ISL 418 FİNANSAL VAKALAR ANALİZİ

Transkript

1 6. HAFTA ISL 418 FİNANSAL VAKALAR ANALİZİ Yönetimi Doç. Dr. Murat YILDIRIM Çalışma (işletme) sermayesi, işletmelerin faaliyetlerinin sürdürülmesi amacıyla kullanılan ve kısa sürede paraya dönüşmeözelliğinesahipvarlıklarıifadeetmektedir. Bir yıl içerisinde paraya (nakde)dönüşebilen varlıklardan oluşan çalışma sermayesi, muhasebede dönen varlıklar, cari varlıklar, cari aktiflerşeklindeadlandırılmaktadır. Çalışma sermayesi unsurları; hazır değerleri, menkul kıymetleri, ticari alacakları, diğer alacakları, stokları, yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetlerini, gelecek aylara ait gelir ve gider tahakkuklarınıvediğerdönenvarlıklarıkapsamaktadır. Çalışma sermayesi yönetimi, dar anlamda dönen varlıkları ifade eden bir kavram iken; geniş anlamda kısa vadeli borçların yönetiminideiçinealır. Kısa vadeli borçlar, bir yıl içerisinde ödenmesi gereken borçları ifade ederler ve işletme sermayesinin kaynak unsurlarını oluştururlar. Çalışma sermayesi, brüt çalışma sermayesi ve net çalışma sermayesi kavramları ile ifade edilir. Brüt çalışma sermayesi, işletmelerin sahip oldukları dönen varlıklardır. Net çalışma sermayesi ise, dönen varlıklar ile kısa vadeli borçlar arasındaki farktır. 3 4 İşletmelerde çalışma sermayesi yönetimi ile ilgili politikaların temelde iki odak noktası bulunmaktadır. Bunlar; çalışma sermayesi tutarının ne olacağı ve bu tutarların nasıl finanse edileceğidir. Bir finansal yönetim kuralı olarak, finansal kaynakların süresi ile bu kaynakların yatırılacağı varlıkların paraya dönüşme süresi arasında uyum olması gerekir. Ancak bu durum gerçekte çok mümkün olamamaktadır. Bu nedenle, çalışma sermayesi unsurlarının finanslamasının sadece kısa vadeli kaynaklarla yapılması gibi bir zorunluluk yoktur. İşletmelerde karlılık, risk ve likidite durumları birlikte ele alınarak finanslama kararı verilir

2 Nakit dönüş süresi, bir işletmenin hammadde satın alınmasıyla başlayan ve kredili satış bedellerinin tahsil edilmesiyle son bulan zamandönemiolarakifadeedilir. Net etkinlik süresi, alacakların ortalama tahsil süresi, ve stokta bekleme süresi toplamından ticari borçların ödenme süresi düşülmesiilebulunur. Nakit Dönüş Süresi = Alacakların Ortalama Tahsilat Süresi + Stokta Bekleme Süresi - Ticari Borçları Ödeme Süresi Bir işletmenin nakit dönüş süresi ne kadar uzun olursa o işletmenin çalışma sermayesine o kadar fazla yatırım yapması gerekirken;süreninkısalmasıçalışmasermayesiihtiyacınızazaltır. Çalışma sermayesi ihtiyacı, faaliyet devir katsayısına ve günlük masraftutarınagörehesaplanabilir. 7 İhtiyacının Tespiti Faaliyet devir katsayısı hesaplanarak işletmenin ihtiyaç duyduğu çalışma sermayesi hesaplanabilir. Faaliyet devri katsayısı, yıllık toplam gün sayısı olan 365 in işletmenin faaliyetlerinin tamamlanabilmesi için gereken süreye bölünmesiyle hesaplanır. Faaliyet devri uzun süreyi kapsayan işletmelerde faaliyet devir katsayısı düşük, faaliyet devrini kısa sürede tamamlayan işletmelerde ise faaliyet devir katsayısı yüksek olmaktadır. 