İnterstisyel akciğer hastalığının tanısında VATS: Beş olgu sunumu

Transkript

1 İnterstisyel akciğer hastalığının tanısında VATS: Beş olgu sunumu Hande D. İKİTİMUR 1, Fatma TOKER 1, Tunçalp DEMİR 1, A. Kürşat BOZKURT 2, Nurhayat YILDIRIM 1 1 İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, 2 İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Anabilim Dalı, İstanbul. ÖZET İnterstisyel akciğer hastalığı (İAH) tanısında video yardımlı torakoskopik cerrahi (VATS), son yıllarda gittikçe artan sıklıkta kullanılan bir yöntem olmuştur. Hastaların klinik, fizik muayene, biyokimyasal ve radyolojik incelemesi sonucunda varılan ön tanıları ile, VATS sonucu elde edilen materyalin patolojik değerlendirilmesi sonucu ulaşılan tanı arasında belirgin farklar olabilmektedir. Çalışmamızda, VATS sonucunda klinik tanıyla farklı patolojik tanı elde edilen beş olgu incelenmiştir. Klinik ve radyolojik ön tanıları lenfanjiyoleiomiyomatozis, hipersensitive pnömonisi ve idiyopatik pulmoner fibrozis (İPF) (iki olgu) olan dört olguya başlangıçta, asidorezistan basil (ARB) pozitif saptanan akciğer tüberkülozlu bir olguya ise tedavinin üçüncü ayında regresyon olmaması üzerine VATS uygulanmıştır. Olguların tümünde patolojik tanılar klinik tanıdan farklı olarak bulunmuştur. Lenfanjiyoleiomiyomatozis düşünülen 22 yaşındaki kadın hastada patolojik tanı histiyositozis-x olarak bulunurken, hipersensitive pnömonisi ön tanısı olan 55 yaşındaki kadın hastada sarkoidoz, İPF düşünülen 58 yaşında erkek hastada nonspesifik interstisyel pnömoni saptandı. ARB pozitif saptanan fakat üç aylık takipte klinik ve radyolojik gerileme olmayan 62 yaşındaki olgu ile İPF düşünülen 65 yaşındaki erkek hastada VATS sonucunda bronkoalveoler karsinom tanısı konmuştur. Sonuç olarak; VATS ın interstisyel akciğer hastalığı ön tanısı ile değerlendirilen olgularda kesin tanı için kullanılması gereken en önemli tanı yöntemlerinden biri olduğunu söyleyebiliriz. Anahtar Kelimeler: VATS, interstisyel akciğer hastalığı. SUMMARY Videothoracoscopic lung biopsy in the diagnosis of interstitial lung disease Ikitimur HD, Toker F, Demir T, Bozkurt AK, Yildirim N Pulmonary Diseases, Cerrahpasa Faculty of Medicine, Istanbul University, Istanbul, Turkey. Video-assisted thoracoscopic surgery (VATS) is a diagnostic method, used with increasing frequency in recent years, in the diagnosis of interstitial lung diseases. There are significant differances in the diagnosis of diseases which are diagnosed with clinical, biochemical and radiological investigation and with pathological evaluation of material obtained by VATS. In our study, five patients with different clinical and VATS guided pathological diagnosis, were analyzed. VATS was applied to four patients with clinical and radiological diagnosis of lymphangioleiomyomatosis, hypersensitivity pneumonitis and idiopathic pulmonary fibrosis (IPF) (two patients) at the beginning and to another patient with pulmonary tuberculosis (Tbc) who was ARB positive and no regression could be achieved with anti-tbc treatment at the third month. Clinical and Yazışma Adresi (Address for Correspondence): Dr. Tunçalp DEMİR, İnönü Caddesi İntaş Çamlık Sitesi B-Blok D 19 Sahrayıcedid, 81080, İSTANBUL - TURKEY tuncalp@hotmail.com 164

