KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ VE KARSİNOGENEZ

Transkript

1 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ VE KARSİNOGENEZ Gökhan Erdem GATA Tıbbi Onkoloji BD 19 Mart Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi, Mart 2014, Antalya

2 EPİDEMİYOLOJİ Epidemiyoloji, sağlık olaylarının görünme sıklığı, dağılımı ve nedenlerini

3 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ Neden önemli?

4 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ Neden önemli?

5 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ Neden önemli? Ölüm nedeninin yıllara göre dağılımı (%) Toplam Dolaşım sistemi hastalıkları Kötü huylu tümörler (malign neoplazmlar) Solunum sistemi hastalıkları Endokrin, beslenme, metabolizma hastalıkları Sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları

6 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ Neden önemli?

7 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ ULUSAL VERİLER!!!

8 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ KANSER KAYITÇILIĞI!!!

9 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ

10 ÖLÜM BİLDİRİM SİSTEMİ (ÖBS)

11 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ

12 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ

13 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ

14 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ

15 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ

16 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ

17 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ

18 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ Yaş dağılımı neden önemli?

19 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ Yaş dağılımı neden önemli?

20 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ 2009 yılı ilk 10 kanser - Erkek

21 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ 2009 yılı ilk 10 kanser - Kadın

22 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ

23 KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ Dünya kanser istatistiklerinde Türkiye nin durumu

24 KANSER Bir dizi genetik bozukluklar sonucu oluşan kompleks bir hastalık GENOMİK FAKTÖRLER ÇEVRESEL FAKTÖRLER

25 KANSERİN ÖZELLİKLERİ Büyüme inhibisyon sinyallerine duyarsız olması İnvazyon ve metastaz Büyüme sinyallerinden bağımsız olması Kanser hücresi Anjiojenik kapasitenin gelişmesi Proliferasyonda sınır olmaması Apoptosisten kurtulma Hanahan D, Cell 2000

26 KARSİNOGENEZ Monoklonal tümörler Normal doku Normal davranış Poliklonal tümörler TRANSFORMASYON Kanser davranışı Kanser

27 KARSİNOGENEZ Bir hücrenin kanserleşmesi için çeşitli aşamalardan geçmesi gereklidir. Bu aşamaların tümüne Karsinogenez

28 KARSİNOGENEZ Kanser genetik ve epigenetik bir hastalıktır Proto-onkogenler / Susturulmuş onkogenler Tümör baskılayıcı genler (Aktif) Genetik değişiklikler (mutasyon, delesyon vb.) Epigenetik değişiklikler Onkogenler (Aktif) Tümör baskılayıcı genler (İnaktif) Hücre çoğalması Apoptoz baskılanması Adhezyon azalması Anjiogenez / İnvazyon Kanser

29 KARSİNOGENEZ Karsinogenezin aşamaları 1. aşama İNİSİYASYON: Tek bir hücrede genetik mutasyon meydana gelir Kanser hücre oluşumunu başlatan mutasyon germline da ya da genellikle somatik hücrelerde meydana gelir Somatik mutasyonlar mitoz sonrasında inisiyatör maddelerin etkisi ile rastlantısal olarak oluşturulur Bu ilk etkileşimin süresi birkaç yıl alı Latent evre İnisiyatör maddeye en iyi örnek sigaradır.

30 KARSİNOGENEZ Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup 4 X X X X Tümör yok Tümör Tümör Tümör yok Grup 5 Grup 6 X Tümör yok Tümör yok Zaman X: Başlatıcı uygulama (Polisiklik hidrokarbon) Promotor uygulama (Kroton yağı)

31 KARSİNOGENEZ

32 KARSİNOGENEZ

33 KARSİNOGENEZ

34 KARSİNOGENEZ

35 KARSİNOGENEZ

36 KARSİNOGENEZ

37 KARSİNOGENEZ

38 KARSİNOGENEZ Karsinogenezin aşamaları 2. aşama PROMOSYON: Hücresel selektif büyüme avantajı kazanırlar Epigenetik değişiklikler bu aşamada meydana gelir. Bu aşamada epigenetik özellikler ger dönebilir. Bu selektif büyüme avantajı küçük ve benign tümör populasyonlarını oluşturur. Hücrenin genotipindeki değişiklikten çok fenotipindeki değişiklikler görünür haldedir. Bu hücre popülasyonu promotörlerle daha hızlı büyüyen hücre grupları haline dönüştürülürler. Promotör maddeler hormonlar ve diet ile alınan yağlar

39 KARSİNOGENEZ

40 KARSİNOGENEZ Kanserde sıklıkla metile olan genler Hücre döngüsü kontrolünde rol alan genler (p15, p16) Hücre adezyon molekül genleri (E-Cadherin, APC, CDH1, CDH13) DNA tamir genleri (hmlh1, MSH2) Büyüme düzenlenmesinde rol alan genler (TGF-beta, RII, RARbeta) Apoptoz aracılı genler (RASSF1A, DAP-kinaz) Anjiogenezi baskılayan genler (TIMP3)

41 KARSİNOGENEZ Karsinogenezin aşamaları 3. aşama PROGRESYON: Bu aşama olayların daha kötüye gittiği aşamadır. Bu evrede genetik mutasyonların oluşması devam eder. İlave karsinojenlerin etkisi ile kanser hücresinde ilave spontan mutasyonlar gelişir. Bu aşamadaki genetik mutasyonlar geri dönüşümsüzdür ve zarar verici özelliktedir. Hücrede bazı özellikler açısından kazanç bazı özellikler açısından kayıplar oluşur.

42 KARSİNOGENEZ Karsinogenezin aşamaları 3. aşama PROGRESYON: Hücre kendi içinde bulunduğu dokudaki hücrelerden farklı ve bağımsız olarak hareket etmeye başlar. Tümör hücreleri çoğalmaya devam ederken bazı özelleşmiş tümör hücreleri var olan çevrede bağımsız hale geçerler (Örneğin hormona veya büyüme faktörlerine gereksinim duymaksızın çoğalabilir) Bu aşamada kanser hücresi, proliferasyon kabiliyetini kazanmış, kendi besin kaynakları için gerekli yolları oluşturmuş farklı genotipik özelliklere sahip ve metastatik özellik kazanmış bir hücredir.

43 KARSİNOGENEZ Karsinogenezin aşamaları 4. aşama İNVAZYON VE METASTAZ: Malign hücre çevre dokulara invaze olmak için ve farklı tümör kolonileri oluşturmak için yeterli genetik değişikliklere sahiptir. Metastatik proses farklı birçok aşamadan oluşmaktadır. Metastaz yapacak olan hücre ilk olarak çevrelerindeki hücrelerle olan adezyonlarını kaybederler ve hareket kabiliyeti kazanırlar.

44 KARSİNOGENEZ Karsinogenezin aşamaları 4. aşama İNVAZYON VE METASTAZ: Bu hücreler yeni yerleşim yerlerinde yıllarca sabit kalabilir ya da burada gelişerek ölümcül olabilirler. Kanser hücreleri kan ya da lenf dolaşımına katılabilmek için hücre membranına invaze olurlar. Lenf ya da kan damarları içine girerler. Bu olaya intravazasyon adı verilir. Kanser hücrelerinin damar içinden farklı bir noktadan çıkması olayına ise ekstravazasyon adı verilir. Kanser hücresinin dolaşımdan çıkıp yeni yerinde tekrardan koloni oluşturmasına kolonizasyon adı verilmektedir.

45 KARSİNOGENEZ

46 KARSİNOGENEZ

47 KARSİNOGENEZ

48 SONUÇ