8 İhtiyacının Tespiti Örnek: Bir yıllık satış geliri TL olan bir mobilya işletmesinde satışların maliyeti TL, ve işletmenin faaliyet devri ile ilgili bilgiler aşağıdaki gibi ise işletmenin çalışma sermayesi ihtiyacı nedir. İşlem Hammadde ve mamulün stokta bekleme süresi İmalatta geçen süre Mamullerin Stokta kalma süresi Satış aşamasında müşterilere tanınan vade Hazır değerlerin ortama günlük ödemeleri karşılayacağı gün sayısı Faaliyet devir süresi Çalışma devir katsayısı = 365/150=2,43 İşletme sermayesi ihtiyacı = /2,43 = TL dir. Süre 30 Gün 20 Gün 30 Gün 60 Gün 10 Gün 150 Gün Günlük Masraf Tutarına Göre Günlük masraf tutarına göre çalışma sermayesi ihtiyacının tespiti için nakit dönüş süresi ve günlük giderlerinin miktarı çarpılır. İhtiyacı= Günlük İşletme Giderleri Miktarı x Nakit Dönüş Süresi 9 10 Likidite Oranları Günlük Masraf Tutarına Göre Cari Oran 2,64 2,88 2. Likidite Oranı 1,28 0,23 3. Nakit Oran 0,08 0,07 4. Net İşletme Sermayesi(000 TL) 507,90 951,05 Faaliyet Oranları 1. Alacak Devir Hızı (360/Alacak Devir Hızı) 11,03 36,67 2. Stok Devir Hızı (360/Stok Devir Hızı) 1,39 1,31 3. Borç Devir Hızı (360/Borç Devir Hızı) 10,24 8,10 Nakit Dönüş Belirleyicileri 1. Alacakların Tahsil Süresi 32,64 9,82 2. Stok Dönüş Süresi 258,99 274,81 3. Borç Erteleme Süresi 35,16 44,44 Nakit Dönüş Süresi 256,47 240,19 Günlük Masraf Tutarına Göre Bu işletmede bir mamul için harcanan hammadde, malzeme ve işçilik masrafı 20.TL ve bir günde 100 birim üretiliyor ise işletmenin dönen varlıkları için günlük çalışma sermayesi ihtiyacı =100x 20 = 2.000TLolacaktır. Bu durumda işletmenin 240,19 günlük nakit dönüş süresi için ortalama net çalışma sermayesi ihtiyacı = x 240,19 = TL

3 Günlük Masraf Tutarına Göre Bir işletmenin üretim ve satış faaliyetlerini düzenli bir biçimde sürdürebilmesi için gereksinim duyulan çalışma sermayesi ihtiyacının temel belirleyicisidir. Bu süre ne kadar kısa ise çalışma sermayesi ihtiyacı o kadar az, bu süre ne kadar uzun ise çalışma sermayesiihtiyacıoladarfazlaolur. Bu süreyi kısa tutmak için stok devir hızını, alacak devir hızını artırmak ve borçları mümkün olduğu kadar ertelemek gerekmektedir. Finanslama İşletme sermayesinin finansmanı üç temel stratejiye dayanmaktadır; ihtiyatlı finanslama stratejisi, dengeli finanslama stratejisi ve atılgan finanslama stratejisi. İhtiyatlı finanslama stratejisinde, işletmenin sahip olduğu tüm varlıklar diğer bir ifadeyle duran varlıklar ve işletme sermayesi uzun vadeli kaynaklarla finanse edilmektedir. Likidite riskinin en düşük ancak maliyetin en yüksek ve dolayısıyla karlılığın da en düşük olduğu stratejidir Finanslama Yatırım Tutarı 0 İhtiyatlı Finanslama Stratejisi Sabit Varlıklar Uzun Vadeli Finansman (Devamlı Sermaye) Zaman Finanslama Dengeli finanslama stratejisinde, işletmenin duran varlıkları ve işletme sermayesinin süreklilik gösteren kısmı uzun vadeli kaynaklarla; işletme sermayesinin dalgalanma gösteren kısmı olan işletme sermayesi unsurları ise kısa vadeli kaynaklarla finanse edilir. Bu stratejide kaynakların sağlandığı süre ile varlıkların paraya çevrilme zamanları uyumlu olmaktadır. Bu alternatifte likidite riski oldukça düşük düzeydedir ancak uzun vadeli kaynak kullanılması nedeniyle kaynak maliyeti yükseldiğinden karlılık da düşüktür Finanslama Yatırım Tutarı Dengeli Finanslama Stratejisi Sabit Varlıklar Kısa Vadeli Finansman Uzun Vadeli Finansman (Devamlı Sermaye) Finanslama Atılgan finanslama alternatifi, işletme sermayesinin hem dalgalanan hem de süreklilik gösteren kısımlarının diğer bir ifadeyle işletme sermayesinin tümünün kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edildiği bir stratejidir. En görünür avantajı, kısa vadeli yabancı kaynak kullanımı nedeniyle kaynak maliyetinin düşük olmasıdır ki, bu da karlılığı arttırır. Buna karşılık diğer stratejilere göre daha risklidir çünkü likidite derecesi düşüktür. 0 Zaman