2 İkitimur HD, Toker F, Demir T, Bozkurt AK, Yıldırım N. pathological diagnosis was different in all patients. In a 22 year old female, who was thought to be lymphangioleiomyomatosis, was pathologically diagnosed as histiocytosis-x; in a 55 year old female, who was thought to be hypersensitivity pneumonitis, was diagnosed as sarcoidosis; in a 58 year old male, who was thought to be IPF, was diagnosed as nonspecific interstitial pneumonia. Sixty-two year old patient with ARB positive pulmoner Tbc who had no clinical and radiological regression with three month anti-tbc therapy, and 65 year old male patient who was thought to be IPF were diagnosed by VATS as bronchoalveolar carcinoma. In conclusion; VATS is one of the most important methods for definite diagnosis of interstitial lung diseases, in patients with interstitial involvement. Key Words: VATS, interstitial lung disease. İnterstisyel akciğer hastalığı (İAH) ya da difüz parankimal akciğer hastalığı, benzer klinik, radyolojik, fizyolojik veya patolojik özelliklere sahip çeşitli akciğer hastalıklarını içermektedir (1). İAH tanısında; anamnez, fizik muayene, akciğer görüntüleme yöntemleri, balgam analizleri, serolojik testler ve solunum fonksiyon testleri (SFT) öncelikle yapılmalıdır. Spesifik etyolojik tanıya ulaşabilmek, infeksiyöz ve neoplastik hastalıklardan dışlamak, hastalığın aktivitesini ve anatomik, fizyolojik değişikliklerle olan korelasyonunu tespit edebilmek için doku örneklemesi gerekmektedir (2). Histopatolojik tanı için yapılması gereken invaziv testler; bronkoskopi, bronkoalveoler lavaj (BAL), transbronşiyal biyopsi (TBB), transtorasik iğne biyopsisi, video yardımlı torakoskopik cerrahi (VATS) ve son olarak da açık akciğer biyopsisi şeklinde sıralanabilir (1,3). İAH tanısında VATS son yıllarda gittikçe artan sıklıkta kullanılan bir tanı yöntemi olmuştur. Son yıllarda yapılan çalışmalarla İAH ın tanısını koymada VATS ın açık akciğer biyopsisine alternatif efektif ve güvenli bir yöntem olduğu gösterilmiştir. Rena ve arkadaşları, İAH da VATS ile patolojik tanıya ulaşma oranını %100 bulmuşlardır (4). Hastaların anamnez, fizik muayene, biyokimyasal ve radyolojik incelemesi sonucunda varılan ön tanıları ile VATS sonucu elde edilen materyalin patolojik tanısı arasında belirgin farklar olabilmektedir. Çalışmamızda VATS sonucu klinik tanıyla farklı patolojik tanı elde edilen beş olgu incelenmiştir. OLGU SUNUMLARI yıllarında İAH ön tanısı ile izlenen beş olgu çalışmaya alınmıştır. Olguların anamnez bilgileri alınıp fizik muayeneleri yapıldıktan sonra rutin biyokimyasal incelemeler, akciğer grafisi, SFT, arter kan gazı (AKG) analizleri ve toraksın radyolojik olarak bilgisayarlı tomografi (BT) ya da yüksek rezolüsyonlu bilgisayarlı tomografi (YRBT) ile incelemeleri yapılmıştır. Bronkoskopi yapılmasını kabul eden üç olguya işlem gerçekleştirilmiştir. İAH ön tanısı ile incelenen olguların histopatolojik tanılarını koyabilmek için VATS yöntemi ile doku örneklemesi yapılmıştır. VATS yöntemi çift lümenli endotrakeal tüp ile genel anestezi altında yapılmış, akciğerin uygun bölgelerinden biyopsi alabilmek amacıyla preoperatif çekilmiş olan toraks BT kesitlerinden ve