Çocukluk Çağı Zehirlenmelerine Yeniden Bakış

Transkript

1 Okmeydaı Tıp Dergisi 3():89, 05 doi:0.5/otd Araştırma Çocukluk Çağı Zehirlemelerie Yeide Bakış Yelda Türkmeoğlu, Bera Gümüşoğlu Akşahi, Ümit Sarıtaş, Bilal Yılmaz, Cem Arat, Elvi Şafak, Soer Sazak, Alper Kaçar, Servet Erdal Adal Sağlık Bakalığı Okmeydaı Eğitim ve Araştırma Hastaesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliiği ÖZ Amaç: Zehirleme vücut içi zararlı olabilecek toksik maddeleri alımasıdır. Zehirleme etkeleri ülkelere, farklı coğrafik bölgelere, toplumu kültürel düzeyie ve farklı zama dilimleride değişiklik göstermektedir. Burada amacımız ayı hastaeye başvura çocuklardaki akut zehirlemeleri ve zama içideki değişiklikleri değerledirmektir. Gereç ve Yötemler: Çalışmaya SB İstabul Okmeydaı Eğitim ve Araştırma Hastaesi Çocuk Acil Servisie 00 ile 300 tarihleri arasıda başvura hastaları kayıtlarıda retrospektif olarak zehirleme edei ile başvura olgular alıdı. Olguları kayıtlarıda yaş, cis, zehirleme etkei, edei, hastaeye başvuru zamaı ve süresi değerledirildi. 995 ile 997 yılları arasıda yapıla eski çalışma ile yei yapıla çalışma karşılaştırıldı. Bulgular: İlk çalışmadaki 03 yaş aralığıdaki 446 olguu 53,4 ü, yei çalışmadaki 06 yaş aralığıdaki 470 olguu 45,5 erkekti. Her iki çalışmada da e sık zehirlemeye ede ola etkeler 59, (:64) ve 54,0 (:54) ile ilaçlardı. Eski çalışmada e sık etke salisilat 6,5 (:9) ike, yei çalışmada parasetamol 7,5 (:35) buludu. Kimyasal edelerde çamaşır suyua bağlı zehirlemelerde artış, besi zehirlemeleride matar zehirlemeleride azalma gözledi. Özkıyım edeli zehirlemeleri 4 te 6 ya ulaştığı görüldü. Souç: Çocuklarda zehirlemelerde ilaçlar hâlâ ilk sırada olup, parasetamol e sık karşılaşıla etkedir. Salisilatlara ve matarlara bağlı zehirlemeler azalmakla beraber, korroziv maddelerde artış dikkati çekmektedir. Ergelerde özkıyım edeli zehirlemeler edişe verecek ölçüde artmıştır. Bu kouda başta aileler okul ve toplumu bilgiledirilip, ölemler alıması uygu olacaktır. Aahtar kelimeler: çocuk, zehirleme ABSTRACT Update Glace o Childhood Itoxicatio Objective: Itoxicatio is a process of takig potetially harmful substaces ito huma body. The itoxicatig agets differ from coutry to coutry, regio to regio, from time to time ad from culture to culture. Our aim was to work out the differeces betwee childre admitted to our emergecy departmet at differet time periods. Material ad Methods: We retrospectively evaluated the archives of S.B. Okmeydaı İstabul Traiig ad Research Hospital betwee ad All childre admitted with itoxicatio were icluded. We classified them by age, geder, itoxicatig substace, reaso of itoxicatio, the time lap betwee igestio of the toxic substace ad admittace. The results were compared with results of previous study made betwee 995 ad 997 i the same emergecy uit. Results: I the previous study there were 446 patiets betwee 03 age of whom 53.4 were male, whereas i ew study there were 470 patiets betwee 06 age of whom 45,5 were male. I the previous ad preset study, the most frequet causative itoxicatig agets were drugs with 59, (:64) ve 54,0 (:54) repectively. I the old study the most frequet drug was salicylat 6,5 (:9), while i the ew study it was parasetamol 7,5 (:35). There was icrease i costic chemical aget igestio ad decrease i food ad mushroom itoxicatio. There was icrease i the rate of suicidal itoxicatio from 0.44 to 6. Coclusio: Drugs cotiue to be the most frequet itoxicatig agets ad paracetamol the highest i frequecy. while the frequecy of salycylate ad mushroom itoxicatios are decreasig corrosive substace itoxicatios are icreasig. Adolescet suicidal itoxicatio is alarmigly icreasig. Our commuity eeds more family, school ad social eviromet cooperatio to prevet this problem. Keywords: child, poisoig GİRİŞ Zehirleme vücuda zararlı olabilecek maddeleri ağız, soluum, damar yolu veya cilt gibi yollarda alımasıdır (). Aşılar ve gelişmiş medikal tedavilerle ifeksiyoları azalmasıda sora zehirlemeler çocukluk çağıda kazalar ve tümöral hastalıklarla beraber e öemli mortalite edelerii oluşturmaktadır. Acil başvurularda trafik kazaları, düşme ve yaıklarda sora zehirlemeler çocukluk çağı kazaları Alıdığı Tarih: Kabul Tarihi: Yazışma adresi: Uzm. Dr. Yelda Türkmeoğlu, S.B. Istabul Okmeydaı Eğitim ve Araştırma Hastaesi, İstabul eposta: yldtrkmgl@hotmail.com 8