4 Finanslama Yatırım Tutarı Atılgan Finanslama Stratejisi Sabit Varlıklar Kısa Vadeli Finansman Uzun Vadeli Finansman (Devamlı Sermaye) Finanslama İşletmeler, çalışma sermayesinin finansmanında kaynak seçimini yaparken; varlık ve kaynaklar arasındaki uyumu, kaynak maliyetini ve riskini, finansal kaldıraçtan yararlanma durumunu, fonların kullanımı sırasında esnekliği, kontrol ve yönetim yetkilerini paylaşma konusundaki isteğini ve rahat ve elverişli şekilde fon bulabilme konusundaki zamanlamasını göz önüne alarak karar vermek durumundadır. 0 Zaman Yönetimi Yönetimi İşletmelerde nakit kavramıyla işletmenin kasasında veya bankalardabulundurduğuparası kastedilmektedir. Nakit benzeri varlıklar ise, doğrudan nakit olarak kasa veya bankada tutulmayıp çeşitli menkul kıymetlere yatırılan kısa süredenakdedönüşümükolayolanvarlıklardır. Nakit giriş ve çıkışları eş zamanlı olsa ve kesin doğrulukla tahmin edilebilseydi, kurumların nakit mevcudu bulundurmalarına gerekkalmaz,nakityönetimigibibirsorunlarıda olmazdı. 22 Yönetimi Nakit ve nakit benzeri varlıkların yönetiminin temel amacı, işletmenin likiditesini, işletmenin firma değerini yükseltecek biçimdedüzenlemektir. Nakit yönetimini, nakit giriş ve çıkışlarını tahmin etmek, elde tutulacak optimum nakit miktarını saptamak, nakit girişlerini hızlandırırken nakit çıkışlarını yavaşlatmak ve nakit mevcudunu eniyişekildedeğerlendirmekşeklindetanımlanabilir. İşletmenin bulunduracağı nakit tutarının fazla ya da az olması çeşitli sakıncalar çıkarabilecektir. Yönetimi Bu sakıncaları ortadan kaldıracak biçimde nakit yönetiminin amacı; işletmelerin finansal yükümlülüklerinde sıkıntıya girmeden, faaliyet etkililiğini düşürmeden, karlılığı mümkün olduğunca arttıracak biçimde bulundurulacak nakit miktarını ayarlamaktır. İşletmelerde nakit ve nakit benzeri varlıkların etkin yönetimi ile faaliyetleri genişletmek için gerekli kaynaklar sağlanacağı gibi önemli ölçüde faiz tasarrufudasağlanır

5 Yönetimi Nakit, genelliklekazanmayanunsurolarakkabuledilmektedir. Bunun yanı sıra net sabit para değerli unsur olduğundan enflasyonist dönemlerde enflasyonun etkisi değerine yansımamaktadır. Dolayısıyla işletmeler fazla nakit bulundurdukları takdirde, değer artışı sağlamadıkları gibi bulundurulan nakitlerin çeşitli unsurlardankaynaklananbirmaliyetide olacaktır. Bu açıdan işletmelerin ödemeler ve ihtiyat amacıyla bulunduracakları optimum nakit seviyesini belirlemeleri gerekmektedir. Nakit Bulundurma Nedenleri Genellikle, işlem, ihtiyatve spekülasyonolmak üzere üç amaç için nakitbulundurulmaktadır. İşlem amacıyla bulundurulan nakit, işletmelerin günlük faaliyetlerisırasındagerekenödemeleriiçinkullanılannakitlerdir. İşletmeler, faaliyetleri ile ilgili ilk madde ve malzemelerin veya girdilerin satın alınması, çalışanların ücretlerinin ödenmesi, genel giderler için harcama yapılması, duran varlıkların satın alınması gibi çeşitli işlemler nedeniyle nakit bulundurma ihtiyacı içerisindedirler Nakit Bulundurma Nedenleri Nakit Bulundurma Nedenleri İhtiyat nedeni ile nakit bulundurulması, mevsimlik veya dönemsel