TASARRUF MEVDUATI SÝGORTA FONU

Transkript

1 TASARRUF MEVDUATI SÝGORTA FONU C EKÝM 2009

2 TASARRUF MEVDUATI SÝGORTA FONU Büyükdere Caddesi No:143 Esentepe/ÝSTANBUL Tel.: (212) Faks: (212) Proje Ekibi Proje Lideri: Ahmet MUTLU Hazýrlayanlar: Raf Temizliði Proje Grubu Editör: Yaþar ERDÝNÇ Kapak ve Ýç Tasarým : GNG Tanýtým / Dizgi : Karizma Yayýncýlýk / Oðuzhan KARA Baský : Artus Basým Ýkitelli Organize Sanayi Bölgesi Eskoop San. Sit. B-1 Blok No: 63 Ýkitelli / ÝSTANBUL Tel.: (212) ISBN: ÝSTANBUL - EKÝM 2009

3 RAF TEMÝZLÝÐÝ KÝTAPLIÐI 1- EGEBANK 2- ÝNTERBANK 3- ÝKTÝSAT BANKASI 4- ETÝBANK 5- TOPRAKBANK 6- EGS BANK 7- YURTBANK 8- BANK EKSPRES 9- ESBANK 10- BANK KAPÝTAL 11- PAMUKBANK 12- DEMÝRBANK ULUSAL BANK 13- TÜRK TÝCARET BANKASI 14- YAÞARBANK SÝTEBANK TARÝÞBANK 15- KENTBANK 16- SÜMERBANK 17- BAYINDIRBANK 18- MARMARA BANK ÝMPEXBANK KIBRIS KREDÝ BANKASI ÝSTANBUL ÞUBESÝ TYT BANK 19- ÝMAR BANKASI 20- TMSF ÇÖZÜMLEME DENEYÝMÝ

4

5 Raf Temizliði Projesi kapsamýnda yer alan bu kitapta; Bankanýn çözümleme süreci, idari, mali, hukuki ve denetsel yönlerden ayrý ayrý deðerlendirilmiþtir. Kitap, 30 Haziran 2009 tarihli veriler esas alýnarak hazýrlanmýþ olmakla birlikte, bu tarihten sonra gerçekleþen önemli olay ve geliþmeleri de içermektedir. Yayýnýn tüm içeriði adresinde yer almaktadýr. Kamuoyunu bilgilendirme amacýyla hazýrlanmýþ olan bu yayýnda yer alan bilgilerin doðru ve eksiksiz olmasý için gerekli özen gösterilmiþ olmakla birlikte bu yayýnda yer alan bilgilere dayanarak çýkarýlan sonuçlardan TMSF sorumlu tutulamaz. Yayýnda yer alan bilgiler kaynak belirtilerek kullanýlabilir.

6

7 ÖNSÖZ Batan bankalarýn kamuya olan maliyetini azaltma yolunda gösterdiði performansla Türkiye'ye bir baþarý öyküsü armaðan eden TMSF, Raf Temizliði Kitaplarý ile yakýn tarihimizde bankacýlýk sektöründe yaþanan sorunlarýn daha net görülmesine ve anlaþýlmasýna katký saðlamayý amaçlamýþtýr. Ýki yýlý aþkýn bir süredir, 25 kiþilik uzman bir ekibin yoðun bir tempo ile çalýþtýðý TMSF'nin en önemli projelerinden biri olan Raf Temizliði Projesi, elinizde tuttuðunuz bu kitaplarla hayata geçirilmiþ bulunmaktadýr. Raf Temizliði Projesi kapsamýnda her banka için ayrý bir kitap hazýrlanmýþ ve bankalarýn çözümleme süreçleri kronolojik olarak tüm detaylarýyla incelenmiþtir. Kitaplarda ilk olarak bankalarýn Fona devir sebepleri ve kullanýlan istismar yöntemleri anlatýlmýþ, sonrasýnda çözümleme ve geri kazaným faaliyetleri, mali bünyelerini rehabilite etme, satýþ, devir ve birleþtirme gibi çözümleme adýmlarý ve hukuki süreçleri ortaya konulmuþtur. Batan bankalarla ilgili 40 bin sayfa evrak, 7 bin döküman ve çok sayýda banka raporu satýr satýr incelenerek ortaya çýkarýlan 20 kitaplýk Raf Temizliði Projesinin, bankacýlýk ve finans konularýnda gerek aktüel gerekse bilimsel çalýþma yapanlar için yararlý olacaðýna inanýyorum. Raf Temizliði Projesi kapsamýndaki kitaplar e-book olarak adresinde de yer alacak ve uzman ekiplerimiz kitaplarla ilgili güncellemeleri yapmaya devam edeceklerdir. Bu projenin ve nihayetinde kitaplarýn ortaya çýkmasýnda ve tasarýmýnda önderlik yapan, Kurumumuzdan ayrýlýncaya kadar projeyi yöneten eski Fon Baþkan Yardýmcýsý Ferruh Tunç'a, uzun ve yorucu çalýþmalarla raporlarý kitap formatýna getiren Raf Temizliði Projesi Grubunda yer alan bütün arkadaþlarýma ve deðerli proje editörümüz Yaþar Erdinç'e ayrý ayrý teþekkür ediyorum. Elinizdeki kitabýn yakýn tarihimizde yaþanan bankacýlýk krizlerinin nedenlerinin ve sonuçlarýnýn iyi analiz edilmesi ve dersler çýkartýlmasýna vesile olmasýný diliyorum. TMSF BAÞKANI Ahmet ERTÜRK

8

9 Kýsaltmalar Dizini Þekiller Dizini Tablolar Dizini ÝÇÝNDEKÝLER GÝRÝÞ FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEME KISA BAKIÞ TARÝHÇE - AKHÝSAR TÜTÜNCÜLER BANKASI 1.3. YAÞARBANK'IN YAKIN ÝZLEME DÖNEMÝ Nisan 1994 Krizi ve Yanýltýcý Mali Tablolar Bankanýn Yakýn Ýzlemeye Alýnmasý Bankanýn Fona Devrinin Ýstenmesi Bankanýn Tasfiyesinin Ýstenmesi Fona Devir Kararý Yaþarbank'ýn Fona Devir Nedenleri Hâkim Ortak Kredileri Banka Ýþtiraklerine Usulsüz Kaynak Aktarýmý Yaþarbank Depolarý ve Yaþar Foreign Trade Kredileri YAÞARBANK'IN FONA DEVREDÝLMESÝ Sorunlu Krediler FONA DEVÝR SONRASI DÖNEM FONA DEVÝR SONRASI DÖNEME KISA BAKIÞ FONA DEVÝR SONRASINDA GERÇEKLEÞTÝRÝLEN FAALÝYETLER Banka Yönetim ve Denetim Kadrosunun Deðiþtirilmesi Banka Hisselerinin Fon Tarafýndan Devralýnmasý Hâkim Ortak ve Yöneticilerle Ýlgili Ýþlemler

10 2.3. MALÝ BÜNYEYE ÝLÝÞKÝN ÇALIÞMALAR Fona Devir Sonrasý Gerçek Mali Durumun Tespiti Mali Bünye Rehabilitasyonu Rehabilitasyon Sonrasý Mali Bünye FON TARAFINDAN ATANAN YÖNETÝCÝLERCE BANKADA GERÇEKLEÞTÝRÝLEN FAALÝYETLER YAÞARBANK'IN SATIÞINA YÖNELÝK ÇALIÞMALAR YAÞARBANK'IN SÜMERBANK BÜNYESÝNDE BÝRLEÞTÝRÝLMESÝ BÝRLEÞÝK SÜMERBANK'IN SATIÞI VARLIK ÇÖZÜMLEMELERÝ VARLIK ÇÖZÜMLEMELERÝNE KISA BAKIÞ GAYRÝMENKULLERÝN ÇÖZÜMLENMESÝ Gayrimenkullerin Fiili Devir Ýþlemleri Gayrimenkullerden Saðlanan Geri Kazanýmlar ÝÞTÝRAKLERÝN ÇÖZÜMLENMESÝ Ýþtiraklerin Fon Adýna Tescili Ýþtiraklerin Çözümleme Süreci Ýþtiraklerden Saðlanan Geri Kazanýmlar HÂKÝM ORTAK ALACAKLARININ ÇÖZÜMLENMESÝ Hâkim Ortak Kredi Dosyalarýnýn Devralýnmasý ve Borç Kesinleþtirme Çalýþmalarý Hâkim Ortaklardan Alacaklarýn Geri Kazanýmý Yaþar Grubundan Alacaklarýn Fona Devrinden Önce Yapýlan Protokoller Yaþar Grubundan Alacaklarýn Fona Devrinden Sonra Yapýlan Protokoller Sayýlý Kanun Uygulamalarý Hâkim Ortaklardan Saðlanan Tahsilatlar TAHSÝLÝ GECÝKMÝÞ KURUMSAL ALACAKLARIN ÇÖZÜMLENMESÝ Kurumsal Alacaklarýn Fiili Devir Ýþlemleri Kurumsal Alacaklarýn Çözümleme Uygulamalarý Çözümlenen Kurumsal Alacaklar Çözümlemesi Devam Eden Kurumsal Alacaklar GAYRÝNAKDÝ KREDÝLER TAHSÝLÝ GECÝKMÝÞ BÝREYSEL ALACAKLARIN ÇÖZÜMLENMESÝ

11 3.8. HÝSSE DEVÝR SÖZLEÞMESÝNDEN KAYNAKLANAN KREDÝ DIÞI TAZMÝN ÖDEMELERÝ ÇÖZÜMLEMENÝN HUKUKÝ SÜRECÝ 4.1. YÜRÜTÜLEN DAVA VE TAKÝPLERE KISA BAKIÞ BANKA ZARARININ TAZMÝNÝ ÝÇÝN AÇILAN DAVALAR Mali Sorumluluk Davasý Þahsi Ýflas Davalarý CEZA DAVALARI FON TARAFINDAN ÇÖZÜMLENEN VARLIKLARA ÝLÝÞKÝN DAVA VE TAKÝPLER Hâkim Ortaklardan Alacaklara Ýliþkin Dava ve Takipler Tahsili Gecikmiþ Kurumsal Alacaklara Ýliþkin Dava ve Takipler Tahsili Gecikmiþ Bireysel Alacaklara Ýliþkin Dava ve Takipler BANKANIN YÖNETSEL OPERASYONEL FAALÝYETLERÝ VE VARLIKLARI ÝLE ÝLGÝLÝ DAVA VE TAKÝPLER GENEL DEÐERLENDÝRME VE SONUÇ TANIMLAR VE KAVRAMLAR... KAYNAKÇA

12

13 KISALTMALAR DÝZÝNÝ ÞEKÝLLER DÝZÝNÝ TABLOLAR DÝZÝNÝ

14 KISALTMALAR DÝZÝNÝ 2004 Sayýlý Ýcra Ýflas Kanunu 3182 Sayýlý Bankalar Kanunu 4389 Sayýlý Bankalar Kanunu 6183 Sayýlý Amme Alacaklarýnýn Tahsil Usulü Hakkýnda Kanun 6762 Sayýlý Türk Ticaret Kanunu Altýn Yunus Otelcilik Turizm ve Ýþletmecilik A.Þ. Bank Ekspres A.Þ. Bank Kapital T.A.Þ. Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurulu Bankalar Yeminli Murakýplarý Batý Sigorta A.Þ. Bayýndýrbank A.Þ. Bimpaþ Bira ve Meþrubat Pazarlama A.Þ. Botaþ Bornava Ambalaj Sanayi A.Þ. Çamlý Besicilik Hayvancýlýðý Geliþtirme Sanayi ve Ticaret A.Þ. Demirbank T.A.Þ. Desa-Otak Mühendislik ve Taahhüt Sanayi ve Ticaret A.Þ. Devlet Ýç Borçlanma Senetleri Döviz Tevdiat Hesabý Durmuþ Yaþar ve Oðullarý Boya Vernik ve Reçine Fabrikasý A.Þ. DYO Boya Fabrikalarý Sanayi ve Ticaret A.Þ. DYO ve Sadolin Sentetik Selülozik Boya ve Vernik Fabrikasý A.Þ. Egebank A.Þ. Eskiþehir Bankasý A.Þ. Etibank A.Þ. Hedef Ziraat Ticaret ve Sanayi A.Þ. Hisse Devir Sözleþmesi ING Bank A.Þ. Ýktisat Bankasý T.A.Þ. Ýnterbank A.Þ. Ýnternational Finance Corporation Ýstanbul Menkul Kýymetler Borsasý 2004 Sayýlý Kanun 3182 Sayýlý Kanun 4389 Sayýlý Kanun 6183 Sayýlý Kanun TTK Altýn Yunus Otelcilik Bank Ekspres Bank Kapital BDDK BYM Batý Sigorta Bayýndýrbank Bimpaþ Bira Botaþ Bornava Ambalaj Çamlý Besicilik Demirbank Desa-Otak Mühendislik DÝBS DTH Durmuþ Yaþar Boya DYO Boya Fabrikasý DYO Sentetik Boya Egebank Esbank Etibank Hedef Ziraat HDS ING Bank Ýktisat Bankasý Ýnterbank IFC ÝMKB 14 KISALTMALAR DÝZÝNÝ

15 Kentbank A.Þ. Kuzey Kýbrýs Türk Cumhuriyeti Kümaþ Kütahya Manyezit Ýþletmeleri A.Þ. Ordu Yardýmlaþma Kurumu Otak Konut Pazarlama A.Þ. Oyakbank A.Þ. Pýnar Entegre Et ve Un Sanayii A.Þ. Pýnar Su Sanayi ve Ticaret A.Þ. Pýnar Süt Mamülleri Sanayii A.Þ. Pýnar Yem Sanayi ve Pazarlama A.Þ. Sosyal Sigortalar Kurumu Sümerbank A.Þ. T.C. Baþbakanlýk Hazine Müsteþarlýðý T.C. Merkez Bankasý A.Þ. Tasarruf Mevduatý Sigorta Fonu Türk Ticaret Bankasý A.Þ. Türk Tuborg Bira ve Malt Sanayi A.Þ. Türkiye Tütüncüler Bankasý Yaþarbank A.Þ. Yadaþ Yazýlým ve Bilgisayar A.Þ. Yapaþ Tüketim Mallarý Pazarlama A.Þ. Yasaþ Birleþik Pazarlama A.Þ. Yasaþ Yaþar Boya ve Kimya Sanayi ve Ticaret A.Þ. Yaþar Dýþ Ticaret A.Þ. Yaþar Factoring Hizmetleri A.Þ. Yaþar Finansal Kiralama A.Þ. Yaþar Foreign Trade Off-Shore Limited Yaþar Holding A.Þ. Yaþarbank Memur ve Hizmetlileri Sosyal Güvenlik ve Yardým Sandýðý Vakfý Yaþar Yatýrým Menkul Deðerler A.Þ. Yurt Ticaret ve Kredi Bankasý A.Þ. Kentbank KKTC Kümaþ Manyezit OYAK Otak Konut Pazarlama Oyakbank Pýnar Et Pýnar Su Pýnar Süt Pýnar Yem SSK Sümerbank Hazine TCMB TMSF/Fon Türk Ticaret Bankasý Tuborg Yaþarbank/Banka Yadaþ Yazýlým Yapaþ Tüketim Mallarý Yasaþ Pazarlama Yasaþ Boya Yaþar Dýþ Ticaret Yaþar Faktoring Yaþar Leasing Yaþar Foreign Trade Yaþar Holding Yaþarbank Memurlarý Vakfý Yaþar Yatýrým Yurtbank YAÞARBANK 15

16 ÞEKÝLLER DÝZÝNÝ Þekil 1: Þekil 2: Þekil 3: Þekil 4: Þekil 5: Þekil 6: Fona Devir Öncesi Döneme Kýsa Bakýþ... Yaþarbank Dolaylý Ortaklýk Yapýsý... Yaþarbank'ýn Fona Devir Nedenlerine Kýsa Bakýþ... Fona Devir Sonrasý Döneme Kýsa Bakýþ... Varlýk Çözümlemelerine Kýsa Bakýþ... Yürütülen Dava ve Takiplere Kýsa Bakýþ ÞEKÝLLER DÝZÝNÝ

17 TABLOLAR DÝZÝNÝ Tablo 1: Tablo 2: Tablo 3: Tablo 4: Tablo 5: Tablo 6: Tablo 7: Tablo 8: Yaþarbank Ortaklýk Yapýsý... Yaþar Grubu Riskleri... Tamamýna Karþýlýk Ayrýlan Krediler... Devralýnan Ýþtirakler... Ýþtiraklerin Mevcut Durumu... Satýlan Ýþtirakler... Diðer Fon Bankalarýndan Devralýnan Yaþar Grubundan Alacaklar... Hâkim Ortaklardan Saðlanan Tahsilat TABLOLAR DÝZÝNÝ 17

18 GÝRÝÞ Yaþarbank, Akhisar Tütüncüler Bankasý unvanýyla 1924 yýlýnda Akhisar'da kurulmuþ, unvaný 1954 yýlýnda Türkiye Tütüncüler Bankasý A.Þ. olarak deðiþtirilmiþtir. Banka, 1980 yýlýna kadar yerel bir banka olarak faaliyet göstermiþ olup ayný yýl Yaþar Grubuna dahil olmuþtur yýlýnda Bankanýn unvaný "Türkiye Tütüncüler Bankasý Yaþarbank A.Þ olarak deðiþtirilmiþtir öncesinde açýlmaya baþlanan büyük montanlý donuk krediler neticesinde Banka aktifinin verimsiz ve seyyaliyetten son derece uzak hale gelmesi, fevkalade yetersiz özkaynaklar ve piyasalardan yapýlan yüksek maliyetli borçlanmalarla donuklaþmýþ aktiflerin taþýnmasý, Nisan 1994 sonrasýnda baþta nakit sermaye artýrýmý olmak üzere Hazine talimatlarýnýn büyük ölçüde yerine getirilmemesi üzerine Yaþarbank, 7 Þubat 1995 tarihinde yakýn izleme kapsamýna alýnmýþtýr sonrasýnda Bankada esaslý bir geliþme kaydedilmemiþ, Bankanýn mali bünyesindeki sorunlar artarak devam etmiþtir. Banka yetkilileri tarafýndan sorunlarý gidermeye yönelik hazýrlanan eylem planý Hazine tarafýndan uygulanabilir bulunmamýþ ve yeni bir takvime baðlý program hazýrlanmasý istenmiþtir. Bunun üzerine Bakanlar Kurulunun 21 Aralýk 1999 tarihli kararý uyarýnca Yaþarbank'ýn temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetimi Fona devredilmiþtir. Fona devir sonrasýnda Bankanýn sisteme geri kazandýrýlmasý çalýþmalarýna baþlanmýþtýr. Banka mali bünyesinin rehabilitasyonu akabinde bankanýn satýþ hazýrlýklarý tamamlanmýþtýr. Ancak, uygun talep koþullarý oluþmadýðýndan Bankanýn satýþý gerçekleþtirilememiþtir. Böylece Yaþarbank'ýn, 15 Þubat 2001 tarihinde tüm aktif ve pasiflerinin birleþik Sümerbank bünyesinde devren birleþtirilmesine karar verilmiþ olup Bankanýn mevduat kabul etme ve bankacýlýk iþlemleri yapma izinleri de 17 Þubat 2001 tarihinde kaldýrýlmýþtýr. Birleþik Sümerbank çatýsý altýndaki fiili birleþme ise 20 Þubat 2001 tarihinde gerçekleþmiþtir. Fonun, yönetim ve denetimini devraldýðý bankalarla ilgili misyonu tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini koruyarak devraldýðý bankalarý kamuya en az maliyetle ve en kýsa sürede çözümlemektir. Bu kapsamda, Yaþarbank'ýn Fona devredilmesiyle baþlayýp Bankanýn mali bünyesinin rehabilitasyonu çalýþmalarýyla devam eden ve Sümerbank çatýsý altýnda birleþmesiyle sonlanan sürece iliþkin tüm detaylar bu kitapta yer almaktadýr. 18

19 Kitap, beþ ana bölümden oluþmaktadýr. Ýlk bölümde Yaþarbank'ýn Fona devir öncesi dönemi ortaya konulmuþ ve devir nedenleri ayrýntýlý bir þekilde sunulmuþtur. Ýkinci bölümde ise Bankanýn Fona devri sonrasýnda alýnan önlemler ve yapýlan çalýþmalar ile bunlarýn sonuçlarýna yer verilmiþtir. Üçüncü bölümde, Fon tarafýndan devralýnan varlýklarýn çözümlenmesi ve geri kazaným çalýþmalarý anlatýlmýþtýr. Dördüncü bölümde çözümlemenin hukuki süreci, yürütülen dava ve takipler detaylarýyla sunulmuþ, son bölümde ise genel bir deðerlendirme yapýlmýþtýr. YAÞARBANK 19

20

21

22 1.1. FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEME KISA BAKIÞ Yaþarbank'ýn 1924 yýlýnda kuruluþundan bu yana geçen ve 21 Aralýk 1999 tarihinde Banka hisselerinin Fon tarafýndan devralýnmasý sonucunu doðuran olaylar kronolojik olarak Þekil 1'de sunulmuþtur. ÞEKÝL 1: FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEME KISA BAKIÞ 1924 Kuruluþ Akhisar Tütüncüler Bankasý 1954 Türkiye Tütüncüler Bankasý 1980 Hâkim Ortak - Yaþar Grubu Nisan 1994 Krizi ve Yakýn Ýzleme 1996 Türkiye Tütüncüler Bankasý Yaþarbank 21 ARALIK 1999 FONA DEV R 22 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

23 1.2. TARÝHÇE - AKHÝSAR TÜTÜNCÜLER BANKASI Yaþarbank, 26 Aðustos 1924 tarihinde Akhisar'da Akhisar Tütüncüler Bankasý unvanýyla 250 ortak tarafýndan kurulmuþtur. Bankanýn unvaný, 1954 yýlýnda Türkiye Tütüncüler Bankasý A.Þ. olarak deðiþtirilmiþ ve genel müdürlüðü 1955 yýlýnda Ýzmir'e, 1989 yýlýnda ise Ýstanbul'a taþýnmýþtýr yýlýna kadar yerel bir banka olarak faaliyet gösteren Banka, bu tarihte Yaþar Grubuna dahil olmuþ ve þube sayýsýný artýrarak yerel banka olmaktan çýkmýþtýr. Genel müdürlüðünün Ýstanbul'a nakledildiði 1989 yýlýndan itibaren büyüme içerisine giren Banka, özellikle Ýzmir dýþýndaki büyük þehirlerde ve Ýstanbul'da þubeleþme yoluna gitmiþtir. Bankanýn ticaret unvaný 26 Aralýk 1996 tarihinde "Türkiye Tütüncüler Bankasý Yaþarbank A.Þ olarak deðiþtirilmiþtir yýlýnda ödenmiþ sermayesi 50 bin YTL olan Bankanýn sermayesinin yüzde 15'lik kýsmý 5 Eylül 1990 tarihinde halka arz edilmiþtir. 31 Aralýk 1991 tarihi itibarýyla 100 bin YTL olan Bankanýn nominal sermayesinin tamamý ödenmiþtir yýlý olaðan genel kurul toplantýsýnda alýnan karar doðrultusunda Bankanýn sermayesi Mart 1992 tarihinde 200 bin YTL'ye çýkarýlmýþtýr yýlý itibarýyla 12'si Ýstanbul'da olmak üzere 58 þube ile faaliyetlerine devam eden Bankanýn sermayesi ayný yýlda 420 bin YTL'ye çýkarýlmýþtýr. 21 Aralýk 1999 tarihli Bakanlar Kurulu kararý ile Bankanýn yönetim ve denetimi ile hisse senetlerinin mülkiyeti Fona intikal etmiþtir. Fona devredilmeden önce sermayenin büyük bölümü Yaþar Grubuna ait olan Bankanýn ortaklýk yapýsý Tablo 1'de verilmiþtir.. YAÞARBANK 23

24 TABLO 1: YAÞARBANK ORTAKLIK YAPISI NOM NAL SERMAYE ORTAKLAR PAY (%) (YTL) Yaþar Holding ,48 Yaþar Grubu Þirketleri ,85 Yaþar Grubu Vakýflarý ,08 Yaþar Ailesi ,12 Halka Arz ,47 TOPLAM ,00 Selçuk Yaþar, eþi, çocuklarý ve diðer kiþilerden oluþan Yaþar Ailesi, Banka üzerinde Yaþar Holding ve Hedef Ziraat üzerinden kontrol saðlamaktadýr. Bu durumu gösteren dolaylý ortaklýk yapýsý Þekil 2'de verilmiþtir. 24 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

25 ÞEKÝL 2: YAÞARBANK DOLAYLI ORTAKLIK YAPISI YAÞARBANK %48,48 %32,84 %2,08 %16,47 YAÞAR HOLDÝNG Bimpaþ Bira Durmuþ Yaþar Boya Pýnar Süt Pýnar Et Yapaþ Tüketim Mallarý DYO Sentetik Boya Pýnar Yem Yasaþ Pazarlama Yaþar Grubu Vakýflarý Halka Arz %0,12 %36,51 %61,24 Tuborg Hedef Ziraat Durmuþ Yaþar Boya Yaþar Holding Yapaþ Tüketim Mallarý Pýnar Et Yaþar Holding Hedef Ziraat HEDEF ZÝRAAT %100,00 YAÞAR AÝLESÝ YAÞARBANK 25

26 1.3. YAÞARBANK'IN YAKIN ÝZLEME DÖNEMÝ Nisan 1994 Krizi ve Yanýltýcý Mali Tablolar 1994 krizi sonrasýnda yüksek faizlere ve ekonomideki daralmaya baðlý olarak bankacýlýk sektöründe donuk ya da problemli kredilerin arttýðý, sektörün aktif kalitesinde, kârlýlýðýnda ve likiditesinde bozulma meydana geldiði gözlenmiþtir. Bankacýlýk sektörünün, 1994 krizinden olumsuz etkilenmesine karþýn Yaþarbank'ýn kamuya açýkladýðý 1993 ve 1994 yýllarýna ait mali tablolarýna göre; Bankanýn aktifleri yüzde 100, özkaynaklarý yüzde 125, dönem kârý yüzde 32 oranlarýnda büyümüþ iken tahsili gecikmiþ alacaklarýnda sadece yüzde 2,4 oranýnda bir artýþ olmuþtur. Yaþarbank'ýn kamuya açýkladýðý mali tablolarýnýn tüm olumlu gösterge ve eðilimlerinin aksine bu döneme iliþkin olarak BYM mütalaalarýnda; Bankanýn 31 Aralýk 1993 sonrasýnda açýk pozisyonunda artýþ yaþandýðý, yüksek düzeyde bulunan açýk pozisyonun, yüksek düzeyde kambiyo zararýna yol açabileceði, Banka kredi portföyünün çok riskli olduðu, Bankanýn aktifinin seyyaliyetini kaybetmeye baþladýðý, Mevduat hesaplarýndan çekiliþlerin sürmesi durumunda likidite sýkýþýklýðý yaþanabileceði, 31 Aralýk 1993 tarihi itibarýyla sermaye yeterliliði oranýnýn yüzde 8 olan yasal sýnýrýn altýnda yüzde 4,4 olarak gerçekleþtiði tespitlerinde bulunulmuþ ve döviz kurlarýndaki hýzlý artýþýn devam etmesi halinde Banka mali bünyesinin ciddi bir þekilde bozulabileceði ve 3182 Sayýlý Kanunun 64. maddesi hükümlerinin uygulanmasý zaruretinin doðabileceði kanaati belirtilmiþtir. Nitekim, Yaþarbank Nisan 1994 devalüasyonundan önemli ölçüde etkilenmiþtir. Banka, yüksek maliyetlerle saðladýðý YTL kaynaklarla bir yandan açýk pozisyonunu kapatmaya veya en azýndan sabit tutmaya çalýþýrken, bir yandan da gelir getirmeyen donuk aktiflerinin finansmanýný sürdürmek zorunda kalmýþ, bu durum Banka zararýný hýzla büyütmüþtür. Bu dönemde, büyüyen zararý karþýlayacak nakit sermaye artýrýmý yapýlamamýþ, sermaye artýrýmlarý genellikle iþtirak hisselerinin portföye alýnmasý suretiyle gerçekleþtirilmiþtir. 26 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

27 Bankanýn Yakýn Ýzlemeye Alýnmasý 1994 öncesinde açýlmaya baþlanan büyük montanlý donuk krediler neticesinde Banka aktifinin verimsiz ve seyyaliyetten son derece uzak hale gelmesi, fevkalade yetersiz özkaynaklar ve piyasalardan yapýlan yüksek maliyetli borçlanmalarla bu düzeyde donuklaþmýþ aktiflerin taþýnmasý, Nisan 1994 sonrasýnda baþta nakit sermaye artýrýmý olmak üzere Hazine talimatlarýnýn büyük ölçüde yerine 1 getirilmemesi, Yaþarbank GmbH nezdindeki depolar kullanýlarak Yaþar Grubu firmalarýna kredi saðlanmasý (fiduciary krediler) ve yanýltýcý muhasebeleþtirme uygulamalarý üzerine Yaþarbank, 7 Þubat 1995 tarihinde, 3182 Sayýlý Kanunun 64/1 maddesi uyarýnca yakýn izleme kapsamýna alýnmýþtýr. Yakýn izleme kapsamýna alýnmasý ile birlikte Hazine, Banka yönetiminden; nakit sermaye artýrýmý yapýlmasýný, kredilerde risk temerküzünün önlenmesini, fiduciary krediler ve sorunlu kredilerin tasfiyesini, sabit kýymetlerin elden çýkarýlmasýný, açýk pozisyonun makul bir düzeye düþürülmesini, yanýltýcý muhasebe uygulamalarýna son verilmesini istemiþtir. Hazinenin özetlenen talimatýna aykýrý uygulamalara devam edildiði BYM'nin 1995 yýlý Mayýs-Haziran aylarýna ait rapor ve mütalaalarý ile belirlenmiþtir. Bunun üzerine bu kez BYM Kurulu, Yaþarbank yönetimini belirlenen önlemlerin ivedilikle gerçekleþtirilmesi konusunda uyarmýþtýr. Nisan 1994 krizini takiben, belirlenen sorunlar ve bu sorunlarýn çözümlenmesi yönünde döneminde Bankada esaslý bir geliþme kaydedilmemiþ, Bankanýn mali bünyesindeki sorunlar artarak devam etmiþtir. Bu dönem içerisinde gerçekleþtirilen sermaye artýrýmlarý, fiktif nitelikte olmasý nedeniyle mali bünyede beklenen olumlu etkiyi yaratmamýþtýr. Hazine talimatlarýný yerine getirmeyen Bankanýn zararý hýzla artmýþ ve mali bünye zafiyeti kronikleþmiþtir. BYM'nin 21 Ocak 1998 tarihli mütalâasý da bu durumu teyit etmektedir. Söz konusu mütalaada, Bankanýn birikmiþ zararýnýn 97,5 milyon YTL'ye ulaþtýðý ve bu zararýn; Tamamý sorunlu firmalarýn üzerinde olmak üzere 57,3 milyon YTL'sinin fiktif kredilerden, 29,8 milyon YTL'sinin fiktif faiz reeskontlarýndan, 7,5 milyon YTL'sinin ayrýlan karþýlýklardan, 1-Almanya'da kurulmuþ olan ve eski unvan ý Express Trade Bank GmbH olan Yaþarbank GmbH nin toplam 20 milyon DEM tutarýndaki sermayesinin 9,8 milyon DEM'i Yaþarbank'a (yüzde 49), 9,4 milyon DEM tutarýndaki kýsmý Yaþar Leasing'e (yüzde 47) aittir. Yaþar Leasing'in yüzde 96'sýnýn Yaþarbank'a ait olduðu göz önünde bulundurulduðunda, Yaþarbank GmbH'nin tüm kontrolünün Yaþarbank'a ait olduðu görülmektedir. Bunun dýþnda kalan yüzde 4 oranýndaki hisseler de Yaþar ailesine aittir. YAÞARBANK 27

28 1,5 milyon YTL'sinin menkul kýymetler için yapýlan fazla faiz reeskontundan, 1,3 milyon YTL'sinin ise muhtelif alacaklar hesabýnda aktifleþtirilen zarardan oluþtuðu belirtilerek Banka mali bünyesindeki zayýflamanýn iyice hýzlandýðý ifade edilmiþtir Bankanýn Fona Devrinin Ýstenmesi 1998 ve 1999 yýllarýnda hâkim ortaðýn, nakit sermaye artýrýmý konusundaki duyarsýzlýðý devam etmiþ, kamu otoritesinin bu yöndeki talepleri yerine getirilmemiþ ve Banka mali bünyesindeki zafiyet artarak devam etmiþtir. BYM'nin Mayýs 1998-Haziran 1999 dönemi rapor ve mütalaalarýnda, hâkim ortaðýn özkaynak açýðýný giderecek önlemleri almadýðýna ve Bankanýn birikmiþ zararýnýn boyutu ve likiditesindeki olumsuzluklara dikkat çekilerek, Banka hakkýnda 3182 Sayýlý Kanunun 64/2 maddesi hükümlerinin uygulanmasý gerektiði belirtilmiþtir. Diðer taraftan anýlan rapor ve mütalaalarda; Açýk pozisyonun hýzla artmakta olduðu, döviz pozisyon oranýný tutturulabilmek için yapýlan swap ve forward iþlemlerinin çok büyük montanlara ulaþtýðý, bu kapsamda Bankanýn yurt dýþý iþtirakleri (Yaþar 2 Foreign Trade ve Yaþarbank GmbH) ile karþýlýklý forward iþlemlerinin dikkat çekici seviyeye ulaþtýðý, müþteri mevduatlarýnýn bir kýsmýnýn swap iþlemine tabi tutulduðu, 1997 yýlý zararýnýn bir önceki yýla kýyasla yüzde 206 oranýnda arttýðý, bu trendin 1998 yýlýnda da devam ederek 31 Mart 1998 itibarýyla birikmiþ zararýn bilânço büyüklüðünün yüzde 45'ine eriþtiði, Banka mali bünyesine iliþkin Hazine ve TCMB tarafýndan mevduat munzam karþýlýðý ve disponibilite istisnasý gibi önlemler alýndýðý halde Banka ortaklarýnca hiçbir olumlu giriþimde bulunulmayýp Banka zararýný karþýlayacak sermaye artýrýmýnýn gerçekleþtirilemediði ve Banka özkaynaklarýnýn hýzla eridiði, 2-Eski unvaný Tütün Off-Shore Limited olan KKTC'de kurulu Yaþar Foreign Trade, Yaþarbank'ýn doðrudan iþtiraki olmamakla birlikte Yaþar Faktoring'in yüzde 98,2 oranýndaki hissesi nedeniyle dolaylý iþtiraki konumundadýr. 28 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

29 Bankanýn likidite sorununun devam ettiði, piyasada en yüksek faiz veren bankalar arasýnda olmasýna raðmen mevduatýný reel olarak artýramadýðý ancak kaynak maliyetinin çok yüksek olduðu, Fiduciary mahiyetindeki kredi kullandýrýmýna devam edildiði, kredilerdeki risk temerküzünün giderilemediði ve sorunlu kredilerdeki artýþ trendinin devam ettiði, Banka kayýtlarýnýn gerçek mali durumdan fevkalade uzak olduðu, hususlarý belirtilmiþtir. Hazine bu dönemde de muhtelif talimatlarýyla, nakit sermaye artýrýmý taleplerini tekrarlamýþ ve Banka mali bünyesini güçlendirecek takvime baðlý bir programýn acilen hazýrlanmasýný istemiþtir Bankanýn Tasfiyesinin Ýstenmesi BYM tarafýndan düzenlenen Temmuz 1999-Aralýk 1999 tarihli mali bünye raporlarýnda; Sermaye yeterliliði standart rasyosunun negatif (-) yüzde 90 seviyesini aþtýðý, Bankanýn asgari oran olan yüzde 8'i tutturabilmesi için gerekli nakit sermaye ihtiyacýnýn 1999 yýlý baþý itibarýyla 400 milyon YTL iken yýl sonuna doðru 500 milyon YTL'ye yükseldiði, Likidite rasyolarýnýn, mali bünyedeki zafiyetin boyutunu ortaya koyduðu, Bankanýn açýk pozisyonunun yüzde 90'a kadar yükselerek 1 milyar USD'ye ulaþtýðý, açýk pozisyon uygulamasýnýn devam ettiði ve bu konuda hiçbir çaba gösterilmediði, aksine açýk pozisyonun daha da arttýðý, Banka bilânçosunda 31 Aralýk 1999 tarihi itibarýyla 11,3 milyon YTL tutarýnda nakit kredisi bulunan Yaþar Grubu firmalarýnýn kredi borcunun, fiduciary mahiyetindeki kredilerle birlikte toplam 32 milyon YTL'ye yükseldiði, Banka mali bünyesinin devamlý olarak zarar üretmesinin en önemli nedeninin, 1994 krizi öncesinde açýlmaya baþlanan ve geri dönüþlerinde problemler yaþanan kredilere raðmen ilave riskler yaratýlmaya devam edildiði, YAÞARBANK 29

30 Banka aktifinin verimsiz ve seyyaliyetten son derece uzak olduðu, fevkalade yetersiz özkaynaklar ve piyasalardan yapýlan yüksek maliyetli borçlanmalarla bu düzeyde donuklaþmýþ aktifleri taþýmanýn gün geçtikçe imkânsýz hale geldiði ve bu durumun zararýn geometrik olarak artmasýna sebebiyet verdiði, Banka birikmiþ zararýnýn 400 milyon YTL'yi aþtýðý, sadece masraf-zarar kalemlerinin toplamýnýn özkaynaklarýn 10 katýna ulaþtýðý, Bankanýn faaliyetlerini sürdürmesine izin verilmesine devam edilmesi durumunda zararýn sigortaya tabi mevduat tutarýný aþacaðý, Bankanýn topladýðý mevduatlarý swap ya da forward adý altýnda iþleme tabi tutarak kaynak yarattýðý, bu suretle gerçekte vadeli mevduat olan vadeli döviz alým-satým iþlemleriyle stopaj ve fon maliyetinden kurtulmak suretiyle maliyetleri faiz oranlarýna yansýtarak rekabet avantajý elde etmeye devam ettiði, belirtilmiþ ve Banka birikmiþ zararýnýn toplam aktifin yaklaþýk yüzde 60'ýna ulaþtýðý ve devamlý olarak artmaya devam ettiði, aktif kalitesinin son derece bozuk bir seviyeye geldiði, likit ve gelir getiren kalemlerin sürekli olarak azaldýðý, Bankanýn mevcut zarar üreten yapýsý ile asgari düzeyde bankacýlýk faaliyetlerini dahi ifa etmesinin imkânsýz hale geldiði kanaati belitilmiþtir. Tüm bu tespit ve deðerlendirmelerden hareketle BYM tarafýndan; 4389 Sayýlý Kanunun 14/3 maddesinde sayýlan tedbirlerin uygulanmasýnýn bu aþamadan sonra hiçbir olumlu etki yaratmayacaðý, diðer bir ifade ile Bankanýn rehabilite edilmesine yönelik çabalarýn bir sonuç vermeyeceði, Bankanýn sistem içinde kalmasýnýn, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatleri ile mali sistemin güven ve istikrarý açýsýndan tehlike arz ettiði ve mali bünyesinin ilave tedbirler alýnsa dahi güçlendirilemeyecek kadar zayýflamýþ olduðu; dolayýsýyla Bankanýn anýlan Kanunun 14/5 maddesi kapsamýnda deðerlendirilmesi gerektiði belirtilmiþtir. Diðer taraftan, bu dönemde Yaþarbank ve Esbank nezdinde yapýlan incelemelerde; bu bankalarýn 31 Aralýk 1998 tarihli bilânço ve kâr zarar cetvellerinin doðruluðunu onaylayan baðýmsýz denetim firmasýnýn, gerçek durumu yansýtmayan rapor düzenlemesi nedeniyle Bankalarda Baðýmsýz Denetim Yapacak Kuruluþlara Ýliþkin Esaslar Hakkýnda Yönetmeliðin 10. maddesinin 1. fýkrasýnda belirtilen bankalarda baðýmsýz denetim yapma yetkisi 2 yýl süre ile geçici olarak iptal edilmiþtir. 30 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

31 1.4. YAÞARBANK'IN FONA DEVREDÝLMESÝ Fona Devir Kararý Banka yetkilileri ile Hazine arasýnda çeþitli tarihlerde yapýlan toplantýlarda BYM bulgularý ile bu bulgular ýþýðýnda yapýlabilecekler konusunda görüþmeler yapýlmýþ ve bu mahiyetteki son toplantý 15 Ekim 1999 tarihinde gerçekleþtirilmiþtir. 15 Ekim 1999 tarihli toplantýda; sorunlarý kabul eden Banka yetkilileri tarafýndan sorunlarý gidermeye yönelik hazýrlanan eylem planý Hazine tarafýndan uygulanabilir bulunmamýþ ve yeni bir takvime baðlý program hazýrlanmasý istenmiþtir. Ancak Yaþarbank yönetimi tarafýndan uygulanabilir bir program sunulamamýþtýr. Bunun üzerine, Bakanlar Kurulunun 21 Aralýk 1999 tarihli kararý uyarýnca Yaþarbank'ýn temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetimi 4389 Sayýlý Kanunun 14. maddesinin 3 numaralý fýkrasýna istinaden Fona devredilmiþtir Yaþarbank'ýn Fona Devir Nedenleri Yaþarbank'ýn Fona devir tarihi itibarýyla düzenlenmiþ duru bilânçosu ve kâr-zarar tablosu esas alýnarak yapýlan hesaplamalar sonucunda sermaye yeterliliði standart rasyosu negatif (-) yüzde 115, rasyonun asgari oranda gerçekleþmesi için özkaynak gereði 615 milyon YTL olarak hesaplanmýþtýr yýlý sonunda özkaynak gereksiniminin 247 milyon YTL olduðu göz önüne alýndýðýnda, Bankanýn sermaye açýðýný kapatmadan faaliyetlerini sürdürmesi durumunda ortaya çýkan zararýn büyüklüðü ve kaynak açýðýnýn kapatýlamayacak boyutlara ulaþtýðý anlaþýlmaktadýr. Özkaynaklarýn, baðlý deðer ve masraf-zarar kalemleri toplamýný karþýlamasý gerekirken 1996 yýlýndan itibaren söz konusu tutar düþme eðilimine girmiþ ve olumsuz trend 1999 yýlýnýn ikinci yarýsýnda da ayný þekilde devam ederek devir tarihi itibarýyla 16 katý olarak gerçekleþmiþtir. Baðlý deðer ve masraf-zarar kalemleri toplamý ile özkaynaklar arasýndaki fark olarak hesaplanan ek özkaynak gereksinimi, bu dönemde 648 milyon YTL'dir. YAÞARBANK 31

32 Diðer taraftan likidite rasyolarý, Banka mali bünyesindeki aksaklýðýn çok büyük boyutlara ulaþtýðýný göstermektedir. Nitekim hemen hemen tamamý kýsa vadeli olan 783 milyon YTL tutarýndaki mevduata karþýlýk aktifte gelir getiren likit kalemler son derece düþük düzeydedir. Fona devir tarihi itibarýyla Banka aktifi verimsiz ve seyyaliyetten son derece uzak olup yetersiz özkaynaklar ve piyasalardan yapýlan yüksek maliyetli borçlanmalarla bu düzeyde donuklaþmýþ aktifleri taþýmak imkânsýz hale gelmiþtir. Bankanýn bu duruma gelmesinin temel olarak iki nedeni vardýr: sorunlu krediler ve açýk pozisyon. Kredilerin tahsil edilememesi nedeniyle donuklaþan aktif yapýsý ve katlanýlamayacak kadar yüksek düzeyde açýk pozisyon ile yakalanýlan 1994 krizi sonrasýnda, zarar katlanarak artmýþtýr. Hâkim ortak tarafýndan zararý bir ölçüde karþýlayacak tatminkar bir sermaye giriþi de saðlanamadýðýndan Banka mali bünyesi son derece zayýflamýþ ve zarar rakamý geometrik þekilde artma trendine girmiþtir. Sonuç olarak sorunlarýn temel nedenleri; Bankanýn yönetim politikalarýnýn mali bünyede yarattýðý tahribat, Verilen kredilerin geri dönmemesi, Zayýf aktif yapýsýnýn büyük montanlý açýk pozisyonu taþýyamamasý, 1994 krizinden sonra hýzla artan özkaynak açýðý ve zarar rakamýnýn çok büyük boyutlara ulaþmasý þeklinde sýralanabilir. 32 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

33 ÞEKÝL 3: YAÞARBANK'IN FONA DEVÝR NEDENLERÝNE KISA BAKIÞ 1 Hâkim Ortak Kredileri 2 Banka Ýþtiraklerine Usulsüz Kaynak Aktarýmý > Yaþarbank GmbH'ye Yapýlan Depolar > Fiktif Kâr Üzerinden Temettü Daðýtýmý 3 Yaþarbank Depolarý ve Yaþar Foreign Trade Kredileri > Ortak Konut Pazarlama Kredileri > Yaþar Holding Kredileri 4 Sorunlu Krediler Hâkim Ortak Kredileri Fona devir tarihi itibarýyla Yaþar Grubunun Bankadaki nakdi kredileri 23,1 milyon YTL tutarýndadýr. Kredilerinin tamamý dövize endeksli kredi olarak kullandýrýlmýþtýr. Yaþar Grubunu oluþturan firmalarýn devir tarihi itibarýyla gayrinakdi kredileri ise 37,3 milyon YTL düzeyinde olup en büyük gayrinakdi kredi 14,4 milyon YTL ile Yaþar Leasing'e aittir. Yaþarbank tarafýndan Yaþar Grubunu fonlamak amacýyla karþýlýklý (back to back) kredilere baþvurulmuþtur. Bu kapsamda, Esbank ile karþýlýklý kredi iliþkisine girilmiþ ve Yaþarbank iþtiraki Yaþar Leasing'e tahsis edilen 6 milyon USD'lik teminat mektubu mukabilinde Yaþarbank tarafýndan Zeytinoðlu Grubu þirketi Kümaþ Manyezit'e 5 milyon USD tutarýnda teminat mektubu düzenlenmiþtir. YAÞARBANK 33

34 TABLO 2: YAÞAR GRUBU RÝSKLERÝ FÝRMA ADI Altýnyunus Otelcilik Botaþ Bornova Ambalaj Çamlý Besicilik Desa-Otak Mühendislik Durmuþ Yaþar Boya Otak Konut Pazarlama Pýnar Et Pýnar Su Pýnar Yem Yaþar Dýþ Ticaret Yaþar Leasing Yaþar Holding Diðer TOPLAM NAKÝT RÝSK BÝN YTL GAYRÝNAKÝT RÝSK Banka Ýþtiraklerine Usulsüz Kaynak Aktarýmý Yaþarbank GmbH'ye Yapýlan Depolar: Bankanýn Fona devir tarihi itibarýyla Yaþarbank GmbH nezdindeki 7,7 milyon DEM ve 230 bin DEM tutarýndaki bakiyelerin 31 Ekim 1996 tarihinden itibaren artarak devam ettiði ve 15 Mayýs 1998 tarihinden devir tarihine kadar hareketsiz olduðu saptanmýþtýr. Bankanýn Fona devri öncesinde yapýlan denetimlerde, Banka yetkilileri tarafýndan mutabakat farký olarak açýklanan bu tutarýn gerçek niteliðinin Bankanýn Yaþarbank GmbH'nin faaliyet zararlarýný üstlenmesi sebebiyle aktardýðý kaynaklar olduðu anlaþýlmýþtýr. 27 Þubat 1996 tarihinde Banka ile Yaþarbank GmbH arasýnda yapýlan çerçeve anlaþmasýnda, sözleþme tarihine kadar Yaþarbank GmbH'de görünen kredi alacaklarýnýn hukuken Bankaya devredildiði, ancak söz konusu þüpheli ve tahsili 34 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

35 olanaksýz alacaklarýn yasal takibinin Almanya sýnýrlarý içinde yapýlacaðý karara baðlanmýþ olup 1 Mart 1996 tarihinden itibaren belirsiz bir tarihe kadar geçerli olduðu belirtilmiþtir. Dolayýsýyla, bu anlaþma Bankaca sonraki dönemde Yaþarbank GmbH'nin kredi alacaklarýndan doðan zararýn üstlenimi amacýyla yapýlan transfer taahhütnameleri ile Banka tarafýndan Yaþarbank GmbH'ye bloke edilen zarar üstlenimini içermektedir. Bu iþlemler sonucunda Banka, Yaþarbank GmbH tarafýndan açýlan kredilerin geri dönmemesi suretiyle oluþan zararý üstlenerek farklý bir yoldan iþtirakine kaynak aktarmýþtýr. Diðer bir ifade ile Banka getirilen yasal sýnýrlamalar nedeniyle Yaþarbank GmbH'nin sermayesini arttýramamýþ, sýfýr faizle depo yapmak suretiyle söz konusu kuruluþun o dönemdeki zararýný bir anlamda üstlenmiþtir. Yaþarbank'ýn likidite sýkýþýklýðý yaþadýðý dönemlerde dahi depo çözülememiþtir. Bankanýn yurt dýþý bankalar hesabýnda izlenen 7,7 milyon DEM ve 230 bin DEM bakiyeleri Bankaca devir bilânçosu hazýrlanýrken takip hesaplarýna aktarýlarak yüzde 100 oranýnda karþýlýk ayrýlmýþtýr. Fiktif Kâr Üzerinden Temettü Daðýtýmý: BYM incelemeleri sonucunda Yaþarbank'ýn 1994, 1995, 1996 yýlý mali tablolarýnda yer alan 26,7 milyon YTL gelirin, gerçeðe uygun olmadýðý tespit edilmiþtir. Bu tespitten hareketle, 1,7 milyon YTL olarak açýklanan 1996 yýlýna ait kâr rakamýnýn gerçekte 25 milyon YTL zarar olduðu anlaþýlmýþtýr. Banka tarafýndan gerçek olmayan 1996 yýlý kârý üzerinden 1,3 milyon YTL temettü daðýtýlmýþtýr Yaþarbank Depolarý ve Yaþar Foreign Trade Kredileri Yaþar Foreign Trade'nin aktif ve pasifinde karþýlýklý 42 milyon USD tutarýnda Yaþar Grubu kredisi ve mevduatý bulunmaktadýr. Yaþar Foreign Trade tarafýndan Yaþar Grubuna kullandýrýlan kredilerin bir bölümü vergi avantajlarýndan faydalanmak için karþýlýðýnda ayný Grubun diðer bir firmasýnýn mevduatý teminata alýnmak suretiyle verilmiþken, 47,8 milyon DEM tutarýndaki krediler ise Yaþar Grubu firmalarýndan Otak Konut Pazarlama'ya kullandýrýlan ve karþýlýðýnda Yaþarbank deposu alýnan kredilerdir. Otak Konut Pazarlama Kredileri: Yurt dýþý bankalar hesabýnda izlenen ve Yaþarbank'ýn Fona devir tarihi itibarýyla 15,7 milyon YTL bakiye veren ve açýlýþ tarihinden itibaren 6 aylýk vadelerle sürekli temdit edilen Yaþar Foreign Trade depolarýnýn fiduciary kredi mahiyetinde olduðu tespit edilmiþtir. YAÞARBANK 35

36 Bahsi geçen deponun kaynaðýný yýllarý arasýnda bir üçüncü þahýs þirketler topluluðuna kullandýrýlan ve 1994 yýlýnda temerrüde uðrayan krediler oluþturmaktadýr. Temerrüde uðrayan ve 31 Mayýs 1994 tarihi itibarýyla 1,1 milyon YTL'ye ulaþan kredilere iliþkin bundan sonraki geliþmeler aþaðýdaki gibidir: Kredi riski, 24 Haziran 1994 tarihinde yapýlan kýsmi tahsilat sonucu 827 milyon YTL'ye düþmüþtür. Yaþarbank'ýn 827 milyon YTL tutarýndaki kredi alacaðý, Yaþarbank GmbH tarafýndan kullandýrýlan 32 milyon USD tutarýndaki krediyle kapatýlmýþ, kredi için Yaþarbank harici garanti vermiþtir. Yaþarbank GmbH tarafýndan kullandýrýlan kredilerin ise anýlan þirketler topluluðuna ait gayrimenkuller üzerinde inþaa edilecek konutlarýn Yaþarbank iþtiraki Desa-Otak Mühendislik tarafýndan satýþýndan elde edilecek hasýlat ile kapatýlmasý öngörülmüþtür. Yaþarbank GmbH tarafýndan kullandýrýlan 32 milyon USD tutarýndaki kredi 17 Aralýk 1996 tarihinde temerrüde düþmüþ, harici garantinin tazmini suretiyle risk tekrar Yaþarbank'a dönmüþ ve Yaþarbank tarafýndan dövize endeksli krediye çevrilmiþtir. 26 Mayýs 1998 tarihinde ise bu kez Yaþar Foreign Trade tarafýndan Otak Konut Pazarlama'ya kullandýrýlan kredilerle, söz konusu þirketler topluluðunun Yaþarbank nezdindeki kredileri kapatýlmýþtýr. Bu krediler için Yaþarbank tarafýndan Yaþar Foreign Trade'ye depolar yapýlmýþtýr. Sonuç olarak söz konusu krediler, yurt dýþý bankalara yapýlan depolara dönüþtürülmüþ, üçüncü þahýs þirketler topluluðunun riski nihai olarak Otak Konut Pazarlama tarafýndan üstlenilmiþ, Desa-Otak Mühendislik tarafýndan inþaatýna baþlanan ve bir kýsmý satýlan konutlarýn satýþýndan saðlanan kaynaklar ise risklerin kapatýlmasýnda yeterli olmamýþtýr. Yaþar Holding Kredileri: Yaþar Holding'in düzenlediði çekler karþýlýðýnda Yaþar Leasing'in yurt içinde yerleþik muhtelif bankalardan kullandýðý krediler, Yaþar Foreign Trade'e mevduat yapýlmýþtýr. Yaþar Foreign Trade ise Yaþar Leasing'in mevduatýný teminata alarak Yaþar Holding'e kredi kullandýrmýþtýr. 36 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

37 Sorunlu Krediler Banka mali bünyesinin devamlý olarak zarar üretmesinin ve 21 Aralýk 1999 tarihi itibarýyla söz konusu zararýn bilânçonun yaklaþýk yüzde 64'ü olarak gerçekleþmesinin en önemli nedeni, yýllarýnda yoðunlaþan ve risk temerküzü yaratýlarak belli gruplara kullandýrýlan kredilerdir. Bunlar içinde en önemli pay Balkaner Grubu ve bu grupla iliþkisi olan bir takým firmalara kullandýrýlan kredilerdir. Bu krediler, gerekli istihbarat yapýlmadan firma bilânço büyüklükleri göz önüne alýnmadan büyük montanlarda kullandýrýlmýþ ve yeni krediler açýlarak kapatýlmýþtýr. Anýlan kredilerin Banka aktifi içerisindeki payý giderek artmýþ olmasýna raðmen Banka üst yönetimince bu konuda yeterli önlemler alýnmamýþ olmasý da dikkat çekici bir unsur olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Söz konusu riskli krediler için Fonun atadýðý Banka yönetimi tarafýndan yüzde 100 oranýnda karþýlýk ayrýlmýþtýr. TABLO 3: TAMAMINA KARÞILIK AYRILAN KREDÝLER GRUP ADI KREDÝ TUTARI - ANAPARA (BÝN YTL) Balkaner Grubu Diðer Gruplar TOPLAM Söz konusu krediler için hesaplanmýþ tüm gelir reeskontlarý ve dövize endeksli kredilerin kur farklarý zarar hesaplarýna aktarýlmýþtýr. Bankanýn sorunlu krediler portföyü içinde en büyük pay Balkaner Grubu firmalarýna yýllarýný kapsayan dönemde kullandýrýlan krediler olup bu kredilerden gerçek anlamda hiç bir tahsilat saðlanamamýþtýr. Nakit tahsilat gibi görülen tutarlar, esas olarak diðer grup firmalarýna açýlan yeni kredilerden saðlanmýþ, bu uygulama Grubun riskini artýrmýþtýr. YAÞARBANK 37

38 1994 krizine aktifin taþýyamayacaðý kadar büyük montanlý açýk pozisyonla yakalanan Banka, Balkaner Grubunun döviz kredilerinin devalüasyon sebebiyle tahsil edilemeyecek seviyelere çýkmasýyla birlikte yüksek faizle piyasadan kaynak toplamýþ, bu durum gelir getirmeyen aktiflerin yüksek maliyetli kaynaklarla finanse edilmesi sonucunu doðurmuþtur. Balkaner Grubu kredilerinin tasfiyesini teminen 6 Mayýs 1994 tarihinde Yaþarbank ile Ali Avni Balkaner arasýnda bir protokol imzalanmýþ ve grubun riski Ali Avni Balkaner tarafýndan üstlenilmiþtir. 3 Protokol kapsamýnda yaklaþýk 40 milyon USD tahsilat saðlanmýþtýr. Ancak, Hazine tarafýndan Yurtbank'a yönetim kurulu üyesi atanmasý ve denetimlerin artýrýlmasý ile birlikte 30 Ekim 1998 tarihinden itibaren Yaþarbank'a yapýlmasý gereken ödemelerde aksaklýklar ortaya çýkmýþtýr. Bunun üzerine, Yaþarbank tarafýndan Ali Avni Balkaner hakkýnda önce icra takibine geçilmiþ ve ardýndan baþlatýlmýþ olan icra takibi, iflas takibine çevrilmiþtir. Bu kapsamda, Ali Avni Balkaner'in 15 Ocak 1999 tarihinde Fona rehnettiði 1,9 milyon YTL nominal deðerli hisse senedi 27 Ekim 1999 tarihinde Yaþarbank tarafýndan haczedilmiþ olup söz konusu hisseler yediemin sýfatýyla Fona býrakýlmýþtýr. 3-Yaþarbank'a yapýlan ödemelerde, Yurtbank kaynaklarýnýn kullanýldýðý BYM raporlarý ile tespit edilmiþtir. 38 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

39 YAÞARBANK 39

40

41

42 2.1. FONA DEVÝR SONRASI DÖNEME KISA BAKIÞ Bu bölümde Yaþarbank'ýn 21 Aralýk 1999 tarihinde temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetiminin Fona devredilmesinden sonra nasýl bir yol izlenerek çözümleme yapýldýðý ayrýntýlý bir þekilde verilmiþtir. ÞEKÝL 4: FONA DEVÝR SONRASI DÖNEME KISA BAKIÞ 1 Fona Devir Sonras lk Faaliyetler Yönetim ve denetim kadrosunun deðiþtirilmesi Banka hisselerinin Fon tarafýndan devralýnmasý Hâkim ortak ve yöneticiler ile ilgili iþlemler 2 Banka Mali Durumunun Tespiti ve Mali Bünyenin Rehabilitasyonu Fona devir tarihindeki gerçek mali durumun tespiti Mali bünyenin rehabilitasyonuna yönelik çalýþmalar 3 Banka Hisselerinin Sat þ na Yönelik Çal þmalar, Diðer Fon Bankalar yla Birleþtirilmesi Satýþýna yönelik çalýþmalar Sümerbank bünyesinde birleþtirilmesi Birleþik Sümerbank'ýn satýþý 4 Banka Hisselerinin Sat þ na Yönelik Çal þmalar, Diðer Fon Bankalar yla Birleþtirilmesi Birleþik Sümerbank'ýn alýcýsý Oyak tarafýndan istenmeyen bilanço kalemlerinin Fon ile diðer Fon banklarýna devri 42 FONA DEVÝR SONRASI DÖNEM

43 2.2. FONA DEVÝR SONRASINDA GERÇEKLEÞTÝRÝLEN FAALÝYETLER Yaþarbank'ýn Fona devredilmesinden sonra, Bankanýn Fona devrolmasýnda sorumluluklarý bulunduðu düþünülen Banka yönetim ve denetim kadrosu deðiþtirilmiþ, Banka hisseleri Fon tarafýndan devralýnmýþtýr. Yaþarbank 4389 Sayýlý Kanunun 14/3 maddesi kapsamýnda devralýndýðýndan, Banka hâkim ortaklarýna yönelik iade ve tazmin davasý açýlmamýþ ancak þahsi iflaslarý istenmiþtir Banka Yönetim ve Denetim Kadrosunun Deðiþtirilmesi Fon Ýdare Meclisinin 22 Aralýk 1999 tarihli kararý ile Yaþarbank yönetim ve denetim kurulu üyeleri görevlerinden alýnarak yerlerine yeni yönetim ve denetim kurulu üyeleri atanmýþtýr. Fon Yönetim Kurulunun 16 Kasým 2000 tarihli kararýyla; yönetimde uygulama birliði ve etkinliðin saðlanmasý, Yaþarbank ile birlikte Fon bünyesinde bulunan Türk Ticaret Bankasý, Ýnterbank, Bank Ekspres, Sümerbank, Egebank, Yurtbank ve Esbank'ýn satýþa hazýrlanmasý amacýyla anýlan bankalarda bu kez ortak bir yönetim kurulu oluþturulmuþtur Banka Hisselerinin Fon Tarafýndan Devralýnmasý Fon Ýdare Meclisinin 22 Aralýk 1999 tarihli kararý ile Yaþarbank'ýn hisse senetlerinin tamamýnýn, Bankanýn ödenmiþ sermayeye tekabül eden 27 milyon YTL tutarýndaki zararýnýn 4389 Sayýlý Kanunun 14. maddesinin 5 numaralý fýkrasýnýn (a) bendinin (ab) alt bendi uyarýnca söz konusu Bankaya ödenmesi karþýlýðýnda Fon tarafýndan devralýnmasýna karar verilmiþ olup devir iþlemleri gerçekleþtirilmiþtir Hâkim Ortak ve Yöneticilerle Ýlgili Ýþlemler Yaþarbank, 4389 Sayýlý Kanununun 14/3 maddesi kapsamýnda devralýnmýþ olup Banka hâkim ortaðý ve yöneticileri aleyhine ikame edilen iade ve tazmin davasý bulunmamaktadýr. Ancak Fon Ýdare Meclisinin 20 Temmuz 2000 ve Fon Yönetim Kurulunun 14 Kasým 2001 tarihli kararlarýyla Bankaya vermiþ olduklarý zarar nedeniyle Yaþarbank eski yönetim kurulu üyeleri, denetçileri ve bazý yöneticilerinden mal beyannamesi talep edilmiþ, bu kiþilerin mal varlýklarý üzerinde muhafaza tedbirleri uygulanarak yurt dýþýna çýkýþlarý yasaklanmýþ ve þahsi iflaslarý istenmiþtir. YAÞARBANK 43

44 17 Kasým FONA DEVÝR SONRASI DÖNEM

45 2.3. MALÝ BÜNYEYE ÝLÝÞKÝN ÇALIÞMALAR Fona devrin akabinde Yaþarbank'ýn gerçek mali durumunun ortaya çýkarýlmasý ve Bankanýn yaþatýlmasý için gerekli kaynaðýn tespit edilmesi amacýyla BYM tarafýndan çalýþmalar yürütülmüþtür Sayýlý Kanunun 14/6-b maddesi uyarýnca, hisseleri Fona intikal eden bankalarýn mali bünyesinin güçlendirilmesi ve yeniden yapýlandýrýlmasý için gerektiðinde sermayesini artýrmaya, TCMB'nin görüþü alýnmak suretiyle, Bankanýn kanuni karþýlýk yükümlülüklerini cezai faizlerini de kaldýrmak suretiyle ertelemeye veya düþürmeye, iþtirak, gayrimenkul ve diðer aktiflerini satýn almaya ve bunlarý teminat olarak alýp karþýlýðýnda avans vermeye ya da mevduat yapmaya, alacaklarýný, zararlarýný devir almaya ve anýlan maddede sayýlan tedbirler dýþýnda gerekli görülecek her türlü tedbiri almaya Fon yetkili kýlýnmýþtýr. Bu kapsamda Bankanýn içinde bulunduðu likidite sýkýntýsýnýn çözümüne katký saðlamak ve mali yapýsýyla ilgili sorunlarý çözmek amacýyla nakit giriþi saðlayarak sermaye artýrýmý yapýlmasý, mevduat yapýlmasý, donuk alacaklarýn nakit giriþi saðlamak suretiyle tasfiye edilmesi, yüksek olan kaynak maliyetlerinin düþürülmesi ve yurt dýþý bankalar nezdindeki bloke depolarýn likide edilmesi gibi önlemler alýnmýþtýr Fona Devir Sonrasý Gerçek Mali Durumun Tespiti Fon tarafýndan Bankaya atanan yönetim kurulunca Bankada gerçekleþtirilen faaliyetlerden ilki, Bankanýn gerçek durumunu mümkün olduðunca yansýtan Fona devir tarihli mali tablolarýn çýkarýlmasýdýr. Banka yönetimi bunu gerçekleþtirirken, Bankanýn nakdi ve gayrinakdi krediler ile tahsili gecikmiþ alacaklar da dahil olmak üzere tüm aktif kalemlerinin incelenmesi suretiyle net özvarlýk (net aktif) deðerinin belirlenmesi için bir baðýmsýz denetim firmasýný görevlendirmiþtir. Diðer taraftan BYM tarafýndan da, Fona devirle birlikte Bankanýn gerçek mali durumunun ortaya çýkarýlmasý için Bankada detaylý denetim çalýþmalarý ve bilânço durulaþtýrma iþlemleri yapýlmýþ olup BYM tarafýndan yapýlan denetimler ve durulaþtýrma iþlemleri sonucunda 6 Mart 2000 tarihli rapor düzenlenmiþtir. Çalýþmalar sonucunda düzenlenen durulaþtýrýlmýþ mali tablolar üzerinden Yaþarbank'ýn gerçek mali durumuna iliþkin tespitlere aþaðýda yer verilmiþtir. Özkaynak Yapýsý: Bankanýn ödenmiþ sermayesi 27 milyon YTL olup net özkaynaklarý negatif (-) 615 milyon YTL (1,1 milyar USD) olarak hesaplanmýþtýr. YAÞARBANK 45

46 Süreklilik arzeden özkaynak açýðý, Yaþarbank'ýn asgari bankacýlýk faaliyetlerini dahi idame ettirmesini imkânsýz hale getirmiþtir. Özkaynak yetersizliði, Fona devir tarihi itibarýyla çözülmesi gereken en önemli sorun olarak tespit edilmiþtir Sayýlý Kanun çerçevesinde yüzde 8 olmasý gereken sermaye yeterliliði standart rasyosu, 1998 yýlý sonunda negatif (-) yüzde 73, Fona devir tarihi itibarýyla negatif (-) yüzde 115 olarak hesaplanmýþtýr. Buna göre Bankanýn Fona devir tarihi itibarýyla özkaynak gereksinimi 648 milyon YTL'dir. Özkaynak rasyolarýnda sürekli artarak devam eden olumsuz durum Banka birikmiþ zararýnýn, Banka pasifinin yaklaþýk yüzde 79'una karþýlýk gelen sigortaya tabi mevduata sirayet etmesi sonucunu doðurmuþtur. Kârlýlýk: Bankanýn, 21 Aralýk 1999 tarihli düzeltilmiþ bilânçosuna göre toplam birikmiþ zararý 609 milyon YTL'dir. Düzeltilmiþ bilânço ve kâr-zarar tablosu üzerinden hesaplanan rasyolara göre aktifin ortalama getirisi yüzde 22, pasifin ortalama maliyeti ise yüzde 70 olarak hesaplanmýþtýr. Faiz gelirlerinin faiz giderlerini karþýlama oraný yüzde 66, faiz dýþý gelirlerin faiz dýþý giderleri karþýlama oraný ise yüzde 4 olarak gerçekleþmiþtir. Burada önemle vurgulanmasý gereken husus; Bankanýn sorunlarýnýn önceki dönemlere dayandýðý, daha açýk bir ifade ile yanlýþ yönetim politikalarýnýn mali bünyede yarattýðý yýkým, verilen kredilerin geri dönmemesi, zayýf aktif yapýsýnýn büyük montanlý açýk pozisyonu taþýyamamasý gibi nedenlerle hýzla artan özkaynak açýðý ve zarar rakamýdýr. Aktif Yapýsý: Fona devir tarihinde, Bankanýn toplam aktif büyüklüðü düzeltilmiþ rakamlara göre 951 milyon YTL'dir. Bu tutarýn yüzde 64'ü Banka zararýndan oluþmaktadýr. Fona devir tarihi itibarýyla Banka aktifinin yüzde 80'i baðlý deðer, uzun vadeli deðer ve gider-zarar kalemlerinden oluþmaktadýr. Dolayýsýyla, aktifin verimsiz ve akýþkanlýktan son derece uzak olduðu ortaya çýkmakta, olaðanüstü yetersiz özkaynaklar ve piyasalardan yapýlan yüksek maliyetli borçlanmalarla bu düzeyde donuklaþmýþ aktifleri taþýmak olanaksýz duruma gelmiþtir. Bankanýn bu duruma gelmesinin iki temel nedeni vardýr. Öncelikle, sorunlu kredilerin tahsil edilememesi nedeniyle donuklaþan aktif yapýsý ve katlanýlamayacak kadar yüksek düzeyde açýk pozisyon ile yakalanýlan 1994 krizi 46 FONA DEVÝR SONRASI DÖNEM

47 sonrasýnda, zararýn katlanarak artma trendine girmesidir krizi sonrasýnda USD'deki devalüasyon hýzý oransal olarak azalmaya baþladýðýnda ise bu defa pozisyon kapatýlarak bir kez daha zarara maruz kalýnmýþ, sermayedarlar tarafýndan zararý en azýndan bir ölçüde karþýlayacak doyurucu bir sermaye giriþi de saðlanamadýðýndan Banka mali bünyesi son derece zayýflamýþ ve zarar rakamý geometrik olarak artma trendine girmiþtir. Likidite Durumu: Bankanýn Fona devir tarihi itibarýyla likidite rasyolarý da yetersiz seviyededir. Likidite yetersizliðinin nedeni, Banka tarafýndan büyük montanlarda kredi kullandýrýlmasý ve söz konusu kredilerin aktifte gelir getirmeyen donuk kalemler haline dönüþmesi sonucunda aktifin seyyaliyetini kaybetmesi, buna karþýlýk Bankanýn kaynak ihtiyacýnýn büyük ölçüde kýsa vadeli mevduat toplanarak karþýlanmasýdýr. Özkaynak yetersizliði ve aktifin seyyaliyetini kaybetmesi Bankanýn içinde bulunduðu likidite sýkýþýklýðýnýn zamanla daha da artacaðýna iþaret etmiþtir. Döviz Yönetimi: Banka aktifinin yüzde 5,2'si, pasifinin ise yüzde 65'i yabancý para kalemlerden oluþmaktadýr. Bankanýn açýk pozisyonda çalýþma oraný Fona devir tarihi itibarýyla yüzde 92 olarak gerçekleþmiþ olup rakamsal olarak 1,1 milyar USD olarak tespit edilmiþtir. Bankanýn en önemli yabancý para yükümlülüðü DTH'dir Mali Bünye Rehabilitasyonu Temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetimi Fona devredilen Bankada Fon tarafýndan öncelikli olarak gerçekleþtirilen faaliyetlerden bir kýsmý da, Bankanýn normal bankacýlýk faaliyetlerini emin bir þekilde devam ettirmesinin saðlanmasý amacýyla yürütülen mali bünye rehabilitasyon faaliyetleridir. Bankanýn 27 milyon YTL'lik ödenmiþ sermayesine karþýlýk gelen zararý Fon tarafýndan devralýnmak suretiyle Banka hisselerinin tamamýna sahip olunmasýnýn ardýndan, BYM tarafýndan gerçekleþtirilen durulaþtýrma iþlemleri sonucunda belirlenen kaynak ihtiyacý doðrultusunda Fon tarafýndan Bankaya çeþitli kaynak aktarýmlarýnda bulunulmuþ, ayný amaçla Bankanýn TCMB'ye olan bir kýsým yükümlülüklerine de muafiyet getirilmiþtir. TCMB Yükümlülüklerinin Kaldýrýlmasý: Yaþarbank'ýn Fona devri öncesinde baþlayan mevduat munzam karþýlýðý ve disponibilite istisnasý uygulamalarýna, Bankanýn devrinden sonra da devam edilmiþtir Sayýlý Kanunun 14/6-b maddesi uyarýnca, Fon Ýdare Meclisinin 2 Mart 2000 ve Fon Yönetim Kurulunun 8 Ocak 2001 tarihli kararlarý ile Yaþarbank'ýn kanuni karþýlýk yükümlülükleri sýfýra YAÞARBANK 47