2 Y. Türkmeoğlu ve ark., Çocukluk Çağı Zehirlemelerie Yeide Bakış arasıda dördücü sıklıkta görülmektedir (). Zehir daışma merkezlerie bildirile hastaları yarısıda fazlasıı beş yaş altıdaki çocuklar oluşturmaktadır (). Farmakolojik ilaçlar, tarım ilaçları, karbomooksit gibi zehirli gazlar, çeşitli gıdalar, hayva ve bitki toksileri, ev temizleme ve kişisel bakım ürüleri sıklıkla karşılaşıla etkelerdir. Zehirleme etkeleri ülkelere, farklı coğrafik bölgelere, toplumu kültürel düzeylerie ve ayı toplulukta farklı zama dilimlerie göre değişiklikler göstermektedir (35). Amacımız hastaemize başvura zehirleme olgularıda zama içide oluşa değişiklikleri değerledirmektir. GEREÇ ve YÖNTEMLER Çalışmamıza Sağlık Bakalığı İstabul Okmeydaı Eğitim ve Araştırma Hastaesi Çocuk Acil Servisie 00 ile 300 tarihleri arasıda başvura 06 yaş aralığıdaki olguları acil gözlem kayıtlarıda geriye döük olarak zehirleme edeiyle başvura olgular alıdı. Olguları kayıtlarıda yaş, cis, hastaeye başvuru zamaı, hastaeye başvuru süresi, yaş gruplarıa göre başvuru süresi, mevsimsel dağılım, zehirleme edei, zehirleme etkei, çoklu ilaç alımı, belirti ve bulgular, yatarak tedavi ve yoğu bakım gereksiimi değerledirildi. Hastaemizde daha öce 995 ile yılları arasıda yapıla çocuk acil servise başvura 03 yaş grubuda yaş, cis, başvuru zamaı ve süresi, zehirleme etkei, edei, ilaçları cisleri, belirti ve bulgular, yatış ve yoğu bakım gereksiimi yie acil gözlem kayıtlarıda değerledirile ilk zehirleme çalışması (Çalışma ) ile yei çalışma (Çalışma ) karşılaştırıldı. Bulguları değerledirilmeside istatistiksel aaliz içi SPSS (Statistical Package for Social Scieces) paket programı 5.0 versiyou ve Graph Pad I Stat demo versiyou kullaıldı. Taımlayıcı istatistiksel metotları (ortalama, stadart sapma, miimum, maksimum gibi) yaı sıra grupları karşılaştırıldığı aalizlerde kategorik değişkeler içi kikare test ile Fisherexact test, ortalamalar içi Kruskal Wallis test ve sorasıda ikili karşılaştırmalar içi Du s test kullaıldı. Souçlar 95 güve aralığıda, alamlılık p<0,05 düzeyide kabul edilerek değerledirildi (*p<0,05, **p<0,0, ***p<0,00). BULGULAR İlk çalışmada 995 ile tarihleri arasıda Çocuk Acil Servisie yapıla toplam başvuruda 446 sı ( 0,5) zehirleme olgusu idi; e küçük olgu aylık, e büyüğü ise 3 yaşıda (3 yaş dâhil) olup, yaş ortalaması 4,68 (±4,8) olarak tespit edilmişti. Çalışma içi ise 00 ile 300 tarihleri arasıda başvura toplam 9 59 başvuruu 470 i ( 0,36) akut zehirleme olgusu idi. Olguları yaş dağılımı ay6 yaş (6 yaş dâhil) arasıda olup, yaş ortalaması 6,65 yıl (±5,03) idi. Çalışma de 53,4 ü, çalışma de ise 45,5 i erkekti. Çalışma de 85 olgu 3 yaş üzeri olup buları 80 (:68) i kız idi. İkici çalışmada 3 yaş ve altı olguları yaş ortalaması ise 4,89 (±3,79) olarak belirledi. Çalışma de Çalışma e göre kız cisiyet istatistiksel olarak alamlı derecede yüksek tespit edildi (Tablo ). Her iki çalışmada da 5 yaş arası e sık zehirleme görüle yaşlardı. Çalışma de beş yaşı üzeride olgu sayısı istatistiksel olarak alamlıydı (Tablo ). Çalışma de 8, (:85) 3 yaş üzeri olgulardı. Tablo. Çalışma ve Çalışma de cisiyet ve yaş dağılımı. Cisiyet erkek kız Yaş 0 ay 59 ay 609 ay 0 ay Çalışma ,4 46,6 7, 6,4 9,5,9 Çalışma Çalışma de zehirleme ve başvuru arasıda geçe süre e kısa 5 dk., e uzu 8 saat idi, 7 side (,6) başvuru aıda zehirleme aamezi alıamadı ve ,5 54,5,3 5 7, 3,3 p 0,08* 0,000*** Tablo. Zehirleme ile başvuru arasıda geçe süre ve başvuru saatleri. Başvuru süresi 0 saat 6 saat 64 saat >4 saat Başvuru saati 06:00:59 :007:59 8:003:59 4:0005:59 Çalışma ,0 33,6,0,4 9,,5 6,3,4 Çalışma ,5 6, 0,0,6 3,3 37, 7,9 p 0,008** 0,00* 83

3 Okmeydaı Tıp Dergisi 3():89, 05 takibide taısı kouldu. Çalışma de ise e kısa başvuru süresi 0 dk., e uzu başvuru süresi 5 saat olup, çalışma e göre 0 saat içide başvuraları oraı alamlı derecede yüksek saptadı. Başvuru saati olarak ise her iki çalışmada da e sık başvuruu olduğu zama dilimiydi. Çalışma de çalışma e göre arasıda başvuraları oraı istatistiksel olarak alamlı derecede daha düşük tespit edildi (Tablo ). İkici çalışmada yaş gruplarıa göre başvuru süresi değerledirildiğide 0 ay arasıdaki olguları 83,3 ü ilk iki saatte, tamamı ise ilk altı saatte başvurmuştu. Olguları yaşıı artmasıyla başvuru süresii uzadığı görüldü. Çalışma de yaş gruplarıa göre başvuru süresi istatistiksel olarak alamlı farklı tespit edildi (Tablo 3). Tablo 3. Çalışma de yaş gruplarıa göre başvuru süresi. Başvuru süresi 0 saat 6 saat 64 saat >4 saat 0 ay 5 83,3 6,7 0 0,0 0 0,0 59 ay 69 73,8 44 9, 6 7,0 0 0,0 609 ay 46 58, 8 35,4 5 6,3 0 0,0 0 ay p 7 49,3 0,000*** 47 3,6 5 7,4 0,7 Zehirlemeye ede ola etiyolojik ajalar ilaç, besi, kimyasal madde, zehirli gazlar ve diğer veya sııfladırılamaya olarak grupladırıldı. İlk çalışma iki buçuk yıllık süreyi kapsadığıda etkelere göre mevsimsel dağılım değerledirilemedi. İkici çalışmada ise tüm mevsimlerde e sık etke ilaçlardı. E sık zehirleme 