Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 83, Aralık 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 83, Aralık 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Doç. Dr. Gülşah KARAVARDAR Giresun Üniversitesi gkaravardar@yahoo.com Caner KORKMAZ Giresun Üniversitesi, Doktora Öğrencisi canerk777@hotmail.com ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN YAŞAM DOYUMU VE STRESLE BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİNİN İNCELENMESİ: GİRESUN ÜNİVERSİTESİ İŞLETME BÖLÜMÜ ÖRNEĞİ Öz Bu araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinin yaşam doyumu ile stresle başa çıkma stratejileri arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Araştırmanın çalışma grubunu Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde öğrenimine devam eden 126 sı kız, 103 ü erkek olmak üzere toplam İşletme bölümü öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmanın veri toplama sürecinde Yaşam Doyum Ölçeği ve Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği kullanılmıştır. Her iki ölçeğin de geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları ilgili araştırmacılar tarafından yapılmıştır. Araştırmanın istatistiksel analizlerinde t testi, tek yönlü varyans analizi ve korelasyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, cinsiyete göre Sosyal Destek Arama alt ölçeğinde kız öğrencilere yönelik anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Korelasyon analizi sonuçlarına göre Yaşam Doyumu ile Problem Çözme alt ölçeği arasında pozitif yönde bir ilişki saptanırken, Kaçınma alt ölçeği ile Yaşam Doyumu arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Son olarak elde edilen bulgular, literatür ışığında değerlendirilmiş ve önerilerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Stres, Stresle Başa Çıkma, Üniversite Öğrencileri, Yaşam Doyumu

2 EXAMINING THE STRATEGIES OF UNIVERSITY STUDENTS LIFE SATISFACTION AND COPING WITH STRESS: EXAMPLE OF GIRESUN UNIVERSITY DEPARTMENT OF BUSINESS ADMINISTRATION Abstract Keywords: Stress, Coping with Stress, University Students, Life Satisfaction 1. GİRİŞ The aim of this study is the examination of the relationship between life satisfaction and coping with stress of university students. For this purpose, a survey was carried out for students who consist of 126 female and 103 male university students in Business Administration Department, Faculty of Economic and Business Administration, Giresun University. In the data collection process of this research, Life Satisfaction Scale and Coping Strategies Scale were used. Both scales validity and reliability tests were done by related researchers. In the statistical analysis of research, t test, one way ANOVA and correlation analysis were used. According to the results, a significant difference was found between gender (female students) and seeking social support. According to the correlation analysis a positive relation was found between life satisfaction and problem solving sub-scale. Besides, a negative relation was found between avoidance sub-scale and life satisfaction. Lastly, related literature was discussed according to our study s results and some suggestions were made. Hızla gelişen dünya, toplumsal ve bireysel yaşantıda birtakım değişimler meydana getirmiştir. Eğitim süreci, çalışma şartları, ekonomik koşullar, teknolojik gelişmeler vb. üzerinde etkili olan bu değişimler, bugün toplumun her kesiminde hissedilmektedir. Tüm bu değişimlere ayak uydurma süreci ise bireylerin bedensel ve ruhsal sağlığı açısından tehdit oluşturmaktadır. 34 Yaşam sürecinin tümüne odaklanan yaşam doyumu, bireylerin nasıl bir ruh sağlığına sahip olduğunun en iyi ifadesidir. Günlük yaşamda oluşabilecek çeşitli sınırlandırmalar, çöküntüler, başarısızlıklar ve ani gelişen tüm olumsuz durumlar bireylerde yaşam doyumu seviyesinin düşmesine neden olabilir (Demirel ve Canat, 2004: 6). Üniversite öğrencilerinin karşılaştığı bu olumsuz durumların en yaygını ise strestir. Üniversite öğrencileri, çeşitli faktörlerin etkisiyle sık sık yaşam stresiyle karşı karşıya kalırlar. Üniversiteyi yeni kazanan öğrenciler evden ayrılmanın verdiği üzüntüyle yeni yaşam koşullarına uyum göstermeye çabalarken ve çevresindeki yeni insanları tanımaya çalışırken; mevcut üniversite ortamına alışan öğrenciler sınavlarında başarılı olmaya gayret gösterirken; son sınıfta öğrenim gören öğrenciler ise mezuniyet heyecanıyla birlikte meslek seçimine yoğunlaşırken belirli ölçüde stresle baş etmek zorundadır (Doğan ve Eser, 2013: 32). Doğası gereği iç ve dış faktörlerle etkileşim halinde olan insan, belirli bir düzeyi aşan stres karşısında olumsuz olarak etkilenir. İstenmeyen bu olumsuz durum ise insan vücudunda, davranışlarında, bilişsel ve psikolojik yapısında farklılıklara yol açar. Yaşadığımız çağ itibariyle stres gerçeğinden kaçmak mümkün değildir. Ancak stresle başa çıkma stratejilerini etkin bir şekilde kullanarak, stresin verdiği zararlardan kendimizi koruyabiliriz (Okutan ve Tengilimoğlu, 2002: 15).

3 Bu bağlamda üniversite öğrencilerinin stresle baş edebilmeleri, yaşam doyumlarına olumlu bir katkı sağlarken mutluluk düzeylerini de artıracaktır. Bu araştırma çerçevesinde, ilk olarak yaşam doyumu ve stresle başa çıkma kavramları incelenecektir. Sonraki aşamada ise üniversite öğrencilerinin yaşam doyumları ile stresle başa çıkma stratejileri arasındaki ilişkilere yer verilecektir. 2. YAŞAM DOYUMU 19. yy ın başında olumlu duygular yerine depresyon gibi olumsuz duygulara yoğunlaşan psikoloji bilimi, yıllar içerisinde bu tutumunu değiştirerek mutluluk, yaşam doyumu gibi kavramlara ağırlık vermiştir (Myers ve Diener, 1995: 10). Yaşam doyumunu açıklamadan önce yaşam ve doyum kavramlarına yer vermek konunun daha anlaşılır olmasını sağlayacaktır. Yaşam, doğumla ölüm arasında yaşanan süre, ömür, hayat gibi anlamlara gelmektedir (TDK, 2017a). Doyum ise, eldekinden hoşnut olma durumu, doyma işi, yetinme, kanma, kanaat, bazı istekleri giderme gibi anlamlar taşımaktadır (TDK, 2017b). İlk kez Neugarten ve diğerleri (1961) tarafından tanımlanan yaşam doyumu, kişilerin ruhsal sağlığı ve toplumsal ilişkileri üzerinde önemli etkilere sebep olan bir kavramdır (Şener, 2009: 5). Gündelik yaşamla ilişkilendirilerek ifade edilen bu kavramla, yaşanmakta olan yaşamın ne derece tatmin edici olduğu belirlenmeye çalışılmaktadır (Dikmen, 1995: 119). Yaşam kalitesinin en temel göstergelerinden biri olan yaşam doyumu, zihinsel ve fiziksel sağlık göstergeleri ile birlikte insan gelişiminin ne derece iyi olduğunu ortaya koyar (Veenhoven, 1996: 3). Shin ve Johnson (1978: 478) yaşam doyumunu, bireyin kendi belirlediği kriterlere bağlı olarak yaşam kalitesi hakkında yaptığı genel bir değerlendirme olarak tanımlamıştır (Akt. Diener vd., 1985: 71). Bireylerde arzulanan hedeflere ulaşma düzeyinin yükselmesi, yaşam doyumunu da artırmaktadır. Bu açıdan yaşam doyumu, kişisel hedefleri gerçekleştirme derecesi olarak da ifade edilebilir (Aysan ve Bozkurt, 2004: 2). 35 Kişilerin kendilerine karşı olumlu düşünceler beslemesi, kendileriyle barışık olması yaşam doyumu düzeyinin artmasına yardımcı olur. Birey benliğinin, duygu ve düşüncelerinin farkına vardıkça bu doyum daha da artar. Artan doyumla birlikte farklı yaşam alanlarında (evlilik gibi, arkadaşlık gibi) sağlıklı ve olumlu etkileşimler meydana gelir (Tümkaya vd., 2008: 3). Çeşitli faktörler bireylerin yaşam doyumunu etkileyebilir. Yaşam doyumu üzerinde etkili olan unsurlardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz (Schmitter, 2003 akt. Recepoğlu, 2013: 314); Günlük yaşamdan alınan mutluluk, Yaşama yüklenen anlam, Amaçlara ulaşma konusunda uyum, Pozitif bireysel kimlik, Fiziksel olarak bireyin kendisini iyi hissetmesi Ekonomik güvenlik ve sosyal ilişkilerdir. Özetle, faklı unsurlardan etkilenebilen yaşam doyumu, kişinin yaşamda bulunduğu konuma ilişkin tutumunu bilişsel açıdan değerlendirmesi ve bundan aldığı hazzı anlamlandırması olarak tanımlanabilir.

4 3. STRESLE BAŞA ÇIKMA Günlük yaşamda sıkça karşılaştığımız stres kavramı, ruhsal gerilim, canlı organizmasında savunma uyandırıcı etkilerle (stres faktörü) buna karşı oluşan savunma mekanizması, dayanıklılığı azaltan fiziksel veya mental gerilim, gerginlik, canlıların yaşamı için uygun olmayan koşullar gibi anlamlar taşımaktadır (TDK, 2017c). Modern toplum hastalığı olarak ifade edilen stres olgusu ile günlük yaşamda olduğu kadar iş yaşamında da çok sık karşılaşılmaktadır (Ateşoğlu & Erkal, 2016). Stres, çoğunlukla olumsuz ve sıkıntılı durumları çağrıştırmasına rağmen sağlıklı gerginlik miktarı, bireylerde performansı ve üretkenliği artırmaya yardım eder. Ancak belirli bir miktarın (sağlıklı gerginlik) aşılmasıyla oluşan baskı, zorlama istenmeyen durumlara, çöküntüye ve sağlığın bozulmasına neden olabilir (Ünal, 1999: 366). Stres kişilerde, aşırı iştahsızlık, sürekli yorgunluk ve halsizlik hali, migren tarzı baş ağrıları, geceleri uyuyamama ve erken uyanma, yüksek tansiyon ve kalp atışlarında artma, aşırı hassasiyet gibi bedensel olumsuzluklarla kendini hissettirirken aynı zamanda kişileri duygusal ve davranışsal yönden de etkiler. Aşırı tedirginlik, korku ve endişe, alınganlık ve çabuk sinirlenme, hayattan zevk almama gibi belirtiler de stresin duygusal ve davranışsal belirtilerine örnek olarak gösterilebilir (Eren, 2015: ). Stresle başa çıkma ise kişilerin çevreleriyle olan ilişkilerinde ortaya çıkan sorunların üstesinden gelebilmek için harcadıkları bilişsel ve davranışsal çabaları ifade eder (Folkman ve Lazarus, 1985: 152). İnsanlar, tehdit edici bir durum ya da gerilim kaynağı ile karşılaştıklarında genellikle savaşma veya kaçma davranışı gösterirler. Eğer birey stres kaynaklarına müdahale edebileceğine inanırsa savaşma davranışı sergiler. Bunun aksine stres kaynağını kontrol gücü dışında görür ise kaçınma davranışına yönelir. Stres yönetimi açısından en ideal başa çıkma yolu ise, stres kaynağının zararsız bir hale gelmesini sağlamaktır (Eroğlu, 2013: ). Bu bakımdan stresle başa çıkmanın amacı, stresi tamamen ortadan kaldırmak değildir. Temel amaç, stresin miktarını azaltarak strese karşı koymak amacıyla sergilenen davranışsal ve duygusal tepkileri güçlendirmektir (Güney, 2007: 623). 36 Stresle başa çıkmaya ilişkin ölçeklerde, bireylerden son zamanlarda karşılaştıkları stres verici olayları düşünerek değerlendirmesi ve bu süreç içerisinde belirli durumlar karşısında ne şekilde davrandıklarını cevaplaması beklenir. Kullanılan ölçeklerde çok çeşitli başa çıkma stratejilerine yer verilmesine rağmen araştırmacılar, temelde duyguya ve probleme yönelen iki farklı başa çıkma tarzı olduğu görüşündedirler (Aysan, 2003: 123). Problem odaklı başa çıkma tarzlarını kullanan kişiler, doğrudan stres yaratan durumu anlamaya ve değiştirmeye çalışırlar. Duygu odaklı tarzları kullanan kişiler ise stresli durumun yarattığı duygularla başa çıkmaya çalışırlar (Ergin vd., 2014: 32). Kişilerin yanlış başa çıkma davranışları içerisine girmesi, işlevsel olmayan tutumlar sergilemesi karşılaşılan olumsuz durumu daha karmaşık hale getirdiği gibi problemlerin çözümünü de zorlaştırır (Kaya vd., 2015: 31). Bu nedenle stresli durumlarla karşılaşıldığında etkin başa çıkma stratejilerini kullanmak, bireylerin mutluluk ve yaşam doyumu düzeylerinin artmasına yardımcı olurken stresin olumsuz etkilerini de en aza indirmesi açısından önem taşıdığı söylenebilir. 4. YAŞAM DOYUMU VE STRESLE BAŞA ÇIKMA Literatürde yaşam doyumu ve stresle başa çıkma arasındaki inceleyen çeşitli araştırmalar yer almaktadır. Bu araştırmalarının bazılarından elde edilen sonuçlar şu şekildedir;

5 Bulut (2007) okul psikolojik danışmanları üzerinde yapmış olduğu çalışmasında cinsiyete göre, yaşam doyumu ile stresle başa çıkma stratejileri arasında anlamlı bir farklılık tespit edememiştir. Kaçınma alt ölçeği ile yaşam doyumu arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki belirlemiştir. Yiğit (2012) çevik kuvvet görevlileri üzerinde gerçekleştirmiş olduğu araştırma sonucunda yaşam doyumu ile stresle başa çıkma alt boyutlarından aktif planlama ve dış yardım arama arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki bulmuştur. Dubey ve Agarwal (2007) kronik hastalığa sahip kişiler üzerinde gerçekleştirdikleri çalışmalarında, etkin başa çıkma stratejilerinin yaşam doyumu seviyesini etkilediğine yer vermişlerdir. Odacı ve Çıkrıkçı (2012) çalışmalarında, yaşam doyumunun kız öğrencilerde erkek öğrencilere göre daha yüksek olduğunu tespit etmişlerdir. Deniz (2006) üniversite öğrencileri üzerinde uyguladığı çalışmada yaşam doyumu ile sosyal destek arama ve problem çözme alt boyutları arasında pozitif korelasyon belirlemiştir. Bu çalışmada literatürdeki araştırmalardan farklı olarak Giresun Üniversitesi İşletme Bölümü öğrencileri örneklem olarak seçilmiştir. Literatürde yaşam doyumu ve stresle başa çıkma değişkenlerinin birlikte bulunduğu, üniversite öğrencileri bazında ele alındığı çalışma sayısının sınırlı olması bakımından ve geleceğin işgücü olarak görülen, topluma çeşitli katkılar sağlayacak olan üniversite öğrencilerinin daha iyi anlaşılması açısından bu araştırma literatüre katkı sağlayabilir. 