dalgalanmalara, olağanüstü olaylara karşı hazırlıklı olmak amacıyla nakit tutulmasını ifade etmektedir. Beklenmeyen olaylar (alacağın zamanında tahsil edilememesi, borcun zamanından önce talep etmesi, doğal afetler, grev vb.) karşısında ortaya çıkabilecek ödeme ihtiyaçlarının karşılanabilmesi, işletmelerin elinde gündelik işlemler dışında da nakit bulundurmasını gerekli kılar. Spekülasyon amacıyla nakit bulundurma ise, beklenmeyen fiyat artışlarından yararlanarak kazanç elde etmek amacıyla nakit bulundurmadır. Spekülatif amaçlı olarak elde bulundurulan bu nakitler, işletmelerin elverişli koşullarda satın alma yapabilmeleri, avantajlı iş ve yatırım imkanlarının kaçırılmaması ve alış iskontolarından yararlanılmasıgibiamaçlarlakullanılırlar Nakit Bulundurmanın Yararları İşletmelerin nakit bulundurmak ile sağlayacakları yararları şu noktalardatoplayabiliriz: Günlükişlemleringerektirdiği ödemelerieksiksiz şekilde karşılamak. Beklenen ödemeleri zamanındayapmak. Beklenmedik olaylarakarşıhazırlıklıolmak. Olağanüstünakitödemelerini yapabilmek(zarar,tazminatödemelerigibi). Alışlarda nakitiskontosundan faydalanmak. Bankalardan ve diğer finansman kuruluşlarından kolaylıkla kredi temin etmek. Ortaya çıkabilecek karlı iş olanaklarını ve yatırım fırsatlarını değerlendirebilmek. Nakit Bulundurmanın Sakıncaları Nakit bulundurmanın sağlayacağı faydalara karşılık, bazı sakıncalarıda bulunmaktadır.bunlar; İşletmeler likit fon tutmakla, bu fonları karlı yatırım alanlarında kullanma olanağından yoksun kalmaktadır. Nakit bulundurmanın önemli bir fırsat (alternatif)maliyetivardır. Elde bulundurulan nakitler, kısa vadeli borçların ödenmesinde kullanılarak fonlamariskinin azaltılmasınıvefaiztasarrufunusağlayabilir. İşletmelerin elinde bulundurduğu nakde aşırı ölçüde dayanması, kısa süreli finansmanpiyasalarındanuzaklaşmasına, budurum da ihtiyaç halindepara piyasasındanfonteminedememesine nedenolabilir

6 İşletmelerin faaliyetlerini aksatmadan yürütebilmeleri için, finansal yöneticilerin, fazla likit fon bulundurmanın sağlayacağı yararlar ile likit fon bulundurmamanın direkt ve fırsat maliyetlerini göz önünde bulundurarak en uygun nakit düzeyini saptamasıgerekmektir. Ancak bulundurulacak likit fonların optimum tutarlarının belirlenmesioldukçazorvekarmaşıkbirsorundur. Optimum nakit seviyeleri belirlenirken soruna, ya geçmişteki deneyimlerden çıkartılan basit metotlarla ya da matematiksel kararmetotlarıkullanılarakçözümaranmaktadır. İşletmelerin bulundurmaları gereken nakit tutarını belirlemesi ile ilgili uygulamada kullanılan pratik yöntemlerin başlıcaları şunlardır: İşletmeninen az15günlükmalvehizmetsunum tutarınaeşitmiktardanakit bulundurması. İşletmenin kısa vadeli borçlarının belirli bir oranını karşılayacak nakdi bulundurması. İşletmeninbelirli birsüredekinakitçıkışını karşılayacaknakdibulundurması. Bu yöntemlerin pratik olma gibi avantajlı yönlerinin bulunmasına karşılıksorunadoğruçözümgetirdikleritartışmakonusudur Baumol Modeli, Bir işletmede nakit giriş ve çıkışlarının kesinlikle tahmin edilebildiği dolayısıyla nakit talebinin belirli olduğu varsayımına dayanan bu modelde serbest menkul değerler portföyünün işlem amacıyla tutulan para miktarınıtakviye edecekbirrezervolduğudüşünülür. Böylece nakit gereksinimi oldukça bu rezervdeki menkul kıymetler nakde dönüştürülecektir. Baumol Modeli, Nakit maliyetlerini; nakit bulundurma ve nakit tedarik maliyetleri olarak ikiye ayırarak inceleyen modeldir. Nakit bulundurma maliyetleri, nakdi elde tutma sonucunda kaçırılan alternatif getiriler nakdin bulundurma maliyeti olarak ifade edilir. Nakdin maliyetine bağlı olarak bulundurulacak tutarla orantılı olarak artmaktadır. Nakit tedarik maliyetleri ise, menkul kıymetlerin paraya çevrilmesi esnasındaki maliyettir. Büyüklüğü dikkate alınmadan işlem başınasabitolduğu varsayılır. 