ÝZMÝR. Mevcut Durum Analizi. Haziran 2009

Transkript

1 ÝZMÝR Mevcut Durum Analizi Haziran 29

2

3 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Haziran 29

4 29, ÝZKA Tüm haklarý saklýdýr. Bu eserin tamamý ya da bir bölümü, 411 Sayýlý Yasa ile deðiþik 5846 Sayýlý FSEK uyarýnca kullanýlmadan önce hak sahibinden 52. maddeye uygun yazýlý izin alýnmadýkça, hiçbir þekilde ve yöntemle iþlenmek, çoðaltýlmak, çoðaltýlmýþ nüshalarý yayýlmak, satýlmak, kiralanmak, ödünç verilmek, temsil edilmek, sunulmak, telli/telsiz ya da baþka teknik, sayýsal ve/veya elektronik yöntemlerle iletilmek suretiyle kullanýlamaz. Ýzmir Mevcut Durum Analizi (Haziran 29) Birinci Baský: Ekim 29 Ýkinci Baský: Kasým 21 Baský Yeri ÝZMÝR Grafik Tasarým ve Uygulama: Bia Halkla Ýliþkiler ve Reklamcýlýk San. Tic. Ltd. Þti. Baský Arkadaþ Matbaasý Ýzmir Kalkýnma Ajansý Þehit Fethi Bey Cad. No:49/1 Birlik Plaza K: Gümrük / ÝZMÝR T: (232) F: (232) info@izka.org.tr

5 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Haziran 29

6 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ BÖLGEYE GENEL BAKIÞ 1.a. Ýzmir in Ülke ve Bölge Ýçerisindeki Konumu 1.b. Ýzmir Ýçine Genel Bakýþ: Ýlçelerin Sosyoekonomik Geliþmiþlik Düzeyleri 1.c. Ýzmir Ýlinin Küresel Konumu 1.d. Rekabet Edebilirlik Açýsýndan Türkiye ve Ýzmir SOSYAL YAPI 2.a. Nüfus Yapýsý 2.a.1. Yoðunlaþan Nüfus 2.a.2. Artan Nüfus 2.a.3. Kentleþen Nüfus 2.a.4. Deðiþen Aile Yapýsý 2.a.5. Yaþlanan Nüfus 2.a.6. Genç Nüfus 2.a.7. Göç Eden Nüfus 2.b. Eðitim 2.b.1. Örgün Eðitim 2.b.1.a. Okulöncesi Eðitim 2.b.1.b. Ýlköðretim 2.b.1.c. Ortaöðretim 2.b.1.d. Mesleki Eðitim 2.b.1.e. Yükseköðretim 2.b.2. Yaygýn Eðitim 2.c. Kültür 2.c.1. Müzeler 2.c.2. Kültür ve Sanat Merkezleri 2.c.3. Sinema ve Tiyatrolar 2.c.4. Kütüphaneler 2.c.5. Kültürel Etkinlikler 2.c.6. Medya 2.d. Saðlýk 2.d.1. Temel Saðlýk Göstergeleri 2.d.2. Saðlýk Hizmetlerine Eriþim 2.e. Kurumsal Yapý 2.e.1. Sivil Toplum 2.e.2 Diðer Kurumlar 2.f. Ýstihdam 2.g. Gelir Daðýlýmý ve Yoksulluk 2.h. Dezavantajlý Gruplar 2.h.1. Eðitimde Dezavantajlýlýk 2.h.2. Ýstihdamda Dezavantajlýlýk 2.i. Deðerlendirme

7 ÝÇÝNDEKÝLER 3. EKONOMÝK YAPI 3.a. Genel Ekonomik Yapý 3.a.1. Ýzmir GSYÝH Düzeyi 3.a.2. Ýstihdam 3.a.3. Ýzmir e Yönelik Yatýrýmlar 3.a.4. Ýzmir in Teknoloji ve Yenilik Kapasitesi 3.b. Tarým Sektörü 3.b.1. Bitkisel Üretim 3.b.2. Hayvansal Üretim 3.b.3. Su Ürünleri 3.b.4. Ormancýlýk 3.b.5. Organik Tarým ve Ýyi Tarým Uygulamalarý 3.c. Sanayi Sektörü 3.c.1. Ýmalat Sanayi 3.c.1.a. Ýzmir Genelinde Ýmalat Sanayi 3.c.1.b. Ýlçeler Düzeyinde Ýmalat Sanayi 3.c.1.c. Organize Sanayi Bölgeleri 3.c.2. Enerji Sektörü ve Yenilenebilir Enerji 3.c.3. Madencilik Sektörü 3.d. Hizmetler Sektörü 3.d.1. Lojistik 3.d.1.a. Limanlar 3.d.1.a.1 Ýzmir Limaný 3.d.1.a.2 Aliaða-Nemrut Ýskeleleri 3.d.1.a.3 Çeþme Limaný 3.d.1.a.4 Dikili Limaný 3.d.1.a.5 Kuzey Ege (Çandarlý) Limaný 3.d.1.a.6 Dünyadaki Benzer Liman Þehirleriyle Karþýlaþtýrma 3.d.1.b. Depolama Faaliyetleri 3.d.1.b.1 Antrepolar 3.d.1.b.2 Genel Amaçlý Depolar ve Soðuk Hava Depolarý 3.d.2. Ticaret 3.d.2.a Dýþ Ticaret 3.d.3. Turizm Sektörü 3.d.3.a. Konaklama Altyapýsý 3.d.3.b. Turizm Çeþitliliði 3.e. Deðerlendirme

8 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ 4. ÇEVRE 4.a. 4.b. 4.c. 4.d. 4.e. 4.f. 4.g. 4.h. Su ve Atýksu Yönetimi Katý Atýk Yönetimi Hava Kalitesi Endüstriyel Kirlilik ve Kontrolü Deniz ve Kýyý Alanlarý Havza Alanlarý Biyolojik Çeþitlilik ve Hassas Ekosistemler Deðerlendirme ULAÞIM ALTYAPISI 12 5.a. Ýzmir in Ulusal ve Uluslararasý Baðlantýlarý 5.a.1. Karayolu 5.a.2. Demiryolu 5.a.3. Havayolu 5.a.4. Denizyolu 5.b. Kent Ýçi Ulaþým 5.b.1. Karayolu 5.b.2. Raylý Sistemler 5.b.3. Denizyolu 5.b.4. Yaya ve Bisiklet Ulaþýmý 5.c. Deðerlendirme Ýzmir Ýli Temel Göstergeler KAYNAKÇA

9 TABLO LÝSTESÝ Tablo 1 : Ege Bölgesi Ýllerinin Bölge GSYÝH'sine Oraný Tablo 2 : Ýzmir'de Tarým Dýþý Sektörlerdeki Ýstihdam Oraný Tablo 3 : Ýzmir ve Türkiye'de Ücretli Çalýþanlarýn Toplam Ýstihdama Oraný Tablo 4 : Ülkeler Arasý Rekabet Gücü Sýralamasýnda Türkiye'nin Yeri Tablo 5 : Ýzmir'de Cinsiyete ve Ekonomik Faaliyete Göre Ýstihdam, 28 Tablo 6 : Ýzmir ve Türkiye'de Ýþsizlik Oraný Tablo 7 : Ýzmir'de Ýlkokul Mezunlarýnýn Çeþitli Alt Sektörlerde Ýstihdamý Tablo 8 : Ýzmir'de Hanehalký Gelirlerinin % 2'lik Dilimlere Göre Daðýlýmý, 1994 ve 23 Tablo 9 : Ýzmir ve Türkiye'de Ücretli Çalýþan Kadýnlarýn Toplam Ýstihdama Oraný Tablo 1: Ýzmir'de Yýllar Ýtibariyle Sektörel Yoðunlaþmalar Tablo 11: Uluslararasý Sermayeli Þirketlerin Faaliyette Bulunduklarý Ýllerde Sektörlere Göre Daðýlýmý ( ) Tablo 12: Ýzmir'de Yýllar Ýtibariyle Sanayi Sektörü Yoðunlaþmalarý Tablo 13: Ýmalat Sanayi Sektörlerinin Çeþitli Verilerle Deðerlendirmesi, 22 Tablo 14: OSB'lerde Sektörel Daðýlým (ÝTOB-ALOSBÝ-KOSBÝ-BEGOS-TOSBÝ) Tablo 15: Ýzmir Serbest Bölgeleri (ESBAÞ-ÝDESBAÞ) için Bazý Veriler Tablo 16: TCDD Tarafýndan Ýþletilen Limanlarda 27 Yýlýna Ait Liman ve Konteyner Trafiði Bilgileri Tablo 17: Ülkemizdeki PM ve SO Sýnýr Deðerleri 1 2 Tablo 18: Ýzmir'de OSB'lerdeki Atýk Su Arýtma Tesisi (AAT) Durumu Tablo 19: Çevresel Ýhtiyaçlarýn Ýlçelere Göre Daðýlýmý Tablo 2: Ýzmir'deki Otoyol, Devlet ve Ýl Yollarý Uzunluðunun Ege Bölgesi ve Türkiye ile Karþýlaþtýrmasý Tablo 21: Ýzmir'deki Motorlu Kara Taþýtý Sayýsýnýn Ege Bölgesi ve Türkiye ile Karþýlaþtýrmasý

