Araştırma GİRİŞ. Feeding Practices and Determination of the Energy and Nutrient Intakes of 9-12 Month- old Infants Followed-Up at Well Child Clinic

Transkript

1 Çocuk Dergisi ():-, doi:./j.child.. Araştırma Çocuk Sağlığı İzlem Polikliiğide Takip Edile Dokuz ve O İki Aylık Bebeklerde Tamamlayıcı Besleme Uygulamaları ve Besi Ögesi Alımlarıı Belirlemesi Şule Aktaç*, Muazzez Garipağaoğlu**, Gülbi Gökçay***, Zeyep Akma**** Çocuk Sağlığı İzlem Polikliiğide Takip Edile Dokuz ve O İki Aylık Bebeklerde Tamamlayıcı Besleme Uygulamaları ve Besi Ögesi Alımlarıı Belirlemesi Amaç: Bu çalışmaı amacı, ve aylık bebeklerde tamamlayıcı besleme uygulamaları ile eerji, makro ve mikro besi ögesi alımlarıı belirlemesidir. Gereç ve Yötem: Bu çalışma, İstabul Üiversitesi, İstabul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Aabilim Dalı ı, Çocuk Sağlığı İzlem Polikliiği de Şubat- Eylül tarihleri arasıda ardı sıra başvura ve aylık toplam bebekle yürütüldü. Bebekleri atropometrik ölçümleri alıdı, saatlik besi tüketimleri kaydedildi. Bebeklere ve ailelere ilişki demografik bilgileri saptamasıda yapıladırılmış aket formu yüz yüze görüşülerek dolduruldu. Ağırlık ve boy ölçüleri, Türk çocukları içi geliştirile stadartlara göre değerledirildi. Gülük alıa eerji ve besi ögeleri BEBİS bilgisayar ortamıda besi aaliz programı kullaılarak saptadı. Bulgular: Bebekler arasıda. ve. aylarda yalızca ae sütü (SAS) alma oraı sırasıyla.,.; ve. aylarda ae sütüe devam etme oraları sırasıyla.,. olarak buludu. Besi ögeleri açısıda demir, iyot ve D vitamii alımı yetersizdi. Süt grubu ve meyve e çok tüketile besiler ike, et, yumurta e az tüketile besiler arasıda yer alıyordu. Souç: Çocuk sağlığı izlem polikliğide verile öerilere karşı bebekleri beslemeside saptaa bu sorular, aileleri bebek beslemesi kousuda daha etki eğitime gereksiimleri olduğuu göstermektedir. Aahtar kelimeler: Ae sütü, besi ögesi, tamamlayıcı besleme, sütçocuğu Çocuk Dergisi ; ():- *Marmara Üiversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Besleme ve Diyetetik Bölümü **Medipol Üiversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Besleme ve Diyetetik Bölümü ***İstabul Üiversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Aabilim Dalı ****Çaakkale Mart Üiversitesi, Tıp Fakültesi Yazışma adresi: Dr. Şule Aktaç, Marmara Üiversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Başıbüyük Sağlık Kampüsü, Başıbüyük - Maltepe / İstabul e-posta: suleaktac@hotmail.com Feedig Practices ad Determiatio of the Eergy ad Nutriet Itakes of - Moth- old Ifats Followed-Up at Well Child Cliic Objective: The aim of this study was to determie the complemetary feedig practices ad eergy, macro-, ad micro- utriet itakes of ifats aged - moths. Material ad Method: The study was carried out at Well Child Cliic of the Departmet of Childre s Health ad Diseases of Istabul Uiversity, School of Medicie betwee February, ad September ad coducted with cosecutively admitted ifats aged ad moths. Athropometric measuremets ad -hour food cosumptio were recorded. A structured questioaire was filled by usig face-to-face iterview method. Turkish referece curves were used to evaluate weight, height ad stadard deviatio scores of ifats. Daily itake of eergy, ad utriets were determied usig food aalyse program loaded i BEBİS software program. Results: Most of the ifats were exclusively breastfed at (.), ad moths (.), ad breastfeedig was maitaied at, ad moths for., ad,. of the ifats, respectively. Iro, iodie ad vitami D itakes were isufficiet. Milk group ad fruits were mostly, ad meat, ad egg were leastly cosumed foods. Coclusio: These problems detected i utritio of ifats despite recommedatios provided i well child cliic demostrates the eed for more effective educatio of families about ifat feedig. Keywords: Breastfeedig, utriet, complemetary feedig, ifat J Child ; ():- GİRİŞ Yaşamı ilk yılı büyüme ve gelişmei hızlı olduğu öemli bir döemdir. Bu döemdeki yetersiz besleme, çocukluk döemide geri döüşsüz boy kısalığıa, duygusal ve bilişsel bozukluklara ede olurke, hızlı ağırlık kazaımı ya da yüksek protei alımı ileri döemde obezite riskii artırmaktadır (-). Bebekler

2 Ş. Aktaç ve ark., Çocuk Sağlığı İzlem Polikliiğide Takip Edile Dokuz ve O İki Aylık Bebeklerde Tamamlayıcı Besleme Uygulamaları ve Besi Ögesi Alımlarıı Belirlemesi içi sağlıklı besleme, ilk ay yalızca ae sütü (SAS) ile yaşıa kadar ae sütüü tamamlayıcı besilerle desteklemesiyle olasıdır (). Tamamlayıcı besi, bebeği besisel gereksiimii karşılamak içi ae sütüü tek başıa yeterli olmadığı - aylık döemde, ae sütüü tamamlamak amacıyla beslemeye ilave edile yiyecek ve içeceklerdir (). Gelişmemiş ülkelerde, tamamlayıcı besileri yetersiz ve düşük kaliteli olması edeiyle bebeklerde özellikle malütrisyo ve aemi gibi sorular yaygı ike, gelişmiş ülkelerde, yüksek kalorili besileri alımıa bağlı olarak obezite daha sık görülmektedir (-). Tamamlayıcı besilere başlama ile birlikte ortaya çıka yetersiz besleme riskideki artış edeiyle, Düya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fou (UNICEF), bu döemdeki besleme presiplerii içere birçok kılavuz yayımladı (,-). Kılavuzlarda, tamamlayıcı besileri uygu gıda işleme yötemleri ile hijyeik olarak hazırlaması, bebek büyüdükçe besileri miktarıı artırılarak çeşitledirilmesi ve öğü sayısıı artırılması, gereksiim hâlide zegileştirilmiş besi veya suplemaları kullaılması, yeme davraış gelişimii destekleerek, hastalık sorası döemde daha sık öğüler verilmesi öerilmektedir (,-). Tamamlayıcı besileri çeşit, miktar, kıvam ve başlama zamaı kousuda uygulamada; tamamlayıcı besilere. ayda hatta. ayda başladığı, uygu zamada verileleri ise kıvamı ve miktarıı yeterli olmadığı gibi pek çok soruları yaşadığı ve çoğulukla öerilere uyulmadığı bildirilmektedir (,,). Bu çalışma, doğumda beri izlee ve aylık bebekleri tamamlayıcı besleme uygulamalarıı değerledirirke, büyüme-gelişmelerii; eerji, makro ve mikro besi ögesi alımlarıı belirlemek amacıyla plaladı. GEREÇ ve YÖNTEM Çalışma, Şubat- Eylül tarihleri arasıda İstabul Üiversitesi, İstabul Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Aabilim Dalı ı, Sosyal Pediatri Bilim Dalı Çocuk Sağlığı İzlem Polikliiği e ardısıra başvura ve aylık toplam bebekte, araştırma kriterlerie uya ve çalışmaya katılmayı kabul ede ae-bebek ile yapıldı. Prematüre, düşük doğum ağırlıklı, kroik hastalığı ola ya da verileri topladığı döemde akut hastalığı ola bebekler çalışma dışı bırakıldı. Etik Kurul oayı, İstabul Üiversitesi İstabul Tıp Fakültesi Kliik Araştırmalar Etik Kurulu da /- dosya umaralı ve.. tarihide alıdı. Araştırmaya başlamada öce aileler araştırma hakkıda bilgiledirildi ve çalışmaya katılmaları içi oamları alıdı. Yapıladırılmış aket formları, yüz yüze görüşme tekiği kullaılarak uyguladı. Aketi. bölümüde, ae-baba yaşları, eğitim düzeyleri, meslekleri, sağlık durumları, ailei toplam çocuk sayısı olmak üzere aileye ilişki demografik bilgiler sorguladı. Aket formuu. bölümüde, bebeği doğum tarihi, cisiyeti, doğum boyu ve ağırlığı, aketi yapıldığı zamadaki boy ve ağırlığı olmak üzere bebeğe ilişki bilgiler ediildi. Bu kapsamda aelere bebeklerii ae sütü ile besleyipbesleyemedikleri, beslediler ise ae sütüü tek başıa e kadar süre ile verdikleri, hâle ae sütü ile beslemeye devam edip etmedikleri, tamamlayıcı besilere e zama başladıkları sorguladı. Besleme durumuu değerledirilmeside, bebekleri beslemesii geellikle ayı besilerde oluşması ve gülere göre besi değişkeliğii az olması edeiyle FIT () çalışmasıa bezer olarak saatlik bireysel besi tüketim kaydı yötemi kullaıldı. Tamamlayıcı besileri çeşitleri, miktarları ve verildikleri öğü saatleri ile öğüü adı kaydedildi. Ev yapımı besileri tarifleri, içerikleri, hazır olaları (formül süt, bisküvi, meyve suyu-püresi, sebze püresi, tahıllı mamalar, pudigler, yoğurt, çorbalar vb.) açık adları ve miktarları ayrıtılı olarak belirledi. Ae sütüü verilme sıklığı ve süresi saptadı. Her beslemede ae sütüü olası miktarıı saptamasıda her bir öğüü süresi belirledi. Bua göre besleme dk. ve daha uzu sürdüyse, ae sütüü miktarı ml, besleme dk. ya da daha kısa sürdüyse ml ( ml/dakika) olarak kabul edildi. Bu yötem ALSPAC çalışma grubu tarafıda farklı çalışmalarda kullaıldı (,). Türkiye ye adapte edilmiş besleme bilgi sistemi BEBIS bilgisayar yazılım programı ile alıa makro ve mikro besi ögelerii hesaplaması ve tüketile besileri besi gruplarıa göre dağılımları yapıldı. Elde edile veriler, Türkiye ye Özgü Besleme Rehberi deki öerilerle karşılaştırıldı (). Bebekleri vücut ağırlıkları ile boy uzulukları ölçüldü.

3 Çocuk Dergisi ():-, Vücut ağırlıkları, bebekler tamame çıplak olarak g a hassas dijital bebek teraziside (Seca, ) tartıldı. Boy uzuluğu eğitimli iki hemşire tarafıda yatar pozisyoda ölçüldü. Bebekleri vücut ağırlığı ve boyuu değerledirilmesi içi z skor ve persetil değerleri hesapladı. Cole tarafıda yılıda geliştirilmiş LMS yötemi ile z skor değeri belirledi (,). Formülde kullaıla stadart değerler içi, Türk çocukları içi oluşturula gücel veriler kullaıldı (). Çalışmada elde edile bulguları istatistiksel aalizlerii yapılmasıda SPSS (Statistical Package for Social Scieces) Versio., kullaıldı. Çalışma verileri değerledirilirke, taımlayıcı istatistiksel metotlar (Ortalama (ort), stadart sapma (SS), yüzde ()) kullaıldı. BULGULAR Ae ve babalar sırasıyla.,. i - ve - yaş aralığıda olup, büyük çoğuluğu lise ve üiversite mezuuydu. Aeleri yaklaşık yarısıı, babaları ise tümüü çalıştığı belirledi. Bebekleri. ü ailei. çocuğuydu (Tablo ). Tablo. Aile ve bebeği demografik verileri. Özellikler Ae yaş yaş - yaş - yaş yaş Baba yaş yaş - yaş - yaş yaş Ae eğitim < yıl - yıl yıl Baba eğitim < yıl - yıl yıl Ae çalışma durumu Ev haımı Çalışa Baba çalışma durumu Çalışmaya Çalışa Memur Diğer Ailei toplam çocuk sayısı çocuk çocuk çocuk Tablo. Bebeklere ilişki demografik bilgiler. Kız (-) Erkek (-) Ağırlık (g) Doğum Ağırlığı (g) (ort) Mevcut Ağırlığı (g) (ort) Z-skor Mevcut Ağırlık (ort) Boy (cm) Doğum Boyu (cm) (ort) Mevcut Boyu (cm) (ort) Z-skor Mevcut Boy (ort) (.) (.) ± ±.±..±..±..±. Tablo. Ae sütü ile besleme durumu. Ae Sütü ile Besleme Sadece ae sütü Hiç < ay - ay ay Ae sütüe devam Evet Hayır..... Aylık () () ± ± ±..±..±..±. Aylık..... (.) (.) ± ± ±..±..±..± Tablo. Ae sütüü öğülere göre verilme durumu (=). Öğüler Kahvaltı öcesi Kahvaltı Kuşluk Öğle İkidi Akşam Gece (=)...,... Aylık (=) (=)..,,... Bebeklere ilişki demografik özellikler Tablo de verildi. Boy uzuluğu persetil değerleri ile ağırlık persetil değerlerii bezer şekilde dağılım gösterdiği saptadı. Ağırlık ve boy açısıda. persetili altıda ola ve aylık bebekleri oraı sırasıyla.,., ike. persetili üzeride olaları oraı ise.,. idi. Bebekleri gelişimleri yaşlarıa ve gelişimlerie uygudu. İlk ay yalızca ae sütü alma süresii oraı; aylık bebeklerde., aylık bebeklerde ise. idi. Bebekleri. si hâle ae sütü almaya devam etmekte olup, bu oraı ve aylık bebeklerde sırasıyla. ve. olduğu buludu (Tablo ).

4 Ş. Aktaç ve ark., Çocuk Sağlığı İzlem Polikliiğide Takip Edile Dokuz ve O İki Aylık Bebeklerde Tamamlayıcı Besleme Uygulamaları ve Besi Ögesi Alımlarıı Belirlemesi Tablo. Bebekleri aa öğülerde tükettikleri besiler. KAHVALTI ÖĞLE AKŞAM (:) Aylık (:) (:) (:) Aylık (:) (:) (:) Aylık (:) (:) Besiler Formula Bitki çayı İek sütü Meyve suyu Ekmek-bisküvi Çorba-pilav-makara Kurubaklagil yemeği Yoğurt Muhallebi Kaşık mama Peyir Et çeşitleri Etli çorba Etli sebze yemeği Yumurta Sebze-meyve ve püresi Sebze yemeği Pekmez-bal-reçel-çikolatalı fıdık ezmesi-şeker Tereyağı-kaymak-zeyti , , , , , Tablo. Bebekleri ara öğülerde tükettikleri besiler. KUŞLUK İKİNDİ GECE (:) Aylık (:) (:) (:) Aylık (:) (:) (:) Aylık (:) (:) Besiler Formula İek sütü Taze sıkılmış-hazır meyve suyu Ekmek-bisküvi Çorba-Pilav-Makara Yoğurt Muhallebi Kaşık Mama Peyir Et çeşitleri Sebze-Meyve ve püresi Sebze yemeği Pekmez-bal-reçel-çikolatalı fıdık ezmesi-şeker.., , , ,......,.. Ae sütüü öğülere göre verilme durumu değerledirildiğide; e çok kahvaltı öcesi (., =) ve gece (., =) öğüüde verildiği saptadı (Tablo ). Bebekleri öğülere göre tükettikleri besiler Tablo ile Tablo da görülmektedir. Kahvaltıda bebekleri. sie içecek olarak iek sütü verildiği ve aylık bebeklerde iek sütü verilme oraıı arttığı belirledi. Dokuz ve aylık bebekleri kahvaltı öğüüü esas olarak peyir, yumurta, pekmez, bebe bisküvisi ya da ekmekte oluştuğu görüldü. Öğle öğüüde bebekleri çoğulukla (.) çorbayla besledikleri, ekmek-bebe bisküvisi, yoğurt ve sebze yemeklerii ise bu öğüde bebeklere e çok verile diğer besiler olduğu tespit edildi. Çorba ve sebze yemeklerii daha çok etsiz verildiği, et ve çeşitlerii tüketme oraıı. olduğu belirledi. Diğer et içere besiler göz öüe alıdığıda et tüketim oraı, e yükseldi. Akşam öğüüde besi çeşitliliğii öğle öğüüde daha çok olduğu gözledi. Dokuz ve aylık bebekleri tükettikleri besiler karşılaştırıldığıda çorba, sebzemeyve püresi, kaşık mama, muhallebi tüketimi aylık bebeklerde daha az ike; ekmek, yoğurt, sebze

5 Çocuk Dergisi ():-, Tablo. Bebekleri gülük beslemeleri ile e fazla tükettikleri besiler ve miktarları. Besiler Ae sütü (ml) Formula (ml) İek sütü (ml) Yoğurt (ml) Meyve (g) Sebze (g) Muhallebi (ml) Patates (g) Bisküvi, ekmek (g) Piriç (g) Kaşık maması (g) Yumurta (g) Peyir (g) Et, tavuk, balık (g) Miktar ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± yemeği, pilav-makara, et çeşitleri, kurubaklagil gibi ev yemeği tüketimi daha yüksekti (Tablo ). Dokuz ve aylık bebeklerde bezer olarak kuşluk öğüüde e çok sebze-meyve püresi ile çiğ-sebze meyvei,. olarak yoğurdu verildiği belirledi. Bebekleri ikidi öğüü çoğulukla yoğurt, sebzemeyve ve püreleride, gece öğüü ise formula, muhallebi, iek sütüde oluşmaktaydı (Tablo ). Bebekleri gülük beslemeleride ae sütüü ± ml, formulayı ± ml aldıkları görüldü. Bebekler, ± ml iek sütü, ± ml yoğurt tüketmekte, meyve tüketimii sebze tüketimide daha fazla olduğu belirledi (Tablo ). Dokuz aylık bebeklerde gülük alıa D vitamiii, E vitamiii, demiri ve iyotu sırasıyla öerileri.,.,.,. ıı karşıladığı, aylık bebeklerde ise öerileri karşılama durumuu bezer olduğu belirledi (Tablo ). TARTIŞMA Çalışmaya katıla bebekler arasıda. ve. aylarda yalızca SAS verilme durumu sırasıyla.,.; ve. aylarda ae sütüe devam etme durumu sırasıyla.,. olarak buludu. Demir, iyot ve D vitamii haricide eerji ve besi ögesi alımı açısıda yetersizlik tespit edilmedi. Tamamlayıcı besi olarak et e az tüketile besidi. İlk ay yalızca ae sütü alma süresi; aylık bebeklerde., aylık bebeklerde ise. idi. Ae sütüü öğülere göre verilme durumu değerledirildiğide; ae sütüü e çok kahvaltı öcesi (.) ve gece (.) verildiği saptadı. Tüm bebeklerde, verile ae sütüü miktarı ortalama ± ml olarak hesapladı. Çalışmaı e öemli sıırlılığı, ae sütü miktarıı tam olarak ölçülememesidir. Literatürde ae sütü miktarıı belirle- Tablo. Bebekleri gülük beslemeleri ile aldıkları ortalama eerji ve besi ögesi değerleri ve öerileri karşılama durumu. Eerji ve besi ögeleri Ort±SS Öerileri karşılama düzeyi Aylık Ort±SS Öerileri karşılama düzeyi Tüm Ort±SS Öerileri karşılama düzeyi Referas değerler Eerji (kcal) Protei (g) Yağ (g) Karbohidrat (g) Vitami A (µg) Vitami D (µg) Vitami E (mg) Vitami B (mg) Vitami B (mg) Niasi (mg) Vitami B (mg) Folik asit (µg) Vitami B (µg) Vitami C (mg) Kalsiyum (mg) Demir (mg) Çiko (mg) Magezyum (mg) Fosfor (mg) İyot (µg) ± ± ± ± ±.±..±..±..±..±..±. ±.±. ± ±.±..±. ± ±.±. ± ± ± ± ±.±..±..±..±..±..±. ±.±. ± ±.±..±. ± ±.±. ± ± ± ± ±.±..±..±..±..±. ±. ±.±. ± ±.±..±. ± ± ± * *..., Türkiye ye Özgü Besleme Rehberi de alıa değerler *Dietary Referece Itake (DRI) alıa değerler

6 Ş. Aktaç ve ark., Çocuk Sağlığı İzlem Polikliiğide Takip Edile Dokuz ve O İki Aylık Bebeklerde Tamamlayıcı Besleme Uygulamaları ve Besi Ögesi Alımlarıı Belirlemesi mesie ilişki farklı uygulamalar mevcut olup, Ket () i çalışmasıda, ae sütü miktarı, bebekleri ağırlıklarıı emme öcesi ve sorası tartımları ile değerledirilirke, Kaada da yapılmış çalışmada, - ay arası bebekleri gülük aldığı toplam ae sütü miktarı, ml olarak kabul edildi (,). Noble i () çalışmasıda ise, ae sütü miktarı, dk. ya da daha fazla süre emzirmede ml, dk. da az sürelerde ise dakika başıa göre belirledi. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) yılı verilerie göre ayda az SAS ala bebek oraı. olup, TNSA- i. lük oraıda düşüktür (,). Ülkemizi farklı illeride yapılmış ola çalışmalarda;.-. ay SAS verme oraıı.-,.-. ay SAS verme oraıı.-. arasıda değiştiği görüldü (-). Bu çalışmada, SAS verme oraı. ayda.,. ayda. idi. Emzirmeye devam etme oraı TNSA yılı verilerie göre -, -, - aylık bebeklerde sırasıyla.,. ve. di (). Çocuk Sağlığı İzlem Polikliiğide yapıla farklı çalışmalarda, bebeklere ay ae sütü verme oraı. ve. olarak tespit edildi (,). Kutlu ve Marakoğlu u () çalışmasıda, bu oraı oldukça düşük (.) olduğu belirledi. Çalışmamızda, aylık bebekleri. ıa, aylık bebekleri ise. sıa hâle ae sütü verildiği, bu oraı TNSA ve birçok çalışma değeride yüksek olduğu görüldü (,-). Avusturalya da yapıla bir çalışmada, ae sütü ala aylık bebekleri sırasıyla e çok ae sütü, formula, iek sütü, süt ürüleri, meyve ve sebzeyi; ae sütü almaya bebekleri ise e çok formula, iek sütü, süt ürüleri, hazır bebek besileri, sebze ve meyve tükettiği belirledi (). Edoezya da yapıla başka bir çalışmada ise, - aylık bebekleri e sık piriç, tahıllı bebek mamalarıı, havuç, bisküvi, kraker ve et suyuyla yapıla çorbaları tükettiği belirtildi (). Çalışmamızda, sırasıyla iek sütü, yoğurt ve meyvei e çok tüketile tamamlayıcı besiler olduğu; et çeşitleri, peyir ve yumurtaı e az tüketile besiler olduğu tespit edildi. Co ve ark. ı () çalışmasıda, - aylık bebekleri öğülerdeki besi tüketimleri değerledirildiğide; kahvaltı öğüüde tahıllı bebek mamaları ve formulaı, öğle öğüüde formula, ev yemeği, ekmek ve elma suyuu, akşam öğüüde ise formula, tavuk, pilav-makara ve tahıllı bebek mamalarıı verildiği, ara öğülerde formula ve krakeri e sık tüketildiği, - aylık döemde ise besi çeşitliliğii arttığı görüldü. UNICEF tarafıda - aylık bebekler içi tamamlayıcı besiler; tahıl-kökyumrular, baklagiller-fıdık, süt ve süt ürüleri, etler, yumurta, A vitamii açısıda zegi meyve ve sebzeler ile diğer meyve ve sebzeler olmak üzere grup altıda toplamış ve DSÖ tarafıda besi gruplarıda yer ala besiler taımladı (,). Bu çalışmada, bebekleri tüketimleri besi gruplarıa göre değerledirildiğide, kahvaltı öğüüü geellikle tahıl, süt ve süt ürüleri ve yumurtada oluştuğu saptadı. Öğle öğüüde bebekleri kahvaltıda farklı olarak sebze yemeklerii daha çok tükettiği belirledi. Akşam öğüüde besi çeşitliliğie daha çok yer verildiği, tahıl, süt ve süt ürüleri, et ve sebze yemeği tüketimii arttığı gözledi. Ara öğülerde bebekleri çoğulukla, meyve ile süt ve süt ürüleri tükettiği, gece ara öğüüde ise süt ve süt ürülerii tüketildiği saptadı. Düya Sağlık Örgütü, - aylık bebekleri tamamlayıcı besilerle beslemede öğü sayısıı - aa öğü ve bebeği iştah durumua göre - besleyici ara öğü olarak belirlemektedir (). Skier ve ark. ı () çalışmasıda belirtildiği üzere bebekler içi kesi olarak belirlemiş aa ve ara öğü taımları yoktur. Bu çalışmada, ikidi öğüüde ev yemeklerii bebekleri, si tarafıda tüketilmesi, DSÖ öeriside belirtile ara öğülerde verilmesi öerile besleyici besiler yerie aa öğüde verilmesi uygu ola ev yemeklerii tüketilmiş olması, aeleri aa ve ara öğü düzelerii oluştururke zorluklar yaşadıklarıı göstermekteydi. Samlı ve ark. ı () çalışmasıda, besileri pahalı olmaları edeiyle aeleri çoğuu bebeklerie besleyici değeri yüksek besileri vermekte yaşadıkları güçlükleri bu çalışma ile bezerlik gösterdiği, buu eti tüketim miktarlarıı düşük olmasıyla ilişkili olabileceği düşüüldü. Ayrıca yapıla bir çalışmada, bebek besleme uygulamalarıı ülkede ülkeye değişkelik göstermeside kültürel, ekoomik, ae ve bebeğe ilişki özellikleri rol oyadığı görüldü (). Amerika Ulusal Sağlık ve Besleme İcelemesi

7 Çocuk Dergisi ():-, Araştırması (NHANES), - aylık bebeklerde obezite prevelasıı - yılları arasıda ta fazla orada arttığıı göstermektedir (). Bebeği ae sütü alıp almamasıda bağımsız olarak, uygu olmaya tamamlayıcı besleme uygulamaları ile fazla kalori alımıa bağlı olarak potasiyel obezite riskii arttığı belirtildi (). Bu çalışmada, bebekleri eerji alımlarıı öerileri üzeride olması, gelişmiş ülkelerle bezerlik göstermekteydi (). Eerji alımıı öerileri üstüde olmasıda, aeleri miktar belirlemede yaşadıkları zorluklar ve miktarları bilerek fazla söyleme eğilimleri etkili olabilir. Fazla söyleme eğilimi, aeleri bebeklerii yetersiz besliyormuş gibi görümek istememeleride ve bebeklerie sudukları ile bebekleri tükettikleri gerçek miktarları ayırt etmede zorluklar yaşamalarıda kayaklaabilmektedir (). Fisher ve ark. () çalışmasıda bebekleri tükettikleri besi miktarlarıı, aeleri beya ettikleri miktarlar ile karşılaştırıldıklarıda, ae beyalarıı daha fazla olduğu belirlemiştir. Obezite oluşumudaki multifaktöriyel etiyolojiye karşı, fazla eerji alımı obezite prevelasıda artışa ede olmaktadır (). Bebeklik döemide protei alımıı öerileri üzeride olduğu belirtilmektedir (). Altı- ay döemide kg başıa g da fazla protei alımıı, ileriki döemde oluşa obezite ile ilişkili olduğu belirledi (). Çalışmamızda eerjii proteide gele yüzdesi, kg başıa protei alımları ve aylık bebeklerde sırasıyla. g,, g olarak saptadı. Protei alımıı yüksek olması ae sütü, formula, iek sütü ve yoğurdu miktar olarak e çok tüketile besiler olmasıda kayaklaıyor olabilir. Bebeklerde özellikle dokuz ayda ögörüle demir gereksiimii da fazlasıı tamamlayıcı besilerde sağlamasıa gereksiim duyulmaktadır (). Yapıla birçok çalışmada, bebekleri demir alımlarıı yetersiz olduğu, bu çalışmada ise bebekleri gülük demir alımlarıı ortalama. mg ile öerileri ii karşıladığı buludu (). Ae sütü miktarıı bir seferde alıa miktarı ml düzeyide değerledirildi. Dokuz- aylık bebekleri mide kapasitelerii yaklaşık - ml olması edeiyle, alıa ae sütüü az miktarda belirlemesi demir alımıı düşük hesaplamasıa ede olabilir. Bebeklerde D vitamii yetersizliği sık görülmekte olup (), bu çalışmada ise bebekleri tamamlayıcı besiler ve ae sütü ile güde IU D vitamii aldığı saptadı. Ae sütü D vitamii açısıda yetersiz olup, D vitamii buluduğu besi sayısı da oldukça sıırlıdır (). TC. Sağlık Bakalığı yılıı Mayıs ayıda itibare ülke geelide Bebeklerde D Vitamii Yetersizliğii Ölemesi ve Kemik Sağlığıı Geliştirilmesi Programı kapsamıda bebekleri kemik gelişimii desteklemek amacıyla bir yaş altı çocuklara IU/gü ücretsiz D vitamii desteği başladı (). Garcia ve ark. ı () çalışmasıda, - aylık bebekleri üü folik asiti, ıı C vitamiii, sii A vitamiii, sıı çikoyu düşük düzeyde aldığı belirtildi. Bu çalışmada ise, aylık bebekleri D vitamii, iyot, demir; aylık bebekleri bulara ek olarak E vitamii haricideki vitami ve mieralleri yeterli hatta öerileri üzeride aldıkları saptadı. SONUÇ Bu çalışma, ilk ay yalızca ae sütü alma ve ae sütüe devam etmede artış olduğuu göstermektedir. Tamamlayıcı besleme uygulamaları ile, bebekler eerji ve makro besi ögeleride zegi beslemelerie rağme, öerile demir, iyot ve D vitamiii karşılama açısıda yetersizdir. Bu bağlamda, ailelere vitami ve mieral desteği ve tamamlayıcı besleme uygulamalarıa yöelik bilgileri etki bir besleme eğitim programı kapsamıda verilmesi yarar sağlayabilir. Bu kouda ülkeyi temsil edecek daha kapsamlı çalışmalara gereksiim vardır. KAYNAKLAR. Martorell R, Kha LK, Schroeder DG. Reversibility of stutig: epidemiological fidigs i childre from developig coutries. Eur J Cli Nutr ;:-.. Deiso BA, Edmuds LS, Stratto HH, Pruzek RM. Rapid ifat weight gai predicts childhood overweight. Obesity ;:-. Guter AL, Buyke AE, Kroke A. Protei itake durig the period of complemetary feedig ad early childhood ad the associatio with body mass idex ad percetage body fat at y of age. Am J Cli Nutr ;:-.. World Health Orgaizatio ad UNICEF. Global strategy for ifat ad youg child feedig. Geeva, World Health Orgaizatio,. Erişim.., iycf_report_cotet. pdf.. PAHO/WHO. Guidig priciples for complemetary feedig of the breastfed child. Divisio of Health Promotio ad Protectio. Food ad Nutritio Program. Pa America Health Orgaizatio/ World Health

8 Ş. Aktaç ve ark., Çocuk Sağlığı İzlem Polikliiğide Takip Edile Dokuz ve O İki Aylık Bebeklerde Tamamlayıcı Besleme Uygulamaları ve Besi Ögesi Alımlarıı Belirlemesi Orgaizatio. Washigto/Geeva;.. Islam MM, Khatu M, Peerso JM, Ahmed T, Mollah MA, Dewey KG, et al. Effects of eergy desity ad feedig frequecy of complemetary foods o total daily eergy itakes ad cosumptio of breast milk by healthy breastfed Bagladeshi childre. Am J Cli Nutr ;:-.. Lutter CK, Rivera JA. Nutritioal status of ifats ad youg childre ad characteristics. J Nutr ; :-.. Devaey B, Ziegler P, Pac S, Karwe V, Barr Sl. Nutriet itakes of ifats ad toddlers. J Am Diet Assoc ;:-. Friel JK, Isaak AC, Haig RM, Miller AC. Complemetary food cosumptio of Caadia ifats. The Ope Nutritio Joural ;:-. UNICEF. Ifat ad youg child feedig programmig guide. Nutritio sectio, programmes, UNICEF New York;.. WHO. Ifat ad youg child feedig: model chapter for textbooks for medical studets ad allied health professioals. WHO (İterette), Erişim tarihi.., Feedig.pdf.. WHO. Complemetary feedig: Family foods for breastfed childre. Geeva: World Health Orgaizatio. WHO/NHD/.: WHO/FCH /CAH/.;.. Fei SB, Grummer-Straw LM, Raju TN. Ifat feedig ad care practices i the Uited States: results from the Ifat Feedig Practices Study II. Pediatrics. ;():- Aggarwal A, Verma S, Faridi M; Dayachad. Complemetary feedig reasos for iappropriateess i timig, quatity ad cosistecy. Idia J Pediatr ;():-. Borschel MW, Kirksey A, Haema RE. Evaluatio of test-weighig for the assessmet of milk volume itake of formula-fed ifats ad its applicatio to breast-fed ifats. Am J Cli Nutr ;():-.. Ket JC, Mitoulas LR, Crega MD, Ramsay DT, Doherty DA, Hartma PE. Volume ad frequecy of breastfeedigs ad fat cotet of breast milk throughout the day. Pediatrics ;():-. Türkiye ye Özgü Besleme Rehberi. Erişim tarihi..,. Cole TJ. The LMS method for costructig ormalized growth stadards. Eur J Cli Nutr ;:-.. Gökçay G, Furma A, Neyzi O. Updated growth curves for Turkish childre aged days to moths. Child Care Health Dev ;:-. Ket JC, Mitoulas LR, Crega MD, Ramsay DT, Doherty DA, Hartma PE. Volume ad frequecy of breastfeedigs ad fat cotet of breast milk throughout the day. Pediatrics ;():-. Friel JK, Haig RM, Isaak CA, Prowse D, Miller AC. Caadia ifats utriet itakes from complemetary foods durig the first year of life. BMC Pediatr ;():. Noble S, Emmett P, ad ALSPAC Study Team. Food ad utriet itake i a cohort of -moth-old ifats i the south-west of Eglad i. Eur J Cli Nutr ;:-. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması TNSA. Hacettepe Üiversitesi Nüfus Etütleri Estitüsü.. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üiversitesi Nüfus Etütleri Estitüsü, T.C. Kalkıma Bakalığı ve TÜBİTAK, Akara, Türkiye. hips.hacettepe.edu.tr/tsa/rapor/tnsa aa_rapor.pdf. Karadağ M, Aydı S, Yılmaz Y, Elmas Ş. Altı ayda küçük bebekleri emzirilme özellikleri. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi ;():-.. Bolat F, Uslu S, Bolat G, Bülbül A, Arsla S, Çelik M, et al. İlk altı ayda ae sütü ile beslemeye etki ede faktörler. Çocuk Dergisi ;():-. Kaya D, Piriçci E. - aylık çocuğu ola aeleri ae sütü ve emzirme ile ilgili bilgi ve uygulamaları. TAF Prevetive Medicie Bulleti ;():-.. Ca E, Küçükemre B, Poyrazoğlu Ş, Gökçay G, Uğur Baysal S. Bir çocuk sağlığı polikliiğide izlee bebekleri ve ailelerii özellikleri. Çocuk Dergisi ;():-.. Marakoğlu K, Kutlu R. Evaluatio of iitiatig, cotiuig ad weaig time of breastfeedig. Marmara Medical Joural ;():-.. Co JA, Davies MJ, Walker RB, Moore VM. Food ad utriet itakes of -moth-old ifats i Adelaide, Australia. Public Health Nutr ;():-. Satika O, Fahmida U, Ferguso EL. Developmet of food-based complemetary feedig recommedatios for - to -moth-old peri-urba Idoesia ifats usig liear programmig. J Nutr ;(): -. WHO, UNICEF, USAID, AED, UCDAVIS, IFPRI. Idicators for assessig ifat ad youg child feedig practices. Part II Measuremet,. it/utritio/publicatios/ifatfeedig/ /e/.. Skier JD, Ziegler P, Pac S, Devaey B. Meal ad sack patters of ifats ad toddlers. J Am Diet Assoc ;():-. Samlı G, Kara B, Üala CP, et al. Aeleri emzirme ve süt çocuğu beslemesi kousudaki bilgi, iaış ve uygulamaları: iteliksel bir araştırma. Marmara Medical Joural ;():-.. Agostoi C, Decsi T, Fewtrell M, Goulet O, Kolacek S, Koletzko B, et al; ESPGHAN Committee o Nutritio. Complemetary feedig: a commetary by the ESPGHAN Committee o Nutritio. J Pediatr Gastroeterol Nutr ;():-. Paul IM, Bartok CJ, Dows DS, Stifter CA, Vetura AK, Birch LL. Opportuities for the primary prevetio of obesity durig ifacy. Adv Pediatr ;:-.

9 Çocuk Dergisi ():-, Fisher JO, Butte NF, Medoza PM, Wilso TA, Hodges EA, Reidy KC, et al. Overestimatio of ifat ad toddler eergy itake by -h recall compared with weighed food records. Am J Cli Nutr ; ():-.. Ogde CL, Carroll MD, Flegal KM. High body mass idex for age amog US childre ad adolescets, -. JAMA ;:-. Agostoi C, Scaglioi S, Ghislei D, Verduci E, Giovaii M, Riva E. How much protei is safe? It J Obes ;():-. Krebs NF, Westcott JE, Butler N, Robiso C, Bell M, Hambidge KM. Meat as a first complemetary food for breastfed ifats: feasibility ad impact o zic itake ad status. J Pediatr Gastroeterol Nutr ;():-.. Við Streym S, Højskov CS, Møller UK, Heickedorff L et al. Vitami D cotet i huma breast milk: a -mo follow-up study. The America Joural of Cliical Nutritio ;():-. America Academy of Pediatrics Committee o Nutritio. Nutritioal eeds of preterm ifats. Pediatric Nutritio Hadbook (Kleima RE, ed).. Baskı. Elk Grove Village, IL, -,.. T.C. Sağlık Bakalığı. Aa Çocuk Sağlığı ve Aile Plalaması Geel Müdürlüğü. Bebeklerde D vitamii yetersizliğii ölemesi ve kemik sağlığıı koruması projesi. Geelge /. E erişim.. Garcia MT, Graado FS, Cardoso MA. Complemetary feedig ad utritioal status of -- moth-old childre i Acrelâdia, Acre State, Wester Brazilia Amazo]. Cad Saude Publica ;():-.