35,7 (:68) ile kış aylarıda görüldü. Gaza bağlı zehirleme ile başvura toplam 79 olguu 7, (:57) i kış aylarıda görüldü (Grafik ). Zehirlemeye ede ola etiyolojik ajalarda her iki çalışmada da esık görüle etkeler sırasıyla 59, (:64) ve ve 54,0 (:54) ilaçlardı. Çalışma de ilaçları besiler, zehirli gazlar, kimyasal maddeler ve sııfladırılamayalar izlerke çalışma de ise ilaçları zehirli gazlar, kimyasal maddeler, gıda kayaklı zehirlemeler ve sııfladırılamayalar izliyordu. Yıla ve akrep sokmasıa bağlı zehirlemeler her iki çalışmada da yokke, orgaik fosfor ve petrol ürülerie ikici çalışmada rastlaılmadı.tüm zehirlemeler zehirleme merkezie daışılarak öerilere göre gastrik lavaj, aktif kömür, oksije ve hidrasyo tedavileri uyguladı. Çamaşır suyu, deterja, potasyum permagaat, saç boyası gibi korroziv maddeleri alalar çocuk cerrahisi veya çocuk gastroeteroloji kliiklerie yöledirildi. Çalışma de çalışma e göre ilaç ve besi zehirlemeleri daha az, kimyasal madde, zehirli gazlar ve diğer edeler daha fazla sıklıkta olmasıa rağme, etiyolojik ajalar açısıda iki çalışma arasıda istatistiksel olarak alamlı farklılık bulumadı (Tablo 4). Çalışma de çalışma e göre kimyasal madde ile zehirleme ve gaz ile zehirleme daha yüksek orada olmasıa rağme, istatistiksel olarak alamlı farklılık yoktu. Çalışma de çalışma e göre tavuk ile zehirleme ve süt ile zehirleme daha yüksek orada olmasıa rağme, istatistiksel olarak alamlı farklılık yoktu. Çalışma de çalışma e göre matar ile zehirleme istatistiksel olarak alamlı derecede azalmıştı (p:0,005) ve çamaşır suyu ile zehirleme istatistiksel olarak alamlı derecede artmıştı (p:0,000). Çalışma Olgu sayısı İlkbahar Kış Sobahar Yaz MEVSİM İLAÇ BESİN KİMYASAL GAZ SINIFLANDIRILAMAYAN Grafik. Çalışma de zehirleme etkelerii mevsimlere göre dağılımı. 84

4 Y. Türkmeoğlu ve ark., Çocukluk Çağı Zehirlemelerie Yeide Bakış de çalışma e göre tier ile zehirleme istatistiksel olarak alamlı derecede düşük tespit edildi (p:0,005). Gazyağı ve orgaik fosfor zehirlemelerie yei çalışmada rastlaılmadı (Tablo 4). Tablo 4. Her iki grupta zehirlemeye ede ola maddeler. İlaç Besi Tavuk Matar Pasta Yumurta Delibal Balık Etli gıda Süt Kimyasal madde Fare zehiri Tier Orgaik fosfor Gaz yağı KMO4 permasol Çamaşır suyu Deterja Şampua Böcek ilacı, siek off Saç boyası Aseto Diş macuu Güeş koruyucu Metile mavisi Zehirli gazlar (CO) CO Büta Duma Biber gazı Bilimeye Diğer/sııfladırılamaya Çiçek Alkol Sigara Koloya Baliih. Civa Çalışma , 4,3 7,0,3,3 0,9 0,7, 3,,3,6 0,9,9 3,7 3,7 0,7 Çalışma ,5 8,7 3 0,6 50 0,6 79 6,8 7 5, 3 0,6 3 0, ,0,9 9, 0,6 0,8,7 0,6 p 0,0* 0,005* 0,005* 0,005* 0,00* İkici çalışmada yaşlara göre etkeleri dağılımı icelediğide ilaçlarla ola zehirlemeleri ve 5 yaşta pik yaptığı görüldü. Besi zehirlemeleri ve gaza bağlı zehirlemeler her yaşta gözleirke, kimyasal maddelerle ola zehirlemeleri yie yaşta pik yaptığı görüldü. Kimyasal madde ile zehirleeleri yaş ortalaması 3,69±3,0 olup bu grupta 5 yaş ve üzeri olaları oraı yalızca 6,8 (:5) idi (Grafik ). Çalışma deki o üç yaş ve altı hastalar değerledirildiğide çalışma de çalışma e göre ilaçla zehirleeleri oraı istatistiksel olarak alamlı derecede düşük tespit edildi. O üç yaş ve altı olgular değerledirildiğide çalışma de çalışma e göre kimyasal madde ile zehirleme ve gaz ile zehirleme istatistiksel olarak alamlı derecede daha yüksek orada saptadı (sırasıyla p:0,0 ve p:0,039). Tablo 5. Her iki grupta ilaçlara bağlı zehirlemelerde dağılım. NSAİİ Aspiri (ASA) p: 0.00 Parasetamol Diğer NSAİ Atidepresalar Atiepileptikler Diğer MSS ilaçları Soluum sistemi ile ilgili KVS ile ilgili Atibiyotikler Hormo preparatları GİS ile ilgili Vitami ve mieraller (Vit, Fe) Dermatolojik ilaçlar Atihistamiikler Burugöz damlaları Atikolierjik Atidiabetik Atiseptik Zayıflama ilacı Çoklu ilaç Adı bilimeye Çalışma 64 59, ,7 6,5,0, 7,0 4,5 5,0 4,7 4,7 3,3,5 5,4 4,0 0,6,5 3,6 Çalışma 54 54, , 3, 7,5 6,6 5,4 3,0,0,6,3 3,4,0,6,3,0,3 0,0 60 Yaş < Zehirleme etkeleride olgu sayısı BESİN GAZ İLAÇ KİMYASAL SINIFLANDIRILAMAYAN Grafik. Çalışma de zehirleme etkelerii yaşlara göre dağılımı. 85