intraoperatif bulgulardan yararlanılmıştır. Operasyona videoskopun alınıp yerine 32 French göğüs tüpünün yerleştirilmesi ile son verilmiştir. Alınan örnekler patolojik incelemeye tabi tutulmuştur. Olguların demografik özellikleri, sigara hikayeleri ve meslek anamnezleri Tablo 1 de gösterilmektedir. Olguların tümünde başvuru dönemindeki temel semptom aylar içerisinde artış gösteren nefes darlığı iken, ek olarak olgu 2 de sırt ağrısı, olgu 4 te kanlı balgam ve olgu 5 te kuru öksürük mevcuttu. Beş olgunun akciğer grafi ve toraks BT ya da YRBT bulguları Tablo 2 de özetlenmektedir. Olguların biyokimyasal ve serolojik incelemelerinde bir patoloji saptanmamıştır. Olguların fonksiyonel değerlendirilmesi amacı ile yapılan SFT değerleri Tablo 3 te, AKG değerleri ise Tablo 4 te gösterilmektedir. Olgu 1 ve 5 te restriktif ve obstrüktif ventilasyon defekti, olguların tümünde difüzyon değerleri düşük bulunmuştur. Olgu 1 de akciğer volümlerinde belirgin artış mevcut olup, reversibilite testi pozitif olarak bulunmuştur. Olguların yaşlarına göre arteryel oksijen basınçları (PaO 2 ) olgu 3 dışında normal sınırlarda idi. Olgu 3, 4 ve 5 te alveolo-arteryel gradientte (P (A-a) O 2 ) artış saptanmıştır. İAH larda P (A-a) O 2 artış nedeni olarak fizyolojik şant ve ölü mesafe 165

3 İnterstisyel akciğer hastalığının tanısında VATS: Beş olgu sunumu Tablo 1. Olguların demografik özellikleri. Yaş (yıl) (tek yumurta ikizi) Cinsiyet K K E E E Meslek Öğrenci Kütüphaneci Marangoz Öğretmen Memur Sigara (paket/yıl) (hala içiyor) (20 yıldır içmiyor) K: Kadın, E: Erkek Tablo 2. Olguların radyolojik bulguları. Akciğer Parankime ait Bilateral alt Bilateral yaygın Bilateral yaygın, Bilateral, grafisi patoloji zonlarda yama tarzında nodüler homojen tüm zonlarda saptanmadı nonhomojen nonhomojen opasiteler ve nodüler, opasite opasiteler küçük kaviter retiküler lezyonlar nonhomojen (Resim 1) opasiteler Toraks BT Toraks BT Toraks YRBT Toraks YRBT Toraks BT Toraks YRBT ya da Bilateral Bilateral bal peteği Bilateral interstisyel Bilateral yama Bilateral YRBT parankimi tutan ve buzlu cam septalarda belirgin tarzında, hava yaygın ince duvarlı görünümünde kalınlaşma ve bronkogramları interstisyel hava kistleri difüz fibrotik değişimlere içeren akciğer hastalığı interstisyel sekonder bal peteği konsolidasyonlar ile uyumlu tutulum görünümü, difüz ve içinde küçük bulgular interstisyel pulmoner kaviter alanlar, fibrozis nodüler yoğunluklar (Resim 2) Tablo 3. Olguların solunum fonksiyon testleri*. FVC (ml) 1830 (%52) 2240 (%92) 1450 (%41) 3030 (%81) 2360 (%60) FEV 1 (ml) 840 (%27) 1720 (%84) 1150 (%41) 2500 (%86) 1440 (%47) FEV 1 /FVC (%) FEF %25-75 (L/saniye) 0.21 (%5) 1.46 (%51) 0.87 (%28) 2.73 (%86) 0.73 (%23) DLCO (ml/mmhg/dakika) 6.1 (%23) 11.1 (%53) 10.9 (%45) 17.6 (%69) 11.7 (%44) DLCO/V A (ml/mmhg/dakika/l) 1.99 (%31) 3.54 (%59) 2.95 (%58) 3.76 (%74) 3.34 (%66) TLC (ml) 4080 (%87) 3200 (%72) 3770 (%60) 4620 (%71) 3950 (%58) RV (ml) 2060 (%161) 960 (%55) 2320 (%96) 1590 (%65) 1590 (%63) RV/TLC (%) P I maks (cmh 2 O) - 45 (%61) 142 (133) 111 (%104) 89 (%84) P E maks (cmh 2 O) - 57 (%41) 97 (%48) 139 (%69) 150 (%75) * Parantez içindeki değerler beklenenin yüzdesidir. ventilasyonu sorumlu tutulmaktadır. İAH ın tipik AKG bulguları istirahat hipoksemisi ve P (A-a) O 2 artış saptanmasıdır. PaCO 2 genellikle normal olup, bir grup hastada artmış alveoler ventilasyona bağlı olarak azalmış saptanabilir. Alveoler hiperventilasyonun en önemli nedeni, artmış ölü mesafe ventilasyonu olup, bunun nedeni ise alveoler ünitede perfüzyonun azalmasına rağmen ventilasyonun normal sürmesidir. İstirahat hipoksemi sebepleri; difüzyonun azalması, ventilas- 166

4 İkitimur HD, Toker F, Demir T, Bozkurt AK, Yıldırım N. Tablo 4. Olguların arter kan gazı değerleri. PaO 2 (mmhg) PaCO 2 (mmhg) ph SaO 2 (%) HCO 3 (mmol/l) P (A-a) O Olgu 1 ve olgu 5 bronkoskopi işlemini kabul etmediği için yapılamamıştır. Olgu 2 ve 3 e uygulanan bronkoskopide endobronşiyal lezyon saptanmamış, sağ akciğer orta lob medial segment girişinden BAL ve aynı bölgeden TBB yapılarak işlem komplikasyonsuz olarak sonlandırılmıştır. BAL mikrobiyolojik değerlendirilmesinde asidorezistan basil (ARB) negatif ve patojen bakteri saptanmamıştır. BAL sitolojik değerlendirme ise olgu 2 de lenfositik, olgu 3 te ise nötrofilik hücre hakimiyeti bulunmuş olup, olgu 2 de CD4/CD8 oranı normal olarak tespit edilmiştir. Her iki olgunun TBB patolojisi ise nonspesifik akciğer parankimi olarak gelmiştir. Resim 1. Bronkoalveoler karsinom tanılı olgunun PA akciğer grafisi. Resim 2. Olgu 4 ün başlangıç döneminde çekilen YRBT görüntüleri. yon/perfüzyon uyumsuzluğu ve sağ-sol şantların gelişmesidir (5). Olgu 1 in genç yaşta ve doğurgan çağında olması, progresyon gösteren nefes darlığı anamnezinin varlığı, SFT de obstrüktif ve restriktif ventilasyon defekti, difüzyon değerinde düşüklük ve akciğer volümlerinde artış ile reversibilite testinin pozitif bulunması, akciğer grafisinin normal olup, toraks YRBT sinde bilateral akciğer parankiminde yaygın olarak ince duvarlı kistlerin olması nedeni ile ön tanı olarak lenfanjiyoleiomiyomatozis düşünülmüştür. Hastalığın tedavisinin olgunun medikal ya da cerrahi olarak menopoza girmesinin sağlanması olduğundan genç yaştaki kadına bu tedaviyi uygulamadan önce patolojik tanısının konulması gerektiğine karar verilerek VATS planlanmıştır. Tek yumurta ikizinin diğer kardeşinde SFT ve toraks YRBT incelemesi yapılmış ve normal bulunmuştur. Olgu 2, son üç aydır giderek artış gösteren nefes darlığı yakınması ile başvurmuş olup, çok uzun süredir nemli bir ortamda kütüphaneci olarak çalışmakta idi. Tüm biyokimyasal ve romatolojik markerleri negatif bulundu. Toraks YRBT sinde bilateral orta ve alt alanlarda bal peteği ve buzlu cam görünümünde difüz interstisyel tutulum mevcut olup, difüzyon değerinde düşüklük saptandı. BAL incelemesinde lenfositik hücre hakimiyeti tespit edildi, TBB sonucunun nonspesifik 167

5 İnterstisyel akciğer hastalığının tanısında VATS: Beş olgu sunumu gelmesi üzerine hipersensitive pnömonisi (kronik progresif) ön tanısı ile VATS yapıldı (6). Olgu 3 e; ileri yaşı, en az üç aydır ve bilinen bir nedene bağlanmayan nefes darlığının bulunması, AKG incelemesinde belirgin hipoksemi ve (A-a) gradientte artış olması, difüzyon değerinin düşük olması, toraks YRBT de İPF ile uyumlu bulgularının varlığı ve bronkoskopi ile alınan TBB nin nonspesifik gelmesi nedeniyle İPF ön tanısı ile VATS uygulanmıştır (Resim 3). Resim 4. Olgu 4 ün tüberküloz tedavisinin üçüncü ayında çekilen YRBT görüntüleri. Olgu 4 e, klinik incelemesi sonrası yapılan arka arkaya üç balgam incelemesinin iki tanesinde ARB pozitif saptanması üzerine dörtlü antitüberküloz tedavi başlanmıştır. Endobronşiyal tüberküloz (Tbc) tutulumunun varlığını araştırmak amacıyla bronkoskopi yapılmıştır. Bronş içi patoloji saptanmamış olup, alınan bronş lavajı mikrobiyolojik ve sitolojik incelemeye tabi tutulmuştur. Bronş lavajı direkt incelemesinde ARB pozitif bulunmuş, patojen bakteri ve mantar üremesi olmamış, sitolojik değerlendirmede atipik hücre saptanmayıp, bol polimorfonükleer lökosit görülmüştür. Tedavinin 15. gününde balgam yayması negatifleşen hastanın kültürü 45. günde üreme göstermemiştir. Tbc tedavisini düzenli alan, direnç testinde, kullanılan tüm ilaçlara duyarlı bulunan ve balgam kültürü negatif bulunan hastanın kontrol akciğer grafilerinde düzelme sağlanamaması üzerine anti-tbc tedavinin üçüncü ayında kontrol toraks BT çekilmiş ve SFT yapılmıştır (Resim 4, Tablo 3). Kontrol toraks BT de ilk BT ile karşılaştırıldığında kaviter lezyonların küçüldüğü fakat bilateral yama tarzında nodüler yoğunluklarda artış olduğu tespit edilmiştir. Olgunun nefes darlığının artarak devam etmesi ve yeni radyolojik görüntüleme sonucundan dolayı Tbc ile birlikte altta yatan İAH nin varlığını incelemek amacıyla VATS yapılmıştır. Olgu 5 in klinik, radyolojik özellikleri İPF nin majör ve minör kriterlerine uygunluk göstermekteydi (7). Olgunun SFT sinde restriksiyon saptanmasına karşın AKG incelemesinde hipoksemi yoktu. Bronkoskopiyi kabul etmeyen hastaya VATS işlemi gerçekleştirilmiştir. Olguların klinik ön tanıları ve VATS sonrası elde edilen akciğer dokusunun patolojik değerlendirilmesinden sonra elde edilen tanılar Tablo 5 te görülmektedir. A B Resim 3. Nonspesifik interstisyel pnömoni tanılı olgunun başlangıç (A) ve tedavi sonrası (B) YRBT kesitleri. 168

6 İkitimur HD, Toker F, Demir T, Bozkurt AK, Yıldırım N. Beş olgunun VATS yöntemi ile biyopsi alınma yerleri ve drenaj süreleri Tablo 6 da gösterilmiştir. VATS uygulanan olgulardan sadece olgu 1 de komplikasyon gelişti. Olgu 1, toraks dreni çekildikten dört gün sonra ani nefes darlığı ile başvurdu, çekilen akciğer grafisinde sağ akciğerde total pnömotoraks tespit edildi ve göğüs kalp damar cerrahisi tarafından toraks tüpü takıldı ve akciğer ekspansiyonu sağlandı (Resim 5). TARTIŞMA İAH ın tanısında spesifik etyolojik tanıya ulaşabilmek, tedavi edilebilir nedenleri tespit etmek, hastalığın aktivitesini belirleyebilmek ve başta neoplastik hastalıklar olmak üzere ayırıcı tanısını yapabilmek için doku örneklemesi gerekmektedir (2). Tek yumurta ikizi olan ve klinik olarak lenfanjiyoleiomiyomatozis düşünülen olgu 1 bronkoskopi işlemini kabul etmemiştir. Akciğer biyopsisi sonucu histiyositozis-x tanısı konulmuştur. Histiyositozis-X tanısında TBB nin yeri hastalığın yama tarzında tutulumundan dolayı sınırlı olmaktadır, BAL incelmesi ise CD1a pozitif Langerhans hücrelerinin görülmesi yönünden tanıya yardımcı olmasına rağmen, sigara içenlerde aynı hücrelerin görülmesi durumunda duyarlılık azalmaktadır (8). Olgu 1 in patolojik tanısının histiyositozis-x gelmesinden