5. YÖNTEM Giresun Üniversitesi nde gerçekleştirilen bu çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin yaşam doyumu ile stresle başa çıkma stratejileri arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Araştırmada günümüz bilimsel çalışmalarında çok sık kullanılan anket ile veri toplama tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen veriler analiz edilerek şu sorulara cevap aranacaktır; 1. Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumu ve stresle başa çıkma stratejileri cinsiyete göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır? 2. Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumu ve stresle başa çıkma stratejileri öğrenim görülen sınıf düzeyine göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır? 3. Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumları ile stresle başa çıkma stratejileri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Evren ve Örneklem Araştırmanın çalışma evrenini, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde öğrenim gören işletme bölümü öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise bu öğrenciler arasından tesadüfi örnekleme yoluyla seçilen öğrenciler oluşturmaktadır. Anket formlarını eksiksiz dolduran 126 sı kız ve 103 ü erkek olmak üzere toplam işletme bölümü öğrencisi veri analizinde değerlendirilmiştir. Çalışmada kullanılan anketler, öğrencilere vize sınavları döneminde dağıtılmıştır. Ankette gerekli açıklamalar yazılı şekilde bulunmasına rağmen, sözel olarak da katılımcılara açıklamalarda bulunulmuştur. Anketi dolduracakları süre içerisinde öğrencilerin anket uygulayıcılarına soru sormalarına olanak tanınmıştır. Bu şekilde anketlerin doğru ve eksiksiz bir şekilde tamamlanması sağlanmıştır. Öğrenciler, çalışmaya gönüllü olarak katılmışlardır.

6 5.2. Veri Toplama Araçları Yaşam Doyumu Ölçeği Yaşam Doyumu Ölçeği, Diener, Emmons, Larsen ve Griffin (1985) tarafından geliştirilmiştir. Köker (1991) ve Yetim (1991) tarafından ayrı çalışmalarda dilimize adapte edilmiştir. Yaşam doyumu ölçeği, 7 li Likert tipi ölçek (1: hiç uygun değil-7: çok uygun) beş ifadeden oluşmakta olan ve katılımcılara kendi kendilerini değerlendirme imkanı tanıyan bir ölçektir. Köker (1991) tarafından üç hafta arayla yapılan test tekrar test tutarlılık katsayısının.85 olduğu tespit edilmiştir. Yetim (1991) ise düzeltilmiş split-half değerini.75 ve Kuder Richardson-20 değerini.79 şeklinde belirlemiştir (Recepoğlu, 2013: ) Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği Amirkan (1990) tarafından geliştirilen Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği Aysan (1994) tarafından Türkçe ye uyarlanarak, geçerlilik ve güvenilirlik çalışması yapılmıştır. Ölçek kendi içerisinde üç alt ölçekten (Problem Çözme Sosyal Destek Arama Kaçınma) oluşmaktadır. Her alt ölçekte 11 adet ifade bulunmaktadır. Üçlü Likert tipi (1: hiç, 2: biraz, 3: çok) bir değerlendirmeden oluşan ölçekte alt ölçeklerden alınan puanlar arasında değişmektedir. Elde edilen alt ölçek puanlarının yüksek olması, ilgili niteliğin arttığını göstermektedir. Ölçeğin güvenirlik katsayısı ise.92 şeklinde saptanmıştır (Aysan ve Bozkurt, 2004: 3) Verilerin Analizi ve Bulgular Yapılan istatistiksel testler sonucunda verilerin homojen olduğu tespit edilmiştir. Çalışma sürecinde, ilk olarak bağımsız değişkenlerle bağımlı değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Bunu belirlemek üzere ikili değişkenler (Kız Erkek) için t testi, ikiden fazla değişken (Öğrenim görülen sınıf) için ise F testi uygulanmıştır. Yaşam doyumu ile stresle başa çıkma alt ölçekleri arasında ilişki olup olmadığını belirlemek için Korelasyon Analizi uygulanmıştır. Araştırmada anlamlılık düzeyi 0,05 olarak alınmıştır. Verilerin analizinde SPSS 17.0 istatistik paket programı kullanılmıştır. 38 Tablo 1 de üniversite öğrencilerinin cinsiyete göre, stresle başa çıkma stratejileri ve yaşam doyumu arasındaki farklılığın anlamlı olup olmadığı saptamak için yapılan t-testi analizi sonuçlarına yer verilmiştir. Tablodan anlaşılacağı üzere, yapılan analiz sonucunda üniversite öğrencilerinin etkin başa çıkma stratejisi olan problem çözme (t = -0,61; p > 0.05), etkin olmayan başa çıkma stratejisi olan kaçınma (t = 0,48; p > 0.05) ve yaşam doyumlarında (t = 0,92; p > 0.05) cinsiyetlerine göre anlamlı bir farklılık belirlenememiştir. Ancak cinsiyetle, etkin bir başa çıkma stratejisi olan sosyal destek arama (t = 3,85; p < 0.05) arasında anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Buna göre kız öğrencilerde, sosyal destek arama ihtiyacı daha yüksek düzeyde bulunmuştur.

7 Tablo 1: Üniversite Öğrencilerinin Cinsiyete Göre, Ölçeklerden Aldıkları Puanların Ortalama, Standart Sapma Değerleri ve T Testi Sonuçları ˍˍ Bağımlı Değişkenler Bağımsız Değişkenler N X S.S. t p Cinsiyet Problem Çözme Kız ,809 3,606 Erkek ,087 3,134-0,615 0,539 Sosyal Destek Arama Kız ,539 4,039 3,859 0,000 Erkek ,456 4, Kız ,761 3,697 Kaçınma 0,483 0,629 Erkek ,524 3,707 Kız ,531 6,252 Yaşam Doyumu 0,924 0,356 Erkek ,767 6,201 Üniversite öğrencilerinin öğrenim gördükleri sınıfa göre, stresle başa çıkma stratejileri ve yaşam doyumları arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığı belirlemek üzere tek yönlü varyans analizi kullanılmış ve analiz sonuçları Tablo 2 de verilmiştir.

8 Tablo 2: Üniversite Öğrencilerinin Öğrenim Gördüğü Sınıflara Göre Ölçeklerden Aldıkları Puanların Ortalama, Standart Sapma Değerleri ve Varyans Analizi Sonuçları ˍˍ Bağımlı Değişkenler Bağımsız Değişkenler N X S.S. F p Sınıf ,872 3,061 Problem Çözme ,743 26,478 3,581 3,616 1,952 0, ,750 3,226 Toplam 26,934 3, ,672 4,096 Sosyal Destek Arama ,589 24,633 4,598 4,266 1,676 0, ,765 3,828 Toplam 24,602 4, ,963 3,548 Kaçınma ,846 3, ,549 3,717 0,288 0, ,390 3,994 Toplam 23,655 3, ,109 6,833 Yaşam Doyumu ,564 24,014 6,047 6,209 1,943 0, ,859 5,648 Toplam 23,187 6,227

9 Tablo 2 den anlaşılacağı üzere, üniversite öğrencilerinin stresle başa çıkma stratejileri olan problem çözme (F = 1,95; p > 0,05), sosyal destek arama (F = 1,67; p > 0,05) ve kaçınma (F = 0,28; p > 0,05) alt ölçeklerinde öğrenim görülen sınıfa göre anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumları (F = 1,94; p > 0,05) ile öğrenim gördükleri sınıf arasındaki ilişkiler incelendiğinde yine anlamlı bir farklılık belirlenememiştir. Üniversite öğrencilerinin, yaşam doyumları ile problem çözme, sosyal destek arama, kaçınma alt ölçekler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi için Pearson Korelasyon analizi kullanılmış ve analiz sonuçları Tablo 3 de belirtilmiştir. Tablo 3: Yaşam Doyumu ve Alt Ölçekler Arasındaki Korelasyon Sonuçları Problem Çözme Sosyal Destek Arama Kaçınma Yaşam Doyumu,106,085,156 * Problem Çözme,108,201,018 41,088,070 Sosyal Destek Arama,183,294 -,205 ** Kaçınma,002 Yaşam Doyumu * p < 0,05 ** p < 0,01

10 Tablo 3 den de anlaşılacağı üzere üniversite öğrencilerinin yaşam doyumları ile etkin başa çıkma stratejisi olan problem çözme ( r=,156; p < 0,05) arasında pozitif yönde bir ilişki saptanmıştır. Yaşam doyumu ile etkin olmayan başa çıkma stratejisi olan kaçınma ( r = -,205; p < 0,01) arasında ise negatif yönde anlamlı bir ilişki belirlenmiştir. 6. SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumları ile stresle başa çıkma stratejileri arasındaki ilişkilerin incelendiği bu çalışmada cinsiyete göre, etkin başa çıkma stratejisi olan sosyal destek arama arasında anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Buna göre kız öğrenciler, erkek öğrencilere göre daha fazla sosyal destek arama ihtiyacı duymaktadırlar. Literatürde cinsiyete göre, stresle başa çıkma stratejilerine ilişkin farklı sonuçlar ortaya koyan çalışmalar mevcuttur. Şahin ve Durak (1995), üniversite öğrencileri üzerinde yapmış oldukları çalışmalarında kadınların sosyal desteğe başvurmayı anlamlı düzeyde daha çok tercih ettiğini saptamışlardır. Çankıroğlu (2007) üniversite adayı öğrenciler üzerinde gerçekleştirmiş olduğu çalışmasında, cinsiyete göre dış yardım arama alt ölçeğinde anlamlı bir farklılık bulmuştur. Bu bağlamda bayanların erkeklere nazaran dış yardım arama eğiliminin daha fazla olduğunu belirtmiştir. Yaşar (2008) çalışmasında, kadın beden eğitimi öğretmenlerinin erkeklere göre daha fazla sosyal destek arama davranışı sergilediğini belirtmiştir. Kepalaite (2013) çalışmasında kadınların sosyal destek aramayı daha fazla kullandığını saptamıştır. Buna karşın bazı araştırma bulgularında (Bulut, 2007; Ekinci vd., 2013) cinsiyet ile stresle başa çıkma stratejileri arasında anlamlı bir farklılık olmadığı ortaya konulmuştur. 42 Cinsiyet değişkenine göre, üniversite öğrencilerinin yaşam doyumu incelendiğinde anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır. Bu bulgu, literatürle (Bulut, 2007; Recepoğlu ve Tümlü, 2015; Kıvılcım, 2014; Sarıdemir, 2015; Özkara vd. 2015) uyumludur. Literatürde farklı sonuçlar da yer almaktadır; Deniz ve Yılmaz (2004) çalışmalarında, kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre yaşamlarından daha fazla doyum sağladıklarını saptamışlardır. Keser (2005), çalışmasında kadınların yaşam doyumunun, erkeklere oranla daha yüksek olduğu ifade etmektedir. Üniversite öğrencilerinin öğrenim gördükleri sınıfa göre, stresle başa çıkma stratejileri ve yaşam doyumları incelendiğinde anlamlı bir ilişkiye rastlanmamıştır. Doğan ve Eser (2013), üniversite öğrencilerinin stresle başa çıkma yöntemlerini belirlemeye ilişkin gerçekleştirdikleri çalışmalarında, 1. ve 2. sınıf öğrencilerinin kullandığı başa çıkma yöntemleri arasında farklılık olmadığı vurgulamaktadırlar. Aysan ve Bozkurt (2000) çalışmalarında, 4. sınıf öğrencilerinin 2. ve 3. sınıf öğrencilerine göre daha az kaçınma davranışı kullandığını saptamışlardır. Bazı çalışmalar (Deniz ve Yılmaz, 2004; Özdemir ve Dilekmen, 2016) ise 4. sınıf öğrencilerinin yaşam doyumlarının 1. sınıf öğrencilerine göre anlamlı düzeyde daha fazla olduğunu ortaya koymuştur. Yaşam doyumu ile başa çıkma stratejileri alt ölçekleri arasındaki ilişkileri incelemek için korelasyon analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda yaşam doyumu ile etkin başa çıkma stratejisi olan problem çözme arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Deniz (2006) araştırmasında problem çözme ile yaşam doyumu arasında pozitif korelasyon olduğunu belirlemiştir. Dubey ve Agarwal (2007) çalışmalarında, etkin başa çıkma stratejilerinin yaşam doyumu seviyesini etkilediğini saptamışlardır. Yaşam doyumu ile etkin olmayan başa çıkma stratejisi olan kaçınma arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Bu sonuca göre üniversite öğrencilerinin karşılaştığı stres oluştu-

11 ran durumlarda, bu durumdan kaçınmaları yerine problemi çözmelerinin yaşam doyumlarını artıracağını söyleyebiliriz. Yine benzer bir şekilde Bulut (2007) okul psikolojik danışmanları üzerine yapmış olduğu çalışmada yaşam doyumu ile etkin olmayan başa çıkma stratejisi olan kaçınma arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki belirlenmiştir. Deniz (2006) ise çalışmasında kaçınma ile yaşam doyumu arasında önemli bir korelasyon elde edememiştir. Sonuç olarak araştırma bulgularına göre bazı önerilerde bulunabilinir. Üniversite öğrencilerinin ders içeriklerinde düzenlemelere gidilerek stresle baş etmelerine yardımcı olunabilir. Bu kapsamda eğer müfredat içerisinde yer almıyorsa stres yönetimi, insan ilişkileri ve iletişim, başa çıkma becerileri, yaşam dönemleri ve uyum problemleri gibi dersler müfredata dahil edilebilir. Bu dersler yardımıyla öğrencilerin kendilerini tanıyan, stresle baş edebilen, günlük yaşamda rahatça iletişim kurabilen bireyler haline gelmesi sağlanabilir. Üniversite bünyesinde oluşturulan kulüplerin sayısı artırılarak bu kulüplerin farklı etkinlikler düzenlemesine olanak tanınabilir. Bu sayede üniversite öğrencilerinin kaynaşmasına, yaşam doyumlarının artmasına ve stresle aktif olarak başa çıkabilmelerine yardımcı olunabilir. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ve Psikoloji bölümlerinde okuyan öğrencilerden ve ilgili bölümlerin hocalarından yardım alınarak, üniversite öğrencilerine yönelik bilgilendirici seminerler ve konferanslar düzenlenebilir. Üniversite içerisinde yer alan kariyer merkezlerinin etkinliği artırılarak, öğrenciler için önemli bir stres kaynağı olan gelecek kaygısının aşılmasına yardımcı olunabilir. Yaşam doyumu ve stresle başa çıkma stratejileri arasındaki ilişkileri gösteren daha fazla araştırma literatüre önemli katkılar sağlayabilir. Bu bağlamda öğretim üyelerinin ve üniversite personelinin de dahil olduğu araştırmalar yapılabilir. Geleceğin işgücü olarak algılanan üniversite öğrencilerinin daha iyi anlaşılması açısından, yapılan bu araştırmanın örneklem grubu genişletilerek yeni araştırmalar yapılabilir. 43 KAYNAKLAR Amırkan, J. (1990). A Factor Analytically Derived Measure of Coping: The Coping Strategy Indicator, Journal of Personality and Social Psyhology, 59(5): Ateşoğlu, L ve Erkal, S. (2016). Hastanelerde Çalışan Ev İdaresi Personelinin Algılanan Stres Düzeylerinin İncelenmesi, The Journal of Academic Social Science, 4(29), Aysan, F. (1994). Başa çıkma Stratejisi Ölçeğinin Üniversite Öğrencileri için Geçerliği Güvenirliği, I.Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiriler Kitabı, 3, Aysan, F. ve Bozkurt, N. (2004). Okul Psikolojik Danışmanlarının Yaşam Doyumu, Stresle Başa Çıkma Stratejileri ile Olumsuz Otomatik Düşünceleri: İzmir İli Örneklemi, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6 9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Malatya. Aysan, F, (2003). Başaçıkma Stratejisi Ölçeğinin Türkçe Formunun Oluşturulması, Ege Eğitim Dergisi, (3)1: Aysan, F. ve Bozkurt, N. (2000). Bir grup Üniversite Öğrencisinin Kullandığı Başa Çıkma Stratejileri ile Depresif Eğilimleri ve Olumsuz Otomatik Düşünceleri Arasındaki İlişki, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, Bulut, N. (2007). Okul Psikolojik Danışmanlarının Yaşam Doyumu, Stresle Başa Çıkma Stratejileri ve Olumsuz Otomatik Düşünceler Arasındaki İlişkiler, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(27): 1-13

12 Çankıroğlu, S. B. (2007). Üniversite Adayı Ergenlerin Stresle Başa Çıkma ve Sınav Kaygılarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya Demirel, S. ve Canat, S. (2004). Ankara'daki Beş Eğitim Kurumunda Kendini Yaralama Davranışı Üzerine Bir Çalışma, Kriz Dergisi, 12(3): 1-9 Deniz, M. E. ve Yılmaz, E. (2004). Üniversite Öğrencilerinin Duygusal Zeka Yetenekleri ve Yaşam Doyumları Arasındaki İlişki, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya Deniz, M. E. (2006). The Relationships Among Coping With Stress, Life Satisfaction, Decision-Making Styles And Decision Self-Esteem: An Investigation With Turkish University Students, Social Behavior and Personality, 34(9): Dıener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J. ve Grıffın, S. (1985). The Satisfaction With Life Scale, Journal Of Personality Assessment, 49, Dikmen, A. A. (1995). İş Doyumu ve Yaşam Doyumu ilişkisi Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 50(03): Doğan, B. ve Eser, M. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Stresle Başa Çıkma Yöntemleri: Nazilli MYO Örneği, Electronic Journal Of Vocational Colleges- Aralık UMYOS Özel Sayı, Dubey, A. ve Agarwal, A. (2007). Coping Strategies And Life Satisfaction: Chronically Ill Patients Perspectives, Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 33(2): Ekinci, M., Altun, Ö. Ş. ve Can, G. (2013). Hemşirelik Öğrencilerinin Stresle Başa Çıkma Tarzları ve Atılganlık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(2): Eren, E. (2015). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, (15. Baskı), Beta Basım Yayım, İstanbul Ergin, A., Uzun, S. U., ve Bozkurt, A. İ. (2014). Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Stresle Başa Çıkma Yöntemleri ve Bu Yöntemlerin Sosyodemografik Özelliklerle İlişkisi, Fırat Tıp Dergisi, 19(1): Eroğlu, F. (2013). Davranış Bilimleri, (13. Baskı), Beta Basım Yayım, İstanbul Folkman, S. ve Lazarus, R. S. (1985). If It Changes It Must Be A Process: Study of Emotion and Coping During Three Stages of A College Examination, Journal of Personality and Social Psychology, 48(1): Güney, S. (2007). Stres ve Stresle Başa Çıkma. (Ed.) GÜNEY, S., Yönetim ve Organizasyon, (2. Baskı), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara Kaya, Y., Derince, D., Açıkgöz, A., ve Baydemir, C., (2015). Hemşirelik Öğrencilerinde Başa Çıkma Tutumları, Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(3): Kepalaıte, A. (2013). Peculiarities of Teachers Coping Strategies, Social Welfare Interdisciplinary Approach, 3(2): 52-60

13 Keser, A. (2005). İş Doyumu ve Yaşam Doyumu İlişkisi: Otomotiv Sektöründe Bir Uygulama, Çalışma ve Toplum Dergisi, 4, Kıvılcım, P. (2014). Öğretmenlerde İş Doyumu, Özyeterlik İnancı ve Yaşam Doyumu İlişkisinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin Köker, S. (1991). Normal ve Sorunlu Ergenlerin Yaşam Doyumu Düzeyinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Myers, D. G. ve Dıener, E. (1995). Who is happy?, Psychological Science, 6(1): Neugarten, B. L., Havıghurst, R. J. ve Tobın, S. S. (1961). The measurement of Life Satisfaction, Journal of Gerontology, 16, Odac, H. ve Çıkrıkçı, Ö. (2012). University Students Ways of Coping With Stres, Life Satisfaction And Subjective Well-Being, TOJCE: The Online Journal Of Counselling and Education, 1(3): Okutan, M. ve Tengilimoğlu, D. (2002). İş Ortamında Stres ve Stresle Başa Çıkma Yöntemleri: Bir Alan Uygulaması, Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 4(3): Özdemir, M. ve Dilekmen, M. (2016). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Duygusal Zeka ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi, Sakarya University Journal of Education, 6(1): Özkara, A. B., Kalkayan, A. ve Çavdar, S. (2015). Spor Bilimleri Alanında Eğitim Alan Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Doyum Düzeyinin Araştırılması, International Journal of Science Culture and Sport, Special Issue 3, Recepoğlu, E. ve Tümlü, G. Ü. (2015). Üniversite Akademik Personelinin Mesleki ve Yaşam Doyumları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi, K. Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(4): Recepoğlu, E. (2013). Öğretmen Adaylarının Yaşam Doyumları ile Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (HU Journal of Education), Özel Sayı (1), Sarıdemir, T. (2015). Öğretmenlerin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin ve Bazı Kişisel Değişkenlerin Öğretmenlerin Yaşam Doyumu Üzerindeki Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversite Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Shın, D. C. ve Johnson, D. M., (1978). Avowed Happiness As an Overall Assessment of The Quality of Life, Social Indicators Research, 5, Şahin, N. H. ve Durak, A. (1995). Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği: Üniversite Öğrencileri İçin Uyarlanması, Türk Psikoloji Dergisi, 10(34): Şener, A. (2009). Yaşlılık, Yaşam Doyumu ve Boş Zaman Faaliyetleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E- Dergisi, makaleler/yasamdoyumu.pdf,

14 Tdk (2017a). Büyük Türkçe Sözlük, index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=tdk.gts.57312ddd7663c , Tdk (2017b). Büyük Türkçe Sözlük, index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=tdk.gts.57312de5ef7fc , Tdk (2017c). Büyük Türkçe Sözlük, index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=tdk.gts.57312e72706e , Tümkaya, S. Hamarta, E., Deniz, M. E., Çelik., M. ve Aybek, B. (2008). Duygusal Zeka Mizah Tarzı ve Yaşam Doyumu: Üniversite Öğretim Elemanları Üzerine Bir Araştırma, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30): Ünal, S. (1999). Okullardaki Stres Kaynakları ve Verimlilik İlişkisi, M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı 11, Veenhoven, R. (1996). The Study of Life-Satisfaction, Eötvös University Press Yaşar, G. (2008). Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Okulla İlgili Sorunları ve Stresle Başa Çıkma Tarzlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana 46 Yetim, Ü. (1991). Kişisel Projelerin Organizasyonu ve Örüntüsü Açısından Yasam Doyumu, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir Yiğit, R. (2012). Çevik Kuvvet Görevlilerinin Benlik Saygıları ile Yaşam Doyumu ve Stresle Başa Çıkma Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1):