5 Okmeydaı Tıp Dergisi 3():89, 05 İlaç zehirlemeleride ilaçlara göre dağılım Tablo 5 te gösterilmiştir. Çalışma de salisilat ile zehirleme oraı Çalışma e göre istatistiksel olarak alamlı derecede düşük saptadı (p:0,000). Zehirleme edeleri değerledirildiğide her iki çalışmada da kaza ile ola zehirlemeler ilk sırada sırasıyla 99, (:44) ve 89, (:380) idi. İkici çalışmada tüm özkıyım girişimi edeli 9, (:90) zehirlemelerde olguları yaş dağılımı 05 yaş aralığıda idi. E sık özkıyım girişimi görüle yaş 5 idi. Kızlar 86,6 (:78) sıklığıda idi. Bir fare zehiri ala olgu hariç tümü ilaçlarla özkıyım girişimide bulumuştu ve çoklu ilaç oraı 36,6 (:33) idi. Çalışma ile karşılaştırmak içi o üç yaş ve altı hastalar değerledirildiğide çalışma de çalışma e göre özkıyım girişimi edeiyle zehirleeleri oraı istatistiksel olarak alamlı derecede yüksek tespit edildi (Tablo 6). Tablo 6. O üç yaş ve altı olgularda zehirleme edelerii karşılaştırılması. Aile bireyi tarafıda yalışlıkla zehirleme Özkıyım edeiyle zehirleme Kaza ile zehirleme Çalışma 44 99, Çalışma İlk çalışmada toksik dozu üzeride ilaç almış 3,8 (:7) olgular digital, parasetamol, asetil salisilik asit, atikovülza, atihistamiik ve multivitami preparatları almışlardı. İkici çalışmada ise digital zehirlemesie rastlaılmadı. Toksik dozu üzeride ilaç almış olgu parasetamol, imiprami, demir ve atihistamiik preparatları almışlardı. Bu olgulara atidot olarak şelasyo ve asetilsistei tedavileri uyguladı, imiprami ve atihistamiik alalar yoğu bakıma göderildi. Çalışma de 0,0 (:45) olgu yatırılarak,,5 (:7) olgu ise yoğu bakıma göderilmişti. Çalışma de hastaeye yatış 7,9 (:84) olguda ve yoğu bakım gereksiimi 6,4 (:30) olguda gözledi ,0 9,7 p 0,000*** TARTIŞMA Türkiye de çocuk acil servislere zehirleme ile başvura çocukları oraları bölgelere ve yıllara göre ile 6, olarak bildirilmiştir (6). Hacettepe Üiversiteside 975 ile 984 yılları arasıda besi zehirlemelerii kapsamaya çalışmada,6 ike, ayı hastaeye yılları arasıda zehirleme ile gele 7 yaş altı çocukları oraı 0,34 olarak gözlemiştir (6,7). İstabul da ayı hastaede 005 ve 006 yıllarıda yapıla çalışmalarda bu oralar sırasıyla ve olarak bildirilmiştir (8,3) yıllarıda 03 yaş grubuu kapsaya ilk çalışmamızda ise bu ora 0,5 olarak bulumuştur (4). Ayı hastaede 00 yılıda 06 yaş aralığıdaki çocuklarda yaptığımız çalışmada ise bu ora 0,34 tür. Ayı bölgelerde farklı zamalarda yapıla bu çalışmalar ülkemizde çocukluk yaş grubuda zehirleme oralarıı azaldığıı düşüdürmektedir, acak ikici çalışmamız daha geiş bir yaş grubuda yapıldığıda buu göstere başka çalışmalar gereklidir. Zehirleme edei ile acile başvura çocukları 5, 480 ii beş yaş altı çocuklar oluşturmaktadır (7,0,5). Bizim öceki ve soraki çalışmamızda da beş yaş altı zehirleme oraları sırasıyla 68,6 ve 5,5 idi. Bu yaştaki çocukları merak ve öğreme içgüdüsüyle açıkta bırakıla ilaç veya ambalajsız ürülere kolaylıkla ulaşmaları bua ede olmaktadır. Zehirlemelerde cisiyetler arasıda belirgi bir fark olmamakla beraber pek çok çalışmada erkek çocukları oraı 5,456,7 arasıda bildirilmiştir (9,,3,5). Yaş grubuu büyüdüğü çalışmalarda ise kız çocukları daha baskı olduğu gözlemiştir (0,6). Bizim 03 yaş grubudaki ilk çalışmamızda da kızlar 46,6 oraıda ike, 06 yaşı içere ikici çalışmamızda ise 54,5 bulumuştur. Kızlardaki bu artışı edeii erge yaş grubudaki istemli zehirlemelerde kayakladığı düşüülmektedir. Zehirlemelerde hastaeye erke başvurmaı ve uygu tedavii mortalite ve morbiditei azalmasıa katkısı olduğu bilimektedir. Ülkemizi batı ve güey bölgeleride zehirleme olgularıı doğu ve kuzey bölgelere göre daha erke hastaeye başvurduğu gözlemiştir. İlk iki saatte başvura olgular 50,9 64,8 oralarıda bildirilmiştir (6,7,,3,5,6). İlk çalışmamızda olguları 54,3 ü ve ikici çalışmamızda 86

6 Y. Türkmeoğlu ve ark., Çocukluk Çağı Zehirlemelerie Yeide Bakış ise 63,5 u ilk iki saatte başvurmuş olup, istatistiksel olarak alamlı artış gözlemiştir. Buu edei olarak aileleri zama içide zehirlemeler kousuda daha biliçli oldukları düşüülmüştür. Geellikle olguları 80 i ilk altı saatte başvurmaktadırlar (5,6). İki çalışmamızda da ilk altı saatte başvurular arasıda alamlı fark buluamamıştır. Acak başvuru süresi ile olguları yaş dağılımı karşılaştırıldığıda yaş küçüldükçe hastaeye başvuru süresii daha kısa olduğu görülmüştür. Bezer şekilde İstabul da Akıcı ve ark. (7) altı yaşta küçük çocuklarla daha büyükleri karşılaştırdıkları çalışmalarıda, küçük çocukları olduğu grubu daha erke başvurduğuu gözlemlemişlerdir. Aileleri küçük çocuklarıı daha yakıda gözlemeleri ve olardaki değişiklikleri daha erke fark etmeleri bua ede olarak gösterilmektedir. Çocuk acil servislere zehirleme olguları daha çok akşam saatleride başvurmaktadır (8,9). Çukurova da yapıla çalışmada ise e sık sabah saatleride gözlemlemişlerdir (9). Her iki çalışmamızda da e sık başvuru saatleri 8.00 ile 3.59 arasıda bulumuştur. Aileleri akşam yemeği saatleride meşgul olması ve çocuklarıı yeterice gözlemleyememesi bua ede olarak düşüülmektedir. Ülkemizde yapıla kırsal bölgeleri içere pek çok çalışmada zehirlemeleri e sık ilkbahar ve yaz aylarıda görüldüğü bildirilmektedir (7,9,0,80). Buu edeleri olarak tarım ilaçları, akrep ve yıla sokmaları, evlerde boya ve badaa işleride artma soucu toksik maddelere daha sık maruz kalıması düşüülmektedir. Sakarya da yapıla çalışmada sobahar, İstabul da Biçer ve ark. ı (8) yaptığı çalışmada e sık aralık ayıda artış gözlemlemişlerdir. İlk çalışmamızda mevsimlerle ilgili değerledirme tam olarak yapılamamıştır, acak 00 yılıa ait ikici çalışmamızda e sık zehirleme kış aylarıda görülmüştür. Kış ayları karbomooksit zehirlemelerii sıklıkla rastladığı aylardır (8,3,4,). Yei çalışmamızda da ilaçlar tüm mevsimlerde ilk sıradadır, gaza bağlı zehirlemeler de yie e sık kış aylarıda gözlemiştir. Çalışmamızda yaz aylarıda zehirlemeleri düşük olmasıı edeleri olarak olgularımızı şehir yaşamıda zehirli hayvalar ve zirai ilaçlarla karşılaşmamaları ve ayrıca yaz aylarıda aileleri şehirde ayrılmaları edeiyle başvuruu azaldığı düşüülmektedir. Ülkemizde yapıla pek çok çalışmada zehirlemelerde e sık etkei ilaçlar 4,659, sıklığıda olduğuu göstermektedir (7,6,4). İlk çalışmamızda 59, ola ilaçlarla zehirleme oraıı ikici çalışmada o üç yaşı altıdaki olgular değerledirildiğide alamlı bir şekilde 48,6 ya düştüğü görülmektedir. Bezer şekilde Yuaista da beşer yıllık dilimler hâlide yapıla çalışmada da zehirlemelerde azalma görülmüştür (5). Toplumu bu süre içide zehirlemeler kousuda daha eğitimli ve dikkatli olmasıı buda rolü olduğu düşüülmektedir. İlk beş yaşta ve ergelik döemide iki pik yaptığı bildirilmiştir (0). İkici çalışmamız da buula uyumludur. İlaçlarla ola zehirlemelerde arasıda e sık salisilat görülmektedir. Özca ve ark. (5) 994 te İzmir de yaptıkları çalışmada, tüm zehirlemelerii ii salisilata bağlı olduğuu gözlemlemişlerdir. Ulusal Zehir Daışma Merkezi (UZEM) i 003 yılı verilerie göre ilaç zehirlemeleri ve buları arasıda aaljezikler ilk sıradadır (6,7). Adıra ve ark. (7) e sık aaljezikler 3,7, multiple ilaçlar,6 ve trisiklikati depresaları 9,6 sıklığıda görüldüğüü bildirmişlerdir ve parasetamol bu çalışmada tüm aaljezikleri 45 ii oluşturmuştur. Kodolot ve ark. () 007 yılıda yaptıkları çalışmada, ilk sırada ilaçları 30,5 ve e sık amitriptili gibi trisiklik atidepresaları bulmuşlardır. Atidepresalara, özellikle amitriptilie bağlı zehirlemelerde so yıllarda artış bildirilmektedir (,8). Akı (9) İstabul da zehirleme edei ile yatırılarak izlee olgularıı 7, ii trisiklik atidepresalara bağlı olduğuu bildirmiştir. Ötürk ve ark. (0) aaljezik ve atipiretikleri 3,6 oraıda gözlemlemişlerdir. Her iki çalışmamızda da aaljezikler sırasıyla 0,7 ve 7, ile ilk sırada olup, atidepresalar daha sora gelmektedir. Türkiye de so o yılda salisilata bağlı zehirlemeleri azaldığı, ilk sırada parasetamol ve trisiklik atidepresaları yeraldığı bildirilmektedir (9,6,5,8). Yuaista da yapılmış çalışmada da salisilata bağlı zehirlemeleri yerii parasetamolü aldığı bildirilmektedir (5). Özdemir (30) Hacettepe Üiversitesi Hastaeside yoğu bakımda so üç yılda salisilat zehirlemesi görülmediğii bildirmektedir. Yei çalışmamızda da salisilatlar 6,5 te 3,0 a gerilemiştir, acak bu edele yoğu bakım takibi yapıla olgumuz bulumamaktadır.salisilatlara bağlı zehirlemeler azalmakla beraber, erişkileri kolaylıkla aldığı ve kulladığı ilaç olması edeiyle hâlâ devam etmektedir, acak digital zehirlemesie 87

7 Okmeydaı Tıp Dergisi 3():89, 05 yei çalışmamızda rastlaılmamıştır. Digital preparatları yerie yei kardiovasküler ilaçları sıklıkla reçete edilmesii bua ede olduğu düşüülmektedir. Ülkemizde hâle ilaca bağlı zehirlemeleri sık görülmesii edeleri aileleri hâlâ bu kouda yeterice biliçli olmaması, ilaçları çocukları erişebileceği yerde buludurması, ilaçları tamamıda güveli kapak uygulamasıı bulumaması olarak düşüülmektedir. Her iki çalışmamızda da ilaçlar ve buları içide osteroid atiiflamatuvar ilaçlar ilk sıradadır ve takibe atidepresalar gelmektedir. Hastaemizi şehir merkezide ve ulaşımıı kolay olması edeiyle olguları ilk başvuru merkezi olmasıı bu souca ede olduğu düşüülmektedir. Çoklu ilaç kullaımı Adıra (7) tarafıda,6 oraıda ve buları 59,9 uu özkıyım amaçlı olduğu bildirilmiştir. Kodolot ve ark. () çoklu ilaç alımıı tüm zehirlemeler içide 4,3 olarak, özkıyım olgularıda ise çoklu ilaç alımıı 35,9 oraıda bildirmişlerdir. İkici çalışmamızda, çoklu ilaç kullaımı 0 (:47) oraıda olup, buları 36,6 sı özkıyım amaçlı zehirlemelerdi. İlk çalışmamızda çoklu ilaç kullamımı, (:) oraıda ike ikici çalışmada 0 (:47) oraıda idi. Acak iki çalışma farklı yaş gruplarıı içermektedir. Erge yaş grubudaki özkıyım girişimlerideki artışı bu souca katkısı olduğu düşüülmektedir. İkici sıklıkta zehirleme edei olarak düşüüle karbomooksit (CO) reksiz, kokusuz bir gaz olup, e sık mortaliteye ede ola zehirlemeler arasıda bildirilmektedir (3). Kedirci () yıllarıı içere Akara da yaptığı çalışmasıda, e sık 49 ile CO zehirlemesii bildirmiştir. Yılmaz ve ark. (9),, Ötürk ve ark. (0) 8,7, Biçer ve ark. (8) 9,0 oralarıda ihalasyoa bağlı zehirleme bildirmişlerdir. İlk çalışmamızda gaza bağlı zehirlemeler 3,7 ike ikici çalışmada 5,7 oralarıdadır. Geçe süre içide doğalgaz kullaımıı artmasıa rağme, hâlâ CO zehirlemelerii ede yüksek olduğu tam olarak alaşılamamaktadır. Toplumu soba kullaımı ve baca temizliği koularıda daha fazla eğitime gereksiimi olduğu düşüülmektedir. Kostik maddeler özofagusta yaıklara yol açarak morbidite ve mortaliteye ede olmaktadırlar. Yılmaz (9) 8,6, Ötürk (0) 6,7, Sümer (8) 5,3, Bükülmez (3) 5,4 üde korroziv madde saptamıştır. Özellikle ilk beş yaştaki çocuklarda kostik, korroziv maddelerle zehirlemelere sıklıkla karşılaşılmaktadır ve so zamalarda artış gözlemiştir (7,). Çalışmamızda da bu olguları yalızca 6,8 ii beş yaş üzeride olduğu ve ilk iki yaşta pik yaptığı görülmüştür. Kimyasal maddeler ilk çalışmada ilaç, besi ve zehirli gazlarda sora gözlemekte ike ikici çalışmamızda ise ilaçlar ve zehirli gazlarda sora görülmüştür. Korroziv maddeler ilk çalışmada 7,8 oraıda ike, ikici çalışmada 5,8 oraıda bulumuştur. İkici çalışmada özellikle çamaşır suyu ile ola zehirlemelerde alamlı artış dikkat çekicidir. Bu tip maddeleri ambalajsız olarak satılması ve içecek şişelerie koulması çocukları buları kullamaya özemesi ve daha kolay ulaşabilmesie yol açmaktadır. Kırsal kesimlerde yapıla çalışmalarda yıla ve akrep sokmaları, çeşitli bitki zehirlemeleri, fare zehiri, isektisid, hidrokarbo zehirlemeleri sıklıkla bildirilmektedir (9,0). Kahramamaraş ta isektisid ve pestisidleri 7,3 oraıda zehirlemeye yol açtığı bildirilmektedir (8). İkici çalışmamızda fare zehiri ve tier zehirlemelerii azaldığı, orgaik fosfor, zehirli bitki ve gazyağı gibi hidrokarbo zehirlemelerie rastlaılmadığı görülmektedir. Yıla ve akrep sokmalarıa çalışmamızda rastlaılmamasıı edei şehri merkezide bir hastae olmasıı yaı sıra bu gibi olguları geel acil birimlerie yöledirilmiş olmasıda kayakladığı düşüülmektedir. Besi zehirlemeleri arasıda e sık tavuk, et, süt ve süt ürüleri yaısıra ölümcül olabile matar zehirlemelerie rastlaılmaktadır (9,). Ötürk (0) besi zehirlemelerii ve matar zehirlemelerii ayrı gruplar hâlide sırasıyla 5,6 ve,8 oraıda bildirmişlerdir. Bizim her iki çalışmamızda da tavuk besi zehirlemeleri içide ilk sıradadır, matara bağlı zehirlemelerde azalma gözlemesi ise sevidirici bir gelişmedir. Toplumu kültür matarlarıı tüketmeye özedirilmesii bu souca katkısı olduğu düşüülmektedir. Gelişmekte ola ve ekoomisi tarıma dayaa ülkelerde isektisid ve pestisidler, besi ve bitki zehirlemeleri ilk sıralarda yer alırke, gelişmiş ülkelerde ilaçlar, kozmetik ürüler ve kişisel bakım ürüleri, ev temizlik ürüleri ve alkol sıklıkla rastlaıla etkelerdir. ABD de altı yaş altı çocuklarda kozmetikler 88

8 Y. Türkmeoğlu ve ark., Çocukluk Çağı Zehirlemelerie Yeide Bakış ve kişisel bakım ürüleriyle zehirlemei ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir (33). Yuaista da ve Filadiya da özellikle ergelerde alkol kullaımıı arttığı bildirilmiştir (5,34). İlk çalışmamızda alkol bir olguda görülürke, ikici çalışmada üç olguda karşılaşılmıştır, acak ikici çalışma daha büyük yaş grubuu içermektedir. İlk çalışmada olmaya saç boyası, aseto, diş macuu gibi kişisel bakım ve kozmetik ürüler ikici çalışmada gözlemiştir. Gelişmekte ola bir ülke olduğumuzda bu ürülerle zehirlemeye rastlaılması doğal bir süreç olarak düşüülmektedir. Geellikle ilk bir yaştaki zehirlemeler aile veya bakıcıı hataları soucu oluşmaktadır (0,30). Küçük çocuklarda kaza ile ola zehirlemeler sıkke, özellikle 0 yaşı üzeride ve kızlarda özkıyım girişimi edeiyle ola zehirlemelere sıklıkla rastlaılmaktadır. Kaza ile ola zehirlemeleri Adıra (7) 78,, Yılmaz (9) 89,3, Ötürk (0) 85,8 oraıda bildirmişlerdir (7,9,0). Bizim her iki çalışmamızda da kaza ile ola zehirlemeler sırasıyla 99,6 ve 79,6 oralarıdadır. Çocuklarda akut zehirleme edeleride özkıyım girişimleri 4,8 ile 5,9 arasıda bildirilmektedir (9,3,5). Özkıyım girişimleri dokuz yaşı üzerideki çocuklarda rastlaılmaktadır, buları 7594,9 uu kız çocuklar oluşturmaktadır (,). Özdemir (30) otuz üç yılı değerledire çalışmasıda 985 yılıa göre aileye bağlı terapotik hataları azaldığıı, özkıyım oralarıı arttığıı bildirmiştir. Yuaista da 985 ile 00 yılları arasıda periyodik olarak çocukluk çağı zehirlemelerii değerledire çalışmalarda özkıyım girişimlerii 3,0 da 6,6 ya artış gösterdiği saptamıştır (5) yıllarıa ait ola çalışmamızda, özkıyım girişimleri 4 sıklığıda görülmüşke, 00 yılıa ait çalışmada ise 9, oraıdadır. Acak ilk çalışma 3 yaş ve altıdaki çocuk grubuu içerirke, ikici çalışma 6 yaşı da kapsamaktadır. İkici çalışmada 3 yaş ve altıdaki olgular değerledirildiğide ise bu ora alamlı bir artışla 6,0 olarak bulumuştur. Geçe zama içide çocukluk çağı zehirlemeleride ayı yaş grubuda özkıyım girişimlerii arttığı düşüülmektedir. Ergelik döemide arta duygusal dalgalamalar, okul ve aile içi soruları bularda etkisi olduğu düşüülmektedir. 06 yaş grubuu içere ikici çalışmamızda ilk çalışmaya orala besi, zehirli gazlar ve kimyasal maddelerle ola zehirlemelerde geel olarak alamlı bir fark gözlememekle beraber, çamaşır suyu gibi kostik maddelerle zehirlemelerde artış, salisilatlarla zehirlemelerde azalma, besi zehirlemeleride, özellikle ölümcül olabile matar zehirlemeleride ise yie azalma gözlemiştir. Acak, o üç yaşı altıolgular karşılaştırıldığıda da ilaçlarla zehirlemede azalma, bua karşı kimyasallarla ve zehirli gazlarla zehirlemelerde ise artış bulumuştur. So yıllarda açıkta satıla deterjaları artışı, evlerde bu maddeleri içilebilecek maddeler gibi şişelerde saklaması korroziv maddelere bağlı zehirlemeleri artmasıa ede olmaktadır. Zehirleme olgularıda kliik görüüm asemptomatik olgularda ağır sekeller ve mortaliteye kadar değişebilmektedir. Koya da 009 yılıda yapıla bir çalışmada, beş yaş altı çocuk ölümleride kaza ile ola zehirlemelerde karbomooksid, isektisidler, matar ve temizlik maddeleri ve ilaçlar gözlemiştir (3). Trisiklik atidepresalar, kolşisi ve opiyoid aaljezikler mortalite riski yüksek ajalardır (8,35,36). Zehirleme ile başvura hastalar geellikle asemptomatik bulumuştur (4). E sık görüle semptomlar ise bulatıkusma, baş ağrısı, başdömesi, dalgılık, huzursuzluk, karı ağrısı, soluum sıkıtısı, ishal, ağız mukozasıda hiperemi ve kovülziyodur (0,8,4,30). Olgularımızda da e sık bulatı ve kusma gözlemiştir. Asemptomatik olgulara da zehirleme merkezi ile görüşülerek uygu tedavi verilmişir. Zehirlemelerde gastrik lavaj, aktif kömür, hidrasyou sağlaması, oksije desteği geellikle uygulaa tedavilerdir, acak etke maddeye göre atidot tedavisi her zama mümkü olmamakta ve hastalar baze tüm müdahalelere rağme kaybedilmektedir yılları arasıda Hacettepe Üiversiteside çocuk zehirlemelerde mortalite 4,9 oraıdadır (6). So zamalarda erke başvuru ve yoğu bakım olaaklarıı artması mortaliteyi öemli orada azaltmıştır. Eve ve ark. (37) zehirleme olgusuu 8 ii çocuk yoğu bakımda izlediğii, bularda yalızca birii kaybedildiğii gözlemişlerdir. Yılmaz (9), Ötürk (0) 0,6, Geç (5) 0,7, Özdemir (30) 0,9 mortalite bildirmişlerdir. Kodolot ve ark. () mortalite bildirmemişlerdir. Bezer şekilde bizim olgularımızda da aileleri eğitim düzeyii ispete daha iyi olması, ulaşım kolaylığı ve erke başvuru, 89

9 Okmeydaı Tıp Dergisi 3():89, 05 tedavi seçeeklerii ve yoğu bakım olaaklarıı gelişmiş olması edeiyle mortalite görülmemiştir. Souç olarak, çocukluk çağıda zehirlemeler hâlâ acil başvurularda öemli yere sahiptir, ilaçlarla ola zehirlemeler hâlâ ilk sıradadır. Salisilata bağlı zehirlemelerde azalma görülmüştür, acak erişkiler içi salisilatlar ve atidepresalar hâlâ öemli ölçüde reçete edilmektedir. Digitale bağlı zehirlemeleri yerii yei kardiovasküler ilaçlar almıştır. Çocuklar içi kolay açılmaya kapakları ambalajlaması küçük çocuklardaki kaza ile ola zehirlemeleri ölemeside yarar sağlayacaktır. Bezer şekilde ambalajsız ürüleri kolaylıkla satılması edeiyle korroziv maddelere bağlı zehirlemelere geçmiş yıllara göre daha sıklıkla rastlaılmaktadır. Matar, hidrokarbo ve isektisidlere bağlı zehirlemeleri azalması sevidirici bir gelişmedir, acak erge yaş grubudaki özkıyım girişimlerideki artış göze çarpmaktadır. Buları ölemek içi aileleri, okul ve toplumu biliçledirilmesi gerekmektedir. Teşekkür İstatistik kousudaki yardımları içi Dr. Seher Gökçe ye teşekkür ederiz. KAYNAKLAR. Sarıkayalar F. Çocuklarda zehirlemeler. Katkı Pediatri Dergisi 00;: Oto Geçim N, İkicioğulları D, Harmacı N. Ulusal Zehir Merkezie yapıla çocukluk çağı vaka başvurularıı değerledirilmesi: 5 yıllık retrospektif çalışma. Türkiye Kliikleri J Pediatr Sci 006;:4. 3. Arısoy N, Aji DY. Zehirlemeler. Oat T (ed). Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Cilt. Istabul : Ekse Yayıları 996: Kalka Ş. Çevresel Toksiler: Pestisitlerle zehirlemeler. T Kli J Pharmacol 003;: Güve H. Çevresel Toksiler: Bitkisel ilaçlar ve zehirlemeler. T Kli J Pharmacol 003;: Hıcal F, Hıcal AA, Müftü Y, Sarıkayalar F, Ozer Y, Çevik E, Kiik E. Epidemiological aspects of childhood poisoigs i Akara: a 0year survey. Hum Toxicol 987;6: Adıra N, Sarıkayalar F. Patter of acute poisoigs i childhood i Akara: what has chaged i twety years? Turk J Ped 004;46: Biçer S, Sezer S, Çetidağ F, Kesikmiare M, Tombulca N, Aydoğa G ve ark. Çocuk Acil Kliiği 005 yılı akut zehirleme olgularıı değerledirilmesi. Marmara Medical Joural 007;0:0. 9. Yılmaz HL, Derme T, Yıldıztaş D, Alha E. Çukurova Bölgesi deki çocukluk çağı zehirleme olgularıı değerledirilmesi. Nobel Medicus 009;5: ÖtürkAkbay Y, Uçar B. Eskişehir bölgeside çocukluk çağı zehirlemelerii retrospektif değerledirilmesi. Çocuk Sağlığı ve Hast Derg 003;46:033.. Soyuce E, Akta Y, Saral A, Akgü N, Numaoğlu AÜ. Sakarya bölgeside çocukluk çağı zehirlemelerii geriye döük değerledirilmesi. Çocuk Sağlığı ve Hast Derg 006;49:306.. Kodolot M, Akyıldız B, Göröze F, Kurtoğlu S, Patıroğlu T. Çocuk acil servisie getirile Zehirleme olgularıı değerledirilmesi. Çocuk Sağlığı ve Hast Derg 009;5: Biay Ç, Şahi GT, Biçer S, Gemici H, Şahi Ş, Bahar S ve ark. Çocuk Acil Üitesi 006 yılı akut zehirleme vakalarıı değerledirilmesi. Akademik Acil Tıp Dergisi 00;9: Türkmeoğlu Y, Gümüşoğlu B, Trabzo T, Pekü F, Öztürk H. Çocukluk çağı zehirlemelerii retrospektif değerledirilmesi. Okmeydaı Tıp Dergisi 999;6: Özca T, Tosu A, İa G, Yedur G, Özbek E, Ca D, Öal H. Hastaemize başvura zehirleme olgularıı değerledirilmesi. ADÜ Tıp Fak Derg 00;3: Özdemir D, Yiş U, Kalka Ş, Duma M, Üa l N. Akut çocukluk çağı zehirlemeleri. Akademik Acil Tıp Dergisi (ATUDER) 003;: Akıcı N, Bayoğlu D, Gürbüz T, Öal E, Nuhoğlu Ç, Akıcı A. Altı yaş ve altıdaki çocuklarda ve altı yaşıda büyük çocuklarda karşılaşıla zehirlemeleri araştırılması. Marmara Pharmaceutical J 03;7: Sümer V, Güler E, Karafil R, Dalkıra T, Gürsoy H, Garipardıç M, Davutoğlu. Çocuk acil servisie başvura zehirleme olgularıı geriye döük değerledirilmesi. Türk Pediatri Arşivi Dergisi (Turk Arch Ped) 0;46: Geç G, Saraç A, Erta Ü. Çocuk Hastaesi acil servisie başvura zehirleme olgularıı değerledirilmesi. Nobel Medicus 007;3:8. 0. Öer N, İa M, Vatasever Ü, et al. Trakya bölgeside çocuklarda görüle zehirlemeler. Türk Pediatri Arşivi 004;39:530.. Kedirci HNP, Çolakoğlu EY, Hızlı Ş, Koçak M, Saylam E, Polat E ve ark. Hastaemiz çocuk acil servisie başvura zehirleme olgularıı değerledirilmesi. Türkiye Çocuk Hast Derg 0;5:935.. Özeir M, Duru NS, Elevli M, Karakuş A, Çivilibal M. İlaç zehirlemesi ola çocuklarda demografik özellikler ve ailesel etkeleri değerledirilmesi. Haseki Tıp Bültei 03;5: Güzel IŞ, Kibar AE, Vidilisa S. Çocuk acil servisie başvura zehirleme vakalarıı demografik özelliklerii icelemesi. Geel Tıp Derrgisi 0;: Aygi D, Açıl H. Çocuk acil üitesie başvura 08 yaş arası zehirleme olgularıı icelemesi. Ş.E.E.A.H. Tıp Bültei 04;48: Tsalkidis A, Vaos G, Gardikis S, Kambouri K, Tripsais G, Madatakis E, Paraskakis E, Chatzimicael A. Acute poisoig amog childre admitted to a regioal uiversity hospital i Norther Greece. Cet Eur J Public 90

10 Y. Türkmeoğlu ve ark., Çocukluk Çağı Zehirlemelerie Yeide Bakış Health 00;8: Eliaçık K, Kaık A, Karafil Ö, Rastgel H, Meteca A, Oyma G, Gügör S, Aıl M, Helvacı M, Bakiler AR. Bir üçücü basamak hastae çocuk acil servisie başvura zehirleme vakalarıı değerledirilmesi. Smyra Tıp Dergisi 0; Çamurda AD. Çocukluk çağı zehirlemeleride koruyucu ölemler. Türkiye Kliikleri J Pediatr Sci 006;: Çıtak A, Soysal DD, Yıldırım A, Karaböcüoğlu M, Üçsel R, Uzel N. Çocukluk yaş grubu zehirlemeleride tehlikeli değişim. Çocuk Dergisi 00;: Akı Y, Ağzikuru T, Cömert S, Atilka P, Erdağ GC, Telatar B. Hospitalizatios for pediatric itoxicatios. Turk J Pediatr 0;53: Özdemir R, Bayrakcı B, Tekşam Ö, Yalçı B, Kale G. Thirtythreeyear experiece o childhood poisoig. Turk J Pediatr 0;54: Demirci Ş, Doğa H, Deiz İ, Erdal Z, Güaydı G. Koya da 7 yılları arasıda beş yaş ve altıda ölümle souçlaa kaza orijili zehirlemeler. Turkiye Kliikleri J Fore Med 009;6: Bükülmez A, Tahta EG, Şe TA, Alpay F. Çocuk acil servisie başvura zehirleme vakalarıı değerledirilmesi. Kocatepe Tıp Dergisi 03;4: Brostei AC, Spyker DA, Catilea LR Jr, Gree J, Rumack BH, Heard SE. 006 Aual Report of America associatio of Poiso Cotrol Ceters Natioal Poiso Data System. Cli Toxicol 007;45: Kivistö JE, Arvola T, Parkkari J, Mattila VM. Paediatric poisoigs treated i oe Fiish mai uiversity hospital betwee 00 ad 006. Acta Pediatr 008;97: Karacı M, Yıldız N, Meti Ö, Özçeti M. Zoguldak bölgesideki çocukluk çağı itoksikasyolarıı retrospektif değerledirilmesi. JAEM 03;: Alagöl A, Karamalıoğlu B. Opiyoid aaljeziklerle ola zehirlemelerde taı ve tedavi. Turkiye Kliikleri J Surg Med 009;6: Eve KM, Armsby CC, Batema ST. Poisoig requirig admissio to the pediatric itesive care uit: A 5year review. Cli Toxicol (Phila) 04;5: