Dr. Hülya Bilgen Medipol Mega Hastaneler Kompleksi

Transkript

1 Dr. Hülya Bilgen Medipol Mega Hastaneler Kompleksi

2 Dr. Tülay Karaağaç Akyol Hacettepe Üniversitesi Kök Hücre Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi (PEDİ-STEM) Hacettepe Üniversitesi Kan Merkezi ve Aferez Ünitesi

3 Kan; Değerli ve Faydalı Tek kaynağı insan olan, Alternatifi henüz olmayan Yerinde kullanıldığında hayat kurtaran

4 Ancak Riskli Hemolitik Non hemolitik Enfeksiyon Alloimmunizasyon Kayıt hataları Henüz tesbit edilemeyen viruslar, pirionlar

5 Kan Ürünü Kandan hazırlanan terapötik materyal Kan komponentleri Plazma fraksinasyon ürünleri

6 Sık Kullanılan Kan Komponentleri Eritrosit süspansiyonu Trombosit süspansiyonu Taze donmuş plazma Kriyopresipitat Kriyo süpernatan (cryo-poor)*

7 Kan Komponentleri Tam Kan Eritrosit süspansiyon u Trombositte n zengin plazma Sıvı Plazma Taze donmuş Plazma Kriyopresipita t Trombosit süspansiyon u 7

8 BANKA KANI CPDA-1 li torbalarda plazma potasyumu başlangıçta 5.1 meq/l iken, 35. Günde 78.5 meq/l ye çıkar Bu durum yenidoğanlar ve renal fonksiyon bozukluğu olanlarda önemlidir Torbadaki hemoliz saklama süresiyle orantılı olarak artar Serbest hemoglobin başlangıçta 78 mg/l iken, 35. Günde 658 mg/l ye çıkar

9 Kan ve Komponentleri Transfüzyon Amaçları 1. Kan hacmini sağlamak 2. Dokulara oksijen taşınmasını sağlamak 3. Kanama ve koagülasyon bozukluklarını düzeltmek 9

10 TAM KAN

11 Tam Kan / Ham Kan Donörden alındıktan sonra işlem görmeksizin kullanılan kandır Ortalama hematokriti %36-37 dir Plazma 250 ml, eritrositler 200 ml sini oluşturur +4 C de 48 saatte trombositler fonksiyonlarını kaybederler Labil koagülasyon faktörleri aktivitelerini kaybederler Günümüzde tam kan nadiren kullanılır

12 Tam Kan Yerine Komponent Kullanmanın Avantajları Her bir kan ünitesinden birden fazla hasta yararlanabilir Tam Kan Eritrosit süspansiyonu Trombosit konsantresi Taze donmuş plazma Kriyopresipitat

13 Tam Kan Transfüzyonunun Dezavantajları Volüm yüklenmesi Trombosit ve lökosit antijenlerine karşı alloimmünizasyon Plazma içeriğine bağlı olarak allerjik reaksiyon görülme sıklığının artması

14 Tam Kan Yerine Komponent Kullanmanın Avantajları Özel bir kan komponentine gereksinimi olan hastalarda optimal tedaviyi sağlar, tam kandan daha etkili ve daha güvenlidir. Gereksinim olmayan komponentlerin oluşturabileceği yan etkiler önlenir. Kan kaynağının boşa harcanması önlenir. Komponentlerin raf ömrü daha uzundur

15 Tam Kan Kullanma Oranı GELİŞMİŞ ÜLKELERDE ORTALAMA %5 TÜRKİYE DE 1999: % : <%

16 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU

17 Eritrosit Süspansiyonu Plazmasının 3/4 ü alınmış kandır. Plazma içeriği ml Hacmi yaklaşık olarak 200 ml Hematokriti %70-80 SAG-M ve ADSOL lü ES larının hematokriti %55-60 dır, saklama süreleri 42 gündür

18 Eritrosit Süspansiyonunun Geçimli Olduğu Sıvılar %0.9 NaCl ABO uyumlu plazma %5 albumin Bunlar dışında hiçbir sıvı veya ilaç kan torbası içerisine konulamaz, kan seti ile aynı setten verilemez veya puşe edilemez

19 Eritrosit Süspansiyonu Verilme Hızı ve Şekli Normal Tx hızı 1-2 ml/kg/saat 1 ünite ES verilme süresi 1-2 saat Hızlı Tx gerektiği durumlarda >1ml/kg/10 dk 170 μ luk filtreli standart transfüzyon setleri kullanılmalıdır

20 RBC Tx Genel Prensipler Sadece, elde edilecek fayda potansiyel risklerden daha fazla olacaksa transfüzyon yapılmalıdır. Transfüzyon için sabit bir hemoglobin değeri eşik olarak kullanılmamalıdır. Hipoksiye bağlı belirti ve bulgular vücudun kompanse edici mekanizmaları tarafından düzeltilemeyecek seviyeye geldiği zaman Tx yapılmalıdır. Elektif cerrahi girişimler için otolog transfüzyon tercih edilmelidir. Farmakolojik ajanlarla tedavi edilebilen anemilerde transfüzyon yapılmamalıdır. Volüm kayıplarında transfüzyon ilk akla gelen tedavi yaklaşımı olmamalıdır. 20

21 Şok İndeksi İle Kan Kaybının Hesaplanması Şok İndeksi (Şİ)= Nabız/Sistolik Kan Basıncı Şİ Volüm Kaybı % Kayıp Sıvı Seçeneği Kristaloid veya kolloid ES Tam Kan Tam Kan

22 Akut Kan Kaybı (Cerrahi, Travma veya Kanama) %15-30 kayıp - kristaloid ve kolloidler yeterlidir. Genç hastalarda RBC tx gerek yoktur. %30-40 kayıp - hızlı volum replasmanına ve RBC tx ihtiyacı vardır. >%40 kayıp - hayatı tehdit eder, volum replasmanına ve genellikle tam kan (çoklu komponent) replasmanına ihtiyaç vardır. 22

23 Transfüzyon Kararı Transfüzyon vs Tx yapmamak Yarar Risk Mortalite Yan etkiler Morbidite Anemi Fonksiyonel Toparlanma 23

24 24

25 The American Society of Anesthesiologists Task Force on Blood Component Therapy Recommendations Hb>10 g/dl tx nadiren gerekir Hb 6-10 g/dl tx endikasyonu hastanın oksijenasyon durumuna göre değişebilir. Hb < 6 g/dl tx çoğunlukla gereklidir. 25

26 26

27 OÖzcebe 27

28 Eritrosit Süspansiyonu Kullanım Endikasyonları Hipoksiye bağlı belirti ve bulgular vücudun kompanse edici mekanizmaları tarafından düzeltilemeyecek seviyeye geldiği zaman Tx yapılmalıdır. Hastanın laboratuvar değerlerine bakarak Tx yapılmaz. Transfüzyonu başlatacak bir Hb seviyesi yoktur

29 Eritrosit Süspansiyonu Kullanım Endikasyonları Aneminin hipoksiye bağlı ve acil tedavi gerektiren semptomlarının ortaya çıkması Kısa ve sık soluma Taşikardi Senkop Serebral hipoksi belirtileri Angina pektoris Kalp yetmezliği

30 Eritrosit Süspansiyonu Kullanım Endikasyonları Farmakolojik ajanlarla düzeltilemeyen kronik anemilerde hastalar 7 gr/dl hemoglobin değerini tolere edebilir Orta-ağır derecede kalp yetmezliği Solunum yetmezliği Koroner arter hastalığı Serebrovasküler hastalık Varlığında, hasta asemptomatik ise hemoglobin değeri 8 gr/dl olacak şekilde eritrosit süspansiyonu transfüzyonuna gerek duyulabilir. Eskiden kabul edilen eşik 10 gr/dl idi

31 Eritrosit Süspansiyonu Kullanım Endikasyonları Hb<10gr/dl olan kronik transfüzyon programındaki hastalar Aktif olarak kanayan ve klinik olarak stabil olmayan hastalar Hb<10gr/dl olup cerrahi işlem sırasında beklenen tahmini kan kaybı TKH nin >%15 olabilecek hastalar Otolog ES kullanım endikasyonları allojeneik ES kullanımıyla aynıdır

32 Eritrosit Süspansiyonu Transfüzyonu Gereken Hastalıklar Hipoplastik anemiler Aplastik anemiler Kemoterapi sonrası kemik iliğinin baskılandığı haller Myelodisplastik sendrom Paroksismal nokturnal hemoglobinüri Konjenital hemolitik anemiler İmmünolojik nedenli olmayan kazanılmış hemolitik anemiler Konjenital hemolitik anemiler (Talasemi ortak hücreli anemi, eritrosit enzim bozuklukları, eritrosit membran bozuklukları) Eritropoietin tedavisineyanıt vermeyen anemik kronik böbrek hastaları

33 Eritrosit Süspansiyonu Kullanımının Kontrendikasyonları Farmakolojik ajanlar ile aneminin düzeltilebileceği durumlar; Fe B12 Folik asit Eritropoietin Steroid

34 Kanaması Olmayan Bir Erişkinde Bir Ünite Tam Kan veya ES Hematokriti % 3 Hemoglobini 1 g/dl arttırır

35 AABB;ES Transfüzyonu ile İlgili Yeni Öneriler Hastanede yatan stabil hastalar için 7-8 gram hemoglobin düzeyleri için restriktif transfüzyon stratejisi uygulanması Bilinen kardiyovasküler hastalığı olan kişilerde 8 gr/dl hemoglobin düzeyinin altına düşmedikçe restriktif transfüzyon stratejisi uygulanması Hemodinamik olarak stabil akut koroner sendromu olan hastalarda restriktif veya liberal transfüzyon eşikleri hakında bir öneride bulunulmamaktadır Transfüzyon kararlarını verirken hemoglobin konsantrasyonu yanısıra hastanın semptomlarının da dikkate alınması Red Blood Cell Transfusion: A Clinical Practice Guideline From the AABB, Ann Intern Med. 2012;157:

36 Masif Kanama Nedir? 24 saat içinde total kan hacmine eşit miktarda kan transfüzyonu yapılmasını gerektirecek şiddetteki kanama 24 saat içinde 10 üniteden fazla tam kan veya 20 üniteden fazla ES verilmesini gerektirecek kanama 3 saat veya daha az bir süre içerisinde dolaşımdaki kan hacminin %50 sinden fazlasının replasmanını gerektirecek kanama 150 ml/dk kan kaybı

37 Masif Transfuzyon AMAÇ Volum kaybının düzeltilmesi Oksijen taşıma kapasitesinin düzeltilmesi Metabolik bozuklukların düzeltilmesi Hemostazın düzeltilmesi Plazma onkotik basıncının düzeltilmesi

38 Masif Kanamada Kristalloid sıvılar Kolloid sıvılar - Albumin - Dekstran - Hidroksi etil starch (HES)(hemostazı bozabilir.) Lokal önlemlerle kanama durdurulmaya çalışılmalıdır.

39 TROMBOSİT SÜSPANSİYONU

40 Trombosit Süspansiyonu Trombosit süspansiyonu tam kandan santrifüjleme veya donörlerden aferez cihazları kullanılarak elde edilir Tek ünite trombositler 4-6 lı gruplar halinde bir araya getirilerek havuzlanmış trombosit süspansiyonları elde edilir

41 Trombosit Süspansiyonu 1 Ünite tam kandan hazırlanır (50-70cc). 1Ü/10 kg (erişkinde 6Ü) terapötik dozdur. 1Ü içerisinde 5x10 10 trombosit vardır. 1Ü alıcıda trombosit sayısını mm 3 kanda arttırır. Aferez cihazı ile toplanan ürünlerde (200cc) 3x10 11 trombosit vardır ve alıcıda trombosit sayısını mm 3 kanda arttırır

42 Trombosit Süspansiyonu Saklama Oda ısısında, ajitatörlerde saklanır 5 gün içinde tüketilmelidir (bakteriyel bulaş) 5. günde % oranında canlılığını kaybeder

43 Trombosit Donörleri Tam kan donörlerindeki standarlara uyulmalıdır 72 saat içerisinde aspirin almamış olmalıdırlar Aferez donörleri senede toplam 24 ü geçmemek üzere her 3 günde bir cihaza bağlanabilirler Aferez donörlerinin işlem öncesi kan sayımlarında trombosit sayısı en az olmalıdır

44 Trombosit Süspansiyonu Transfüzyonunda Dikkat Edilecek Noktalar Tercihan ABO uygun trombosit Tx yapılır Acil durumlarda ABO uygunsuz Tx da yapılabilir Rh uygunluğuna mutlak dikkat edilmelidir Doğurganlık çağını geçirmiş olan kadınlar ile yaşlılarda ve erkeklerde acil durumlarda Rh negatif hastalara Rh pozitif ürün kullanılabilir, ancak mutlaka hastaya Rh Ig yapılmalıdır

45 Trombosit Transfüzyonu Profilaktik transfüzyon Terapötik transfüzyon

46 Trombosit Süspansiyonu Kullanım Endikasyonları Kanaması veya hemostatik bozukluğu olmayan hastalarda Plt<10.000/mm 3 (Plt<5.000/mm 3??) Hemostatik bozukluğu olan* ve kanaması olmayan hastalarda Plt<20.000/mm 3 Minör kanaması olan, DIC gelişen veya invaziv prosedür uygulanacak ya da opere edilecek hastalarda Plt<50.000/mm 3 ES Tx gerektirecek kadar ciddi kanaması olan hastalarda, göz veya beyin cerrahisi uygulanacak hastalarda Plt< /mm 3 Masif transfüzyon uygulanan hastalarda

47 Trombositopenik Hastalarda Kanama Riskini Arttıran Faktörler Ateş Sistemik enfeksiyon DIC veya diğer koagülopatiler Trombosit fonksiyonlarını inhibe eden ajanlar Antikoagülan tedavi Üremi Lökostazis Mukozit veya diğer anatomik lezyonlar

48 Trombosit Suspansiyonları Kİ nin baskılanmasında eşik değer altında kanamayı önlemek amaçlı, İmmun trombositopenide masif kanamada kullanılır. TTP ve HİT de kontrendikedir. Glanzmann hastalığında; anti IIb-IIIaantikoru

49 TAZE DONMUŞ PLAZMA

50

51 Taze Donmuş Plazma Tam kandan elde edilen taze plazmanın altı saat içinde dondurulmasıyla taze donmuş plazma TDP elde edilir. Taze plazma içinde koagülasyon faktörleri, globulin ve albümin bulunur. Bu üründe labil koagülasyon faktörlerinin aktiviteleri korunmuştur TDP 20 ºC de 1 yıl saklanabilir. Labil koagülasyon faktörleri Albümin, globülin gibi plazma proteinleri Bağlama faktörleri Farklı büyüme faktörleri

52 Taze Donmuş Plazma Kullanım Endikasyonları PT ve aptt nin normalin 1.5 katından yüksek olan Faktör eksikliği olup faktör düzeyleri <%25 olan Fibrinojen düzeyi < 100 mg/dl olan aktif kanamalı veya invaziv işlem uygulanacak hastalar (spesifik faktör konsantreleri yokluğunda!)

53 Taze Donmuş Plazma Kullanım Endikasyonları Warfarin etkisini acil olarak ortadan kaldırmak TTP / HUS Dissemine intravasküler koagülasyon Herediter anjiyonörotik ödem (C1-esteraz inhibitör eksikliği) Masif transfüzyon, kristalloid-kolloid ile replasman (PT-aPTT>1.5 N) Ağır karaciğer yetmezliği

54 Taze Donmuş Plazmanın Kullanılmaması Gereken Durumlar Volüm genişletmek amacıyla Yalnızca kanama veya yalnızca uzamış PTZ/aPTT değerlerini düzeltmek amacıyla Nütrisyonel destek amacıyla Kardiyopulmoner bypass sonrası profilaktik amaçla

55 KRİYOPRESİPİTAT

56 Kriyopresipitat TDP 1-6 C de gece boyunca yavaş yavaş eritilir Santrifüj ile süpernatan ayrıştırılarak atılır Kalan cc peltemsi kısma denir Hemen dondurulur, TDP gibi saklanır Kullanım için plazma çözücülerde çözdürülür ve 6 saat içinde kullanılır

57 Kriyopresipitat ml dir. 1-2 Ü/10 kg olarak kullanılır Ü FVIII:C 250 mg fibrinojen TDP da bulunan FXIII içeriğinin %20-30 u TDP da bulunan vwf içeriğinin % i

58 Kriyopresipitat Kullanım Endikasyonları İnvaziv işlem uygulanacak veya kanaması olan ve fibrinojeni <100 mg/dl olan hastalar DDAVP nin etkili olmadığı kanaması olan veya invaziv işlem uygulanacak olan vw hastaları FXIII eksikliği olan kanamalı veya invaziv işlem uygulanacak hastalar

59 KAN KOMPONENTLERİNDE GRUP SEÇİMİ ve ÖNEMLİ NOKTALAR

60 DİKKAT! Kayıt hatası Ölüm! %48 Doğru hasta, doğru etiket Tam-eksiksiz istem formu Verici örneğinin doğru etiketlenmesi Doğru etikete sahip kan torbası Doğru kanın doğru hastaya verilmesi

61 Tx Bağlı Ölüm veya Majör Komplikasyonlar Acute Transfusion Reactions Post transfusion purpura Acute lung injury Transfusion transmitted infections Delayed Transfusion Reactions Incorrect Transfusion SHOT Initiative. Williamson BMJ

62 Aynı Grup Kan Yok ve Durum Acil!!! Tam kan kullanımında verici ve alıcı aynı ABO-Rh grubundan olmalıdır. Aynı gruptan kan yok ve durum acil Tabloya bakınız! Tablodaki bilgileri uygulayabilmek için kullanılan kan ürünü mutlaka eritrosit süspansiyonu olmalıdır

63 Acil Şartlarda Farklı ABO Kan Grubundan Transfüzyon Alıcı Kan Grubu O A B AB Verilebilecek ES Yok O O A, B, O

64 ABO Grubundan Emin Değilseniz; Transfüzyonu erteleyiniz, Zorunlu ise O Rh (-) eritrosit süspansiyonu kullanınız

65 Aynı Rh Grubundan Kan Yok ve Durum Acil!!! Rh (-) kan, Rh (+) için uygun, Rh (-) anne adaylarına Rh (+) kan vermeyiniz, Rh (-) kişilere Rh (+) verirseniz Rh immunglobulini yapınız

66 Rh Faktöründen Emin Değilseniz; Rh (-) kan ürünü transfüze ediniz. Hastanın Du (zayıf D) olması durumunda Rh (+) kan ürünü verilebilir

67 Plazma Transfüzyonu Uygunluk testleri gerekli değil ABO uygun plazma kullanınız

68

69 KAN ÜRÜNLERİNE UYGULANAN İLERİ İŞLEMLER Filtreleme Işınlama Yıkama

70 Hebert PC 70

71 İmmünkompromize Hastada Lökosit ve Lenfositler ile İlişkili Kan Transfüzyonu Komplikasyonları HLA alloimmünizasyonu CMV bulaşı Febril non-hemolitik transfüzyon reaksiyonları TA-GVHD İmmünmodülasyon 71

72 HLA ALLOİMMUNİZASYONU TEDAVİSİ HLA uygun trombosit süspansiyonu veya trombosit crossmatch i uygun trombosit süspansiyonu kullanmak IVIG, immünsupresifler HLA alloimmunizasyonunu önlemek (en ideali!!!) Bu da ancak uzun süreli transfüzyona gereksinimi olacağı tahmin edilen hasta gruplarında lökosit filtreleri kullanılarak gerçekleştirilebilir

73 LÖKOSİTTEN ARINDIRMA YÖNTEMLERİ Santrifügasyon: Lökositlerin yoğun olduğu tabaka (buffy coat) ayrılır. Etkinliği %70-80 Eritrositleri yıkama % 85 Eritrositleri dondurup çözdükten sonra yıkama %98 Eritrositleri SAG-M lü sıvılar içine toplama %70 Lökosit filtreleri %99.99

74 LÖKOSİT FİLTRELERİ Özel üçüncü jenerasyon kan filtreleri, eritrosit veya trombosit süspansiyonlarında, HLA alloimmünizasyonu ve CMV transmisyonuna neden olan lökositleri 5x10 6 nın altına indirir.

75 HANGİ ÜRÜNLER FİLTRELENMELİ Eritrosit süspansiyonu Aferez trombositi Havuzlanmış trombosit

76

77

78 FİLTRELERİ NE ZAMAN, NASIL KULLANALIM? Filtrelerin yatak başı kullanımı standart infüzyon setlerinin kullanımından daha karışıktır. Sadece yerçekiminin infüzyonu ile kullanılmalı, infüzyon pompası veya basınç uygulamasından kaçınılmalıdır. Üstelik lökosit azaltmadaki etkinliğin ölçümü yatakbaşında mümkün değildir.

79 FİLTRELERİ NE ZAMAN, NASIL KULLANALIM? O halde, filtreleme kan bankasında yapılmalıdır...

80 FİLTRELERİ NE ZAMAN, NASIL KULLANALIM? Peki saklama öncesi mi, saklama sonrası mı?

81 FİLTRELERİ NE ZAMAN, NASIL KULLANALIM? Saklama öncesi lökositlerin uzaklaştırılması mikroagregatların oluşumunu ve sitokinlerin salınımını azaltır. Ancak depolama sırasında kan ürününde bakteri üremesi riskini arttırır!!!

82 LÖKOSİTİ AZALTILMIŞ ÜRÜNÜ NE KADAR SAKLAYACAĞIZ? Lökositi azaltılmış eritrositler filtrasyon veya diğer bir açık sistemle hazırlanmışsa, saklama ömrü 2-6 ºC de 24 saat ile sınırlıdır.

83 ÜRÜNLERİ NASIL KONTROL EDECEĞİZ? Otomatize kan hücre sayımı (cbc) lökositi azaltılmış ürünlerdeki küçük miktardaki lökositi ölçmede yeterince duyarlı değildir. Yüksek volümlü manuel sayım cihazları veya Flow sitometri yöntemi tercih edilmelidir.

84 Kontrol edilecek parametre Rezidüel lökosit Kalite koşulu Sayım ile <1x10 6 /ünite olmalı Kontrol sıklığı Tüm ünitelerin %1 i ile minimum ayda 10 ünite Hemoglobin Minimum 40 g/ünite Tüm ünitelerin %1 i ile minimum ayda 4 ünite Saklama sonundaki hemoliz Eritrosit kütlesinin %0,8 inin altında Ayda 4 ünite Test edilen ünitelerin % 90 ı bu kriterleri karşılamalı.

85 LÖKOSİT FİLTRESİ KULLANIM ENDİKASYONLARI KESİN 1-Lökosit antikorlarına sahip olduğu bilinen veya şüphe edilen hastalarda ya da lökosit antijenlerine karşı alloimmünizasyon gelişmesini önlemek amacıyla 2-CMV bulaşının önlenmesinde CMV negatif kanın alternatifi olarak 3-FNHTR riskini azaltmada

86 LÖKOSİT FİLTRESİ KULLANIM ENDİKASYONLARI TARTIŞMALI: 1-Kanser rekürrensi riskini artıran immünmodulasyonu veya bakteriyel enfeksiyon riskini azaltmada 2-Prion hastalıkları riskini azaltmada 3-Eritrositlerin Yersinia enterokolitika kontaminasyonu riskini azaltmada 4-Lösemi veya myelodisplastik sendrom 5-Yeni tanı almış MM veya NHL

87 LÖKOSİT FİLTRESİ KULLANIM ENDİKASYONLARI TARTIŞMALI: 6-Bütün ki/periferik kök hücre transplantları 7-Malignensi için adoptif immünoterapi alan hastalar 8-Çok sayıda transfüzyon yapılması gereken diğer hastalar 9-Kalp akciğer transplantları 10-HIV pozitif hastalar

88 Lökosit Filtresi Kullanım Endikasyonları Lösemi veya myelodisplastik sendrom Yeni tanı almış multiple myeloma veya non-hodgkin s lenfoma (transplant yapılıp yapılmayacağı belli olana kadar) Bütün kemik iliği/periferik kök hücre transplantasyonları Malignensi için adoptif immünoterapi alan hastalar İki kere nonhemolitik febril transfüzyon reaksiyonu geçiren hastalar Çok sayıda transfüzyon yapılması gereken diğer hastalar Kalp ve akciğer transplantasyonları HIV pozitif hastalar 88

89 IŞINLAMA

90 IŞINLAMA GVHH ının primer sebebi kan komponentlerinin içerdiği canlı T lenfositlerdir. GVHH ını önlemenin tek yolu da kan ürünlerini ışınlamaktır.

91 TA-GVHD KORUNMA Sellüler kan komponentlerinin gamma irradiasyonu TA- GVHD gelişmesini engeller. Önerilen doz kanın ortasından geçen düzlemde minimum 2500 cgy dir. Işınlama T lenfositlerinçoğalmasını engeller, buna karşın eritrosit, trombosit ve granülositlerin fonksiyonlarını etkilemez. 91

92 IŞINLAMA TRANSFÜZYON İLİŞKİLİ GRAFT VERSUS HOST HASTALIĞI (TİGVHH) Donör lenfositlerinin duyarlı konakta klonal ekspresyonu ve engraftmanı sonucu meydana gelir.

93 IŞINLAMA TRANSFÜZYON İLİŞKİLİ GRAFT VERSUS HOST HASTALIĞI (TİGVHH) TİGVHH gelişimi riskini belirleyen faktörler; Hastanın immün yetmezliğinin derecesi Donör-alıcı arası HLA benzerliğinin derecesi Hastaya transfüze edilen ve çoğalma yeteneği olan T lenfosit sayısıdır.

94 IŞINLAMA TRANSFÜZYON İLİŞKİLİ GRAFT VERSUS HOST HASTALIĞI Klinikte; (TİGVHH) Ateş Dermatit ve eritroderma ALT, AST, ALP ve bilirubin artışı ile giden hepatit Günde 3-4 litre sekretuar diyare ile giden enterokolit Hiposellüler ki, pansitopeni ve immün yetmezlik görülür

95 IŞINLAMA TRANSFÜZYON İLİŞKİLİ GRAFT VERSUS HOST HASTALIĞI (TİGVHH) TEDAVİSİ VE KORUNMA Etkin bir tedavisi yoktur. %90 ölümle sonuçlanır. En iyi yöntem, transfüze edilecek kanın içindeki immünolojik yönden aktif hücrelerin çoğalmasını önlemektir. Bunu da gama ışınlama sağlar.

96 IŞINLAMA TRANSFÜZYON İLİŞKİLİ GRAFT VERSUS HOST HASTALIĞI (TİGVHH) TEDAVİSİ VE KORUNMA Işınlama sezyum-137 veya kobalt-60 içeren özel aletlerle, cGy dozda yapılır. Önerilen doz kanın ortasından geçen düzlemde minimum 2500cGy dir. Işınlama T lenfositlerin çoğalmasını engeller, buna karşın eritrosit, trombosit ve granülositlerin fonksiyonunu etkilemez. (Lenfositler fonksiyonel olarak aktivitesini korur ancak üreyemediklerinden, hastanın dokularını infiltre edemez.)

97

98 Işınlanması Gereken Sellüler Kan Ürünleri Birinci derecede akrabadan alınan kan ürünü ve HLA uygun trombosit süspansiyonu Intrauterin transfüzyonda kullanılacak kan ürünü İmmünyetmezliği olan alıcıda kullanılacak kan ürünleri Hodgkin/non -Hodgkin hastalarında kullanılacak kan ürünleri Allojeneik kemik iliği veya periferik kök hücre nakli yapılan alıcıda kullanılacak kan ürünleri Neonatal exchange transfüzyonda kullanılacak kan ürünleri Malignensi için adoptif immünoterapi alacak olan hastalarda kullanılacak kan ürünleri Böbrek hariç solid organ transplantasyonu yapılan hastalarda kullanılacak kan ürünleri 98

99 IŞINLAMA HANGİ KAN ÜRÜNLERİ IŞINLANMALIDIR? Eritrosit süspansiyonu Trombosit Granülosit Donmamış plazma

100 IŞINLAMA HANGİ ÜRÜN, NASIL? Eritrositler alındıktan sonraki 14 gün içinde ışınlanabilir, ışınlandıktan sonra alınmalarının 28. gününe kadar saklanabilirler. Işınlanmış trombositler orijinal son kullanma tarihine kadar verilebilir. Işınlama sonrası eritrositlerden potasyum çıkışı artar (normal banka kanının iki katına çıkar) Bu nedenle potasyum artışını tolere edemeyecek hastalarda ilk 24 saatte kullanılmalıdır.

101 IŞINLAMA IŞINLAMANIN YAN ETKİLERİ Işınlanmış eritrosit süspansiyonunda potasyumun yanısıra serbest hemoglobin de iki katına çıkar. Hücre içi ATP azalır. Işınlanan kanlarda lipid peroksidasyonu ve Hb oksidasyonu gösterilmiştir. Çekirdekli hücrelerde malign dönüşüme neden olabilir.

102 IŞINLAMA IŞINLANMASI GEREKEN SELLÜLER KAN ÜRÜNLERİ Birinci derece akrabadan alınan kan ürünü, HLA uygun trombosit süspansiyonu İntrauterin transfüzyonda kullanılacak kan ürünleri İmmün yetmezliği olan alıcıda kullanılacak kan ürünleri Allojeneik kemik iliği veya periferik kök hücre nakli yapılan alıcıda kullanılacak kan ürünleri Neonatal ekschange transfüzyonda kullanılacak kan ürünleri

103 IŞINLAMA IŞINLANMASI GEREKEN SELLÜLER KAN ÜRÜNLERİ HL/NHL hastalarında kullanılacak kan ürünleri Yoğun KT alan hastalarda kullanılacak kan ürünleri Absolü lenfosit sayısı mikrolitrede 500 ün altında olan hastalarda kullanılacak kan ürünleri Böbrek hariç, solid organ transplantasyonu yapılan hastalarda kullanılacak kan ürünleri

104 IŞINLAMA IŞINLANMIŞ KAN ÜRÜNÜ KULLANIMI ZORUNLU ENDİKASYONLARI Kemik iliği transplantasyonu Prematüre ve yoğun bakım yenidoğanları Şiddetli immün yetmezlikli hastalar İU kan transfüzyonu YD ekschange transfüzyonu HH HLA uygun trombosit transfüzyonu

105 IŞINLAMA IŞINLANMIŞ KAN ÜRÜNÜ KULLANIMI ZORUNLU OLMAYAN ENDİKASYONLARI Akut lösemiler NHL Solid organ nakli yapılan hastalar Yoğun KT/RT nedeniyle bağışıklık sistemi baskılanmış solid tümörlü hastalar

106 IŞINLAMA KONTROL Komponentin hiçbir kısmının 25Gy den az ve 50Gy den fazla doz almamış olması garanti edilmelidir. Her bir radyasyon kaynağı için uygulama zamanı standardize edilmeli ve izotopun kaybı dikkate alınarak belli aralarla yeniden valide edilmelidir. Komponentin ışınlandığını gösteren radyasyona duyarlı etiketlerin kullanımı önerilmektedir.