33 Baumol Modeli nin amacı, işletmelerin faaliyetini yürütebilmesi için her seferinde borç alacağı veya diğer kullanım alanlarından çekeceği likit fonların optimum tutarını belirlemektir. Diğer bir ifadeyle model, her iki nakitmaliyetininkesiştiğioptimum noktayıbulmayı hedefler. 2bT C = i C = Optimal dönüşüm miktarı b = Dönüşüm işlemi başına maliyet T = İlgili dönemdeki nakit ihtiyacı i = Fırsat maliyeti (%) Nakit bulundurmanın toplam maliyeti = (Dönüşüm başına maliyet x dönüşüm sayısı) + (fırsat maliyeti (%) x ortalama nakit tutarı) 34 Örnek: Bir işletmenin gelecek yıl nakit ihtiyacı TL olarak tahmin edilmiştir. Menkul kıymetlerin paraya dönüşme maliyeti 20 TL ve menkul kıymetlerin ortalama getirisi % 8 ise optimal dönüşüm miktarı nedir? Paraya dönüşümler TL lik miktardlarda 2x20x C = = TL olacağında yıl boyunca 0, / = 10 NBM= (20 TL x 10 kez) + (0, TL) = 400 TL dönüşüm gerçekleştirilecektir. Bu NBM = (Nakit Bulundurma Maliyeti) durumda ortalama nakit mevcudu / 2 = TL Miller-Orr Modeli, geleceğin belirsiz olması nedeniyle nakit ihtiyacınınnekadarolacağınınbilinemeyeceğinivarsaymaktadır. Bu modelde, elde bulundurulacak nakit miktarı için bir üst sınır ilebirgeridönüşnoktasıbelirlenir. Geri dönüş noktası, paranın menkul değerlere yada menkul değerlerin paraya dönüştürülmesi sırasında nakit mevcudunun korunacağı düzeyi gösterir. Böylece nakit mevcudun sıfır ile üst sınırarasındadeğişimineizinverilir

7 Model, pazarlanabilir menkul kıymetlerle nakit arasındaki karşılıklı aktarmaların zaman ve tutarını belirlemek için düzenlenmiştir. Modelin uygulanmasında, nakit seviyesi için limitler (üst limit, hedefnakitseviyesi,alt limit)belirlenmektedir. Nakit mevcudu alt ve üst limitler arasında dalgalanma gösterir. Nakit seviyesi, hedef nakit seviyesinin altına düştüğünde menkul kıymet bozdurularak tekrar hedef nakde ulaşılmakta; nakit seviyesi üst limite çıktığı takdirde hedef nakit seviyesine inene kadarmenkulkıymetalınmaktadır Miller-Orr modelinde geri dönüş noktası aşağıdaki formülle hesaplanmaktadır. 3 x Dönüşüm maliyeti x Günlük nakit akışlarınını varyansı Geri Dönüş Noktası = 4 x Günlük fırsat maliyeti %'si Örnek: Bir işletmenin menkul değer portföyü yılda %8 kazanmaktadır. Budabirgünde %8/360=0, demektir. İşletmeningünlüknetnakit akışının varyansı TL, dönüşüm maliyeti ise işlem başına 30 TLise dönüşüm noktasını ve elde bulundurulacak nakit için üst sınırı hesaplayınız. 