DÜNYADA VE TÜRKİYE DE İNOVASYON GÖSTERGELERİNİN ANALİZİ

Transkript

1 DÜNYADA V TÜRKİY D İNOVASYON GÖSTRGLRİNİN ANALİZİ AN ANALYSIS OF INNOVATION ON WORLD AND TURKY Filiz rsöz 1, Tuğrul Byrktr 2, Tner rsöz 3 1,2 Krbük Üniversitesi, Mühendislik Fkültesi, ndüstri Mühendisliği Bölümü, 78000, Merkez, Krbük Toplumsl refh giden yol, bilimsel ve teknolojik rçlrın iyi kullnılmsındn ve sürekli olrk geliştirilmesinden geçmektedir. İnovsyon ise bilim ve teknolojinin ekonomik ve toplumsl yrr sğlyck şekilde yenilenmesi sürecidir. Ülkemizde "yenileme", "yenilik" gibi kelimelerle krşılnn inovsyon, ekonomik ve toplumsl gelişmenin en önemli unsurlrındn biri olrk kbul edilmektedir. Sürdürülebilir klkınmy giden bir yol olrk inovsyonu desteklemek hyti önem tşımktdır. Bir ülkede sürdürülebilir inovtif gelişmenin en önemli üç fktörü; üniversite, snyii ve devlet rsındki ilişkidir. Bu ilişki Şekil 1 deki gibi gösterilebilir. 3 Krbük Üniversitesi, İşletme Fkültesi, Aktüery ve Risk Yönetimi Bölümü, 78000, Merkez, Krbük Özet Vergi Finnsl Kynklr Amç: Bu çlışmd, Türkiye nin Avrup bölgesi ve Düny ülkeleri içinde inovsyondki konumu ve inovsyon göstergelerine göre öncelikli lnlrı rştırılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Avrup İnovsyon Krnesi ndeki inovsyon göstergelerine çok değişkenli isttistik teknikleri kullnılmıştır. Bulgulr: Türkiye nin Akdeniz ve Doğu Avrup ülkeleri ile ynı grupt yer ldığı görülmüştür. Ayrıc inovsyon göstergelerine göre ülkelerin birbirine benzerlik vey frklılıklrını yırmd en etkili göstergelerinin sırsıyl; kmu ve özel sektörde ypıln AR-G hrcmlrı ve doktor mezun ornının olduğu tespit edilmiştir. Sonuç: Türkiye nin inovtif ülkeler sırlmsınd yer lbilmesi için kmu ve özel sektörde, AR-G için yrıln pyın rtmsı ve eğitilmiş insn gücünün rtırmsı gerekmektedir. Anhtr Kelimeler: İnovsyon; İnovsyon Krnesi (Skorbord); Kümeleme Anlizi; Krr Ağcı Algoritmsı Abstrct Purpose: In this study, Turkey is investigted in terms of innovtion nd innovtion indictors for level comprison with well known innovtor countries. Mterils nd Methods: Multi-vrible sttisticl nlysis is pplied by using innovtion indictor dts from uropen Innovtion Scorebord. Results: Turkey finds plce mong Mediterrnen nd st urope countries. In ddition, expenditures of R&D on publicprivte sector nd PhD grdute rtio re considered s efficient indictors to be wre of similrities nd differences between exmined countries. Conclusions: In order to tke prt mong innovtive countries in terms of public nd privte sectors, Turkey hs to increse the investment on reserch & development nd the number of well-trined mnpower. Keywords: Innovtion; Innovtion Scorebord; Clustering Anlysis; Decision Tree Algorithm Giriş Arştırm Sonuçlrı Şekil 1. Üniversite-Snyi-Devlet rsındki ilişki Toplumun gelişen ve değişen tleplerine krşılık verebilmesi için devlete, snyiye ve üniversitelere büyük görev düşmektedir. Geliştirilen yeni fikir ve teknolojiler snyii gelişmeyi de berberinde getirmekte ve bu d rtn kârl birlikte devleti vergiler vsıtsıyl dolylı olrk olumlu yönde etkilemektedir li yıllrın bşındn beri inovsyon göstergelerinin tnımlrı ve ülkelerin konumlrı ile bulunduklrı sınıflrın değiştiği görülmüştür. Gobble çlışmsınd 2010 yılı Avrup İnovsyon Krnesine (AİK) göre inovtif ülkeleri rştırmış ve Avrup ülkelerinin ortlm olrk BRIC (Brezily, Rusy, Hindistn ve Çin) ülkelerinden ileride olmsın rğmen, hâlâ Amerik Birleşik Devletleri (ABD) ve Jpony nın rksınd kldığını orty koymuştur 1. Avrup ülkeleri rsınd İsveç in 2014 AİK de Avrup inovsyon lideri olrk gösterilmesini irdeleyen dquist, inovsyon özet tblosund birçok gösterge değerlerinin eksik olduğunu orty koyrk, İsveç in tekrr değerlendirilmeye lınmsı gerektiğini ifde etmiştir 2. Mtei ise Romny özelinde AİK göstergelerine frklı bir çıdn bkrk krne değerlerinin Romny ekonomisi için nsıl bir itici güç olduğunu çıklmktdır 3. Ps ve Poltime ise çlışmlrınd AİK göstergelerinden hngisinin Bltık ülkelerinin inovtif gelişmesini dh çok etkilediğini orty çıkrmıştır 4. rsöz ün çlışmlrınd; Türkiye nin inovsyon göstergeleri bkımındn konumu ve en önemli değişkenlerin hngileri olduğu tespit edilmeye çlışılmıştır. Türkiye nin konumunun Doğu Avrup ve Akdeniz ülkelerine benzerlik gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıc rştırmlrın sonucund en etkili değişkenlerin; bilim insnı ve mühendis syısı, yükseköğrenim görmüş kişilerin syısı, kmu Ar-G hrcmlrı, bilgi ve iletişim teknolojileri hrcmlrı ve ileri teknoloji ürünleri ihrctı olduğu belirlenmiştir 5,6,7. Benzer çlışm 2013 yılınd Özbek ve Atik trfındn ypılmıştır. Çlışmlrınd Türkiye nin Avrup Birliği (AB) deki konumunu belirlemişlerdir. Bun göre inovsyon göstergeleri bkımındn Türkiye nin Doğu Avrup ülkelerine benzerlik gösterdiğini tespit etmişlerdir 8. 1

2 İnovsyond AR-G hrcmlrı önemli bir yer tutmktdır. AR-G ye ypıln ytırım hususund dünynın önde gelen ülkelerine bktığımızd; AR-G ytırımlrın yoğunlşm ornlrınd ortlm olrk son yıllrd z d ols bir rtış gözlemlenmektedir. AB de yıllrı rsınd AR- G ye yoğunlşm ornı %1.85 bndın klmış, 2011 yılındn sonr bu orn %2.02 ornın yükselmiştir. ABD de yıllrı rsındki değişimine bkıldığınd AR- G ye yoğunlşm düşme eğiliminde olduğu görülmüştür. Jpony d yıllrı rsınd bir düşüş görülse de, 2010 dn sonr AR-G ye yrıln pyd yükselme gözlemlenmektedir. Çin in ise AR-G ytırımlrın verdiği önceliğin, özellikle 2009 yılınd bir kırılm yşyrk hızl rttığını söyleyebiliriz. Türkiye ise son yıllrd gerçekleştirdiği tılımlr syesinde, yıllrı rsınd AR-G ye GSMH dn yırdığı pyd, %10.2 lik bir büyüme kydederek, bu lnd ne kdr rzulu olduğunu göstermektedir 9. İnovsyon göstergelerinde eğitim nhtr unsurlrdn birisidir. ğitim düzeyi bkımındn incelendiğinde; AB de lisns mezunlrının ortlm ornı %36.9 iken, ykın zmnd doktor derecesini lmış yş rsı grubun ornı ise %1.8 dir. Türkiye de ise lisns mezunlrının ornı %19.5 iken, ykın zmnd doktor derecesini lmış olnlrdn yş rsı grubun ornı ise %0.4 dür 10. Bu syısl değerlere bktığımızd, Türkiye yetişmiş ve tecrübeli elemn bkımındn hâlihzırd AB nin bir hyli gerisinde bulunmktdır. İnovsyon göstergeleri rsınd ptent syısı d ülkeler için verimlilik göstergesi olrk nitelendirilebilir yılınd düny çpınd toplmd AR-G ye ypıln ytırımlr, 2000 yılın kıysl %77 dh fzl iken, 2010 yılınd ypıln ptent bşvurulrı yine 2000 yılı verilerine kıysl %57 dh fzldır. Bunun ynı sır fen ve mühendislik lnlrınd lisns mezunu oln öğrenciler düny çpınd 2000 yılınd iken, bu syı 2011 yılınd %56 lık bir rtışl syısın ulşmıştır. Bu rtışlr uluslrrsı çlışmlrı dh d mümkün hle getirerek ptent çlışmlrın ve dolyısıyl inovtif gelişmelere hız kzndırmktdır 9. 1 milyr uro luk GSMH bşın düşen ypıln ptent bşvurusun bkıldığınd; bu syı AB de 3.75, ABD de 3.74, Jpony ve Güney Kore de 7.95 iken, Türkiye de bu syı 0.46 dır 10. GSMH dğılımın ornl gösterilen inovsyon performnsın göre ülkeler iki ktegoriye yrılmışlrdır: Yüksek GSMH lı en iyi 10 inovtör ülke: ABD, İngiltere, Jpony, Almny, İsviçre, Knd, Frns, Güney Kore, Hollnd ve İsveç. Ort GSMH lı en iyi 10 inovtör ülke: Çin, Brezily, Hindistn, Güney Afrik, Seyşeller Cumhuriyeti, Arjntin, Meksik, Mcristn, Mlezy ve Türkiye. Bu sınıflm söz konusu ülkelerin gelirlerinden inovsyon yırdıklrı py dhil 79 göstergeye bkılrk oluşturulmuştur yılınd Avrup İnovsyon Krnesi nde 25 göstergeye göre ypıln sınıflmy göre inovtör ülkeler 4 sınıf yrılmktdırlr 12 : İnovsyon liderleri: Finlndiy, İsveç, İsviçre, Jpony, ABD, Singpur ve İsril. İkinci en iyi performns gösterenler: Almny, Dnimrk, Hollnd, knd, İngiltere, Güney Kore, Frns, Norveç, Belçik, Avustury, Avustrly, İrlnd, Lüksemburg, Yeni Zelnd ve İzlnd. Tkip edenler: Hong Kong, Rusy Federsyonu, Sloveny, İtly, İspny, Çek Cumhuriyeti, stony, Mcristn ve Mlt. Geri Klnlr: Yunnistn, Çin, Güney Afrik, Portekiz, Brezily, Türkiye, Litvny. Meksik, Arjntin, Polony ve Hindistn dır yılınd Avrup İnovsyon Krnesi ne bkıldığınd, 2007 deki söz konusu sınıflmd değişikliklerin olduğu görülmüştür. Ayrıc Türkiye den bzı inovsyon göstergelerine dir hl bilgi sğlnmdığı tespit edilmiştir. Gereç ve Yöntemler Çlışmd, Avrup İnovsyon Krnesi nden yrrlnılrk, rlrınd Türkiye nin de bulunduğu Avrup İnovsyon Birliği ne bğlı 39 ülkeye it inovsyon verileri nlize dâhil edilmiştir. Arştırmy konu oln ülkelerin listesi ve ülke kodlrı Tblo 1 de verilmiştir. Tblo 1. İnovsyon Değerlendirmesinde Kullnıln Ülkeler A Avustury S İspny MT Mlt T A U Avustrly FI Finlndiy NL Hollnd B Belçik FR Frns NO Norveç B G Bulgrist n HR Hırvtist n PL Polony B R Brezily HU Mcrist n PT Porteki z C A Knd I İrlnd RO Romn y C İsviçre IS İzlnd RU Rusy H C Çin IT İtly S İsveç N C Z Çek Cum. JP Jpony SI Sloven y D Almny KR G. Kore SK Slovky D Dnimrk LT Litvny TR Türkiye K L Yunnist n LU Lüksemb urg UK İngilter e stony LV Letony US ABD Çlışmd, 2015 Avrup İnovsyon rporundn lınn ve Türkiye ye it verileri de kpsyn krnede, kimi ülkelere ve Türkiye ye it birçok göstergenin eksik olmsındn dolyı önemli görülen 9 inovsyon göstergesi temel lınmıştır. Anliz için lınn göstergeler şğıd sırlnmıştır: 1.Yeni doktor mezunlrı (1000 kişi bşın düşen yş rsı mezun syısı), 2.Lisns mezunlrı (% olrk Nüfus 2

3 ornı), 3.Kmu sektöründe AR-G ye GSMH dn yrıln py (%), 4.Özel sektörde AR-G ye GSMH dn yrıln py (%), 5.Kmu ve özel sektör ortk çlışmlrı (Milyon nüfus bşın düşen çlışm syısı), 6.Uluslrrsı ptent bşvurusu (Milyr uro GSMH bşın düşen syı), 7.Sosyl meselelerle ilişkili ypıln uluslrrsı ptent bşvurusu (Milyr uro GSMH bşın düşen syı),8.ihrç edilen ortyüksek teknolojik mmuller (Toplm mmül ihrcın % ornı), 9.Bilgi odklı servis ihrcı (Toplm servis ihrcın % ornı). Bulgulr İnovsyon göstergelerinin ülkelere göre krşılştırılmsınd, Çok Değişkenli İsttistiksel yöntemlerden Hiyerrşik Kümeleme Anlizi nden yrrlnılmıştır. Söz konusu yöntemle, hngi ülkenin, hngi ülke ile dh benzer olduğu belirlenerek oluşturduklrı kümeler sptnmıştır. Kümeleme yöntemlerinin içinde hiyerrşik kümeleme yöntemi çok büyük örnekleri nliz etmek için uygun olmmktdır. Bu çlışmd d incelenen örneğin z syıd olmsındn dolyı birbirine benzer ülke gruplrını belirleyebilmek mcıyl hiyerrşik kümeleme nlizine bşvurulmuştur. Çlışm verilerine SPSS 20.0 pket progrmı uygulnmıştır. Kümeleme nlizi yrdımıyl ülkelerin hngi sınıflr kümelendiği ve küme syısı belirleme işlemi de dendogrm yrdımıyl ypılmıştır. Hiyerrşik Kümeleme yöntemlerinden Birleştirici Aşmlı Kümeleme Yöntemleri, bu yöntemler içinden de Ortlm Bğlntı Kümeleme Yöntemi uygulnmıştır. Çlışmd kullnıln yöntemler, bu tip çlışmlrd test edilen ve uygulnn yöntemlerdir 13,14,15. Hiyerrşik Kümeleme nlizi sonucu, şğıd dendogrm olrk Şekil 2 de verilmiştir. Kümeleme nlizinde şekilde görüleceği gibi hiyerrşik bir gruplşm oluşmktdır. Grfiğe bkıldığınd, gözlemler rsındki mesfe kreli Öklid uzklığı olrk bilinir ve bu syı ne kdr küçükse gözlemler birbirine o kdr benzer. Ypıln kümeleme nlizi sonuçlrın göre ülkelerin 6 grub kümelendiği görülmektedir. 1 nci grup ülkeleri İrlnd ve Lüksemburg dur. Türkiye 2 nci grup ülkeler ile inovsyon göstergeleri bkımındn birbirine benzediği görülmüştür. Bu ülkeler; Brezily, Yunnistn, Rusy, Çin, Romny, Çek Cumhuriyeti, Mcristn, Slovky, İtly, Mlt, Hırvtistn, Bulgristn, Letony, Portekiz, stony, İspny, Polony ve Litvny dır. Avustrly ve Knd nın, Akdeniz ve Doğu Avrup ülkelerinin bulunduğu gruptn yrışrk, 3 ncü grubu oluşturduğu görülmüştür. İnovsyon lnınd ileri seviyede oln Jpony, Güney Kore, Frns, Almny, İngiltere, Belçik, ABD, Finlndiy, Avustury, Sloveny ve Norveç in ise 4 ncü grubu Şekil 2. Dendogrm (Ağç Grfiği) oluşturduğu görülmüştür. Norveç in lisns progrmlrındn mezun olnlrın ornı bkımındn, diğer grup ülkelerinden pozitif yönde yrıştığı için grfikte de yrıştığı gözlemlenmiştir. 5 nci grup ülkeler ise; Hollnd, İsveç ve Dnimrk dır. Dnimrk, kmu-özel sektör ortk çlışmlrı ve sosyl inovtif çlışmlr hususund diğer iki ülkeden dh ileride olduğu görülmüştür. 6 ncı grup ülkelerin ise İsviçre ve İzlnd olduğu görülmüştür. Bu gruplmlr göre dh önceden Jpony, ABD ve Almny gibi ülkelerin bulunduğu grupt bulunn birçok Avrup ülkesi, Türkiye nin de içinde bulunduğu grub gerilemiştir. Türkiye nin bulunduğu grup, yıllr rttıkç değişmese de, inovsyon göstergelerinde dh önceki yıllr göre bir rtış olduğu söylenebilir 10. Ülkelerin inovsyon göstergelerine göre kümelemenin ynınd, söz konusu göstergeler içerisinde hngilerinin önemli olduğunu orty 3

4 koymk mcıyl krr ğcı yöntemlerinden C5.0 Algoritmsı kullnılmıştır. Krr ğcı; krr düğümleri, dllr ve yprklrdn oluşmktdır. Krr düğümü gerçekleştirilecek önem testini göstermektedir. C5.0 Algoritmsı her düğümden çıkn çoklu dllr ile krr ğcı oluşturur. Dllrın syısı thmin edicinin ktegori syısın eşittir ve tek bir sınıflyıcıd birden çok krr ğcını birleştirir. Dllrı yırm işlemi için bilgi kzncı kullnır. Budm işlemi için ise her yprktki ht ornın dynmktdır 16. Krr ğcı sonucun göre önemli inovsyon göstergelerinin sırsıyl; kmu ve özel sektörde ypıln AR-G hrcmlrı ve doktor mezun ornının olduğu tespit edilmiştir. Bu inovsyon göstergelerinin söz konusu ülkeler için nhtr rol üstlendiği söylenebilir. Ülkelerin kmu ve özel sektörde, AR-G için GSMH lerinden yırdıklrı py Şekil 3 de verilmiştir. Gelişmiş ülkelerin kmu ve özel sektörde AR-G ye GSMH dn yırdığı py bkıldığınd, özel sektöre oln eğilim çıkç görülebilmektedir. Bunun sebebi olrk ise gelişmiş ülkelerde özel sektör knlıyl elde edilen inovtif ürünlerin ve ptentlerin ktm değer sğlybilecek şmy gelmiş olmsı söylenebilir. Gelişmekte oln ülkelerin ise devlet eliyle bşlngıç ytırımlrının ypılmk istenmesi nedeniyle, GSMH dn kmu sektörüne yrıln AR- G pyının dh yüksek olduğu söylenebilir. Şekil. 3 AR-G ye GSMH dn Ayrıln Pylrın Ülkelere Göre Dğılımı Sonuç Bu çlışmd, Türkiye nin Avrup bölgesi ve Düny ülkeleri içinde inovsyondki konumu ve inovsyon göstergelerine göre öncelikli lnlrı rştırılmıştır. Bu mçl Hiyerrşik kümeleme nlizi uygulnmış, bu nliz sonucun göre ülkelerin 6 grub kümelendiği görülmüştür. Türkiye 2 nci grup ülkeler oln ve çoğunlukl Doğu Avrup ülkeleri ile inovsyon göstergeleri bkımındn birbirine benzediği görülmüştür. İnovsyon liderlerinin; Jpony, Güney Kore, Frns, Almny, İngiltere, Belçik, ABD, Finlndiy, Avustury, Sloveny ve Norveç olduğu görülmüştür. Ayrıc çlışmd, ülkelere göre inovsyon göstergeleri içerisinde hngilerinin önemli olduğunu göstermek mcıyl d krr ğcı nlizinden yrrlnılmıştır. Krr ğcı sonuçlrın göre en önemli inovsyon göstergelerinin sırsıyl; kmu ve özel sektörde ypıln AR-G hrcmlrı ve doktor mezun ornının olduğu tespit edilmiştir yılınd olduğu gibi 2015 yılınd d Türkiye, Akdeniz ve Doğu Avrup ülkeleri ile ynı grupt yer bulbilmektedir. Türkiye her ne kdr bulunduğu gruptn yrışıp inovsyon lideri oln ülkelerin rsınd yer lms d, 2007 yılındki seviyeye göre son yıllrd AR-G ye ypıln ytırımd gözle görülür bir rtış olduğu söylenebilir. Diğer yndn eğitim seviyesinin ve ypıln kdemik-toplumsl çlışmlrın, birçok Avrup ülkesinin gerisinde kldığı d görülmektedir. Türkiye nin inovtif ülkeler sırlmsınd yer lbilmesi için kmu ve özel sektörde, AR-G için yrıln pyın rtmsı ve eğitilmiş insn gücünün rtırmsı gerekmektedir. Toplumsl refh giden yol bilim ve teknoloji ile birlikte inovsyon göstergelerinin de sürekli olrk geliştirilmesinden geçmektedir. Kynklr 1. Gobble M., The 2009 uropen Innovtion Scorebord: U lgs US & Jpn while Chin closing gp with U, Journl of Reserch- Technology Mngement, 2010; 53(5), dquist C., The Innovtion Union Scorebord is Flwed: The cse of Sweden not being the 4

5 İnnovtion leder of the U, Ppers in Innovtion Studies, Lund University, CIRCL Center for İnnovtion, Reserch nd Competences in the Lerning conomy, 2015(16). 3. Mtei M., İnnovtion fficiency Anlysis for Romni, Journl of conomic Computtion & conomic Cybernetics Studies & Reserch, 2010, 44(3), Ps T., Poltime H., A Compertive Anlysis of Ntionl İnnovtion Performnce: The Bltic Sttes in the U Contex, University of Trtu, Fculty of conomics & Business Administrtion Working Pper Series, 2010, 78, rsöz F., Svunm Yeteneklerinin Geliştirilmesinde Bilgi&Teknoloji, Ar-Ge ve İnovsyon un Rolü ile İnovsyon Göstergelerine Göre Türkiye nin Yeri, Türk Bilim Arştırm Vkfı (TÜBAV) Bilim Dergisi, Cilt 2, Syı 3, Sy , Ankr, rsöz F., Avrup İnovsyon Göstergeleri (IS) Işığınd Türkiye nin Konumu, İTÜ Dergisi, Sosyl Bilimler B Serisi, Cilt 6, Syı 1, Sy.3-16, İstnbul, rsöz F., Krmn A., Development of Defence Cpbility from n Innovtion Perspective: The Cse of Turkey, Journl of conomic Coopertion nd Development, 2011, Özbek H., Atik H., İnovsyon Göstergeleri Bkımındn Türkiye nin Avrup Birliği Ülkeleri Arsındki Yeri: İsttistiksel bir Anliz, RÜ İktisdi ve İdri Bilimler Fkültesi Dergisi, 2013, Syı 42, Innovtion Union Competitiveness Report, uropen Commission, uropen Innovtion Scorebord, uropen Commission, Cornell University, INSAD, nd WIPO, The Globl Innovtion Index 2015: ffective Innovtion Policies for Development, Fontinebleu, Ithc, nd Genev, uropen Innovtion Scorebord Report, uropen Trend Chrt on Innovtion, uropen Commission, Özdmr K., Pket Progrmlr ile İsttistiksel Veri Anlizi, 5nci Bskı, Kn Kitbevi, 2004, Sy. 278, 355, Ttlıdil H., Uygulmlı Çok Değişkenli İsttistiksel Anliz, Cem Web Ofset, 1996, sh , Klycı, Ş., SPSS Uygulmlı Çok Değişkenli İsttistik Teknikleri, 2nci Bskı, Asil Yyın Dğıtım Ltd.Şti, ISBN ,, sh. 384, rsöz, Veri Mdenciliği Teknikleri ve Uygulmlrı, 72 Tsrım Dijitl Bsımevi, ISBN: , Sy , Şubt K: Avrup inovsyon krnesinde yer ln inovsyon göstergeleri şğıd verilmiştir: 1.Yeni doktor mezunlrı (1000 kişi bşın düşen yş rsı mezun syısı),2.lisns mezunlrı(% olrk Nüfus ornı) 3.Ortöğretim mezunu genç nüfus (% olrk Nüfus ornı), 4.Uluslrrsı bilimsel mkleler (Milyon nüfus bşın düşen mkle syısı), 5.n çok lıntı ypıln mklelerin %10 luk diliminde yer ln bilimsel mkle (%), 6.Avrup dışındn gelen doktor öğrencileri (Tüm doktor öğrencilerine % ornı),7.kmu sektöründe AR-G ye GSMH dn yrıln py (%), 8.Özel sektörde AR-G ye GSMH dn yrıln py (%), 9.Özel sektörde AR- G mçlı olmyn inovsyon ypıln hrcm (% Devir-Stış işlemi ornı), 10.KOBİ lerde gerçekleştirilen inovsyond yerellik (%), 11.İnovtif KOBİ lerden diğer KOBİ lerle işbirliği içinde olmsı (%), 12.Kmu ve özel sektör ortk çlışmlrı (Milyon nüfus bşın düşen çlışm syısı), 13.Uluslrrsı ptent bşvurusu (Milyr uro GSMH bşın düşen syı), 14.Sosyl meselelerle lklı ypıln uluslrrsı ptent bşvurusu (Milyr uro GSMH bşın düşen syı), 15.Avrup çpındki ticri mrk syısı (Milyr uro GSMH bşın düşen syı), 16.Avrup çpındki tsrım syısı (Milyr uro GSMH bşın düşen syı), 17.KOBİ lerin sunduğu mmül vey süreç inovsyonlrı (Tüm KOBİ lere % ornı), 18.KOBİ lerin sunduğu pzrlm vey orgnizsyonel inovsyonlr (Tüm KOBİ lere % ornı), 19.İnovtif sektörlerde hızlı büyüyen şirketlerdeki istihdm (Bütün istihdm % ornı), 20.Bilgi odklı teşebbüslerdeki istihdm (Bütün istihdm % ornı), 21.İhrç edilen ort-yüksek teknolojik mmuller (Toplm mmül ihrcın % ornı), 22.Bilgi odklı servis ihrcı (Toplm servis ihrcın % ornı), 23.Pzr vey şirketlere ypıln yeni inovsyon stışlrı (% Devir-İşlem Ornı), 24.Yurtdışı kynklı lisns ve ptent geliri (GSMH % ornı), 25.Özel sektördeki toplm girişim sermyesi (GSMH % ornı) 5