10 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Þekil 1 : Ýlçelerin Sosyoekonomik Geliþmiþlik Sýralamasý Þekil 2 : Küresel Kentlerin Ulusal Kiþi Baþýna Düþen GSYÝH ye Oraný, 22 Þekil 3 : Küresel Kentlerin Ulusal Ýþgücü Verimliliklerine Oraný, 22 Þekil 4 : Yýllara Göre Ýzmir Nüfusunun Toplam Nüfusa Oraný Þekil 5 : Farklý Yaþ Gruplarýnýn Ýzmir ve Ülke Nüfusuna Oranlarý Þekil 6 : Ýzmir Ýlçelerinde Öðretim Yýlý Ýlköðretimde Derslik Baþýna Düþen Öðrenci Sayýsý Þekil 7 : Ýzmir Ýlçelerinde Öðretim Yýlý Ortaöðretimde Derslik Baþýna Düþen Öðrenci Sayýsý Þekil 8 : Yýllarý Arasýnda Cinsiyete Göre Ýstihdam Deðiþimi Þekil 9 : Lorenz Eðrileri - Türkiye Genelinde Hanehalký Gelirlerinin %2 lik Dilimlere Göre Daðýlýmý Þekil 1: Lorenz Eðrileri Ýzmir de Hanehalký Gelirlerinin % 2 lik Dilimlere Göre Daðýlýmý Þekil 11: Dönemi Ankara, Ýstanbul ve Ýzmir de GSYÝH Büyüme Hýzýndaki Deðiþim (%) Þekil 12: Dönemi Ege Bölgesi Düzey 2 Bölgelerinin GSYÝH Büyüme Hýzýndaki Deðiþim (%) Þekil 13: Ýzmir, Ankara ve Ýstanbul un Türkiye GSYÝH si Ýçindeki Paylarý (%) Þekil 14: Ege Bölgesi Düzey 2 Bölgelerinin Türkiye GSYÝH si Ýçindeki Paylarý (%) Þekil 15: Ýzmir de GSYÝH nin Ýktisadi Faaliyet Kollarýna Daðýlýmý (%) Þekil 16: Ýzmir de Ýktisadi Faaliyet Kollarýna Göre GSYÝH Büyüme Hýzýndaki Deðiþim (%) Þekil 17: 28 Yýlýnda Ýzmir de Sektörel Ýstihdam Paylarý (%) Þekil 18: 26 Yýlýnda Ege Bölgesi Düzey 2 Bölgelerinin Sektörel Yoðunlaþmalarý Þekil 19: 22 Yýlýnda Ege Bölgesi Ýllerinin Sektörel Yoðunlaþmalarý (Tarým Hariç) Þekil 2: Ýlçelerde Sektörel Yoðunlaþmalar Þekil 21: Bazý Ýllerin Kamu Yatýrýmlarýndan Aldýðý Pay (%) Þekil 22: Ýzmir in Kamu Yatýrýmlarýndan Aldýðý Pay ve Vergi Tahsilatýndaki Payý (%) Þekil 23: Ýzmir de Kamu Yatýrýmlarýnýn Baþlýca Sektörlere Daðýlýmý Þekil 24: Ýzmir de Uluslararasý Sermayeli Þirketlerin Sektörel Daðýlýmý Þekil 25: Ýzmir de Marka/Patent/Faydalý Model/Endüstriyel Tasarým Baþvurularý Þekil 26: Dönemi Patent Sayýlarýnýn Daðýlýmý Þekil 27: Döneminde Firmalara Verilen TÜBÝTAK ve DTM Ar-Ge Hibe Desteklerinden En Çok Pay Alan 8 Ýl Þekil 28: Ýzmir de Tarýmsal Üretim Deðerlerinin Daðýlýmý, 26 Þekil 29: Ýzmir Ýlçelerinin Arazi Kullanma Kabiliyetine Göre Toprak Varlýðý Þekil 3: Ýzmir de Üretilen Baþlýca Meyvelerin Üretim Deðerindeki Paylarý (%), 26 Þekil 31: Ýzmir de Üretilen Baþlýca Sebzelerin Üretim Deðerindeki Paylarý (%), 26 Þekil 32: Ýzmir de Seçilmis Sebze, Meyve ve Diðer Bitkisel Üretimin Türkiye Ýçindeki Payý, 26 Þekil 33: Ýzmir de Üretilen Baþlýca Tarla Bitkilerinin Tarla Bitkileri Ekilis Alanlarý ve Üretim Deðerindeki Paylarý (%), 26 Þekil 34: Ýzmir de Hayvansal Üretim Deðerlerinin Daðýlýmý (%), 26 Þekil 35: Sanayi Sektörlerinin GSYÝH Payýndaki Deðiþimi Þekil 36: Sanayi Sektörleri GSYÝH sinin Geliþme Hýzýndaki Deðiþimi (%)

11 ÞEKÝL LÝSTESÝ Þekil 37: GSYÝH nin Yýllara Göre Deðiþimi Þekil 38: Yýllara ve Sektöre Göre Sanayi Sektöründe Açýlan Þirket Sayýlarý Þekil 39: Yýllara ve Sektöre Göre Sanayi Sektöründe Kapanan Þirket Sayýlarý Þekil 4: Sanayi Sektörü Ýhracat Deðiþimleri Þekil 41: Ýllerde Kamu Yatýrýmlarýnýn Yýllara Göre Deðiþimi Þekil 42: Ýmalat Sanayinde Yýllara Göre Ýstihdamdaki Deðiþim Þekil 43: Ýmalat Sanayinde Yýllara Göre Ýþletme Sayýsýndaki Deðiþim Þekil 44: Ýmalat Sanayinde Ýstihdam Baþýna Düþen Katma Deðer Þekil 45: Ýmalat Sanayi Ana Sektörler Bazýnda Sektörel Yoðunlaþmalar ve Yoðunlaþma Farklarý Þekil 46: Ýmalat Sanayi Alt Sektörler Bazýnda Sektörel Yoðunlaþmalar ve Yoðunlaþma Farklarý Þekil 47: Ýmalat Sanayi Sektörlerinin Ýlçelerdeki Yoðunlaþmalarý ve Yoðunlaþmadaki Deðiþimleri Þekil 48: Ýzmir OSB lerde Ýmalat Sanayinin Ýstihdam ve Ýþletme Sayýsý Bakýmýndan Sektörel Daðýlýmý Þekil 49: Ýzmir OSB lerde Ýmalat Sanayinin Sektörel Daðýlýmý Þekil 5: Ýzmir Serbest Bölgelerde Ýmalat Sanayinin Ýstihdam ve Ýþletme Sayýsý Bakýmýndan Sektörel Daðýlýmý Þekil 51: Ýzmir Serbest Bölgelerde Ýmalat Sanayinin Sektörel Daðýlýmý Þekil 52: Ýzmir Ýli Rüzgar Haritasý Þekil 53: Ýzmir de Jeotermal Kaynaklar, Mevcut Kullaným Durumlarý ve Potansiyelleri Þekil 54: Ýlçelerdeki Madencilik ve Taþ Ocakçýlýðý Sektörlerinde Yoðunlaþma Düzeyleri, 22 Þekil 55: Ýzmir de Hizmetler Alt Sektörlerinde GSYÝH Daðýlýmý Þekil 56: Hizmetler Alt Sektörlerinin 21 Yýlý Geliþme Hýzlarý, 21 Þekil 57: Ýzmir de Hizmetler Alt Sektörlerinde Ýstihdam Daðýlýmý, 22 Þekil 58: Ýzmir de Hizmetler Alt Sektörlerindeki Uluslararasý Sermayeli Firma Sayýlarýnýn Daðýlýmý, 28 Þekil 59: Akdeniz de ve Avrupa Kýtasý nda Yer Alan Ana Aktarma Limanlarý Þekil 6: Ýzmir de Ticaret Alt Sektörlerinin GSYÝH Ýçindeki Payý, 21 Þekil 61: Ýzmir Ýhracatýnýn Türkiye Ýhracatýndaki Payý Þekil 62: Çeþitli Ýllerde Ýhracatýn Türkiye Ýhracatýndaki Payý Þekil 63: Çeþitli Ýllerde Ýthalatýn Türkiye Ýthalatýndaki Payý Þekil 64: Çeþitli Ýllerde Ýhracatýn Ýthalatý Karþýlama Oraný Þekil 65: 28 Yýlýnda Ýzmir de Ýhracat Payý Yüksek Olan Ürünler ($) Þekil 66: 28 Yýlýnda Ýzmir de Ýthalat Payý Yüksek Olan Ürünler ($) Þekil 67: Ýzmir'e Gelen Yabancý Sayýsýnýn Türkiye Ýçinde Oraný, 2-27 Þekil 68: Ýzmir ve Yakýn Coðrafyasýndaki Bazý Þehirlerin Nüfuslarý ve Bu Þehirlere Gelen Turist Sayýsý, 27 Þekil 69: Ýzmir'e ve Türkiye'ye Giriþ Yapan Yabancýlarýn Milliyetlerine Göre Daðýlýmý Þekil 7: Ýzmir in Ýlçelerine Göre Turizm Türleri Þekil 71: So ve Partiküler Madde Konsantrasyonlarýnýn Yýllýk Ortalamalarý 2 Þekil 72: Ýzmir in Çevresel Mevcut Durumu Þekil 73: KGM 2. Bölge Müdürlüðü Bünyesinde Bulunan Yol Aðý Þekil 74: Ýzmir Metrosu ve Banliyö Hatlarý,

12 2

13 SUNUÞ ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Ýzmir Kalkýnma Ajansý nýn Ýzmir Bölgesel Geliþme Planý hazýrlýk çalýþmalarý kapsamýnda ilk sýrayý Ýzmir in mevcut durumunun tespiti ve analizi almýþtýr. Stratejik planlama sürecinin temel adýmlarýndan birisi mevcut durumun analiz edilmesidir. Geleceðe yönelik amaç, hedef ve stratejiler geliþtirilebilmesi için öncelikle Neredeyiz? sorusuna cevap verilmesi gereklidir. Bu nedenle Ýzmir Bölgesi (TR31) Mevcut Durum Raporu hazýrlanmýþ ve yayýnlanmýþtýr. Mevcut durum analizi çerçevesinde paydaþ analizi yapýlmýþ, yaklaþýk 5 kurum ve kuruluþ doðrudan ve dolaylý paydaþ olarak tespit edilmiþ, önceliklendirilmiþ, görüþ ve önerileri alýnmýþ ve deðerlendirilmiþtir. Ýzmir in mevcut durumunun tespiti, bölgenin sahip olduðu potansiyel ve fýrsatlar ile eksik ve zayýf yönlerini ortaya çýkarmaktadýr. Ýzmir Mevcut Durum Analizi çalýþmasýnda belirlenmiþ olan Ýzmir in güçlü yönleri gelecekte yöneleceðimiz hedeflere ýþýk tutacak, zayýf yönler ise alýnacak tedbirlere baz teþkil edecektir. Ýzmir Mevcut Durum Analizi çalýþmasý Ýzmir Kalkýnma Ajansý uzmanlarý tarafýndan kamu, özel ve sivil toplum kesimleri ile yüz yüze mülakatlar, odak grup çalýþmalarý, çalýþtaylar ve anket uygulamalarýna dayalý olarak ilerlemiþtir. Çalýþmanýn yapýldýðý tarih olan Haziran 29 da eriþilebilen en güncel veriler kullanýlmýþtýr. Zaman içinde belli verilerin güncellenmesi, resmi doðru görmek ve doðru stratejilerle ilerlemek adýna önem arz etmektedir. Söz konusu çalýþma Ýzmir Bölgesel Geliþme Planý için temel dayanaklardandýr. Ýzmir in sosyoekonomik ihtiyaçlarýnýn saptanmasý, stratejik öncelik ve hedeflerin doðru tespiti ve mali destek programlarýnýn doðru tasarlanmasý açýsýndan yön gösterici olacaktýr. 28 ilçede yaklaþýk 4 kurum ve kuruluþ temsilcisinin katýldýðý GZFT Analizi uygulamalarýnda ilçeler bazýnda da potansiyel ve fýrsatlar belirlenmiþ, eksik ve zayýf yönlerin nasýl giderilebileceðine yönelik öneriler geliþtirilmiþtir. Belirlenen tematik ve sektörel geliþme eksenleri kapsamýnda düzenlenen çalýþtaylarda yaklaþýk 25 kiþi farklý platformlarda bir araya gelmiþ, ortak akýl ile hedef ve geliþme senaryolarý belirlemiþlerdir. Yüz yüze mülakatlar baþta il müdürlükleri olmak üzere, ticaret ve sanayi odalarý, esnaf ve sanatkarlar odalarý, sanayici ve iþadamlarý dernekleri ve vakýf yöneticileriyle, üniversiteler ve araþtýrma enstitüleri ile gerçekleþtirilmiþtir. Bu analiz çerçevesinde haritalarýn oluþturulmasý konusunda emeði geçen Doç. Dr. Vahap Tecim e, analizin her safhasýnda güncel verilerin tarafýmýza hýzla ulaþtýrýlmasý ve verilerin doðru yorumlanmasý konusunda yardýmlarýný esirgemeyen Ýzmir TÜÝK Bölge Müdürlüðü çalýþanlarýna ilgileri, emekleri ve heyecanýmýzý paylaþtýklarý için özellikle teþekkür ederiz. Mülakat vererek veya odak gruplarýyla çalýþtaylara katýlarak gözlemlerini, birikimlerini, bilgilerini ve deneyimlerini bizlerle paylaþan ve bu analizin ortaya çýkmasýna imkan saðlayan tüm kamu sektörü, özel sektör ve sivil toplum kuruluþu temsilcilerine teþekkürlerimizi arz ederiz. Dr. Ergüder CAN Genel Sekreter I

14 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ AAT Atýk Su Arýtma Tesisi AB Avrupa Birliði ABD Amerika Birleþik Devletleri ADNKS Adrese Dayalý Nüfus Kayýt Sistemi ALOSBÝ Aliaða Organize Sanayi Bölgesi BASÝFED Batý Anadolu Sanayici ve Ýþadamlarý Dernekleri Federasyonu BEGOS Buca Ege Giyim Organize Sanayi Bölgesi da 2 Dekar (1 m ) DEÜ Dokuz Eylül Üniversitesi DHMÝ Devlet Hava Meydanlarý Ýþletmesi Genel Müdürlüðü DÝE Devlet Ýstatistik Enstitüsü DPT Devlet Planlama Teþkilatý Müsteþarlýðý DTM Dýþ Ticaret Müsteþarlýðý EBIC-EGE Ege Bilgi ve Yenilik Merkezi EBÝLTEM Ege Üniversitesi Bilim Teknoloji Uygulama ve Araþtýrma Merkezi EDAM Ekonomi ve Dýþ Politika Araþtýrmalar Merkezi EÝEÝGM Elektrik Ýdaresi Etüd Ýþleri Genel Müdürlüðü ETO Ekolojik Tarým Organizasyonu Derneði EÜ Ege Üniversitesi EUROSTAT Avrupa Birliði Ýstatistik Ofisi EWEA Avrupa Rüzgar Enerjisi Birliði GNS Genel Nüfus Sayýmý GSMH Gayri Safi Milli Hasýla GSYÝH Gayri Safi Yurtiçi Hasýla IEA Uluslararasý Enerji Ajansý (International Energy Agency) IPA Katýlým Öncesi Mali Yardým Programý IPARD Katýlým Öncesi Yardým Aracý Kýrsal Kalkýnma Bileþeni ÝAOSB Ýzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi ÝBB Ýzmir Büyükþehir Belediyesi ÝBBS Ýstatistiki Bölge Birimleri Sýnýflandýrmasý ÝEÜ Ýzmir Ekonomi Üniversitesi Ýl MEM Ýzmir Ýl Milli Eðitim Müdürlüðü ÝTB Ýzmir Ticaret Borsasý ÝTOB Ýzmir Ticaret Odasý Organize Sanayi Bölgesi ÝYTE Ýzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü ÝZKA Ýzmir Kalkýnma Ajansý ÝZSU Ýzmir Su ve Kanalizasyon Ýdaresi Genel Müdürlüðü ÝZTO Ýzmir Ticaret Odasý KGM Karayollarý Genel Müdürlüðü KOSBÝ Kemalpaþa Organize Sanayi Bölgesi MEB Milli Eðitim Bakanlýðý OECD Ekonomik Ýþbirliði ve Kalkýnma Örgütü (Organisation for Economic Cooperation and Development) OSB Organize Sanayi Bölgesi II

15 II KISALTMALAR OTP ÖÇKA PLÝ SBF STK SHÇEK TCDD TDÝ TKB TPE TÜÝK TÜRÇEV TÜSÝAD UAP URAK YK Ortak Tarým Politikasý Özel Çevre Koruma Alaný Pire Liman Ýdaresi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluþu Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarý Türkiye Denizcilik Ýþletmeleri Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Türk Patent Enstitüsü Türkiye Ýstatistik Kurumu Türkiye Çevre Eðitim Vakfý Türkiye Sanayici ve Ýþadamlarý Derneði Ulaþým Ana Planý Uluslararasý Rekabet Araþtýrmalarý Kurumu Yoðunlaþma Katsayýsý III