3 x 30 x C = = 1.398,72 TL 4 x 0, Üst sınır geri dönüş noktasının üç katı kabul edildiğinden 3 x =4.194 TL'dir. İşletmenin nakit mevcudu 0 ile TL arasında değişecektir. Nakit miktarı TL ye çıktığında = TL lik miktar menkul değerlere yatırılacaktır. Buna karşın nakit miktarı 0 a inerse TL lik menkuldeğerparaya çevrilecektir Yönetiminde Etkililiği Artırma Yöntemleri Nakit ve nakit benzeri varlıkların yönetiminde etkililiği arttırmak amacıyla işletmeler tarafından alınabilecek başlıca önlemler şöyle özetlenebilir: Nakitdevir hızınıarttırmak. Tahsilat ilefonlarınkullanımıarasındakizamanaralığınıkısaltmak. Çok sayıda banka ve banka şubesi ile çalışmak yerine, para alımı ve ödemelerinibelirlibankaveyabankaşubelerinde toplamak. Nakitgiriş veçıkışlarıarasındazamanuyumusağlamak. Ödemelerihaftanınbelirli günündemerkezdenyapmak. Peşinödemelerkonusundadikkatlidavranmakveolabildiğince kaçınmak. Yatırım harcamalarındaöncelikanaliziyaparakacilolmayanlarıertelemek. Haftalıkhatta daha kısa sürelinakit girişve çıkışlarınıgösteren nakit bütçeleri hazırlamak. 41 7

8 İşletmelerin satış hacimlerini artırmak için müşterilerine vadeli mal satmaları alacak yönetimini önemli hale gelmektedir. İşletme, geniş kredi politikası güttüğünde satış hacminde bir artış olurken, kendi varlıkları ile müşterilerini finanse etmektedirler. Sıkı kredi politikasında ise satış hacminde düşüşler yaşanabilmektedir. Bir işletmenin müşterilere kredili satış yapması kararı verilirken 5K olarak belirtilen, karakter,kapasite,kapital,karşılık vekoşullardikkate alınmaktadır. Karakter;müşteriborcunuödemekonusundaoluşturduğu güvendir Kapasite; müşterinin talep ettiği krediyi geri ödeme gücünü gösteren iş yapmakapasitesidir. Kapital; müşteri işletmenin öz sermayesini ifade eder. Özsermayenin güçlü olmasıborçödemegücününyüksekolduğunu gösterir. Karşılık; işletmenin kredi talebi için gösterdiği teminat riski azaltıcı bir unsurdur. Koşullar; ekonomikve sektörel şartların uygunolmasını ifade eder. Büyüme dönemlerinde kredi kurumlarından kolay kredi sağlanırken; tersi durumlardakredi bulmakzorolur Alacaklara yapılacak yatırımın maliyeti, elde edilecek faydanın altında kaldığı sürece alacaklara yatırım yapılacak, değilse alacaklarayatırımyapılmayacaktır. Alacaklara yapılacak yatırımın maliyeti alacaklara bağlanan fonların maliyetinden, kredili satış ile tahsilat yönetiminin maliyetinden ve alacakların tahsil edilememesinin ortaya çıkaracağıkayıplardanoluşmaktadır. Örnek: mevcut satışları TLolan işletmenin müşterilere tanıdığı vade 30 gündür. Finans yöneticisi işletmenin kredi politikasını değiştirir ise satışların artabileceği düşünülmektedir. İşletmenin uyguladığı vade 45 güne çıkarılır ise satışların%10artmasıbeklenmektedir.karmarjı%25 tirvesatışlarınartmasından sonra da aynı kalacağı varsayılmaktadır. Yatırımın fırsat maliyeti %30 ise vadenin uzatılmasıdoğrubir kararmıdır? Alacaklara yapılan yatırım (eski) = x (1-0,25) = TL 36 0 / Alacaklara yapılan yatırım (yeni) = x (1-0,25) = TL 360 / 45 Alacaklara yapılan yatırım artışı = = TL Alacaklara yapılan yatırımın fırsat maliyeti = x 0,30 = ,5 TL Satışlardaki artışın sağlayacağı ilave kar: x 1,10 = TL = TL x 0,25 = T L Örnek: CDE işletmesi kredili satış politikasını gözden geçirerek yeni bir uygulamaya geçmek istemektedir. Yeni uygulamada müşterilerin ilk 10 günde ödeme yapmaları halinde %2 nakit iskontosu uygulanacaktır. Bu politika aşağıdaki sonuçların ortaya çıkmasınanedenolacaktır.bunlar; İşletmeninyıllık satışları tl den tl yeçıkacaktır. %2olanşüpheli alacaklaroranı%1 edüşecektir. Alacaklarınortalamatahsilsüresi50günden20günedüşecektir. Müşterilerin %80 inakitıskontosundanyararlanmakisteyeceklerdir. Alacakyönetimineilişkin giderlerden 2.000TL liktasarrufedilecektir. Kar marjı % 20 olan bu işletmede nakit iskontosu uygulanmalı mıdır?(yatırımınfırsat maliyeti%15vebiryıl365günalınacaktır) M ALİYETLER : N akit iskontosu =% 2 x % 80 x = T L ELD E ED İLEC EK FA Y D ALAR : Şüpheli alacaklardaki azalış; - m evcut durum : % 2 x = T L - yeni durum : % 1 x = T L Şüpheli alacaklardaki azalışın faydası = TL

9 E L D E E D İ L E C E K F A Y D A L A R : S a t ı ş l a r d a k i a r t ı ş ı n s a ğ l a y a c a ğ ı i la v e k a r = x % 2 0 = T L A la c a k y ö n e t i m g i d e rle r i n d e n t a s a r r u f = T L A la c a k l a r a y a p ı la n y a t ı r ı m e s k i : / ( / 5 0 ) = A la c a k l a r a y a p ı la n y a t ı r ı m e s k i : / ( / 2 0 ) = A lacak lara yap ılan yatırım d ak i azalm a = T L A la c a k y a t ı r ı m ı n ı n m a l i y e t i n d e k i a z a lm a = x % 1 5 = Stok Yönetimi E ld e E d i le c e k T o p l a m F a y d a la r : = T L N a k i t İs k o n t o s u U y g u l a n m a s ı n ı n N e t F a y d a s ı : = T L 49 Stok Yönetimi Stok, herhangi bir malın yada kaynağın işletme bünyesinde depolanmasınıifadeetmektedir. Stok yönetimi, stok seviyesinin izlenerek hangi seviyede bulunması gerektiğine, stokun ne zaman yenilenmesi ve ne büyüklükte sipariş verilmesi gerektiğine karar verilmesi işlemleriniiçerenbirsüreçtir. Stok yönetiminin amacı, müşteriye doğru ürünü, doğru yerde ve zamanda sunmak, ayrıca sipariş ve stok bulundurma maliyetleriniminimumseviyeyeindirmektedir. Stok Yönetimi Stoklar genel olarak, hammadde, yarı mamul, işletme malzemesi, venihaimallardanoluşur. Hammadde; işletmenin üretim sürecinde kullanılmak üzere satın alınantemelmallardır. Yarımamul;üretimsürecitamamlanmamışmallardır. Nihaimal; satışahazırmallardır Stok Yönetimi Stoklar işletme için bir yatırım kararı olarak değerlendirilmelidir. Burada paranın stoklara bağlanması alternatif kazanç imkanlarındanvazgeçilmesianlamınagelmektedir. Stoklara bağlanacak para miktarının ne olması gerektiği yapılan faydamaliyetanaliziiledeğerlendirilmelidir. Stokyönetimindealacakyönetimidedikkatealınmalıdır. 53 Çok çeşitli ve değişik parçaların oluşturduğu stok yönetiminin amacı, toplam stok maliyetlerinin en az olacağı, işletmenin karlılığını düşürmeyeceği stok seviyesini belirlemektir. Dolayısıyla işletmeler stoklarının ne fazla ne de noksan olmasını arzu etmekte, kendileri içinenuygunstokseviyesinibelirlemeyeçalışmaktadırlar. Bir işletme açısından stoklara yapılan yatırımın optimum tutarda bulunup bulunmadığının saptanması, stok tutmanın gerektirdiği giderler ve taşıdığı risk ile stok tutmanın faydalarının dengelenmesinigereklikılmaktadır. Özetle, stoklara sahip olmanın maliyetleri ile stokları bulundurmanın kazandıracağı gelirler karşılaştırılarak optimum stok seviyesi belirlenmeye çalışılacaktır. 54 9

10 Stoklar ile ilgili alınacak kararlar genellikle stokların maliyetlerine dayalı olarak belirlenmektedir. Bu nedenle stokların maliyetlerininbilinmesibüyükönemarzetmektedir. Stoklara yönelik maliyetleri stok bulundurma maliyetleri ve stok bulundurmamamaliyetleriolarakikitemelgruptainceleyebiliriz. Stok bulundurma maliyetleri, stok bedelleri, tedarik (sipariş) maliyetlerivebulundurmamaliyetlerindenoluşmaktadır. 55 Stok bedelleri, stoklarla ilgili ilk ve temel maliyet unsurudur. İşletmelerin stokları olan ilk madde ve malzemeler için stok bedeli, satın alma fiyatlarıdır. Stok bedelleri, stok miktarları ile doğruorantılıolarakartışveazalışgöstermektedirler. Stok tedarik (sipariş), maliyetleri, stokların işletmenin ihtiyaç duyduğu anda kullanıma hazır hale getirilmesi amacıyla yapılan çeşitli işlem maliyetlerinden oluşmaktadır. Malların tedariki ile ilgili olarak ödenen ücretler, yazılı ve her türlü haberleşme giderleri, sözleşme giderleri, eksper ücretleri, kalite kontrol analizleri ile ilgili harcamaların tümü tedarik (sipariş) maliyetinin unsurlarıdır. Bu maliyetler sipariş adedi ile doğru orantılı, stokta bulundurulan miktar ile ters orantılı olarak artış ve azalış göstermektedirler. 56 Bulundurma maliyetleri ise, bulundurulan stok miktarına bağlı olarak değişen, stok miktarı arttıkça artan, bulundurulan stok miktarı azaldıkça azalanbirmaliyet türüdür. Dolayısıyla işletmeler küçük partiler halinde sipariş vererek bulunduracakları stokların miktarını böylece bulundurma maliyetini azaltabilirler. Bulundurma maliyetleri, stokların işgal ettiği yer ile ilgili giderlerden (kira, bakım ve onarım giderleri, çeşitli vergiler, vb.), stok riskleri ile ilgili giderlerden (fiyat düşmeleri nedeniyle doğabilecek risk, talep azalma riski, demode olmariski, vb.)vesermaye maliyetindenoluşmaktadır. Stokların yabancı kaynaklarla finanse edilmeleri halinde katlanılan faiz giderleri sermaye maliyeti olarak stokta bulundurma giderlerinin bir parçasışeklindenitelendirilmektedirler. Stoklara yönelik maliyetlerin ikincisi olan stok bulundurmama maliyetleri, stoklarla ilgili olarak hesaplanması güç olan bir maliyettürüdür. Stok yetersizliği nedeniyle karşılaşılması muhtemel olan kayıplar stokbulundurmamanınmaliyetinioluşturmaktadır. Bu maliyetleri; stok bulundurmama nedeniyle hizmetüretiminde gecikme, üretimin gecikmesi nedeniyle taahhütlerin yerine getirilememesi, geciken üretim nedeniyle muhtemel gelirlerin elde edilememesi, hizmet üretimin durması halinde sabit giderlere katlanılma durumu, hizmet üretiminin durması nedeniyle talep azalması vb. katlanılan maliyetler şeklinde sıralayabiliriz Stok miktarı ile sipariş maliyeti arasında ters; bulundurma maliyetleriilearasındadoğruyöndebirilişkibulunmaktadır. Son yıllarda ekonomik sipariş miktarı yardımıyla stokların optimum miktarlarının belirlenmesi için ekonomik siparişmiktarı yöntemindenyararlanılmaktadır. Ekonomik sipariş miktarı, stok miktarları, stokların sipariş maliyetleri ve stok bulundurma maliyetleri arasındaki ilişkiden yararlanarak optimum stok miktarının bulunmasına yönelik bir yöntemdir. Ekonomik sipariş miktarının hesaplanmasında tablolama yöntemi ve matematiksel yöntem olmak üzere iki temel hesap yöntemikullanılmaktadır. Son yıllarda ekonomik sipariş miktarı yardımıyla stokların optimum miktarlarının belirlenmesi için ekonomik siparişmiktarı yöntemindenyararlanılmaktadır. 2 D S E O Q = H E O Q = E k o n o m ik S ip a riş M ik ta rı D = Y ıllık T a le p M ik ta r ı S S ip a riş M ik ta r ı H = B u lu n d u rm a M a liy e ti

11 Örnek: Otomobil lastiği bayisi olan EHM A.Ş. Gelecek yıl adet lastik satacağını tahmin etmektedir. Lastiğin siparişinin maliyeti 150 TL dir. İşletmenin bir lastiği bir yıl stokta tutmasının maliyeti ise 3 TL dir. Bayinin yıllık toplam stok bulundurma ve sipariş maliyetini minimize etmek için bir siparişte vermesi gerekenoptimalsiparişmiktarınıhesaplayınız. E O Q = 2 x x = a d e t Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim