Mobilya ve levha sektöründe veri zarflama analizi yardımıyla etkinlik ölçümü

Transkript

1 Turkih Journal of Foretry Türkiye Orancılık Dergii 2015, 16(1): Reearch article (Araştıra akalei) Mobilya ve levha ektöründe veri zarflaa analizi yardııyla etkinlik ölçüü Kadri Ceil Akyüz a,*, Gize Çaur b, İbrahi Yıldırı a Özet: Artan rekabet ve dünya pazarlarında en büyük paya ahip ola yarışı, şirketlere yenilene, kaynaklarını etkin kullana, az kaynak kullanarak yükek perforanlı ürün ürete zorunluluğunu getiriştir. Bu çalışada, İtanbul Sanayi Odaı tarafından her yıl yayınlanan Türkiye nin 500 Büyük Şirketi ve Türkiye nin İkinci 500 Büyük Şirketi litelerinde yer alan obilya ve levha ektöründe faaliyet göteren 23 şirket üzerinde veri zarflaa analizi yapılıştır. Analizde kullanılak üzere 3 girdi ve 3 çıktı olak üzere topla 6 değişken eçiliştir. Analizde elde edilen veriler DEAP 2.1. paket yazılıı ile değerlendiriliştir. Şirketlerin CCR ve BCC odellerine ait teknik etkinlik korları bulunuş ve bu korlar oranlanarak ölçek etkinlik koru elde ediliştir.2011 ve 2012 yılında etkin şirket ayıı 6 olarak bulunuştur. Etkin olayan şirketler için referan grupları oluşturuluştur. Etkin olayan şirketlerin öz kaynaklarını ve aktif varlıklarını hedeflenen değere göre fazla kullandıkları, buna rağen atış ve ihracat rakalarının itenenden daha az olduğu aptanıştır. Anahtar Kelieler: Etkinlik, Veri zarflaa analizi, Oran ürünleri ektörü Activity analyi with data envelopent analyi in the furniture and panelboard ector Abtract: Copanie ut deploy reource and produce high perforance product becaue increaed copetition and race to have the bigget hare in the global arket. In thi tudy, 23 copanie which are The Big 500 Copanie of Turkey and The Second 500 Big Copanie of Turkey lit in the Itanbul Aociation of Manufacturer, wa analyzed with the data envelopent analyi in the furniture and panelboard ector. Total ix variable were choen a three input and three output for ue in the analyi. The data obtained were evaluated with the DEAP 2.1. oftware package progra. Technical efficiency of thee copanie wa found for the CCR odel and BCC odel and then cale efficiency wa obtained with thi progra. The nuber of effective copanie wa found ix in the 2011 and 2012 year. Reference group were created for the reactive copanie. Lately equity capital and active aet of the reactive copanie were deterined to ue greater than target value, however ale and export value le than target value in thi tudy. Keyword: Efficiency, Data envelopent analyi, Foret indutry ector 1. Giriş Artan rekabet ve dünya pazarlarında en büyük paya ahip ola yarışı şirketlere, yenilene, kaynaklarını etkin kullana, az kaynak kullanarak yükek perforanta ürün ürete zorunluluğunu getiriştir. Şirketler bu rekabet yarışında kendi perforanlarını en yukarı taşırken, değişen trendlere de uyu ağlaaları ve piyaa dalgalanalarında dahi etkin oluşlarını koruaları gerekektedir. Etkinlik, etkililik ve verililik kavraları şirketlerin bu yarışta kendi konularını belirleeleri için oldukça öneli kavralardır. Bu kavraları irdeleyen ve özüeyen şirketler, gelecek için oluşturdukları iyonlarını da yakalaa başarıına erişeceklerdir. Şirketlerin etkinliğini ölçen yöntelerden biri olan Veri Zarflaa Analizi (VZA), etkinlik ölçe yöntelerinden doğrual progralaa tabanlı bir tekniktir (Ara ve Gencer, 2011). Şirketlerin belirlediği girdi ve çıktı değişkenleri üzerinde birçok şirketin aynı anda etkinliğinin ölçüleini ağlaaktadır. Birden fazla girdi ve çıktıyla çalışılabile olanağı bu analizin en öneli avantajıdır. Karar vericinin tercihine göre girdi odaklı ve çıktı odaklı olarak yapılabilir. Bu çalışa İtanbul Sanayi Odaı (İSO) nın, Türkiye nin 500 büyük anayi kuruluşu ve Türkiye nin ikinci 500 büyük anayi kuruluşu litelerinde yer alan, obilya ve levha ektöründe faaliyet göteren şirketler araında yapılıştır. Çalışanın teellerini şirketlerin girdi ve çıktılarının belirlenei ile etkinlik ölçülerinin yapılaı oluşturaktadır. Çalışanın uygulaa yılı olarak ie 2011 ve 2012 yılları belirleniştir. Şirketlerin analiz onuçları, evcut duruları da dikkate alınarak yorulanıştır Etkinlik ölçü yönteleri Etkinlik ölçüünde kullanılan analiz odelinin türü ve odelde kullanılan verilerin girdi-çıktı farklılığı analiz onuçlarının da farklı biçilerde ortaya çıkaına neden olduğundan, analizde kullanılan odel ve değişkenlerin dikkatle eçilei büyük öne a Karadeniz Teknik Üniveritei, Oran Fakültei, Oran Endütri Mühendiliği Bölüü, Trabzon b Oran Endütri Mühendii, İtanbul * Correponding author (İletişi yazarı): akyuz@ktu.edu.tr Received (Geliş tarihi): , Accepted (Kabul tarihi): Citation (Atıf):Akyüz, K.C., Çaur, G., Yıldırı, İ., Mobilya ve levha ektöründe veri zarflaa analizi yardııyla etkinlik ölçüü. Turkih Journal of Foretry, 16(1):

2 Turkih Journal of Foretry 2015, 16(1): Oran Analizi: Oran analizi geniş anlada iki ayı araındaki ayıal ilişkiyi göteren oran veya yüzde olarak ifade edilen, bilanço ve gelir tablou gibi finanal tabloların kendi kaleleri araında veya ali tabloların karşılıklı kaleleri araındaki ilişkileri aptaaya yarayan bir analiz biçiidir. Paraetrik yönteler ve veri zarflaa analizi gibi paraetrik olayan verililik analizi yöntelerine göre oran analizi daha yaygın olarak kullanılan verililik ölçe yönteidir. Bu yönte bir tek girdi ile bir tek çıktının birbirleriyle oranlanaı onucu oluşan bir rayonun zaan içinde izlenei şeklinde uygulanır (Yaşar, 2008). Paraetrik Yönteler: Paraetrik yöntelerde etkinlik ölçüü yapılırken, genellikle tek bir çıktının birden fazla girdi ile ilişkili olduğu çoklu regreyon analizinden yararlanılaktadır (Bal, 2010). Çoklu regreyon yaklaşıında, bir üreti ürecinin girdileri ile çıktıları araında bir üreti fonkiyonu tahin edilektedir. Bu tahin onucunda çıktıları tahin edilen düzeyin üzerinde olan üreti birileri etkin olarak kabul edilektedir. Paraetrik Olayan Yönteler: Bu tür yönteler, üreti fonkiyonunun ardında herhangi bir analitik forun varlığını öngörezler. Bu özelliklerinden dolayı paraetrik yöntelere göre daha enektirler. Ayrıca birçok girdili ve birçok çıktılı üreti ortalarında perforan ölçüüne uygun yapıdadırlar (Yolalan, 1993). Paraetreiz etkinlik ölçütleri girdi ve çıktı ölçü birilerinden bağıızdır. Bu özellikleriyle de işletenin değişik boyutlarının aynı anda ölçülebileine ikân ağlaaktadır. Bu yönteler içeriinde en yaygın olarak VZA kullanılaktadır.vza, ürettikleri al veya hizet açıından birbirine benzer niteliklere ahip olan karar birilerinin göreli etkinliklerinin ölçülei aacıyla geliştiriliş non-paraetrik etkinlik ölçe yönteidir (Akan ve Çalaşur, 2011) Veri zarflaa analizi İlk olarak Farell (1957) tarafından öne çıkarılan ve daha onraları Charne vd. (1978) tarafından geliştirilen VZA, karar vere birii (KVB) olarak nitelendirilen ve benzer al veya hizet üreten işletelerin göreceli etkinliklerini ölçeyi aaçlayan bir yöntedir (Ara ve Gencer, 2011). Çok ayıda farklı girdiye ahip olan ve farklı ölçü birileriyle ölçülüş birilerin tek bir ortak ölçütte birleştirileeei duruunda, VZA doğrual progralaa prenipleri teelinde ölçüü gerçekleştirir. İlk önceleri ölçeğe göre abit getiri varayıı altında adece teknik etkinliğin ölçüünde kullanılan VZA yaklaşıı daha onra yapılan bazı değişikliklerle; Banker, vd. (1984), tarafından ölçek etkinliğinin ölçüleinde de kullanılaya başlanıştır. Analiz onucunda, etkinlik ınırı üzerinde yer alan en iyi KVB leri göreceli etkin olarak değerlendirir ve bu biriler referan küei olarak ifade edilir (Ara ve Gencer, 2011). VZA, görece etkin olayan karar vere birilerinin etkinliklerinin iyileştirilei için neler yapılaı gerektiği noktaında yöneticilere ve karar vericilere yol göteren bir yöntedir. kullanılaı gerektiği, araştıranın kapaına ve kullanılacak varayılara göre değişir. KVB lerin ölçeğe göre abit getiriye ahip oldukları varayılıyora ve birilerin topla etkinlikleri belirlenek iteniyora, CCR veya yöneliiz odeller kullanılabilir. Eğer, KVB ler için ölçeğe göre değişken getiri varayıı geçerli ie ve yalnızca birilerin teknik etkinlikleri heaplanak iteniyora, BCC veya toplaal odellerinin kullanılaı yeterlidir VZA da kullanılan odeller özet olarak Şekil 1 deki gibi göterilebilir (Özden, 2008). Orijinal VZA ateatikel odeli Charne vd. (1978) tarafından izleyen şekilde tanılanıştır (Bouofiane vd., 1991; Haa ve Murphy, 2003). j = 1,, n Karar Vere Birii (KVB) dizini, i = 1,, girdi dizini, r = 1,, çıktı dizini, e o = (KVB) 0 nin göreli etkinliği, x io = (KVB) 0 nin i. girdii, x ij = j. KVB nin i. girdii,y ro = (KVB) 0 nin r. çıktıı, y rj = j. KVB nin r. çıktıı, v i = i. girdinin ağırlığı, u r = r. çıktının ağırlığını belirtek üzere Aaç Fonkiyonu Maxe0= r=1 u ry ro (1) i=1 v i x i0 Kııtlar r=1 u r y rj v i i=1 x ij 1; j= 1,2,.,n (2) ur, vi 0; (3) r= 1,2,, i=1,2,, Ölçeğe göre abit getirili odeller Ölçeğe göre abit getiri, tü üreti öğelerinin aynı oranda değiştirilei onucu gerçekleşen üreti değişiiyle ilgili bir kavradır. Başka bir deyişle ölçeğe göre abit getiri, üreti öğelerinde aynı anda ortaya çıkan değişeye karşı, üretiin duyarlılığını göterir (Özden, 2008). Şekil 1.Veri Zarflaa Analizi odelleri -Veri zarflaa analizi odelleri Her bir itein girdi ve çıktı ağırlıklarını, kendi etkinlik dereceini yükeltecek şekilde eçeceğini varayan VZA da birçok odel kullanılabilir. Genel olarak hangi tür odelin

3 52 Turkih Journal of Foretry 2015, 16(1):50-59 Girdi yönelili CCR odeli Modelin girdi yönelili olaı, çıktı iktarlarının abit tutularak girdi iktarlarında eydana gelecek değişilerin incelenei anlaına gelektedir. Modelleri açıklaadan önce belirteçleri, paraetreleri ve değişkenleri açıklaakta fayda vardır (İbiş, 2009). Belirteçler: j: çalışada kullanılan KVB lerin ayıı i: girdilerin ayıı r: çıktıların ayıı Paraetreler: v i : girdi ağırlığı (j = 1,,) u r : çıktı ağırlığı (i = 1,,) Değişkenler: x ij : j. KVB için i çıktıının ağırlığı v rj : j. KVB için r girdiinin ağırlığı Girdi yönelili CCR odeli aşağıdaki gibi ifade edilebilir: Aaç Fonkiyonu Max r=1 u r y rj0 (4) Kııtlar r=1 u r y rj v i j=1 x ij 0 (5) i=1 v i x ij0 = 1 (6) ur,vi 0 (7) r = 1,, i= 1,, Çıktı yönelili CCR odeli Çıktıya yönelik VZA odelleri belirli bir girdi bileşii ile en fazla ne kadar çıktı bileşii elde edilebileceğini araştıraktadır. Aynı belirteç, paraetre ve değişkenlere bağlı olarak çıktı yönelili CCR odeli aşağıdaki gibidir (İbiş, 2009): Aaç Fonkiyonu Min i=1 v i x ij0 (8) Kııtlar r=1 u r y rj + i=1 v i x ij 0 (9) j = 1,..., n r=1 u r y ij0 = 1 (10) ur,vi 0 (11) r = 1,, i= 1,, Her odelde adece bir tane ağırlık grubu evcuttur. Karar verici bu ağırlıkları, koru yükeltek aacıyla eçektedir. Etkiniz KVB lerin korları 1 den daha küçük bir aralıkta yer alırken etkin KVB lerin korları 1 e ulaşaktadır. Ölçeğe göre değişken getirili odeller Ekonoilerde değişken ölçek ve ölçek ekonoii, değişken getirili girdileri kullanan firaların, uzun vadede üreti ölçeğindeki artış gibi olayları tanılayan birbiriyle ilişkili terilerdir. Ölçek ekonoii ve değişken ölçek birbirinden farklı terilerdir ve birbirleri yerine kullanılaazlar. Değişken ölçek kuraı birbiriyle ilişkili üç grup kuradan oluşaktadır: 1) Ölçeğe göre artan getiri kuraı 2) Ölçeğe göre abit getiri kuraı 3) Ölçeğe göre azalan getiri kuraı (Özden, 2008). BCC Modeli, Banker, Charne ve Cooper (1978) tarafından CCR odeli üzerinde değişiklikler yapılarak ortaya atılış yeni bir odeldir. Teel anlada, ölçeğe göre değişken getiri varayıından yola çıkılarak teknik etkinlik ölçüü yapan bir odeldir. BCC etkin ınırı her koşulda CCR ınırının altında yer alaktadır. Bu nedenledir ki, CCR etkinlik değeri, BCC etkinlik değerinden küçük veya ona eşittir(kıran,2008). BCC odelinin CCR odelinden tek farkı, ölçeğe göre değişken getiri varayıı altında her bir karar birii için çözülecek doğrual progralaa problei onucu elde edilecek l değerlerinin toplaının bire eşit olaıdır. Buradaki l değişkeni, etkin olayan bir karar noktaı için etkin olaı girdi çıktı bileşii oluşturak için gereken bilgiyi ağlayan değer anlaındadır (Kıran, 2008). Girdi yönelili BCC odeli Girdi yönlü BCC odeli, girdi yönlü CCR odellerine oldukça benzeektedirler. Modeldeki fark, ikil odeldeki λ ların toplaının 1 e eşit olaıdır. Aıl odele ie yeni bir değişken (co) ilave ediliştir. Bu değişikliklerle etkinlik ınırının yapıı değişiştir. CCR odelinde orijinden geçen etkinlik doğruu BCC odelinde orijinden geçek zorunda değildir. Bu yapııyla BCC odeli CCR odelinden ayrılaktadır. Bu da aynı karar birii için teknik etkinlik ölçüünün, ölçeğe göre abit getiri duruunda, ölçeğe göre değişken getiri duruuna kıyala daha düşük olduğu anlaına gelir (Kıran, 2008). Girdi yönelili BCC odeli aşağıdaki gibidir: Aaç Fonkiyonu Maxeo u r Kııtlar r=1 y rj0 + c o (12) r=1 u r y rj j=1 v i x ij + c o 0 (13) j = 1,..., n i=1 v i x ij0 = 1 (14) ur, vi 0(14) (15) r = 1,..., i = 1,..., coerbet

4 Turkih Journal of Foretry 2015, 16(1): Çıktı yönelili BCC odeli Girdi yönlü BCC odelinde olduğu gibi çıktıya yönelik BCC odeli, CCR odeline benzeektedir. Çıktı yönlü CCR odelinden farklı olarak ikil odelde λ ların toplaı 1 eşittir. Aıl odele ie yeni bir değişken (co) ekleniştir. Aaç, ölçeğe göre abit olayan getiriyi ağlaaktır (Kıran, 2008). Çıktı yönelili BCC odeli aşağıdaki gibidir: Aaç Fonkiyonu Mineo v i Kııtlar i=1 x ij0 c o (16) r=1 u r y rj + i=1 v i x ij c o 0 (17) j= 1,...,n r=1 u r y ij0 = 1 (18) ur, vi 0 (19) r = 1,..., i = 1,..., co erbet 2. Materyal ve yönte Çalışanın kapaındaki şirketler, İtanbul Sanayi Odaı (İSO) nın 2011 ve 2012 yıllarındaki birinci 500 ve ikinci 500 litelerinde yer alan, obilya ve levha ektöründe faaliyet göteren firalardır. Türkiye nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu liteinde obilya ve levha anayiinde faaliyet göteren 12 adet fira tepit ediliş fakat 3 adet fira veri ekikliği nedeniyle çalışa dışı bırakılıştır. Aynı şekilde Türkiye nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu liteinde obilya ve levha anayiinde faaliyet göteren 18 adet fira tepit ediliş fakat 4 adet fira veri ekikliği nedeniyle çalışa dışı bırakılıştır. Toplada 23 adet firanın öz konuu yıllara ilişkin etkinlik korları ve etkinlik değişi değerleri belirleniş ve geleceğe yönelik tahinler yapılaya çalışılıştır. Çalışa kapaında yer alan 23 adet firaya ilişkin girdi bileşeni olarak; Öz Kaynaklar (G1), Aktif Varlıklar (G2) ve Ücretli Çalışanlar (G3), çıktı bileşeni olarak; Üretiden Satışlar (Ç1), Satış Hâılatı (Ç2) ve İhracat (Ç3) analiz kapaına alınıştır. Analizde kullanılan karar vere birilerinin ayıını belirleek için karar vere birii (KVB) 2*(Girdi ayıı + Çıktı ayıı) forülü kullanılıştır. Bu forüle göre analiz için gerekli fira ayıı: KVB 2* (3+3), KVB 12 dir. Toplada 23 fira ile çalışılış olup bu forüldeki KVB şartı ağlanıştır. Verilerin analiz edilei ürecinde veri zarflaa analizinin bilgiayar yazılıı olan DEAP prograı kullanılıştır. Çalışa kapaında yer alan firaların belirli bir çıktı bileşiini en etkin şekilde üretebileleri için en uygun girdi bileşiinin naıl olaı gerektiğini belirleek aacıyla he abit getirili (CRS) he de değişken getirili (VRS) girdi yönelili yaklaşı kullanılıştır ve 2012 yılı girdi ve çıktı değerleri Çizelge 1 ve Çizelge 2 de göterilektedir. Çizelge 1. Firaların 2011 yılına ait girdi ve çıktı değerleri Firalar Girdiler Çıktılar G1(1.000TL) G2 (1.000TL) G3 Ç1(1.000TL) Ç2(1.000TL) Ç3(1.000$) Yıldız Entegre (F1) Kataonu Entegre (F2) Boytaş Mobilya (F3) Merino Halı (F4) İtikbal Mobilya (F5) AGT Ağaç Sanayi (F6) Royal Mobilya (F7) Çaan Entegre (F8) Dinaru Mobilya (F9) Kili Mobilya (F10) SFC Entegre (F11) Çaan Poyraz (F12) Doğtaş Mobilya (F13) Mondi Mobilya (F14) Merino Mobilya (F15) Gentaş Kiya (F16) Adel Kalecilik (F17) Çilek Mobilya (F18) Işık Ahşap (F19) Graer Koltuk (F20) Vezirköprü Oran Ü. (F21) Ceha Büro (F22) Ora Oran M. (F23)

5 54 Turkih Journal of Foretry 2015, 16(1):50-59 Çizelge 2. Firaların 2012 yılına ait girdi ve çıktı değerleri Firalar Girdiler Çıktılar G1(1.000TL) G2 (1.000TL) G3 Ç1(1.000TL) Ç2(1.000TL) Ç3(1.000$) Yıldız Entegre (F1) Kataonu Entegre (F2) Boytaş Mobilya (F3) Merino Halı (F4) İtikbal Mobilya (F5) AGT Ağaç Sanayi (F6) Royal Mobilya (F7) Çaan Entegre (F8) Dinaru Mobilya (F9) Kili Mobilya (F10) SFC Entegre (F11) Çaan Poyraz (F12) Doğtaş Mobilya (F13) Mondi Mobilya (F14) Merino Mobilya (F15) Gentaş Kiya (F16) Adel Kalecilik (F17) Çilek Mobilya (F18) Işık Ahşap (F19) Graer Koltuk (F20) Vezirköprü Oran Ü. (F21) Ceha Büro (F22) Ora Oran M. (F23) Oran Ürünleri anayi ektöründe yer alan firaların etkinlik kor değerleri yıllara bağlı olarak Çizelge 3 de göterilektedir. Çizelgedeki bazı kıaltaların açıklaaları şu şekildedir: CRS TE: Ölçeğe göre abit getirili teknik etkinlik VRS TE: Ölçeğe göre değişen getirili teknik etkinlik Ölçek Etkinliği : (CRS- TE) / (VRS- TE) dr: Ölçeğe göre azalan getirili ir: Ölçeğe göre artan getirili Çizelge 3. Firaların 2011 ve 2012 yılları etkinlik analizi onuçları Firalar 2011 Etkinlik Skoru 2012 Etkinlik Skoru CRS-TE VRS-TE Ölçek CRS-TE VRS-TE Ölçek Yıldız Entegre (F1) dr dr Kataonu Entegre (F2) dr dr Boytaş Mobilya (F3) dr dr Merino Halı (F4) dr dr İtikbal Mobilya (F5) dr dr AGT Ağaç Sanayi (F6) dr Royal Mobilya (F7) dr dr Çaan Entegre (F8) dr Dinaru Mobilya (F9) dr dr Kili Mobilya (F10) dr dr SFC Entegre (F11) dr dr Çaan Poyraz (F12) Doğtaş Mobilya (F13) dr Mondi Mobilya (F14) ir dr Merino Mobilya (F15) Gentaş Kiya (F16) Adel Kalecilik (F17) ir dr Çilek Mobilya (F18) ir ir Işık Ahşap (F19) ir ir Graer Koltuk (F20) Vezirköprü Oran Ü. (F21) dr dr Ceha Büro (F22) ir Ora Oran M. (F23) ir ir Ortalaa

6 Turkih Journal of Foretry 2015, 16(1): Yapılan analiz onucu 2011 yılı için Model 1 de etkin karar vere birileri AGT Ağaç Sanayi, Çaan Entegre, Çaan Poyraz, Merino Mobilya, Gentaş Kiya ve Graer Koltuk olarak görülektedir. Model 2 de ie farklı olarak; Model 1 de etkin ayılayan Yıldız Entegre, Kataonu Entegre, Boytaş Mobilya, Merino Halı, Dinaru Mobilya ve Ceha Büro etkin ayılaktadır. Bu biriler etkin olayan biriler için referan küelerini oluşturaktadır. Etkin olayan KVB lerin Model 1için referan onuçları Çizelge 4 te verilektedir ve 2012 yılı analiz onuçlarına göre Model 1 de etkin olan KVB lerin referan ıklıklarını Çizelge 5 de göterilektedir. Etkin Olayan KVB lerin Model 2 için 2011 ve 2012 yılları referan grupları Çizelge 6 da verilektedir ve 2012 yılı analiz onuçlarına göre Model 2 de etkin olan KVB lerin referan ıklıklarını Çizelge 7 de göterilektedir. Çizelge ve 2012 yılları analiz onuçlarına göre Model 1 için referan grupları Etkin Olayan KVB Referan Küei Etkin Olayan KVB Referan Küei F1 F16, F15 F1 F16,F12 F2 F16, F15 F2 F20,F16,F13 F3 F8, F20 F3 F20,F16 F4 F6,F20,F16 F4 F16,F12,F20,F13 F5 F16,F8,F20 F5 F20,F16 F7 F16,F20,F12 F6 F20,F16 F9 F20,F16,F12 F7 F20,F16 F17 F20,F12,F8,F16 F8 F12,F16 F18 F16,F20,F12 F9 F20,F16,F12 F19 F12,F16,F20,F15 F10 F12,F16,F20 F21 F8,F20,F2,F12,F16 F11 F12,F16 F23 F12,F20,F16,F15 F14 F16,F20 F15 F12,F20 F17 F20,F16 F18 F16,F20 F19 F12,F16,F20,F13 F21 F12,F16 F23 F12,F20,F16,F13 Çizelge ve 2012 yılları için analiz onuçlarına göre Model 1 de etkin ayılan KVB lerin referan ıklığı Etkin KVB Referan Sıklığı Etkin KVB Referan Sıklığı F6 2 F12 11 F8 7 F13 5 F12 9 F15 1 F15 3 F16 18 F16 14 F20 15 F20 15 F22 1 Çizelge ve 2012 yılları analiz onuçları Model 2 için referan grupları Etkin Olayan KVB Referan Küei Etkin Olayan KVB Referan Küei F5 F1,F20,F3,F8 F5 F16,F3,F20 F7 F8,F1,F2,F20,F16 F7 F12,F3,F20,F16 F10 F8,F20,F12,F16 F10 F12,F8,F20,F16 F11 F16,F2,F12 F11 F8,F13,F16 F13 F8,F2,F20,F12,F16 F14 F16,F3,F20 F14 F8,F20,F12 F15 F12,F20,F22 F17 F20,F12,F8,F16 F17 F16,F3,F20 F18 F16,F20,F12 F18 F16,F20 F19 F12,F16,F20,F15 F19 F20,F16,F12 F21 F8,F20,F2,F12,F16 F21 F8,F13,F12,F16 F23 F12,F20,F16,F15 F23 F16,F20,F12

7 56 Turkih Journal of Foretry 2015, 16(1):50-59 Analizlerin onucunda bulunan etkinlik değerleri, uygulanan VZA odellerine göre farklılık göterebilektedir.genellikle Model 1 de etkin olayan şirketlerin Model 2 de etkin kabul edildiği görülektedir. Bu değişikliğin nedeni etkinlik ınırının yapıının iki odel için farklılık götereidir. Model 1 de orijinden geçen etkinlik doğruu Model 2 de orijinden geçek zorunda değildir. Bunun onucunda Model 1 de 6 KVB etkin ayılırken, Model 2 de 12 KVB etkin ayılıştır. Etkin olayan KVB ler referan gruplarındaki şirketlere benzeyerek etkin durua geçebilirler. Yapılan analiz onucu Model 1 de etkin karar vere birileri, F12, F13, F15, F16, F20 ve F22 nuaralı şirketlerdir. Model 2 de ie farklı olarak; Model 1 de etkin ayılayan F1, F2, F3, F4, F6, F8 ve F9 nuaralı şirketler de etkin ayılaktadır. Bu biriler etkin olayan biriler için referan küelerini oluşturaktadır yılında etkin olayan firaların analiz onucunda etkin olaları için ahip oldukları girdi ve çıktı değerlerinde naıl bir değişi yapaları gerektiği Çizelge 8 ve Çizelge 9 da görülektedir. Elde edilen verilere ve yapılan analizlere göre etkin olayan firaların ahip oldukları ve olaları gereken hedef değerleri belirleniş ve firalara ilişkin değerlendireler yapılıştır. Yıldız Entegre Ağaç Sanayi firaının Model C deki etkinlik değeri 0.716, Model B deki etkinlik değeri 1.00 ve ölçek etkinlik değeri dr dir.bu firanın etkin olabilei için üretiden atışlarını ve ihracat değerlerini arttıralı ya da çıktı değerlerini abit tutarak kullandığı öz kaynakları,aktif varlıkları ve peronel iktarını düşürelidir. Çizelge ve 2012 yılları için analiz onuçlarına göre Model 2 de etkin ayılan KVB lerin referan ıklığı Etkin KVB Referan Sıklığı Etkin KVB Referan Sıklığı F1 3 F1 1 F2 4 F2 1 F3 2 F3 5 F4 1 F4 1 F6 1 F6 1 F8 7 F8 4 F9 1 F9 1 F12 10 F12 7 F15 3 F13 3 F20 11 F15 1 F22 1 F16 11 F20 10 F22 2 Çizelge yılı için Model 1 ile elde edilen gerçek ve hedeflenen değerler Gerçek değerler Hedeflenen değerler Skor G1 G2 G3 G1 G2 G3 F F F F F F F F F F F F F F F F F F

8 Turkih Journal of Foretry 2015, 16(1): Çizelge yılı için Model 2 ile elde edilen gerçek ve hedeflenen değerler Fira Gerçek değerler Hedeflenen değerler Skor No G1 G2 G3 G1 G2 G3 F F F F F F F F F F F Kataonu Entegre firaının Model C deki etkinlik değeri 0.768,Model B deki etkinlik değeri 1.00 ve ölçek etkinlik değeri dr dir. Bu firanın etkin olabilei için üretiden atışlarını arttıralı,kullandığı aktif varlıklarını azaltalı veya çıktılarını abit tutarak kullandığı girdi iktarını azaltalıdır. Boytaş Mobilya firaının Model C deki etkinlik değeri 0.938, Model B deki etkinlik değeri 1.00 ve ölçek etkinlik değeri 0.938dr dir.bu firanın etkin olabilei için üretiden atışlarını ve ihracatını arttıralı,kullandığı öz kaynaklarını azaltalı ya da çıktı iktarını abit tutarak kullandığı girdi iktarını azaltalıdır. Merino Halı firaının Model C deki etkinlik değeri 0.536, Model B deki etkinlik değeri 1.00 ve ölçek etkinlik değeri dr dir.bu firanın etkin olabilei için kullandığı aktif varlıklarını azaltalıdır. İtikbal Mobilya firaının Model C deki etkinlik değeri 0.549, Model B deki etkinlik değeri ve ölçek etkinlik değeri dr dir. Firanın Model C de etkin ayılabilei için üretiden atışlarını ve ihracat değerini arttıralı,kullandığı öz kaynaklarını azaltalıdır. Model B de etkin ayılabilei için atış haılatını ve ihracat değerini arttıralı,kullandığı öz kaynaklarını azaltalıdır. AGT Ağaç Sanayi firaının Model C deki etkinlik değeri 0.933, Model B deki etkinlik değeri 1.00 ve ölçek etkinlik değeri 0.933dr dir. Fira etkin olaya oldukça yakındır. Üretiden atışlarını ve atış haılatını arttıralı,kullandığı öz kaynaklarını azaltalıdır. Royal Mobilya firaının Model C deki etkinlik değeri 0.667,Model B deki etkinlik değeri ve ölçek etkinlik değeri 0.898dr dir. Firanın Model C de etkin ayılabilei için üretiden atışlarını ve ihracat değerini arttıraı,kullandığı öz kaynaklarını azaltaı gerekir.model B de etkin ayılaı için üretiden atışlarını ve ihracat değerlerini arttıraı yeterlidir. Çaan Entegre firaının Model C deki etkinlik değeri 0.947, Model B deki etkinlik değeri 1.00 ve ölçek etkinlik değeri 0.947dr dir. Firanın etkin ayılaı için atış haılatını ve ihracat değerini arttıralı,kullandığı aktif varlıkları azaltalıdır. Dinaru Mobilya firaının Model C deki etkinlik değeri 0.766, Model B deki etkinlik değeri 1.00 ve ölçek etkinlik değeri 0.766dr dir. Firanın etkin olaı için atış haılatını arttıraı ve kullandığı aktif varlıklarını azaltaı gerekektedir. Kili Mobilya firaının Model C deki etkinlik değeri 0.500, Model B deki etkinlik değeri ve ölçek etkinlik değeri 0.934dr dir. Firanın her iki odelde de etkin olaı için atış haılatını ve ihracat değerini arttıraı gerekektedir. SFC Entegre firaının Model C deki etkinlik değeri 0.604, Model B deki etkinlik değeri ve ölçek etkinlik değeri 0.930dr dir. Firanın her iki odelde de etkin olaı için üretiden atışlarını ve atış haılatını arttıraı, kullandığı aktif varlıkları azaltaı gerekektedir. Mondi Mobilya firaının Model C deki etkinlik değeri 0.949, Model B deki etkinlik değeri ve ölçek etkinlik değeri 0.962dr dir. Fira her iki odel de etkinliğe oldukça yaklaşıştır. Model C de etkin ayılabilei için üretiden atışlarını ve ihracat değerini arttıralı,öz kaynak iktarını azaltalıdır.model B de etkin ayılabilei için azaltaı gereken değer aktif varlıklarıdır. Adel Kalecilik firaının Model C deki etkinlik değeri 0.778, Model B deki etkinlik değeri ve ölçek etkinlik değeri 0.979dr dir. Firanın her iki odel de etkin ayılabilei için üretiden atışlar ve ihracat değerini arttıralı ve kullandığı öz kaynaklarını azaltalıdır. Çilek Mobilya firaının Model C deki etkinlik değeri 0.674, Model B deki etkinlik değeri ve ölçek etkinlik değeri 0.820ir dir.firanın Model C de etkin ayılaı için üretiden atışlarını ve ihracat değerini arttıraı, kullandığı öz kaynak değerini azaltaı gerekektedir. Model B de etkin ayılabilei için ie bunlara ilaveten atış haılatını da arttıraı gerekektedir. Işık Ahşap firaının Model C deki etkinliği 0.573, Model B deki etkinliği ve ölçek etkinliği 0.928dir.Firanın Model C de etkin ayılaı için aktif varlıklarını azaltaı yeterlidir. Model B de etkin olaı için ek olarak üretiden atışlarını ve atış haılatını arttıralıdır. Vezirköprü firaının Model C deki etkinliği 0.574, Model B deki etkinliği ve ölçek etkinliği 0.967dr dir.firanın Model C de etkin ayılaı için üretiden atışlarını ve ihracatını arttıraı ve aktif varlıklarını düşürei,model B de etkin olaı için üretiden atışları abit kalalıdır. ORMA Oran Mahülleri firaının Model C deki etkinliği 0.914,Model B deki etkinliği ve ölçek etkinliği irdir. Fira her iki odelde etkinliğe oldukça yakındır. Çalışada çıktıya yönelik götergelerin de heaplanış olakla beraber, ağırlıklı olarak girdiye ilişkin göterge onuçları inceleniştir. Bunun nedeni, ilerleyen aşaalarda her yıl için verilen bu değerlere üdahale yapanın ükün olaıdır. Çizelgelerdeki girdi değerleri

9 58 Turkih Journal of Foretry 2015, 16(1):50-59 incelendiğinde en kolay üdahele yapılabilecek değişkenin ücretli çalışan ayıı olduğu görülektedir yılında da etkin olayan firalar araından en düşük etkinlik değeri Kili Mobilya firaına aittir. Bu firanın 2012 yılına dairücretli çalışan ayıı 850 dir. Bu çalışan ayıı firanın hedeflenen değerleri göz önüne alındığında oldukça yükektir. Kili Mobilya firaı ihtiyaçtan fazla çalışan ayıını düşürdüğünde etkin hale gelebilir. Aynı şekilde fazla kullandığı öz kaynaklarını ve aktif varlık iktarını da azaltalıdır. Etkin olayan firalara bakıldığında en yükek puanı ORMA firaı aldığı görülektedir. Bu firanın atıl olan iş gücü ayıı adece 6 adettir. Fira ücretli peronel ayıını azaltarak etkin hale gelebilir. 3. Sonuç ve öneriler Şirketlerin, öz kaynaklarını doğru kullanaları, aktif varlık ve itihdalarını en iyi şekilde yöneteleri ve küreel rekabet yarışında ektördeki diğer firaların bir adı önünde yer alaları için etkinlik, etkililik ve verililik kavralarına haki olaları gerekektedir. Firanın kendi etkinliğini değerlendirebiliyor olaı, iyon hedeflerine ulaşaında onu ileriye taşıyacak en öneli araçlardan biridir. İtanbul Sanayi Odaı nın her yıl yayınlaakta olduğu Türkiye nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu ve Türkiye nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu litelerinde yer alan obilya ve levha ektöründe faaliyet göterekte olan 23 şirket üzerinde yapılan çalışanın onucunda aşağıdaki onuçlara ulaşılıştır yılında analize konu olan 23 şirket içeriinde Model 1 de 6 şirket, Model 2 de 12 şirket etkin olarak görülektedir. Her iki odelde de etkin ayılan şirket ayıı 6 olarak bulunuştur. Etkin olaayan şirketlerin ortak özelliğinin öz kaynaklarında ve iş gücü değişkenlerindeki atıl değerlerdir.gereğinden fazla iş gücü kullanılaktadır yılında analize konu olan 23 şirket içeriinde Model 1 de 6 şirket, Model 2 de 13 şirket etkin olarak görülektedir. Her iki odelde de etkin ayılan şirket ayıı 6 olarak bulunuştur.etkin olaayan şirketler incelendiğinde; bu şirketlerinin ortak özelliklerinin öz kaynaklarındaki atıl değerler ve fazla iktarda kullanılan iş gücü olduğu açıkça görülektedir. Şirketler çıktı iktarlarını değiştireiyorlara, bu değişkenlerde azalaya gitelidirler. Her iki yılda da etkin olaayan şirketlerin duruu incelendiğinde, bu etkinizliğin nedenleri olarak kaynak yönetiindeki probleler, uygun pazarlaa olanaklarının yaratılaaaı, AB ülkelerinin itedikleri tandartta ürün üretileediğinden ihracatta yaşanan probleler ve bunun onucu olarak ihracat değerindeki düşük rakalar, Çin obilya ve levha ektörünün ülkeye hızlı ve kolay girişi ile üretiden atışlarda yaşanan azala göterilebilir Türkiye piyaaındaki şirketlere düşen görevlerden biri, iyonlarını doğru belirleektir.bunun yolu da tratejik planlaanın titizlikle yapılış olaından geçer. Şirketin ihtiyaçlarını ve bulunduğu noktayı gerçekçi olarak belirleyen şirketler, ekik kalan yönlerini de uzun ve kıa vadeli planlarla gidereceklerdir. Bu konu paralelinde şirketler, kaynak yönetii ve doğru kullanıında uygun yazılı ve tekniklerden yararlanalı, bu konuda uzan üreti yöneticileri ile çalışalıdır. Stratejik planlarını titizlikle yapan şirketler, üretide ulular araı piyaayı güncel olarak takip eteli, ülke içindeki trendleri de yakalaaya çabalaalıdırlar. Elbette ki bütün bunlar belirli bir aliyet ve yatırı gerektirektedir. Mali yatırıları düşük aa gelişeye açık şirketler için en uygun çözü, Avrupa Birliği anayi kredilerinden ve fonlarından yararlanaktır. Bugün bir çok kurual şirket, inovayon ve Ar-Ge hareketlilikleri ayeinde, AB ile entegre ettikleri projelerini başarılı şekilde yürütektedirler. Çok belirgin olarak hiedilee de oran ürünleri ektörünün kalifiye eleana olan ihtiyacı fazladır. Sanayi ve üniveriteler araı bağlar ıkılaştırılalı, bu alanda öğreni gören ühendi adaylarının ezun oladan önce ektörle entegrayonu doğru bir şekilde ağlanalıdır. Bilinçli ve kendini yetiştiriş ühendilerin, şirket içi dinaiklere olan katkıının büyük olacağı unutulaalıdır. Levha ektöründe Dünya nın en büyük pazarı olan Türkiye nin, ürekli büyüyen eraye yapıı ve yükelen ihracat değerleri ile Avrupa daki diğer şirketleri ıkıştıran bir yapıya ahip olduğu unutulaalıdır. Kaliteli ürün,doğru kaynak kullanıı ve doğru pazarlaa tratejileri ile ilerleyen yıllarda etkin şirket ayıının artacağı göz ardı edileelidir. Kaynakça Akan, Y., Çalaşur G., Etkinliğin heaplanaında veri zarflaa analizi ve tokatik ınır yaklaşıı yöntelerinin karşılaştırılaı (Tra1 alt bölgei üzerine bir uygulaa). Atatürk Üniveritei İİBF Dergii, 10. Ekonoetri ve İtatitik Sepozyuu Özel Sayıı, 13, Erzuru. Ara, G., Gencer C., Muğla ilindeki erer işletelerine yönelik veri zarflaa analizi örnek olayı. 12. Ululararaı Ekonoetri, Yöneyle Araştıraı, İtatitik Sepozyuu Özel Sayıı, Bal, V., Bilgi Sitelerinin Sağlık İşleteleri Perforanına Etkilerinin Veri Zarflaa Analizi ile Ölçüü: Türkiye deki Devlet Hatanelerinde Bir Araştıra Doktora Tezi, Süleyan Deirel Üniveritei, İşlete Anabili Dalı, Iparta. Banker, A. Charne, A., Cooper W. W., 1984., Soe odel for etiating technical and cale inefficiencie in data envelopent analyi. Manageent Science, 30 9; Bouofiane A., Dyon R. and Rhode E., Data envelopent analyi, European Journal of Operational Reearch, 2(6), Charne, A., Cooper, W.W., Rhode, E., 1978, Meauring the efficiency of deciion aking unit. European Journal of Operation Reearch, 2; Farrell, M.J.,1957. The eaureent of productive efficiency. Journal of the Royal Statitical Society, 120(3); Haa, D. A., Murphy, F.H., Copenanting for Nonhoogenity in deciion-aking unit in data envelopent analyi. European Journal of Operational Reearch, 144; İbiş, S., Perforance Meaureent by Uing Data Envelopent Analyi in Banking Indutry: An Applıcation. Yükek Lian Tezi, Dokuz Eylül Üniveritei, Soyal Bililer Entitüü, İngilizce İşlete Anabili Dalı, İzir.

10 Turkih Journal of Foretry 2015, 16(1): Kıran, B., Kalkınada Öncelikli İllerin Ekonoik Etkinliklerinin Veri Zarflaa Analizi Yöntei ile Değerlendirilei. Yükek Lian Tezi, Çukurova Üniveritei, Soyal Bililer Entitüü, İşlete Anabili Dalı, Adana. Özden, Ü., Veri zarflaa analizi (VZA) ile Türkiye deki vakıf üniveritelerinin etkinliğinin ölçülei. İtanbul Üniveritei İşlete Fakültei Dergii, 37 (2); TOBB, Türkiye oran ürünleri eclii ektör raporu Türkiye Odalar ve Boralar Birliği Yayınları, Ankara. Yaşa, A., Bankacılık Sektöründe Etkinlik ve Veri Zarflaa Analizi Yöntei ile Ölçülei. Yükek Lian Tezi, İşlete Anabili Dalı, Ankara Üniveritei, Ankara. Yolalan R., İşleteleraraı Göreli Etkinlik Ölçüü. Verililik Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.