16 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Aglomerasyon ekonomisi: Ekonomik faaliyetlerin belirli bir mekanda toplanmasý ile ortaya çýkan ve maliyetlerde gerçekleþen azalmayý ifade eden etkiler aglomerasyon/ yýðýlma ekonomileri olarak adlandýrýlmaktadýr. Antrepo: Gümrük gözetimi altýnda bulunan eþyanýn ya da izin verildiði durumlarda ihraç eþyasýnýn konulduðu depolardýr. Butik otel: Yapýsal özelliði, mimari tasarýmý, tefris, dekorasyon ve kullanýlan malzemesi yönünden özgünlük arz eden, iþletme ve servis yönünden üstün standart ve yüksek kalitede, deneyimli veya konusunda eðitimli personel ile kiþiye özel hizmet verilen, en az on odalý oteldir. Charter uçuþlar: 1952 yýlýnda Avrupa Sivil Havacýlýk Teþkilatý nýn belirlediði uluslararasý tarifeli uçuþlarýn özelliklerini taþýmayan, tarifesiz uçuþlardýr. Dünya kenti: Küresel ekonomik sistemde önemli bir nokta olarak addedilmiþ þehirdir. Ekolojik turizm/ekoturizm: Doðal çevre ile turizm faaliyetini baðdaþtýran, çevrenin olumsuz etkilenmesi konusunda sorumluluk güdüsü ile hareket etme esasýna dayalý turizm faaliyetidir. Özellikle korunmuþ alanlarda fazla tesis ve altyapý olmadan daha çok doðal koþullara uyumlu bir turizm modelidir; milli parklar ve koruma sahalarý bu tür turizmin temelini oluþturur. Elleçleme: Gümrük gözetimi altýndaki eþyanýn asli niteliklerini deðiþtirmeden istiflenmesi, yerinin deðiþtirilmesi, büyük kaplardan küçük kaplara aktarýlmasý, kaplarýn yenilenmesi veya tamiri, havalandýrýlmasý, kalburlanmasý, karýþtýrýlmasý ve benzeri iþlemleri ifade eder. Fekal koliform: ºC de üreyebilen koliformlarý içeren mikroorganizma grubunu kapsayan ve bakteriyel organik kirliliðin en önemli göstergesi olan mikroorganizma grubudur. Gedik pazar: Piyasada henüz karþýlanmamýþ bir talebi olan mal veya hizmetlerin pazarýdýr. Özellikle seri üretim ya da kitle üretimi yapan büyük iþletmeler tarafýndan karþýlanmayan özgün bir takým hizmet ya da mallarý kapsar, bu anlamda kiþiye özel ýsmarlama hizmet hedefler. Genç iþsiz: yaþ grubunda olup iþsiz olan kiþilerdir. Genç iþsizlik oraný: yaþ grubundaki iþsiz sayýsýnýn ayný yaþ grubundaki iþgücü içindeki oranýdýr. Gini katsayýsý: Gini katsayýsý, Lorenz eðrisinden hareketle hesaplanmaktadýr ve bir toplumdaki gelir daðýlýmýný nitelemekte kullanýlýr. ile 1 arasýnda bir deðere sahip olabilen Gini katsayýsý bir toplumda gelir daðýlýmýndaki eþitliði niteler. Teorik olarak katsayý büyüdükçe toplumdaki gelir daðýlýmýndaki eþitsizlik artýyor, katsayý küçüldükçe gelir daðýlýmýndaki eþitsizlik azalýyor demektir. Bir baþka deyiþle, teorik olarak bir toplumdaki gelir, o toplumdaki bireyler arasýnda tam olarak eþit daðýtýlýrsa Gini katsayýsý olurken, toplumdaki gelir yalnýzca bir kiþide toplanýyorsa, katsayý 1 olmaktadýr. Hanehalký: Aralarýnda akrabalýk baðý olsun olmasýn ayný konutta ya da ayný konutun bir bölümünde yaþayan, ayný kazandan yiyen, kazanç ve masraflarýný ayýrmayan, hane halkýnýn hizmet ve yönetimine katýlan bir ya da daha çok kiþiden oluþan topluluktur. Herfindahl sektörel uzmanlaþma endeksi: Bölgelerin iþyeri ve çalýþan sayýsýna göre uzmanlýk ve çeþitlilik düzeylerini gösteren yöntemdir. Ýþgücü: Ýstihdam edilenler ile iþsizlerin oluþturduðu toplam nüfustur. Ýþsizlik oraný: Ýþsiz nüfusun iþgücü içindeki oranýdýr. Kent turizmi: Kent merkezli, daha çok kent yaþamý, kültürel nitelikleri (müzeler, restoranlar ve gösteriler gibi) ve kentte görülecek unsurlar (mimari, anýtlar ve parklar gibi) çerçevesinde yoðunlaþan, özellikle Avrupa'da yoðun olan turizm türüdür. Kýr turizmi: Daha çok tarýmýn hakim olduðu kýrsal bölgelerde, kýrsal yaþam tarzýna katýlmaya odaklanan turizm türüdür. Yurt dýþýnda özellikle büyük çiftliklerde baðcýlýk, þarapçýlýk gibi tarýmsal sektörlerde görülür. Ekolojik IV

17 TANIM ve KAVRAMLAR turizmin bir deðiþkeni olabilir. Kronik yoksulluk: Bireylerin yaþamlarýnýn daha uzun kesitlerinde devam eden ve büyük oranda çocuklarýna da geçen, nesilden nesile aktarýlan yoksulluk durumudur. Kronik yoksulluk yalnýzca düþük gelir sahibi olmak ile açýklanan statik bir taným deðil, yoksulluðu beslenme, eðitim, saðlýk gibi bireyin temel yeteneklerini engelleyen uzun süreli bir süreç olarak kabul eden dinamik bir tanýmdýr. Lorenz eðrisi: Lorenz eðrisi, belirli bir birimin (hanehalký, ülke nüfusu) birikimli yüzdeleri ile belirli bir deðiþken grubunun (gelir, istihdam) birikimli yüzdeleri arasýndaki iliþkiyi gösterir. Lorenz eðrisi, gelir daðýlýmýnda grafiði çaprazlamasýna ikiye bölen doðru "tam eþitlik" durumunu ifade eder. Bu doðrudan sapmalar gelir daðýlýmýndaki eþitsizliðin derecesini ortaya koyar. Eðrinin tam eþitlik doðrusuna yakýnlaþmasý, o toplumda gelir daðýlýmýnýn düzeldiðine iþarettir. Medyan yaþ: Bir nüfusu oluþturan kiþilerin yaþlarý küçükten büyüðe sýralandýðýnda ortada kalan kiþinin yaþýdýr. Buna göre nüfusun yarýsý bu yaþtan küçük, diðer yarýsý da bu yaþtan büyüktür. Net göç: Belirli bir alanýn aldýðý göç ile verdiði göç arasýndaki farktýr. Belirli bir alanýn aldýðý göç verdiðinden fazla ise net göç pozitif, aldýðý göç verdiðinden az ise net göç negatiftir. Net göç hýzý: Bir yerleþim biriminin net göç eden nüfusunun, o yerleþim biriminin iki nüfus sayýmý arasýndaki ortalama toplam nüfusuna oranýdýr. Nüfus yoðunluðu: Bir kilometrekareye düþen nüfustur. Okullaþma oraný: Okullaþma oraný, bir öðretim düzeyindeki (okulöncesi, ilköðretim, vd.) eðitim hizmetinin ilgili yaþ grubunu oluþturan nüfustaki ve toplumdaki eriþilirliðini gösterir. Brüt okullaþma oraný, söz konusu öðretim düzeyindeki toplam öðrenci sayýsýnýn ilgili yaþ grubunu oluþturan nüfusa (teorik nüfus) bölünmesi ile elde edilir. Net okullaþma oraný ise söz konusu öðretim düzeyindeki toplam öðrenciler arasýnda yalnýzca ilgili yaþ grubunda olanlarýn teorik nüfusa bölünmesi ile hesaplanýr. Ortalama hanehalký büyüklüðü: Bir hanehalkýný oluþturan kiþilerin ortalama sayýsýdýr. Örgün eðitim: Örgün eðitim, belirli yaþ grubundaki ve ayný seviyedeki bireylere, amaca göre hazýrlanmýþ programlarla, okul çatýsý altýnda düzenli olarak yapýlan eðitimdir. Örgün eðitim okulöncesinden baþlayýp yüksek öðrenimi de kapsayan eðitim sürecidir. Panamax: Geniþlik açýsýndan Panama Kanalý ndan geçmeye uygun olarak tasarlanmýþ büyük tonajlý gemilerdir. Partiküler madde: Partiküler madde (PM) terimi, havada bulunan katý parçalar ve sývý damlacýklarý ifade eder. Periyodisite: Bazý meyve türlerinde bitkinin genetik ve fizyolojik özelliðine baðlý olarak yýllar bazýnda periyodik olarak az veya çok ürün alýnmasýdýr. Bu düzensiz ürün alma durumuna alternas da denilebilir. Ülkemizde en çok zeytinde görülen periyodisite konusunda var yýlý ile yok yýlý arasýndaki verim beþ katýna kadar deðiþebilmektedir. Ro-Ro: (Ýng. Roll on/roll off) Otomobil, kamyon, treyler, TIR ya da vagon gibi tekerlekli taþýtlarý içine alarak taþýmak üzere tasarlanmýþ büyük ticaret gemilerine ve bu þekilde gerçekleþtirilen taþýmacýlýk türüne verilen isimdir. Þehir nüfusu: Ýl ve ilçe merkezlerinin belediye sýnýrlarý içindeki nüfusudur. Turizm destinasyonu: Turizmin göreceli olarak önemli bir eylem alaný olduðu ve turizmin ekonomik, sosyal ve fiziksel etkilerinin ortaya çýktýðý alandýr. Turizmin temel ekonomik faaliyetler arasýnda yer aldýðý ülkeler, bölgeler, þehirlerdir. Yaþ baðýmlýlýk oraný: yaþ grubundaki her yüz kiþi için -14 ve 65 ve daha yukarý yaþ gruplarýndaki kiþi sayýsýdýr. Yaþlý nüfus: 65 yaþ ve üstünü kapsayan nüfustur. V

18 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Yaygýn eðitim: Yaygýn eðitim, örgün eðitim sistemine hiç girmemiþ ya da herhangi bir düzeyinde bulunan ya da bu düzeylerden çýkmýþ bireylerin, örgün eðitimin yanýnda ya da dýþýnda düzenlenen eðitim, öðretim, rehberlik ve uygulama etkinliklerini kapsar. Okuma-yazma öðretmek, temel bilgiler vermek, kiþisel ve mesleki bilgi ve becerileri geliþtirmek örgün eðitimin amaçlarýndandýr. Yoðunlaþma katsayýsý: Bir sektörün belli bir bölgedeki yýðýlmasýný ulusal referansla ölçmeye yarayan katsayýdýr. VI

19 TANIM ve KAVRAMLAR

20 1

21 2

22 3

23 1 BÖLGEYE GENEL BAKIÞ ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ 8.5 yýllýk bir tarihe sahip olan Ýzmir, kültür deðeri bakýmýndan yalnýzca ülke ve bölge için deðil uluslararasý anlamda da büyük bir öneme sahiptir. Dünya medeniyetine katkýsý anlamýnda ülkemizin önde gelen illerinden olan Ýzmir, birçok uygarlýðýn geçiþ ve kesiþme noktasýnda bulunmaktadýr. Güçlü kadýn savaþçýlar olan Amazonlar tarafýndan kurulduðu rivayet edilen kent, antik çaðdan beri bölgenin ve dünyanýn en önemli merkezlerindendir. Ege Denizi üzerinden Ön Asya'nýn Akdeniz'e açýlan kapýsý Ýzmir, dünyanýn yedi harikasýndan biri olan Artemis Tapýnaðý'na, antik çaðýn metropollerinden Efes, Bergama gibi önemli kentlere ev sahipliði yapmaktadýr. Antik çaðýn düþünce dünyasýna da büyük katkýsý olan Ýzmir uygarlýðýn yayýlmasýnda büyük payý olan parþömen kaðýdýnýn ilk üretildiði, döneminin en büyük kütüphanelerinden Efes'teki Celcius Kütüphanesi'nin kurulduðu bölgedir. Antik çaðýn en önemli iki destaný olan Ýlyada ve Odesa'nýn yazarý Homeros, diyalektik felsefenin kurucusu kabul edilen Heraklit, Ýzmirli dir. Ýzmir yalnýzca ticaret ve düþünce anlamýnda deðil dinler ve kültürler açýsýndan da önemli bir liman kentidir. Hýristiyanlýðýn yayýlmasýnda büyük öneme sahip olan Ýzmir, Ýncil'de sözü edilen yedi kiliseden üçüne ve Meryem Ana için yapýlan ilk kiliseye ev sahipliði yapmaktadýr. Ýzmir, Ýslamýn Ege ve Balkanlar üzerinden Avrupa'ya açýlmasýnda da önemli bir kent olmuþ, yine Ortaçað'da Avrupa'dan Anadolu'ya göç eden Musevilerin yoðun biçimde yerleþtiði bölgelerin baþýnda gelmiþtir. Ayný þekilde Ýzmir, Osmanlý'dan çaðdaþ Türkiye'ye dek modernleþmenin kapýlarýndandýr. Coðrafi konumu ve tarihi, kültürel deneyiminin sunduðu tüm bu birikime karþýn Ýzmir, günümüzde diðer tüm metropoller gibi oldukça dinamik bir tablo içinde birbiriyle etkileþen ekonomik, sosyal, kültürel, politik güçlü ve zayýf yanlarla, kenti bekleyen fýrsat ve tehditlerle karþý karþýyadýr. Bunlarý ayrýntýlarýyla ele alýp Ýzmir'in mevcut durumunu analiz etmeden önce ilin ülke ve bölge içindeki konumuna, yerel ve bölgesel düzeyde ilçeler bazýnda genel bir bakýþa, ilin küresel konumuna ve Ýzmir'in rekabet edebilirliðine deðinmeye gereksinim bulunmaktadýr. 1.a. Ýzmir'in Ülke ve Bölge Ýçerisindeki Konumu Devlet Planlama Teþkilatý Müsteþarlýðý'nýn (DPT) 2 yýlý verilerini kullanarak 23 yýlýnda yayýmladýðý Ýllerin Sosyoekonomik Geliþmiþlik Sýralamasý adlý çalýþma, illerin ülke ve bölge içindeki konumunu sosyoekonomik geliþmiþlik sýralamasý bakýmýndan ayrýntýlý biçimde ele alan ilk çalýþmadýr. Söz konusu çalýþmaya göre Ege Bölgesi, bölgeler arasýnda geliþmiþlik sýralamasýna göre ikinci sýrada yer alýrken, Ýzmir 81 il içerisinde üçüncü sýrada yer almaktadýr. Türkiye Ýstatistik Kurumu (TÜÝK) tarafýndan en son 21 verilerine göre üretilen cari fiyatlarla iller itibarýyla kiþi baþýna gayri safi yurtiçi hasýla (GSYÝH) Türkiye'de ABD dolarý iken Ýzmir ABD dolarý ile ülke içerisinde altýncý sýrada yer almaktadýr. Ege Bölgesi'nde üretilen GSYÝH içinde payý en yüksek il Ýzmir'dir. Ýller bazýnda GSYÝH verilerinde TÜÝK'in en güncel 21 rakamlarýna göre Ýzmir, Ege Bölgesi'nde üretilen GSYÝH'nin yaklaþýk yarýsýný (% 46,9) tek baþýna üretirken ardýndan Manisa (% 13,7) ve Muðla (% 1,2) gelmektedir (Tablo 1). 4

24 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Tablo 1: Ege Bölgesi Ýllerinin Bölge GSYÝH'sine Oraný Ýller/Yýllar Ýzmir Manisa Muðla Aydýn Denizli Kütahya Afyon Uþak Ege Bölgesi Bölge Gayri Safi Hasýlaya Katký Payý (%) 21 46,9 13,2 1,2 8,2 7,6 5 4,3 1,9 1 Kaynak: TÜÝK Ýnternet Sitesi, Ýzmir, 2 yýlý verilerine göre küçük sanayi sitesinde kurulu iþyeri sayýsý bakýmýndan ilk sýradadýr (DPT, 23). Ýl Sanayi ve Ticaret Müdürlüðü'nün 29 verilerine göre Ýzmir, ikisi tamamen faal, dördü kýsmen faal ve 11'i de yapým aþamasýnda olan toplam 17 organize sanayi bölgesi (OSB) ile Türkiye'nin en fazla sayýda OSB'ye sahip ili konumundadýr. Toplam banka mevduatý, krediler ve vergi gelirleri gibi sermaye birikimini ve yatýrým eðilimlerini ölçmede önemli deðiþkenler dikkate alýndýðýnda Ýzmir yine ön sýralardadýr. 2 yýlýnda toplam banka mevduatýndaki % 5,92, toplam banka kredilerindeki % 6,4'lük payý ile Ýzmir üçüncü sýrada iken kiþi baþý de üçüncü sýradadýr (TBB, 29). 28 yýlý hanehalký iþgücü anketlerine göre Ýzmir'de istihdamýn sektörel daðýlýmý % 7,5 tarým, % 31,5 sanayi ve % 61 hizmetler sektöründe gerçekleþmiþtir. Toplam iþgücü 28 yýlý itibarýyla Ýzmir'de 1,17 milyona yükselmiþtir. Ülke geneliyle karþýlaþtýrýldýðýnda Ýzmir'de tarým dýþý sektörlerdeki istihdam oranýnýn ülke düzeyinden sürekli biçimde yüksek olduðu gözlenebilir. (Tablo 2). Tablo 2: Ýzmir'de Tarým Dýþý Sektörlerdeki Ýstihdam Oraný Tarým Dýþý Sektörlerde Ýstihdam Oraný(%) Türkiye 66 7,5 72,7 76,5 76,3 Ýzmir 8 81,8 82,5 9,8 92,5 Kaynak: TÜÝK Ýnternet Sitesi, gelir vergisi ve kurumlar vergisi toplamýnda 191 milyon TL ile ülke ortalamasýnýn (165 milyon TL) üzerindedir ve dördüncü sýradadýr (DPT, 23). Daha güncel olan Türkiye Bankalar Birliði'nin verilerine göre ise Ýzmir, 28 yýlýnda ülkedeki toplam banka mevduatýnýn % 6,2'sini, toplam banka kredilerinin % 6,4'ünü karþýlamaktadýr ve her ikisinde Ýlde iþgücünün ülke genelinden daha yüksek oranlarda tarým dýþý sektörlerde istihdam edilmiþ olmasýnýn nedeni Ýzmir'in bölgesel olarak sanayi ve hizmetler sektörünün yoðunlaþtýðý bir merkez konumunda olmasýdýr. Ýzmir'de ücretli çalýþanlarýn toplam istihdama oranýnýn sürekli olarak ülke ortalamasýndan yüksek olmasý da bu sonucu desteklemektedir (Tablo 3). Bu durum, ildeki iþgücünün söz konusu sektörlerin gerektirdiði nitelik ve beceriyi saðlamada ülke geneline kýyasla görece daha fazla deneyim ve birikime sahip olmasýna yol açmaktadýr. 5

25 BÖLGEYE GENEL BAKIÞ Tablo 3: Ýzmir ve Türkiye'de Ücretli Çalýþanlarýn Toplam Ýstihdama Oraný Ücretli Çalýþanlarýn Toplam Ýstihdama Oraný (%) Türkiye 5,8 54,2 56,5 6,4 61 Ýzmir 63,5 64,5 64,9 72,6 75,7 Kaynak: TÜÝK Ýnternet Sitesi, Eðitim ile ilgili göstergeler bakýmýndan Ýzmir ülke geneline göre daha iyi konumdadýr. TÜÝK verilerine göre 2 yýlýnda Türkiye'de 6 yaþ üstü okuryazar nüfus oraný % 87,32 iken Ýzmir'de % 91,86'dýr. 28 yýlýnda Türkiye'de bu oran % 91,8'e yükselmiþ, Ýzmir'de % 94,9 düzeyine ulaþmýþtýr. Kýsacasý Ýzmir, okuryazar nüfus oranýnda ülke ortalamasýnýn üzerindedir. Ancak, bu güçlü konumuna karþýn Ýzmir'in iller arasý sýralamada 6 yaþ üstü okuryazar nüfus oraný bakýmýndan en iyi düzeyi yakalamýþ onuncu il olabildiði de unutulmamalýdýr. Yükseköðretim ve üstü okul mezunlarýnýn 15 yaþ üstü nüfusa oranýnda Ýzmir % 1,77 ile Ankara'nýn (% 15,45) ardýndan 81 il arasýnda ikinci konumdadýr. Türkiye ortalamasý % 7,9 iken Ýzmir'in ardýndan % 1,59 ile Ýstanbul gelmektedir. Yükseköðretim ve üstü okul mezunu kadýnlarýn 15 yaþ üstü kadýn nüfusa oranýnda da Ýzmir % 9,29 ile Ankara'nýn (% 13,12) ardýndan ikinci sýradadýr. Ardýndan % 9,22 ile Ýstanbul gelirken Türkiye ortalamasý % 6,2'dir. 27 yýlýnda Ýzmir'de uzman hekim baþýna kiþi düþmektedir. Ayný oran Ege Bölgesi için 7.95, Türkiye için ise kiþidir. Hemþire baþýna düþen kiþi sayýsýnda ise Ýzmir kiþi ile Ege Bölgesi (14.54) ve Türkiye (1.144) düzeyinden oldukça iyi konumdadýr. Ayný yýl kiþi baþýna düþen köy ebesi sayýsýnda da Ýzmir 2.61 kiþi ile Ege Bölgesi (7.331) ve Türkiye (48.155) düzeyinden oldukça ileri konumdadýr (TÜÝK, 28). Gelir ve refah düzeyini yansýtan diðer göstergelere bakýldýðýnda, Ýzmir ili deðerlerinin genelde Türkiye deðerlerinin üzerinde olduðu görülmektedir. TÜÝK'in 28 ADNKS ve illere göre motorlu kara taþýtlarý verilerine göre Türkiye'de 1 bin kiþiye düþen otomobil sayýsý yaklaþýk 95 iken bu oran Ýzmir'de 1.258'dir. Yine Türkiye'de 1 bin kiþiye düþen motorlu kara taþýtý sayýsý yaklaþýk iken bu oran Ýzmir'de 2.399'dur. 27 TÜÝK verilerine göre kiþi baþýna elektrik tüketimi kwh cinsinden Türkiye'de 2.198, Ege Bölgesi'nde iken Ýzmir'de 4.139'dur. Kiþi baþýna sanayi elektrik tüketimi ise Türkiye'de 1.45, Ege Bölgesi'nde iken Ýzmir'de 2.531'dir. Kiþi baþýna mesken elektrik tüketiminde de Ýzmir 792 kwh ile Ege Bölgesi (611) ve Türkiye'den (517) yüksektir. TÜÝK 26 verilerine göre katý atýk hizmeti verilen nüfusun toplam nüfusa oraný Türkiye'de % 81 ve Ege Bölgesi'nde % 82 iken Ýzmir'de % 93'tür. Ýçme ve kullanma suyu ulaþtýrýlan nüfusun belediye nüfusuna oranýnda Ýzmir % 97 ile Ege Bölgesi ve Türkiye (% 98) düzeyinin çok az gerisinde kalmaktadýr. Ancak içme ve kullanma suyu arýtma tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam belediye nüfusuna oraný Türkiye'de % 49 iken Ege Bölgesi'nde % 16 ve Ýzmir'de % 29'dur. 1.b. Ýzmir Ýçine Genel Bakýþ: Ýlçelerin Sosyoekonomik Geliþmiþlik Düzeyleri DPT'nin 24 yýlýnda hazýrladýðý Ýlçelerin Sosyoekonomik Geliþmiþlik Sýralamasý çalýþmasýna göre, Ýzmir ilçelerin geliþmiþlik sýralamasýnda Türkiye ortalamasýna göre daha geliþmiþ bir konumdadýr. Ýzmir ilinde çalýþma kapsamýna giren 19 ilçeden 6

26 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Sosyo Ekonomik Geliþmiþlik Durumu 13 DÝKÝLÝ 18 BERGAMA 418 KINIK Dördüncü Derece Üçüncü Derece Ýkinci Derece Birinci Derece Merkez Ýlçeler Ýlçenin 872 Ýlçe Ýçindeki Sýralamasý 84 KARABURUN 79 FOÇA 5 ALÝAÐA 142 MENEMEN 19 ÇEÞME 43 URLA ÇÝÐLÝ KARÞIYAKA BORNOVA BALÇOVA KONAK NARLIDERE BUCA GÜZELBAHÇE GAZÝEMÝR 61 SEFERÝHÝSAR 124 MENDERES 54 TORBALI 62 KEMALPAÞA 392 BAYINDIR 174 TÝRE 199 ÖDEMÝÞ 644 KÝRAZ 45 BEYDAÐ 75 SELÇUK Þekil 1: Ýlçelerin Sosyoekonomik Geliþmiþlik Sýralamasý Kaynak: DPT, 24 sosyoekonomik geliþmiþlik endeksleri eksi olan dört ilçe Bayýndýr, Kýnýk, Beydað ve Kiraz'dýr. 872 ilçe içinde Ýzmir'den en üst sýralamada olan ilçeler ise Aliaða (5), Çeþme (19), Urla (43) ilçeleridir. Ýlin denize uzak, iç güneydoðu kuþaðýnda ve kuzeydoðu kuþaðýnda bulunan ve söz konusu çalýþmada az geliþmiþ olarak belirlenen yedi ilçenin, toplam il nüfusuna oraný % 13,4'tür. Geliþmiþ ilçelerin il merkezine yakýn yerleþimler olduðu ve ulaþým olanaklarý bakýmýndan daha elveriþli konumlarda bulunduklarý görülmektedir. Sektörel çeþitliliði yüksek olan bu ilçeler arasýnda turizm potansiyeli oldukça iyi olan ilçelerle birlikte, sanayi sektöründe öne çýkan ilçeler de bulunmaktadýr. 1.c. Ýzmir Ýlinin Küresel Konumu Günümüzde metropol kentler ulusal ekonomilerin önemli bir kýsmýný kendilerinde toplamaktadýr. Ekonomik Kalkýnma ve Ýþbirliði Örgütü'nün (OECD) küresel ekonomide rekabetçi illeri araþtýrdýðý 26 tarihli çalýþmasýna göre, metropol bölgelerin çoðunda (78 metropol bölgenin 66'sýnda) kiþi baþýna düþen GSYÝH ve iþgücü verimliliði (78 metropol bölgenin 65'inde) ulusal ortalamanýn üzerindedir. Üstelik bu kentlerden çoðunun büyüme oraný da genellikle kendi ülkelerinden daha yüksektir. OECD'nin söz konusu çalýþmasýna göre Ýzmir tek baþýna Ege Bölgesi GSYÝH'sinin yaklaþýk % 5'sini, Türkiye GSYÝH'sinin yaklaþýk % 7'sini oluþturmaktadýr. Kiþi baþýna düþen GSYÝH sýralamasýnda altýncý il olan Ýzmir'in yýllýk ortalama nüfus artýþýnýn OECD ortalamasýnýn oldukça üzerinde olduðu görülmektedir. Ýstanbul ve Ankara'nýn ardýndan Türkiye GSYÝH'sine katkýda bulunan üçüncü büyük il Ýzmir dir. Kiþi baþýna düþen GSYÝH bakýmýndan ise Ýzmir ve Ýstanbul ülke deðerinin % 6'ýný geçmiþ görünmektedir (OECD, 26). 7

27 BÖLGEYE GENEL BAKIÞ Varþova Monterrey Ýstanbul Budapeþte Londra San Francisco Ýzmir Washington Prag Mexico City Paris Ankara Lizbon Boston Guadalajara Puebla Seattle Stuttgart Milano Minneapolis New York Stockholm Münih Denver Viyana Philadelphia Auckland Madrid Dallas Roma Frankfurt Lyon Dublin Brüksel Helsinki Toronto Torino Atlanta Houston San Diego OECD Ortalamasý Chicago Busan Los Angeles Hamburg Tokyo Barselona Kopenhag Aichi Sidney Detroit Randstad-Holland Vancouver Baltimore Cleveland Atina Portland Melbourne Osaka St. Louis Ren-Ruhr Montreal Phoenix Krakov Seul Zürih Pittsburgh Oslo Valensiya Birmingham Leeds Tampa Bay Miami Manchester Fukuoka Lille Berlin Napoli Daegu % Þekil 2: Küresel Kentlerin Ulusal Kiþi Baþýna Düþen GSYÝH'ye Oraný, 22 Kaynak: OECD, 26 8

28 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Ayný çalýþmaya göre, iþgücü verimliliði baz alýndýðýnda Ýzmir ilinin ulusal emek verimliliði oraný yaklaþýk % 25 iken, Ýstanbul'da bu oran % 5 düzeyindedir. Monterrey Varþova Boston Londra San Francisco Mexico City Lizbon Ýstanbul New York Paris Prag Puebla Budapeþte Viyana Washington Guadalajara San Diego Seattle Ankara Los Angeles Houston Philadelphia Hamburg Dallas Lyon Frankfurt Roma Ýzmir Denver Stuttgart Milano Torino Atlanta Stockholm Münih Chicago Detroit OECD Ortalamasý Auckland Busan Brüksel Minneapolis Ren-Ruhr Tokyo Dublin Portland Baltimore Zürih Osaka Madrid Aichi Kopenhag Helsinki Phoenix Randstad-Holland Birmingham Miami Sidney St. Louis Cleveland Barselona Toronto Melbourne Seul Manchester Tampa Bay Leeds Vancouver Montreal Fukuoka Atina Oslo Napoli Krakov Valensiya Berlin Lille Pittsburgh % Þekil 3: Küresel Kentlerin Ulusal Ýþgücü Verimliliklerine Oraný, 22 Kaynak: OECD, 26 9

29 BÖLGEYE GENEL BAKIÞ Tablo 4: Ülkeler Arasý Rekabet Gücü Sýralamasýnda Türkiye'nin Yeri Kriterler Kapsanan Ülke Sayýsý Büyüme Rekabet Gücü Teknoloji Kamu Kurumlarý Makroekonomik Ortam Ýþ Ortamý Rekabet Gücü Ýþletme Operasyonlarý ve Strateji Ulusal Ýþ Ortamýnýn Kalitesi Kaynak: DPT, Sonuçta, Ýzmir de týpký diðer küresel kentler gibi yýðýlma (aglomerasyon) ekonomisi sayesinde beþeri ve fiziki sermaye olanaklarý, ekipman, bina stoku ve altyapý olanaklarý, daha iyi ulaþým ve telekomünikasyon imkanlarý sunma ve kaynak alternatifleri oluþturma konusunda bir potansiyel taþýmaktadýr. Yine de Ýzmir'in diðer küresel kentler gibi sosyoekonomik açýdan yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararasý ölçekte kaynaðýný bulan güçlü, zayýf yanlarý ve ili bekleyen fýrsat ve tehditleri mevcuttur. 1.d. Rekabet Edebilirlik Açýsýndan Türkiye ve Ýzmir Dünyada küreselleþme ve hýzlý teknolojik geliþme sürecinde uluslararasý piyasalarda uzmanlaþma ve teknoloji geliþtirme yetkinliði, rekabet gücünün önemli unsurlarý olmuþtur. Rekabet avantajý unsurlarýnýn hýzla deðiþtiði bu süreçte, bilgi ve iletiþim teknolojileri iþ yapma biçimlerinde köklü deðiþiklikler meydana getirmiþtir. Ekonomik geliþmede bilgi yoðun ve yüksek katma deðerli mal ve hizmet üretimi ön plana çýkmýþ, özellikle iþgücünün eðitim seviyesi ve gerekli yeteneklere sahip olmasý önem kazanmýþtýr (DPT, 26). Rekabetin yoðunlaþtýðý, belirsizliklerin arttýðý ve küreselleþmenin her alanda etkili olduðu, fýrsat ve risklerin derinleþtiði bir dönemde, Türkiye'nin ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda bütüncül bir yaklaþýmla gerçekleþtireceði dönüþümleri ortaya koyan 9. Kalkýnma Planý, dönemini kapsamaktadýr. Bu planda belirlenmiþ beþ adet 1 stratejik amaçtan ilki 'Rekabet Gücünün Artýrýlmasý' olarak belirlenmiþtir. Dünya Ekonomik Forumu'nun büyüme rekabet gücü endeksi, adýný verdiði endeks bir ülkenin gelecek 5-1 yýl içerisindeki büyüme potansiyelini ortaya koymaktadýr. 25 yýlý büyüme rekabet gücü endeks sýralamasýnda ilk sýrada Finlandiya, ikinci sýrada ABD bulunmaktadýr. 117 ülke içerisinde Türkiye 66. sýrada yer almaktadýr. Rekabet edebilirlik, Avrupa Birliði'nin (AB) Mart 2 tarihinde yapýlan Lizbon Zirvesi'nde aldýðý 'dünyanýn en rekabet edebilir, dinamik ve bilgiye dayalý ekonomisi olma' yönündeki 21 yýlý hedefinin odak noktasýný oluþturmaktadýr. Bölgesel ekonomilerin ulusal ve küresel pazarlarda rekabet edebilmek ve bu pazarlardaki deðiþikliklere adapte olabilmek için yerel kaynaklarý verimli bir þekilde kullanmalarý, bölgesel rekabet gücünü artýrmaktadýr (Huavari vd, 21). Ülkemiz açýsýndan rekabet edebilirliðin bölgesel analizi görece yeni bir konudur. Gerek kamu kurumlarýndan gerekse özel sektör ve sivil toplum kurumlarýndan (STK) rekabet edebilirlik odaklý bölgesel analizlere ihtiyaç bulunmaktadýr. Bu konuda kimi öncü çalýþmalar Ýzmir'in rekabet edebilirliðine dair önemli bilgiler sunmaktadýr. 1 Bu beþ stratejik amaç (i) rekabet gücünün artýrýlmasý; (ii) istihdamýn artýrýlmasý, (iii) beþeri geliþme ve sosyal dayanýþmanýn güçlendirilmesi, (iv) bölgesel geliþmenin saðlanmasý, (v) kamu hizmetlerinde kalitenin ve etkinliðin artýrýlmasý olarak belirlenmiþtir. 1

30 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Ekonomi ve Dýþ Politika Araþtýrmalar Merkezi'nin (EDAM) Türkiye Ýçin Bir Rekabet Endeksi adlý çalýþmasýnda il bazýnda rekabetçilik endeksini oluþturan 6 alt endeks ile 5'ye yakýn deðiþkenin ýþýðýnda rekabetçi dinamikler araþtýrýlmýþtýr. Rekabetçilik endeksine baz oluþturan alt endeksler ekonomik etkinlik ve canlýlýk, emek piyasasý, yaratýcý sermaye, insani sermaye, fiziki altyapý ve sosyal sermaye olarak sýralanmýþ ve bu çalýþmanýn sonuçlarýna göre en rekabetçi il Ankara olurken, Ýstanbul ikinci Ýzmir ise üçüncü sýrada yer almýþtýr. Fiziki altyapý alt endeksinde ise Ýzmir ikinci sýrada yer almaktadýr. Ýl bazýnda rekabet edebilirliði araþtýran diðer bir çalýþma ise Uluslararasý Rekabet Araþtýrmalarý Kurumu'nun (URAK) yayýnladýðý Ýllerarasý Re- 2 kabetçilik Endeksi olmuþtur. Bu çalýþma 4 ana deðiþken -beþeri sermaye ve yaþam kalitesi, markalaþma becerisi ve yenilikçilik, ticaret becerisi ve üretim potansiyeli, eriþilebilirlik- ile bunlara ait toplam 39 alt deðiþkenden oluþmaktadýr. Bu çalýþmaya göre Türkiye'nin en rekabetçi beþ ili, toplam endeks deðeri bakýmýndan sýrasýyla Ýstanbul (83,53), Ankara (48,2), Ýzmir (43,2), Bursa (36,22) ve Kocaeli (33,32) olarak belirlenmiþtir. Söz konusu toplam endeksin belirlenmesinde kullanýlan dört alt endekse bakýldýðýnda, Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli alt endeksinde Ýzmir 38,33 endeks deðeri ile Ýstanbul'un (88,94) arkasýndan ikinci sýradadýr. Ancak ilin söz konusu alt endekste ikinci sýrada olmasýna karþýn Ýstanbul'un yaklaþýk yarýsý bir deðere sahip olmasý dikkat çekicidir. Ýzmir'in yüksek eriþilebilirlik ve köklü ticari geçmiþi gibi güçlü yanlarýna karþýn sanayide elektrik tüketiminde ilk sýrada olmasý gibi rekabet edebilirlik açýsýndan olumsuz etki yaratan koþullarý göz önüne alýndýðýnda ticaret becerisi ve üretim potansiyelini kullanmada zayýf kaldýðý söylenebilir. olanaklarýnýn ve coðrafi konumunun elveriþli olmasýnýn rekabet edebilirliðe katkýsý sonucu söz konusu alt endekste yüksek bir deðer elde edilmiþtir. Beþeri Sermaye ve Yaþam Kalitesi alt endeksinde ise Ýzmir 44,34 endeks deðeri ile Ankara (67,5), Ýstanbul (6,1) ve Eskiþehir'in (52,13) ardýndan dördüncü sýradadýr. Söz konusu alt endeks deðerinin belirlenmesinde yüksek eðitimli kiþi sayýsý, teknik eðitim alan öðrenci sayýsý, üniversiteyi kazanma oraný, kiþi baþýna düþen hastane yataðý sayýsý, kiþi baþýna düþen otomobil sayýsý, kiþi baþýna mevduat, kiþi baþýna ilde iþlenen suç miktarý gibi çeþitli deðiþkenler göz önüne alýnmýþtýr. Bu deðiþkenlerden kiþi baþýna düþen hastane yataðý sýralamasýnda Ýzmir'in 27., öðrenci seçme sýnavý sýralamasýnda 31., kiþi baþýna düþen öðretim elemaný ve üyesi sayýsýnda 12. sýrada olmasý rekabet edebilirliðini zayýflatan unsurlardandýr. Markalaþma Becerisi ve Yenilikçilik alt endeksinde yine Ýstanbul (1) ilk sýrayý alýrken Ýzmir 11,67 endeks deðeri ile ancak Denizli (13,9) ve Manisa'nýn (12,71) ardýndan 9. sýrada yer alabilmiþtir. Ýlin Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli ile Eriþilebilirlik alt endekslerinde ikinci ve Beþeri Sermaye ve Yaþam Kalitesi alt endeksinde dördüncü sýrada olmasýna karþýn Markalaþma Becerisi ve Yenilikçilik alt endeksinde dokuzuncu sýrada yer almasý dikkat çekicidir. Ýzmir'in rekabet edebilirliðini güçlendirmesi bakýmýndan markalaþma ve yenilikçilik konularýnda etkin politikalarýn devreye sokulmasý gerekmektedir. Eriþilebilirlik alt endeksinde de Ýzmir 78,44 endeks deðeri ile yine Ýstanbul'un (85,18) ardýndan ikinci sýradadýr. Ýlin sahip olduðu kara, deniz, hava ulaþým 2 Çalýþma ile ilgili ayrýntýlý bilgi için bkz: 11

31 12 BÖLGEYE GENEL BAKIÞ

32 13

33 2 SOSYAL YAPI 14

34 15

35 2 SOSYAL YAPI ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ Ýzmir ili, sosyal yapýnýn ana baþlýklarý bakýmýndan ülke geneliyle karþýlaþtýrýldýðýnda gerek il, gerekse Ýstatistiki Bölge Birimleri Sýnýflandýrmasý (ÝBBS) Düzey 2 bölgeleri bazýnda görece ileri düzeydeki illerden biridir. Sosyoekonomik geliþmiþlik bakýmýndan 81 il arasýnda Ýzmir, en geliþmiþ üçüncü il olarak belirlenmiþtir (DPT, 23). URAK tarafýndan Türkiye'deki 81 ilin rekabetçilik düzeyinin belirlenmesi amacýyla oluþturulan URAK Ýllerarasý Rekabetçilik Endeksi'nde de Ýzmir ili, Ýstanbul ve Ankara'nýn ardýndan Türkiye'nin en rekabetçi üçüncü ili olarak belirlenmiþtir (URAK, 29). Söz konusu çalýþmada toplam endeksin belirlenmesinde kullanýlan dört alt endeksten biri olan Beþeri Sermaye ve Yaþam Kalitesi Endeksi'ne göre ise Ýzmir ili sýrasýyla Ankara, Ýstanbul ve Eskiþehir'in ardýndan dördüncü sýrada yer almaktadýr. Ancak ulusal düzeydeki bu geliþmiþlik tablosuna karþýn Ýzmir ilinin sosyal kalkýnma bakýmýndan ciddi sorunlarla karþý karþýya olduðu yadsýnamaz. 2.a. Nüfus Yapýsý 1927 yýlýnda olarak belirlenen nüfusuyla Ýzmir, Ýstanbul'un ardýndan en büyük nüfusa sahip ikinci il iken, 28 yýlý Adrese Dayalý Nüfus Kayýt Sistemi (ADNKS) sonuçlarýna göre Ýzmir'in nüfusu 'e yükselmiþ, 81 il arasýnda Ýstanbul ve Ankara'nýn ardýndan üçüncü sýrada yerini almýþtýr. 2.a.1. Yoðunlaþan Nüfus Ýzmir'in nüfus yapýsýna iliþkin dikkat çekici ilk nokta, nüfus yoðunluðunun oldukça yüksek olmasýdýr. Ýzmir'in nüfus yoðunluðu yalnýzca bölgesel deðil, ulusal ve uluslararasý karþýlaþtýrmalarda da yüksek çýkmaktadýr. 2 yýlý Genel Nüfus Sayýmý (GNS) verilerine göre Türkiye'nin nüfus yoðunluðu 88 iken bu oran Ege Bölgesi'nde 99, Ýzmir ilinde 281 olarak belirlenmiþtir. Buna göre Ýzmir, iller bazýnda 81 il arasýnda nüfus yoðunluðu açýsýndan en yoðun nüfusa sahip Ýstanbul (1.928) ve Kocaeli (334) illerinin ardýndan üçüncü sýradadýr. 27 yýlý ADNKS verilerine göre ise nüfus yoðunluðu Türkiye'de 92, Ege Bölgesi'nde 13 olarak belirlenmiþ, Ýzmir ilinde 311'e yükselmiþtir (TÜÝK, 28: s.3). Ayný yýla dair nüfus verileri ÝBBS Düzey 2 2 bölgeleri açýsýndan karþýlaþtýrýldýðýnda da Ýzmir'in km baþýna düþen 311 kiþi nüfusuyla Ýstanbul'un (2.42) ardýndan en yoðun nüfusa sahip ikinci bölge olduðu 3 ve ardýndan Ankara (182) ve TR42 Bölgesi'nin (151) geldiði görülmektedir. 28 ADNKS verilerine göre nüfus yoðunluðu her 3 düzeyde de artmýþ, Türkiye'de 93, Ege Bölgesi'nde 15, Ýzmir'de 316'ya ulaþmýþtýr. Dolayýsýyla, nüfus yoðunluðunun ülkemizde her düzeyde arttýðý, ancak Ýzmir'in gerek iller, gerekse ÝBBS bazýnda Türkiye'de nüfusun en yoðun yaþadýðý il ve bölgelerden biri olduðu söylenebilir. AB'deki 315 ÝBBS Düzey 2 bölgesi içinde 26 yýlýna dair nüfus yoðunluðu verilerinin yayýnlandýðý 197 Düzey 2 bölgesi bulunmaktadýr. AB Ýstatistik Ofisi (EUROSTAT) verilerine göre Ýzmir, 26 yýlýnda bu 197 Düzey 2 bölgesi arasýnda nüfus yoðunluðu bakýmýndan 32. sýrada yer almakta ve en yüksek nüfus yoðunluðuna sahip bölgeler dilimine girmektedir. Tüm bu bulgulardan hareketle, Ýzmir'in bölgesel, ulusal ve uluslararasý düzeylerde oldukça yüksek bir nüfus yoðunluðuna sahip olduðu söylenebilir. Bu durum özellikle saðlýklý kentleþme, toplum saðlýðý, ulaþým, acil durum ve afet yönetimi gibi konularda 3 ÝBBS sýnýflandýrmasýna göre Düzey 2 bölgeleri arasýnda Ýstanbul ili TR1, Ankara ili TR51, Ýzmir ili ise TR31 olarak nitelenmiþtir. Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova illeri ise hep birlikte TR42 bölgesini oluþturmaktadýr. ÝBBS ile ilgili ayrýntýlý bilgi için: 16

36 ÝZMÝR MEVCUT DURUM ANALÝZÝ kapsamlý politikalara duyulan gereksinimi artýrmaktadýr. 2.a.2. Artan Nüfus Ýzmir'in nüfus yapýsýna iliþkin dikkat çekici ikinci nokta, nüfus artýþ hýzýnýn uzun zamandýr Türkiye ortalamasýnýn üstünde seyretmesidir. TÜÝK'in son 8 yýla ait yayýnladýðý GNS verilerine göre arasý dönemde Ýzmir'in nüfus artýþ hýzý Türkiye nüfus artýþ hýzýnýn gerisinde kalmýþ, bu durum 1945'ten sonra tersine dönmüþtür. Savaþ sürecinin doðal sonucu olarak arasýnda nüfus artýþ hýzý hem Türkiye'de, hem Ýzmir'de en düþük düzeye (sýrasýyla % 1,59 ve % 1,19) gerilemiþse de 1945'ten sonra bu süreç tersine dönmüþ, hem Ýzmir, hem Türkiye'de nüfus artýþ hýzý yükselmiþtir. Bu dönemden itibaren Ýzmir'in nüfusu Türkiye'nin nüfusuna göre hep daha hýzlý artmýþtýr. Bir baþka deyiþle, son 82 yýlda Türkiye'nin nüfusu yaklaþýk 5 kat artarken, Ýzmir'in nüfusu yaklaþýk 7 kat artmýþtýr. Þekil 4'ten de görülebileceði gibi Ýzmir nüfusunun toplam nüfusa oraný özellikle 197'li yýllarýn baþýndan itibaren % 4 düzeyini aþmýþ, 2'lere doðru bu oran % 5 düzeyini geçmiþtir. 27 yýlý verilerine göre AB-27 ortalamasýnda nüfus artýþ hýzý %,33 iken bu Ayný þekilde döneminde OECD ülkelerinin nüfus artýþ hýzý,7 iken bu oran Türkiye'de (1,3) daha yüksektir (OECD, 28). Bu bulgudan hareketle, Ýzmir'in nüfus artýþ hýzý bakýmýndan yalnýzca ulusal ölçekte deðil, uluslararasý ölçekte de yüksek bir düzeyde seyrettiði görülebilir. Bu durum bir önceki alt baþlýkta bulgulanan yüksek nüfus yoðunluðuna paralel koþul ve politikalarý gündeme getirmektedir. 2.a.3. Kentleþen Nüfus Ýzmir'in nüfus yapýsýna iliþkin üçüncü önemli nokta, þehir nüfus oranýnýn çoðu il ve bölgeye oranla oldukça yüksek olmasýdýr. 2 yýlýnda Türkiye'de þehir nüfus oraný % 64,9 iken bu oran Ýzmir'de % 81,7 olarak belirlenmiþtir. 27 yýlýnda Türkiye'de þehir nüfus oraný % 7,48'e yükselmiþ, Ýzmir'de ise bu oran % 84,91 düzeyine ulaþmýþtýr (TÜÝK, 28). 28 yýlý ADNKS verilerine göre Türkiye'de þehir nüfus oraný % 75'e, Ýzmir'de ise % 9,89'a ulaþmýþtýr. Türkiye'ye kýyasla oldukça yüksek olan nüfus yoðunluðu, nüfus artýþ hýzý ve þehir nüfusuyla Ýzmir'de saðlýklý kentleþme, toplum saðlýðý, ulaþtýrma, acil durum ve afet yönetimi gibi konulara duyulan gereksinim 6 Ýzmir nüfusunun toplam nüfusa oraný 5 4 o / oo 3 Ýzmir/Türkiye Þekil 4: Yýllara Göre Ýzmir Nüfusunun Toplam Nüfusa Oraný oran AB-15 ortalamasýnda %,45, Türkiye için ise % 1,23 olarak belirlenmiþtir (OECD, 28). AB-27 ülkeleri içinde yalnýzca Ýspanya, Ýrlanda ve Kýbrýs Rum Kesimi'nin nüfus artýþ hýzlarý, Türkiye'nin artýþ oranlarýndan daha yüksektir (ÝSO, 28: s.11). yükselmektedir. Ancak Ýzmir'in nüfus yapýsýndaki bu karakteristiði daha iyi anlayabilmek için bunlarý tetikleyen medyan yaþ, yaþlý nüfus oraný, doðurganlýk hýzý ve göç gibi verilerin de dikkate alýnmasý gereklidir. 17