sonra gelişen pnömotoraksın VATS komplikasyonu olabileceği gibi, hastalığının doğal seyrinde görülebilen bir komplikasyon olabileceği de düşünülmüştür. Histiyositozis-X de spontan pnömotoraks klasik Resim 5. Histiyositozis-X tanılı olgunun VATS ın yedinci gününde çekilen PA akciğer grafisi. PA akciğer grafisinde hiperinflasyon ve sağ akciğerde total pnömotoraks izlenmektedir. bir başvuru nedeni olmasına karşın, ilk tanıda spontan pnömotoraks görülme oranı ancak %10-15, hastalığın seyrinde ise rekürren pnömotoraks görülme sıklığı %20-25 olarak bildirilmiştir (9). Bu nedenden dolayı histiyositozis-x tanılı olgumuzda postoperatif gelişen pnömotoraksı yalnızca VATS komplikasyonu olarak değerlendirememekteyiz. Ön tanı olarak hipersensitivite pnömonisi düşünülen olgu 2 ye patolojik tanı amacıyla BAL ve TBB uygulanmış ve tanıya ulaşılamamıştır. VATS sonrası yapılan histopatolojik değerlendirme sonucunda sarkoidoz tanısı konmuştur. Sar- Tablo 5. Klinik ön tanı ve patolojik son tanıları. Klinik ön tanı Patolojik tanı Olgu 1 Lenfanjiyoleiomiyomatozis Histiyositozis-X Olgu 2 Hipersensitivite pnömonisi Sarkoidoz Olgu 3 İPF Nonspesifik interstisyel pnömoni Olgu 4 İPF ve tüberküloz Bronkoalveoler karsinom, tüberküloz Olgu 5 İPF Bronkoalveoler karsinom İPF: İdiyopatik pulmoner fibrozis. Tablo 6. VATS yöntemi ile biyopsi alınma yerleri ve drenaj süreleri. Biyopsi alınan Sol akciğer Sağ orta lob Sağ alt lob Sağ alt lob Sol akciğer segmentler lingula lateral süperior süperior lingula Drenaj süresi (gün)

7 İnterstisyel akciğer hastalığının tanısında VATS: Beş olgu sunumu koidoz tanısında TBB ile tanı oranları %40 ile %90 arasında değişmekte olup, TBB ile tanı konulamaz ise VATS yöntemiyle biyopsi alınması önerilmektedir (10). Klinik, radyolojik ve fonksiyonel olarak İPF düşünülen olgu 3 e tanı algoritmasına uygun olarak BAL ve TBB yapılmış ve spesifik tanıya ulaşılamamıştır. TBB nin İAH da tanı oranları % arasında değişmekte olup, bu yöntem ile ancak bronşiyal ağaca bitişik bölgeden seçilmiş olmayan, oldukça küçük ve ezilmiş bir materyal alınabilmektedir (11). Olgunun VATS sonrası tanısı, idiyopatik interstisyel pnömoninin patolojik sınıflamasına göre, steroid tedavisine çok iyi cevap veren ve beş yıllık mortalitesi sınıflamanın diğer gruplarına göre oldukça iyi olan nonspesifik interstisyel pnömoni olarak saptanmıştır (12). İdiyopatik interstisyel pnömoni tanısında ve hastalığın prognozunu belirlemede patolog tarafından inflamasyon ve fibrozisin genişliğiyle derecesinin tespit edilebilmesi oldukça önem taşımaktadır. Bu nedenden dolayı, akciğerin seçilmiş bölgesinden yeterli miktarda doku örneklemesi gereklidir. VATS, benzer tanı oranları, hastanede kalış ve drenaj süresinin azlığından dolayı açık akciğer biyopsisine alternatif olarak önerilmektedir (3,11). İki olgumuzda da (olgu 4 ve 5) ön tanı olarak İPF düşünmemize rağmen doku tanısı elde edebilmek amacıyla VATS ile biyopsi alınmış, histopatolojik incelemede bronkoalveoler karsinom tanısı koyulmuştur. Olgu 4 te bronkoalveoler karsinom ve akciğer Tbc si tanılarının birlikteliği söz konusudur. Karnak ve arkadaşlarının gösterdiği gibi Tbc insidansı yüksek olan ülkemizde, özellikle akciğer maligniteleri akciğer Tbc nin reaktivasyonuna sebep olabilmektedir (13). İAH ların tanısında patolojik tanıya ulaşabilmek için kullanılan torakoskopik ve açık akciğer biyopsisinin karşılaştırıldığı çalışmada; tanı oranları sırasıyla %95 ve %100, morbidite oranları %9 ve %19, mortalite oranları ise %0 ve %1 olarak bulunmuştur (3). Çelik ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada, VATS uygulanan 341 olgu incelenmiş ve VATS ın İAH ın tanısını koymak için kullanılan ideal bir yöntem olduğu belirtilmiştir (14). Yapılan birçok çalışmanın sonucunda VATS ın İAH ların ayırıcı tanısında oldukça güvenli ve efektif bir tanı yöntemi olduğu bildirilmektedir (15). Sonuç olarak; VATS ın, İAH ön tanısı ile değerlendirilen olgularda kesin tanı için kullanılması gereken ve oldukça güvenli olan tanı yöntemlerinden biri olduğunu söyleyebiliriz. KAYNAKLAR 1. Schwarz MI, King TE Jr, Raghu G. Approach to the evaluation and diagnosis of interstitial lung disease. In: Schwarz MI, King TE Jr (eds). Interstitial Lung Disease. 4 th ed. London: BC Decker Inc Hamilton, 2003: McElvein RB. The surgical approach to interstitial lung disease. Clin Chest Med 1982; 3: Bensard DD, McIntyre RC, Waring BJ, et al. Comparison of video thoracoscopic lung biopsy to open lung biopsy in the diagnosis of interstitial lung disease. Chest 1993; 103: Rena O, Casadio C, Leo F, et al. Videothoracoscopic lung biopsy in the diagnosis of interstitial lung disease. Eur J Cardiothorac Surg 1999; 16: Chinnet T, Sanbert F, Dusser D, et al. Effects of inflammation and fibrosis on pulmonary function in diffuse lung fibrosis. Thorax 1990; 45 : Fink JN. Hypersensitivity pneumonitis. Clin Chest Med 1992; 13: King TE Jr, Costabel U, Cordier JF, et al. American Thoracic Society. Idiopathic pulmonary fibrosis; diagnosis and treatment. International consensus statement. American Thoracic Society (ATS), and European Respiratory Society (ERS). Am J Respir Crit Care Med 2000; 161: Vassallo R, Ryu JH, Limper AH. Pulmonary langerhans cell histiocytosis a 22 year experience at the Mayo Clinic. Am J Respir Crit Care Med 1999; 159: Schonfeld N, Frank W, Wenig S, et al. Clinical and radiologic features, lung function and therapeutic results in pulmonary histiocytosis X. Respiration 1993; 60: Statement on sarcoidosis. Joint Statement of the American Thoracic Society (ATS), the European Respiratory Society (ERS) and the World Association of Sarcoidosis and Other Granulomatous Disorders (WASOG) adopted by the ATS Board of Directors and by the ERS Executive Committee, February Am J Respir Crit Care Med 1999; 160: Smith CW, Murray GF, Wilcox BR. The role of transbronchial lung biopsy in diffuse pulmonary disease. Ann Thorac Surg 1977; 24: King TE Jr. Idiopathic interstitial pneumonias. In: Schwarz MI, King TE Jr (eds). Interstitial Lung Disease. 4 th ed. London: BC Decker Inc Hamilton, 2003: Karnak D, Kayacan O, Beder S. Reactivation of pulmonary tuberculosis in malignancy. Tumori 2002; 88: Celik M, Halezeroglu S, Senol C, et al. Video-assisted thoracoscopic surgery: Experience with 341 cases. Eur J Cardiothorac Surg 1998; Krasna MJ, White CS, Aisner SC, et al. The role of thoracoscopy in the diagnosis of interstitial lung disease. Ann Thorac Surg 1995; 59: