z Ona m xsus ed r k, batild n haqqa dön r k ibad t etsinl r, namaz q l b z kat versinl r. Do ru-düzgün din budur! Bu, Quranda v ondan vv lki kitablara deyil n mrdir. Bütün s mavi kitablar insan vahid Allaha ibad t 12

14 etm y v Ona rik qo mama a, batil inanclar t rk edib, slam dinin 1 ita t etm y ça r r. 6 - H qiq t n, kitab hlind n kafir olanlar n v mü rikl rin yeri c h nn m odudur. Onlar orada b di qalacaqlar. Onlar yarad lm lar n n pisidirl r. Onlar haqq h s d v inadkarl qla r dd etdikl ri üçün yarad lm lar n n ri hesab olunurlar. El bu s b bl onlar n c zas r, y ni c h nn m olacaqd r. 7 - man g tirib yax m ll r ed nl r is, yarad lm lar n n yax lar d r. 8 - Onlar n öz R bbi yan ndak mükafat alt ndan çaylar axan dn c nn tl ridir. Onlar orada b di qalacaqlar. Allah onlardan raz d r, onlar da Allahdan. Bu mükafat R bbind n qorxanlar üçündür! Etdikl ri saleh m ll rin v iman n mükafat b di qalacaqlar n im c nn tl ridir. z-z lz l (Z lz l ) sur si 1 - Yer özün m xsus bir idd tl l rz y g lib titr y c yi zaman; Yer böyük t kanla titr dikd üz rind olanlar darmada n ed r. 2 - Yer öz yükünü ç xard b ataca zaman; kinci d f Sura üfürüldükd yer daxilind olan ölül ri ç xardacaqd r. 3 - nsan: Buna n olub? dey c yi zaman Yerin bu davran ndan t ccübl n n insan: "n üçün yer titr yib öz yükünü k nara at r?" dey sual ver c kdir. 4 - M hz o gün yer öz hekay tini söyl y c kdir O gün yer onun üz rind ba ver n xeyir v r haqq nda m lumat ver c kdir. Uca Allah yeri dindirib b nd l rin ahid ed c k. 5 - Çünki ona s nin R bbin v hy etmi dir! ki, öz ahidliyini etsin, dan s n. 1 slam sözünün m nas t slim olmaq dem kdir. Bütün s mavi kitablar Allaha t slim olma a ça rm v tövhidi t bli etmi dir. Bu bax mdan bütün s mavi dinl ri t hrif olunmadan önc islam adland rmaq olar. (t rc.) 13

15 6- O gün insanlar m ll rinin özl rin göst rilm si üçün d st -d st ç xacaqlar! Q birl rind n ç x b d st -d st m h r meydan na do ru ged c kl r. B zil ri sa t r f, b zil ri is, sol t r f yön l c kl r. Onlar öz m ll rinin ahidi olmaq üçün m h r meydan na topla acaqlar. 7 - Kim z rr q d r yax i görmü dürs, onu gör c kdir. Dünyada etdiyi bu yax m lini kitab nda v ya yani kild gözü il görüb sevin c kdir. 8 - Kim d z rr q d r pis i görmü dürs, onu gör c kdir. Etdiyi pis m lin müqabilini alacaqd r. Z rr, qaranl q yerd gün üalar alt nda görs n n x rda d n cikl rdir. l-adiyat (Qaçan atlar) sur si 1 - And olsun töv üy -töv üy qaçan atlara; Bu atlar mücahidl ri döyü meydan nda Allaha v R suluna (Ona Allah n salavat v salam olsun) qar müharib ed n dü m nin üz rin aparan atlard r. 2 - And olsun q lc m qoparan atlara; Sür tl qaçan at n nal da lara d ydikd q lc m ç xardan atlara and olsun. 3 - And olsun sübh ça hücum ed n atlara; 4 - And olsun o vaxt toz-duman qopardan atlara; Döyü zaman dü m ni toza bo an atlara and olsun. 5 - Sonra da onunla d st y t pin n atlara ki, 6 - nsan öz R bbin qar çox nankordur. 7 - V o özü d buna ahiddir. nsan özünd biruz ver n lam tl rl özünün nankorlu una v küfrün ahidlik edir. 8 - H qiq t n insan, var-dövl t çox h risdir! Bu yolda özünü ölüm d atar. 14

16 9 - M g r o bilmirmi ki, q birl rd olanlar ç xard laca ; Tövhid v qid m cmu si 10 - Ür kl rd olanlar a kar edil c yi zaman. Ür kl rd olan xeyir v r a kara ç xacaq H min gün R bbi onlar x b rdar ed c kdir! nsan bilm lidir ki, onlar dirild c k Allah onlar n n etdikl rind n x b rdard r. Onlar n etdikl ri m ll rin heç biri Ondan gizli qalan deyil v h r k s öz m linin müqabilini alacaqd r. Onlar bunu d rk etdikd n sonra mal-dövl t sevgisi onlar R bbin ükür etm kd n, ibad td n v yax m ll rd n yay nd rmamal d r. l-qari (Ür kl ri d h t salan qiyam t) sur si 1 - Ür kl ri d h t salan qiyam t! Ür kl ri d h t salan, yaxud Allah n dü m nl rini qorxudan m nas n ver n " l-qari " sözü qiyam tin adlar ndan biridir. 2 - N dir qiyam t?! 3 - S n n bilirs n ki, n dir qiyam t?! 4 - O gün insanlar k p n k kimi trafa s p l n c k; O günün d h tind n hara getdikl rini bilm yib, h rat kimi trafda dola acaq v sonra m h r meydan na g l c kl r. 5 - Da lar is, didilmi yun kimi olacaqd r! 6 - T r zisi a r g l n kims, Uca Allah insanlar n sor u-sualdan sonrak v ziyy tini v sf edir. O gün insanlar iki qrupa bölün c kl r. Yax m ll ri pis m ll rini üst l yib t r zisi a r g l n 7 - Xo güz ran içind olacaq! Ona raz qalaca h yat, c nn t veril c kdir. 8 - T r zisi yüngül g l n kims nin is, 9 - M sk ni (anas ) Haviy olacaqd r! Onun m sk ni c h nn m olacaqd r. Uca Allah bu ay d c h nn mi ana olaraq v sf etmi dir. U aq anas n n yan na 15

17 qay td kimi, o da c h nn m qay dacaqd r. C h nn m d rin v qay d yeri oldu u üçün haviy adland r lm d r S n n bilirs n ki, o Haviy n dir?! Çünki bu qeyri adidir O çox q zmar bir at dir! Ondan q zmar at yoxdur. t-t kasur (Çoxluqla öyünm ) sur si 1 - Çoxluq il öyünm k sizi o q d r irnikl ndirdi ki, Mal-dövl t, o ulu aq art rmaq v bu çoxluqla öyünm k sizi Allaha ita td n v axir t m lind n yay nd rd. 2 - H tta q birl ri ziyar t etdiniz. Ölüm sizi haqlad, siz is, h l d bu kökd siniz. 3 - Xeyr! Siz mütl q bil c ksiniz! 4 - Xeyr, xeyr! Siz mütl q bil c ksiniz! Uca Allah bel l rini mal-dövl t toplamaqdan ç kindirir v bildirir ki, onlar qiyam t günü bu m ll rinin aqib tini bil c kl r. 5 - Xeyr, g r tam y qinlikl bils ydiniz! g r siz dünya mal n y qinlikl toplad n z kimi hara getdiyinizi d tam y qinlikl bils ydiniz, mal-dövl t h risliyind n v t k bbürlülükd n uzaq olard n z. Bunlar sizi Allaha ibad td n yay nd rmazd. 6 - Siz, o C h nn mi mütl q gör c ksiniz! 7 - B li, siz onu mütl q öz gözünüzl gör c ksiniz! Y qinlik hasil ed n bax la o c h nn mi gör c k, mü ahid ed c ksiniz. 8 - Sonra da h min gün nem tl r bar sind mütl q sor u-sual olunacaqs n z! Sizi axir t üçün haz rl q görm kd n yay nd ran dünya nem tl ri bar sind soru ulacaqs n z. O gün ya ad n z minamanl q, s hh t, bo vaxt, dadl qidalar, içkil r, susuzluq an nda içdiyiniz s rin su, kölg sind dinc ldiyiniz kölg likl r v ba qa nem tl r bar sind soru ulacaqs n z. 16

18 l- sr (Z man ) sur si Tövhid v qid m cmu si 1 - And olsun sr! Uca Allah sr and içir. sr z man dem kdir. Z man y and içm yin hikm ti onu yaradan n qüdr tinin v tövhid layiq olmas n n h miyy tin gör dir. Ötüb keç n gec v gündüz, qaranl q gec v i ql gün, canl lar n varl, sa olanlar n i i-gücü v ba qa bu kimi aç q-a kar sübutlar buna d lal t edir. Muqatil adl alim is deyir ki, ay d sr namaz n n vaxt na and içilir. 2 - nsan ziyan içind dir? flasa u ray r. 3 - Yaln z iman g tirib yax m ll r ed n, bir-birin haqq tövsiy ed n v s bri tövsiy ed n kims l rd n ba qa! Onlar ita t layiq olan haqq birbirin tövsiy ed rl r. Bu haqq Allaha iman, tövhid etiqad, Allah n mr etdikl rinin icras, qada alar n n t rk edilm sidir. H mçinin onlar günahlara qar s birli olma, f rz ibad tl ri yerin yetirm yi v Onun ac l q zaq d rin s br etm yi bir-birin tövsiy ed rl r. l-hum z (Qeyb tçi) sur si 1 - Üz t n vuran v qeyb t ed n h r k sin vay hal na! 2 - O kims ki, mal y b onu dön -dön sayar. Onun t n v qeyb t etm sinin s b bi toplad mal-dövl tl öyünm si, özünü üstün hesab edib ba qalar n alçaltmas d r. 3 - V el z nn ed r ki, mal-dövl ti onu b di ya adacaqd r. Mal-dövl t o q d r h risdir ki, el bil mal-dövl ti ona b di h yat ver c kdir. Heç ölümünün sonras n fikirl mir. 4 - Xeyr! O mütl q Hüt m y at lacaqd r! Amma heç d onun dü ündüyü kimi deyil. O v toplad mal-dövl t alovlu c h nn m at lacaqd r. 5 - S n n bilirs n Hüt m n dir?! 17

19 6 - O, Allah n yanar odudur. 7 - El bir od ki, ür kl ri yand r b-yaxar. Onun istisi q lbl ri bürüy r, m hv ed r. Çünki q lb x bis v m kirli niyy tl rin, t k bbürlük, alçaql q kimi pis xlaq n topland yerdir. 8 - O, bel l rinin üzün qapan b kilidl n c kdir. Onlar heç vaxt oradan ç xa bilm y c kl r. 9 - Onlar hündür sütunlara ba lanm olacaqlar! Muqatil deyir: "C h nn min qap lar üzl rin ba lanacaq v d mir m ftill rl b rkidil c kdir. Bu qap lar bir daha n aç lacaq, n d onlar n yan na kims gir c k". l-fil (Fil) sur si 1 - M g r R bbinin fil sahibl rin n l r etdiyini görm dinmi?! Fil sahibl ri h b i xaçp r stl rd n ibar t bir tayfa idi. Onlar Y m n torpaqlar na hakimlik edirdil r. Onlar K b ni y xmaq fikrin dü üb, M kk y yolland lar. M kk y yax nla anda uca Allah sur d deyil n qu lar gönd rib onlar m hv etdi. Bu bir möcüz idi. Bu hadis Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) pey mb rliyind n q rx il önc olmu du. Pey mb rlik veril nd h min hadis nin b zi ahidl ri h l sa idil r. 2 - M g r onlar n hiyl sini bo a ç xartmad m?! Uca Allah onlar n K b ni da tmaq niyy tini özl rini h laka aparan bir hiyl etdi. 3 - Onlar n üstün qatar-qatar qu lar gönd rdi. Bu qara r ngli qu lar d niz t r fd n qatar-qatar g lirdil r. H r bir qu özü il üç d d da : ikisini aya nda, birini is dimdiyind - g tirirdi. Da d ydiyi h r eyi m hv edirdi. 4 - Onlara bi mi gild n düz lmi da lar at rd. T fsirçil r deyirl r ki, bu c h nn m odunda bi mi palç q da lar idi. Da lar n üz rind qo unda olanlar n ad yaz lm d. Da kim d ys ydi, o adam çiç k x st liyin tutulurdu. Da lar m rcim kd n böyük, noxud kimi idi. 18

20 5 - Onlar yeyilmi kin yarpa na dönd rdi! Heyvanlar n yeyib ayaq alt na sald qlar, yaxud heyvanlar n yax s n yeyib, çör-çöpünü saxlad qlar kin b nz yirdil r. l-qurey sur si Bu sur l- ylaf sur si d adlan r Qürey in ülf ti xatirin Onlara q v yay s f rini müy ss r edilm si xatirin. Qurey lil r iki istiqam td ticar t yola dü rdil r. Q da isti ölk olan Y m n, yayda is, soyuq ölk olan ama ged rdil r. Qurey in dolan ticar td n idi. g r bu iki ticar t yolu olmasayd, onlar n i i çox ç tin olard. H mçinin K b nin xidm tind durmaqla özl rin himay qazanmasayd lar, onlar n bu i l ri idar etm si imkans z olard. Ay nin m nas budur: bir halda ki, Allah t al onlar n ticar t yollar n asanla d r b, onda onlar da ibad ti yaln z Allaha s rf etsinl r Bu evin R bbin ibad t etsinl r! Uca Allah bildirir ki, l-h r m evinin sahibi Odur. Çünki onlar n ibad t etdikl ri bütl r var idi. Uca Allah is, Özünü bu bütl rd n pak tutub, onlara xitab etdi. Ax onlar Allah n bu evi il dig r r bl rd n daha r fli idil r O Allah ki, onlar acl qdan qurtar b yem k verdi v onlara qorxudan sonra min-amanl q b x etdi. ki ticar t yolunu açmaqla onlar m ruz qald qlar amans z acl qdan xilas etdi. Onlar Allah n evi K b nin hörm tin gör bir-birin dü m n k silib, t cavüz ed n r bl rin t hlük sind n k nar idil r. Vaxtil K b y fill rl hücum ed n H b il rin t hlük sind n d onlar qorumu du. l-m un (x rda-xuru ) sur si 1. - Dini yalan hesab ed ni gördünmü? Haqq-hesab gününü yalan hesab ed ni gördünmü? 19

21 2. - O el adamd r ki, yetimi it l yib qovar. g r s n ona fikir vers n, gör rs n ki, o, amans zcas na yetiml rin haqq n ll rind n alar. Cahiliyy t dövrünün r bl ri qad nlara v u aqlara miras pay ay rmazd lar V yoxsulu yedirtm y r b tl ndirm z. Pax ll üzünd n n özünü, n ail sini, n d ba qalar n yoxsullar yedizdirm y r b tl ndirm z Vay hal na o namaz q lanlar n ki, 5. - Onlar öz namazlar ndan qafildirl r; Namazlar na diqq t yetirm z, q ld qlar namaza gör savab ummaz, onu t rk etdikd c zalanacaqlar ndan qorxmazlar. Namaz n vaxt ç xana q d r ondan qafil olarlar Onlar riyakarl q ed r, Q ld qlar namazla ba qalar önünd riyakarl q ed rl r. Yaxud k nardan t rifl nsinl r dey, bütün yax i l ri il insanlar önünd riyakarl q ed rl r V qada an edilm si g r km y n eyl ri qada an ed rl r. r b dilind ki " l-m un" sözü insanlar n günd lik istifad etdikl ri qazan, vedr, v s. kimi yalar, yaxud duz, su v s. bu kimi qida m hsullar n n ad d r. B zi t fsirl rd is, bu sözün m nas z kat qada an ed nl r m nas nda aç qlan r. l-kövs r (bol xeyir) sur si 1 H qiq t n, Biz s n Kövs r b x etdik! Kövs r c nn td axan çay n ad d r. Bu çay uca Allah n Pey mb rin v ümm tin verdiyi nem tdir. 2 Ona gör d R bbin üçün namaz q l v qurban k s! Q l nmas mr olunan namazlar f rz namazlard r. nsanlar Allahdan ba qas üçün namaz q l r, qurban k sirdil r. Allah Pey mb rin mr edir ki, onun namaz v qurban s rf Allah üçün olmal d r. Qat d, ta v krim kimi t fsir aliml ri deyirl r: "Ay d bayram namaz v qurbanl qda k sil n qurbanlar n z rd tutulur". 3 S nin dü m ninin özü sonsuzdur! S n nifr t ed n v dü m n k sil n o kims öldükd n sonra, heç yerd ad ç kil n deyil. Pey mb rin o lan övladlar ndan biri v fat etdikd mü rikl rd n kims "Muh mm d sonsuzdur" demi di. Sur d bu s b bl nazil olmu du. 20

22 l-k firun (Kafirl r) sur si Tövhid v qid m cmu si 1 - De: Ey kafirl r! Bu sur nin nazil olma s b bi budur: Kafirl r Pey mb r dedil r ki, s n bir il bizim ilahlar m za ibad t et. Biz d s nin ilah na bir il ibad t ed k. Uca Allah is, ona bel dem yi mr etdi: 2 - M n sizin ibad t etdikl riniz ibad t etm r m! Y ni m n, sizin bütl r ibad t etm k t klifinizi q bul ed bilm r m. Sizin ilahlar n za ibad t etm r m. 3 - Siz d m nim ibad t etdiyim ibad t etm zsiniz! Siz d irk v küfr iç risind batd n z halda m nim ibad t etdiyim Allaha ibad t ed n deyilsiniz. 4 - M n sizin ibad t etdikl riniz ibad t ed n deyil m! Heç g l c k günl rd d m n, sizin ibad t etdikl riniz ibad t etm y c m. 5 - Siz d m nim ibad t etdiyim ibad t ed n deyilsiniz! N vaxta q d r ki, küfr v irk edir, bütl r tap n rs n z, bundan sonra da m nim r bbim ibad t ed bilm y c ksiniz. Çünki mü rikin v kafirin Allaha etdiyi ibad ti r dd olunar. B zi t fsirçil r deyirl r ki, ay l rin t krar edilm si t kid xarakteri da y r. Bununla kafirl rin ist kl rinin üz rind n x tt ç kilir ki, Pey mb r sizin bu t klifinizi q bul ed n deyil. 6 - Sizin öz dininiz var, m nim d öz dinim! g r siz öz dininizd n raz s n zsa, m n d öz dinimd n raz yam. Sizin irk dolu dininiz özünüz qals n, onun m n d xli yoxdur. M nim tövhid prinsipli dinim is m n yet rlidir. Onun bir nöqsan yoxdur ki, m n sizin dininiz üz tutum. n-n sr (Z f r) sur si Bu sur vidala ma ad il d adland r l r. bn Abbas(Allah ondan da atas ndan da raz olsun) deyir ki, Allah n köm yi v z f r g ldiyi zaman; ay si nazil olanda Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) dedi: "Art q ölüm x b rim g ldi!" 21

23 1 Allah n köm yi v z f r g ldiyi zaman; Ey Muh mm d, s n dü m n olan Qurey qar Allah n köm yi g ldikd v M kk h ri f th edildikd, 2 - nsanlar n d st -d st Allah n dinin daxil olduqlar n gördüyün zaman, Bu hadis d n sonra q bil l r bir-birinin ard nca islam q bul edirdil r. Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) M kk ni f th etdikd r bl r bel deyirdil r: " g r Muh mm d bir zamanlar Allah n d st yi il fill rd n qorunmu l-h r m halisin qalib g libs, dem k o, haqq yoldad r. Bundan sonra siz ona qalib g l bilm y c ksiniz". g r vv l t k-t k islam q bul edirdil rs, bundan sonra d st -d st islama daxil olurdular. H tta bir q bil bütünlükl islama daxil olurdu. 3 - R bbini h md-s na il t qdis et v Ondan ba lanma n dil. H qiq t n O, tövb l ri q bul ed ndir! Allah s n a l na g lm y n bir nem ti verdikd t ccübünd n Allah nöqsanlardan v eyibl rd n pak tut, s n veril n z f r v d st -d st insanlara gör Allaha h md et. Allaha t vazökarl q göst rib, öz m lini az görüb, ba lanma n dil. Allah is, Ona tövb ed nl ri ba layan, tövb l rini q bul ed ndir. Buxari v dig r h dis aliml ri bn Abbas n (Allah ondan da atas ndan da raz olsun) bu sur haqq nda bel dediyini r vay t edirl r: "bu sur Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) c lini bildir n sur dir. Allah ona c linin çatmas n x b r etmi dir". c linin çatmas n bildir n ay budur: Allah n köm yi v z f r g ldiyi zaman; R bbini h md-s na il t qdis et v Ondan ba lanma n dil. H qiq t n O, tövb l ri q bul ed ndir! l-m s d (xurma lifi) sur si 1 - bu L h bin ll ri qurusun, qurudu da! Onun ll ri m hv olsun. Bu dua h yata keçdi v onun ll ri qurudu. bu L h b Pey mb rin (Ona Allah n salavat v salam olsun) misi idi. Onun ad bdül Üzz idi. 2 - Ona n mal-dövl ti fayda ver c k, n d qazand. Y d mal-dövl t, qazand an- öhr t ona üz ver n müsib ti v Allah n zab n d f ed bilm di. 22

24 3 - O, alovlu at gir c kdir. O, odlu-alovlu c h nn m dü c k, d risi yanacaqd r. Ax bu c h nn m odudur. 4 - Onun odun da yan övr ti d h mçinin! Arvad da odlu-alovlu c h nn m at in dü c k. Arvad Ummu C mil bint H rb idi. O, bu Sufyan n bac s idi. Bu qad n Pey mb r (Ona Allah n salavat v salam olsun) ziyy t verm k üçün onun keçdiyi yola gec vaxt tikan s p rdi. 5 - Onun bo az nda xurma lifind n hörülmü ip olacaqd r! Onun l lc vahiratdan boyunba s var idi. O deyirdi ki, Lat v Üzz ya and olsun bunu Muh mm d qar mübariz aparma a x rcl y c m. Qiyam t günü boyunba v zin boynuna ip tax lmas onun layiqli c zas d r. l- xlas (Yaln z Allaha m xsus olan sif tl r) sur si 1 - De: O Allah birdir; Mü rikl r, "Ey Muh mm d, R bbinin n siln cab tini söyl " dedikd bu sur nazil oldu. Sur nin m nas budur: g r siz, Allah n n sil-n cab tini bilm k ist yirsinizs, O Allah birdir, t kdir, riki yoxdur. 2 - Allah möhtac deyildir! Ay d deyil n " s-sam d" sif ti ehtiyaclar ünvanlanan m nas ndad r. Y ni möhtaclar n ehtiyaclar n öd m y qadir oldu u üçün Ona üz tuturlar. bn Abbas (Allah ondan da atas ndan da raz olsun) deyir: " s-sam d a al kamil olan a a, z m tind kamil olan sahib, mülayimlikd kamil olan h lim, varl l qda kamil olan niyy, gücünd kamil olan cabbar, elmind kamil olan alim, hikm tind kamil olan h kimdir. Bu, Allaha xas olan sif tl rdir v heç k sin bunda haqq yoxdur." 3 - O, n do mu, n d do ulmu dur! Onun övlad olmam, n d Özü kimd ns olmam d r. Çünki ona b rab r olacaq heç n yoxdur. H mçinin Ona yoxlu u nisb t etm k mümkün deyil. Do ulan is, do ulmadan önc yox idi. Y ni Allah n atas yoxdur ki, ona da nisb t olunsun. Qat d deyir: "Mü rik r bl r deyirdil r ki, m l kl r Allah n q zlar d r. Y hudil r is deyirdil r ki, Üzeyir 23

25 Allah n o ludur. Xaçp r stl r is deyirdil r ki, sa M sih Allah n o ludur. Uca Allah O, n do mu, n d do ulmu dur! ay si il bütün bu iddialar yalanlad ". 4 - Onun heç bir tay -b rab ri d yoxdur! Heç k s Ona b rab r v ya ox ar ola bilm z. Heç k s onun kamillik sif tl rin rik ç xa bilm z. l-f l q (Sübh) sur si 1 - De: P nah apar ram sübhün R bbin! Ay nin m zi budur ki, g r Allah t al bütün dünyan gec nin zülm t qaranl ndan i a qovu durma a qadirdirs, dem k, ona p nah aparan v s nan insan qorxdu u r v fitn d n qoruma a da qadirdir. 2 - Yaratd qlar n n rind n; Allah n yaratd h r bir m xluqun rind n Ona s n ram. 3 - Zülm t bürünm kd olan gec nin rind n; Gec dü nd y rt c heyvanlar v h ratlar yuvas ndan ç x r. r m xluqatlar f sad v r tör tm y t l sir. 4 - Düyünl r üfür n qad nlar n rind n; Sehrbaz, cadug r qad nlar n rind n Allaha s n ram. Çünki ad t n bu i l qad nlar m ul olur, cadu ed rk n düyün ba lay b ona üfürürl r. 5 - V bir d, h s d aparan zaman h s d ç k nin rind n! H s d Allah n qar t r f verdiyi nem tin onun lind n ç xmas n arzulamaqd r. n-nas ( nsanlar) sur si 1 - De: P nah apar ram insanlar n R bbin ; nsanlar n R bbi, onlar yaradan, i l rini idar ed n v ya amlar n islah ed ndir. 24

26 2 - nsanlar n ixtiyar sahibin ; Kamil mülk v güclü hakimiyy t Ona m xsusdur. 3 - nsanlar n tanr s na; lah m buddur. Mülk sahibi ilah ola v ya olmaya bil r. Bu ay d is, uca Allah bildirir ki, l- lah ad Ona m xsusdur. Heç k sin bu ada rik olma a haqq yoxdur. 4 - V sv s ver n, qaç b gizl n n eytan n rind n- Allah n ad zikr olunanda eytan qaç b gizl n r, kiçil r. Allah n ad zikr olunmad qda is böyüy r, v sv s si artar. 5 - O eytan ki, insanlar n ür kl rin v sv s sal r, V sv s eytan n özün ita t ça rd insan n q lbin ötürdüyü s si e idilm y n gizli d v tidir. Sonra uca Allah v sv s ver nl rin iki qrupa ayr ld qlar n bildirir. Bir qrup insanlardan, dig ri is, cinl rd n ola bil r. 6 - Cinl rd n d olur, insanlardan da! Cinl rd n olan eytan insanlar n q lbin v sv s verir. nsanlardan olan eytan da q lb v sv s verir. Amma özünü n sih tçi, can yanan cildin sal r. Bel likl o, n sih t kimi göst rdiyi sözl rini eytan n v sv s si kimi insan n ür yin sal r. B zi t fsirl rd is deyilir ki, blis insanlar n ür kl rin v sv s verir. bn Abbas (Allah ondan v atas ndan raz olsun) deyir: "Do ulan h r bir u a n q lbind v sv s olar. g r o, Allah zikr ed rs, v sv s bo ular, zikrd n qafil olarsa, v sv s i dü r". eytan n v sv s sind n Allaha s n r q. 25

27 26 Tövhid v qid m cmu si

28 Dind Üç sas Mü llif: eyxülislam Muhamm d bin bdülvahhab 27

29 XÜTB TÜL-HAC H md ancaq Allaha m xsusdur. Ona h md edir, Ondan köm k v ba lanma dil yirik. N fsl rimizin rind n, m ll rimizin pisliyind n Ona s n r q. Allah kimi do ru yola yön ld rs, onu o yoldan azd ran tap lmaz, kimi d azd rarsa, onu do ru yola yön ld n tap lmaz. Allahdan ba qa ilah olmad na ahidlik edir m. O, T kdir v riki yoxdur! ahidlik edir m ki, Muh mm d Onun qulu v elçisidir! Ey iman g tir nl r! Allahdan Ona layiq olan t rzd ç kinin v ancaq müs lman oldu unuz halda ölün! (Ali- mran, 3/102). Ey insanlar! Sizi t k bir candan x lq ed n, onun özünd n zövc sini yaradan v onlardan da bir çox ki i v qad n tör dib yer üzün yayan R bbinizd n qorxun! Ad il bir-birinizd n cürb cür eyl r ist diyiniz Allahdan v qohumluq laq l rini k sm kd n ç kinin! H qiq t n, Allah siz n zar t edir (Nisa, 4/1). Ey iman g tir nl r! Allahdan qorxun v do ru söz dan n ki, O, m ll rinizi islah etsin v günahlar n z ba las n. Kim Allaha v Onun Elçisin ita t ets, böyük bir u ur qazanar ( hzab, 33/70-71). Daha sonra, Pey mb rimiz Muh mm d (ona Allah n salavat v salam olsun!) buyurmu dur: H qiq t n, sözl rin n do rusu Allah n k lam, yollar n n xeyirlisi Muh mm din (ona Allah n salavat v salam olsun!) yoludur. m ll rin n pisi 28

30 is sonradan uydurulanlard r. Sonradan uydurulub din g tiril n h r m l bid t, h r bid t yolundan sapma v sapma da c h nn mlikdir *. MÜ LL F N H YATI M h mm d ibn bdülv hhab t-t mimi n-n cdi ( ), Riyad h rin yax n Uyeyn adl m nt q d do ulmu dur. lk t hsilini öz h rind alm d r. Atas ndan H nb li fiqhini, t fsir v h dis öyr nmi dir. On ya nda olark n Quran art q zb rl mi di. H cc ziyar ti üçün M kk y getmi v oradan da elm öyr nm k üçün M din y yollanm d r. M din d mü llimi M h mm d H yat s-sindinin m clisind elm öyr nm y ba lam v mü llimind n xeyli yararlanm d r. Sindi, Buxari S hihin ha iy 2 yazanlardan idi. M din d n Uyeyn y qay td qdan sonra 1724-cü ild raqa getmi dir. B sr, Ba dad v Mosul aliml rind n elm öyr nmi dir. M cburiyy t qar s nda B sr d n ayr laraq hsaya, oradan da atas n n hakim oldu u Hureymilaya getmi v 1730-cu ild slama d v t ba lam d r. Lakin hsa miri Urayir ibn Düseyn eyxin d v t f aliyy tini qada an etm si üçün Uyeyn mirin m ktub gönd rmi di. eyx miri ç tin v ziyy t salmamaq üçün Uyeyn d n ç xd. S udun o ullar n n idar etdikl ri m rk z olan Diriyy y yola dü dü ci ild M h mm d ibn Suveylim l-ureyninin evin qonaq g ldikd t l b l r onu böyük hörm tl qar lad lar. M h mm d ibn bdülv hhab çox z kal v igid bir insan idi. Diriyy d 1791-ci ild R bbin qovu mu dur. * Muslim (867), N sai, (3/188). 2 Ha iy - h r hans mü llifin kitab n n m zmununu öz ifad l ri v izahlar il yazan adam. T rc. 29

31 M h mm d ibn bdülv hhab a a dak aliml rin yolu il getmi dir: - hm d ibn H nb l - eyxülislam bn Teymiyy - bn Qeyyim l-cövziyy SAS DÜ ÜNC L R - M h mm d ibn bdülv hhab t hsil ald vaxtlarda H nb li m zh bin üstünlük verirdi. Ancaq fitvalar nda ba qa bir d lili daha üstün hesab etdikd, m zh binin ksin fitva verirdi. - Qurani K rim v Sünn y qay d n z ruri olmas na t kid edirdi. qid m s l l rind Quran v Sünn d h qiqi v aç q d lil tapmay nca h r hans bir n z r nöqt sinin q bul edilm m yi üçün s y göst rirdi. - D lili ba a dü r k h r k t ed n hli Sünn v camaat n üsulunu (metodunu) sas götürdü. - Tövhid m fhumunun t mizl nm sini ist y r k müs lmanlar n s ad t srind ki dövrün t l bl rin riay t etm l rini arzulay rd. - Allah n Özün dair bildirdiyi, Elçisinin (ona Allah n salavat v salam olsun!) t sbit etdiyi ad v sif tl rini b nz tm d n, onlara keyfiyy t verm d n, yozma etm d n t sbit etm k z ruriyy tind t kid edirdi. - eyx cihad n f rz olmas n canland rmaq üçün ölk l ri f th edib mübariz ni geni l ndir n v insanlar n batd irki aradan qald ra bil n bir n z r nöqt si t r fdar idi. - C hal t v geril m üzünd n o zaman yay lm bid t v xurafatlar n tezlikl aradan qald r lmas t r fdar idi ki, ba l calar a a dak lard r: 30

32 a) Möht r m s hab l rd n Dirar ibn zvar n q bri oldu u say lan yer ziyar tgaha çevrilmi di. Müs lmanlar n müxt lif ehtiyaclar n n onu ziyar t etm kl yerin yetirilm si; b) Ox ar m qs dl rl bu Dücar v Tarfiyy deyil n a aclar n ziyar t edilm si; c) Zeyd ibn l-x ttaba aid oldu u söyl n n bir qübb il mirin q z n n ma aras deyil n yerin köm k umulan yerl r kimi q bul edilm si; ç) Q birl rin üstünd tikilil r sal nmas, damla örtülm si, ( lam tl rl ) tan d lmas v ba qa bid t olan i l rin görülm si. d) Sufi t riq tl rinin ifratç l v vv ll r olmayan eyl ri din daxil etm l ri. ) Bir m s l nin d lill rini bilm d n onun Allah n dinin aid edilm si. e) Quran n ayd n d lill rini bir k nara qoyub, onun müt abeh 3 k lm l rinin d lil kimi göst rilm si. f) Allah n Elçisinin (ona Allah n salavat v salam olsun!) r fli h disl rind halal v haram ayd n kild göst rdiyin v bunlar n ikisinin aras nda m s l l rin oldu unu bildirm sin baxmayaraq, bu qaydalara diqq t yetirm d n h r m s l haqq nda q ti q rar ç xar lmas. M h mm d ibn bdülv hhab irkin növl ri v d r c l ri haqq nda a a dak lar bildirmi dir: 1. Böyük irk Allahdan ba qas na ibad t, müraci t v ita t etm kdir. 2. Kiçik irk riyad r. 3 Qurani K rimd m nas qapal, bir çox anlamlar ks etdir bil n, t fsirind ç tinlik ç kil n ay v k lm l r. T rc. 31

33 3. Gizli irk Mömin bu cür irk özü d bilm d n düçar ola bil r. Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!) bel buyurmu dur: Bu ümm td olan irk qara qar qan n gec qaranl nda qara qaya üstünd yeri ind n d s ssizdir. MÜ LL F N S RL R ND N B Z L R 1. Tövhid kitab 2. K f ubuhat 3. Dind üç sas 4. Muxtasarus Siratinn b viyye 5. Muxt s ri nsaf 6. rhul-k bir fil-fikhi 7. Nas hatul-muslimin bi hadisi Hatemil-Murs lin 8. Kitabul-K bair 9. Adabul-Me yi las-salat 10. Usulul- man 11. Muxt s r Zadul-M ad 12. Muxt s r S hihi Buxari 13. M sailul-cahiliyy 14. l- stinbatu-min l Kuran (2 cild) 15. hadisul-fit n 32

34 R himli v M rh m tli Allah n ad il Möht r m oxucu! D ND ÜÇ SAS Tövhid v qid m cmu si Allah s n r hm etsin! Onu da bilm lis n ki, müs lmanlar n a a dak dörd m s l ni öyr nm si onlar üçün f rzdir 4. BU DÖRD M S L : 1. Elm - d lill rl Allah, Onun pey mb rini tan maq v slam dinini bilm kdir. 2. m l bu elm riay t etm kdir. 3. D v t insanlar Allaha ça rmaqd r. 4. S br d v t zaman yaranacaq ziyy tl r dözm kdir. Buna sübut Uca Allah n a a dak k lam d r: And olsun ax am ça na! H qiq t n, insan ziyan iç risind dir. Yaln z iman g tirib yax i l r gör nl r, bir-birin dal tli olma m sl h t gör nl r v bir-birin s birli olma m sl h t ed nl r istisnad r ( sr, 103/1-3). mam afii (Allah ona r hm t etsin!) demi dir: g r Allah (c.c.) qullar na bu sur d n ba qa bir d lil nazil etm s ydi, bu onlara kifay t ed rdi. Elm söz v m ld n vv l g lir. Bu deyil n d lil Uca Allah n a a dak ay sidir: mam Buxari (Allah ona r hm t etsin!) is bel deyir: (Ya R sulum!) Bil ki, Allahdan ba qa heç bir ilah yoxdur. (Ondan) h m öz günahlar n n, h m d mömin ki il rin v qad nlar n 4 Y ni, vacibdir. T rc. 33

35 ba lanmas n dil.... (Muh mm d, 47/19) Uca Allah bu ay sind söz v m ld n önc elmin z ruriliyini b yan etmi dir. Bilm k laz md r ki, h r bir müs lman ki i v qad n n a a dak üç m s l ni bilm si v ona uy un m l etm si f rzdir. Birincisi. Bizi Allah yaratm d r. O, biz ruzi vermi dir. Bizi özba na qoymam v biz pey mb r gönd rmi dir. H min pey mb r ita t edib göst ri l rin m l ed n C nn t daxil olar, ona asi olan is C h nn m vasil olar. Uca Allah bel buyurur: H qiq t n, Biz Firona elçi gönd rdiyimiz kimi, siz d ahidlik ed c k elçi gönd rdik. Firon elçiy asi oldu. Biz d onu idd tli bir zabla yaxalad q (Muzz mmil, 73/15,16). kincisi. Uca Allah, Ona ibad td rik qo ulmas na, ist r o, yax n m l k olsun, ist rs d gönd rilmi elçi, sla raz olmaz. Buna Uca Allah n: übh siz ki, m scidl r Allah nd r. Yaln z Allaha ibad t edilm lidir! (Cinn, 72/18) ay si d lildir. Üçüncüsü. T k Allaha ibad ti yaln z Ona m xsus sayaraq Allah n Elçisin (ona Allah n salavat v salam olsun!) ita t ed n h r bir insan n, n yax n zizi d olsa bel, Allaha v Elçisin (ona Allah n salavat v salam olsun!) qar ç xan bir xsl dostluq etm si yolverilm zdir. Uca Allah bel buyurur: Allaha v Axir t günün iman g tir n el bir camaat tapa bilm zs n ki, onlar Allaha v Onun Elçisin dü m n olanlarla öz atalar, o ullar, qarda lar, qohum- qr balar olsalar bel - dostluq etsinl r. Allah onlar n q lbin iman salm v onlar Öz t r find n bir ruhla d st kl mi dir. Allah onlar a aclar alt ndan çaylar axan C nn t ba lar na daxil ed c kdir. Onlar orada b di qalacaqlar. Allah onlardan raz d r, onlar da Allahdan raz d rlar. Onlar Allah n firq sind ndirl r. H qiq t n, m hz Allah n firq sin daxil olanlar nicat tapanlard r (Mucadil, 58/22). 34

36 Qoy Allah s ni Ona ita t etm y yön ltsin! H qiq t n, H niflik (Tövhid dini) brahim pey mb rin (.) dinidir. Bu s nin Allaha qullu u yaln z Ona m xsus edib ibad t etm yin üçündür. Allah bunu bütün insanlara mr etmi, onlar m hz bu m qs dl yaratm d r. Buna gör d Uca Allah bel buyurur: M n cinl ri v insanlar ancaq M n ibad t etm k üçün yaratd m (Zariyat, 51/56). Burada...ibad t etm k... ifad si t kl dirm k m nas n verir. Uca Allah n n böyük mri Tövhiddir. Y ni, t kc Allah n ibad t layiq oldu unu q bul etm kdir. Onun qada an etdiyi eyl rin n böyüyü is irkdir. irk, Allahla birlikd bir ba qas na dua etm kdir. Buna d lil Uca Allah n a a dak ay sidir: Allaha ibad t edin v heç bir eyi Ona rik qo may n!.. (Nisa, 4/36). g r kims s nd n: nsana bilm si f rz olan üç sas m s l n l rd n ibar tdir? dey soru sa de ki, qulun R bbini, pey mb ri Muh mm di (ona Allah n salavat v salam olsun!) v slam dinini tan mas ndan ibar tdir. g r R bbin kimdir? deyils, de ki, R bbim, m ni v bütün al ml ri nem til b sl y n Allahd r. O m nim lah md r (m budumdur). Ondan ba qa lah (m bud) tan m ram! Buna d lil Allah n a a dak ay sidir: H md olsun al ml rin R bbi Allaha (Fatih, 1/2). Allahdan ba qa n varsa yarad lm d r. M n d o m xluqlardan (yarad lm lardan) biriy m. g r R bbini n il tan m san? dey soru ulsa: Ay l ri il, yaratd qlar il cavab n ver. Çünki gec d, gündüz d, gün d, ay da R bbimin ay l rind ndir. Yeddi t b q li göy v yeddi t b q li yer v içind ki h r ey Onun yaratd qlar ndand r. Uca Allah bel buyurur: Gec v gündüz, gün v ay Onun d lill rind ndir. g r siz Ona ibad t edirsinizs, onda gün v aya s cd etm yin, onlar yaradan Allaha s cd edin (Fussil t, 41/37). 35

37 Do rudan da, R bbiniz göyl ri v yeri alt günd yaradan, sonra da r ucalan Allahd r. O, gündüzü sür tl t qib ed n gec il örtüb bürüyür. Gün i, ay v ulduzlar mrin tabe ed n d Odur. slind, yaratmaq da, mr etm k d Ona m xsusdur. Al ml rin R bbi Allah n q d r xeyirxahd r ( raf, 8/54). R bb m buddur (y ni, ibad t edil ndir). Buna d lil is uca Allah n a a dak ay sidir: Ey insanlar! Sizi v sizd n önc kil ri yaratm R bbiniz ibad t edin ki, t qva sahibi olas n z. O, sizin üçün yer üzünü dö m, göyü is tavan etdi. Göyd n su endirib onunla sizin üçün növb növ m hsullardan ruzi yeti dirdi. Siz d bunu bildiyiniz halda heç k si Allaha tay tutmay n. ( l-b q r, 2/ 21,22) T fsirçi bn K sir (Allah ona r hm t etsin!) demi dir: Bütün bunlar yaradan ibad t layiqdir.. Allah n yerin yetirilm sini mr etdiyi ibad tl rd n b zil ri bunlard r: slam (Allaha t slim olmaq), iman, ehsan, dua, xof, ümid b sl m k, t v kkül etm k, yön lm k, ç kinm k, mütilik, qorxu, üz tutmaq, köm y ça rmaq, s nmaq, Allahdan gözl n n yard m, qurban k sm k, n zir boyun olmaq v s. Bunlar v ba qalar yaln z Allah üçün edilir. Uca Allah n a a dak ay si buna sübutdur: übh siz ki, m scidl r Allah nd r. Yaln z Allaha ibad t edilm lidir! (Cinn, 72/18). H r hans bir ibad ti Allahdan ba qas na aid ed n mü rik v kafirdir. Uca Allah n a a dak ay si buna d lildir: Kim Allahla yana, haqq nda özünün heç bir d lili olmad ba qa bir ilaha ibad t ed rs, onun c zas n R bbi Özü ver c kdir. übh siz ki, kafirl r nicat tapmazlar! (Muminun, 23/117). 36

38 Allah n Elçisi (ona Allah n salavat v salam olsun!): Dua ibad tin beynidir 5 dey buyurmu dur. Buna sübut uca Allah n a a dak ay sidir: R bbiniz buyurdu: M n dua edin, M n d sizin dualar n z q bul edim! M n ibad t etm yi t k bbürl rin s d rmayanlar C h nn m z lil olaraq gir c kl r! (Mumin, 40/60). XOF: Uca Allah bel buyurur:...möminsinizs, onlardan qorxmay n, M nd n qorxun! (Ali mran, 3/175). ÜM D: Pak v Uca Allah bel buyurur: Kim R bbi il qar la aca na ümid b sl yirs, yax i l r görsün v icra etdiyi ibad tl rind R bbin heç k si rik qo mas n! (K hf, 18/110). T V KKÜL: Uca Allah bel buyurur:... g r möminsinizs, Allaha t v kkül edin! (Maid, 5/23). Bir ba qa ay d is O, buyurur:...kim Allaha t v kkül ets, Allah ona kifay t ed r... (Talaq, 65/3). YÖN LM K, Ç K NM K V MÜT L K Uca Allah bel buyurur:...h qiq t n, onlar yax i l r görm y t l s r, ümid v qorxu il Biz yalvarard lar. Onlar Biz müti qul idil r ( nbiya, 21/90). QORXMAQ: Uca Allah bel buyurur:...onlardan qorxmay n, M nd n qorxun... (B q r, 2/150). 5 bu Davud, Dua bab, 1/

39 ÜZ TUTMAQ Uca Allah bel buyurur:...r bbiniz üz tutun v Ona ita t edin... (Zum r, 39/54). KÖM K D L M K: Uca Allah bel buyurur: Biz yaln z S n ibad t edir v yaln z S nd n köm k dil yirik (Fatih, 1/5). Allah n Elçisi is buyurmu dur: Köm k ist y nd yaln z Allahdan dil 6. ST AZ (SI INMAQ): Uca Allah bel buyurur: De: S n ram insanlar n R bbin, nsanlar n ixtiyar sahibin (Nas, 114/1,2). ST AS (YARDIM ST M K): O vaxt siz R bbinizd n köm k dil yirdiniz. O da: M n siz birbirinin ard nca g l n min m l kl yard m ed c y m - dey duan z q bul etmi di ( nfal, 8/9). QURBAN: Uca Allah bel buyurur: De: übh siz ki, m nim namaz m da, qurban m da, h yat m da, ölümüm d al ml rin R bbi Allaha m xsusdur! Onun heç bir riki yoxdur. M n bel buyurulmu dur v m n müs lmanlar n birincisiy m ( nam, 6/162,163). 6 Tirmizi,

40 Buna Sünn d n d lil kimi, Allah n Elçisinin (ona Allah n salavat v salam olsun!) a a dak h disini göst rm k olar: Allah Ondan ba qas na qurban k s ni l n tl mi dir 7. N Z R Uca Allah bel buyurur: Onlar v d etdikl ri n ziri ver r v v h ti h r yeri sars dacaq Günd n qorxarlar ( nsan, 76/7). K NC QAYDA: SLAM D N N D L LL RL B LM K slam dini tövhidl Allaha t slim olmaq, ita tl boyun ym k, irkd n v irk hlind n uzaq olmaqd r. O (y ni, din), üç sasdan ibar tdir: slam, iman v ehsan. H r sas özlüyünd bölm l r ayr l r. B R NC SAS SLAMDIR slam n be rti var. 1. L ilah ill llah, Muhamm d n r sulallah had tini dem k; 2. Namaz q lmaq; 3. Z kat verm k; 4. Ramazan orucu tutmaq; 5. Allah n beytülh ram n (toxunlmaz evini) h cc etm k. 7 Müslim S hihi, Kitabul- dhiyy (1978), Allahdan ba qas na qurban k sm yin haram olmas bab : (bel qurban) k s ni Allah l n tl mi dir. 39

41 had t d lil uca Allah n a a dak ay sidir: Allah Ondan ba qa tanr n n olmad na ahidlik etdi, m l kl r v elm sahibl ri d ahidlik etdil r. Allah b di olaraq dal tli olmaqdad r. Ondan ba qa ilah yoxdur, Qüdr tlidir, Müdrikdir (Ali mran, 3/18). Bu k lm nin (y ni, L il h ill llah n) m nas t k olan Allahdan ba qa ibad t layiq m bud yoxdur dem kdir. L il h ifad si, Allahdan ba qa ibad t olunanlar inkar etm k, " ll llah" ifad si is, bad tin t kc Allaha aid olmas n t sdiql m k dem kdir. Allah n mülkünd heç bir riki olmad kimi, Ona edil n ibad td d heç bir riki yoxdur. had t k lm sinin t fsirini is Uca Allah bel aç qlay r: Bir zaman brahim öz atas na v xalq na demi di: M n sizin ibad t etdikl rinizd n uza am. Yaln z m ni yaradandan ba qa! übh siz ki, O m ni do ru yola yön ld c kdir. O bunu ( l ilah ill llah k lm sini) öz n sli aras nda daimi qalacaq bir k lm etdi ki, b lk do ru yola qay ts nlar (Zuxruf, 43/26-28). De: Ey Kitab hli! Bizim v sizin aran zda olan eyni bir k lm y g lin ki, Allahdan ba qas na ibad t etm y k, Ona heç bir eyi rik qo mayaq v Allah qoyub bir-birimizi ilahla d rmayaq. g r onlar üz dönd rs l r, deyin: ahid olun ki, biz müs lmanlar q! (Ali mran, 3/64). ALLAHIN ELÇ S MUH MM D: Muh mm din (ona Allah n salavat v salam olsun!) Allah n elçisi oldu una d lil kimi Uca Allah bel buyurur: Siz özünüzd n el bir Elçi g ldi ki, sizin ziyy t dü m yiniz ona a r g lir. O siz qar qay ke, möminl r fq tli, r hmlidir (Tövb, 9/128). 40