Lineer Hızlandırıcı Tabanlı SRS/SRBT Uygulamalarında QA Dr. Bahar Dirican GATA Radyasyon Onkolojisi AD Stereotaktik Radyocerrahi ve Stereotaktik Beden Radyoterapisi Kursu 20 Haziran 2014 -İstanbul
Görüntü Rehberliğinde SRS/SBRT İşlemleri Vaka seçimi Sabitleme 3-4 Boyutlu simülasyon 3-4 Boyutlu planlama Hasta set-up ı Onboard görüntüleme Onboard görüntüleme ile referans karşılaştırma Düzeltme + Düzeltme Onboard görüntüleme Tedavi Düzeltme -- Onboard görüntüleme Tedavi Onboard görüntüleme
SRS /SBRT için genel işlemler Hasta İşlemleri -- Konsültasyon -- Sabitleme/görüntüleme -- Hasta spesifik QA -- Lokalizasyon -- Doz verilmesi -- Hareket yönetimi -- Gerçek zaman doğrulaması -- Tedavi değerlendirilmesi
SRS /SBRT için genel işlemler Fizik İşlemleri -- Demet bilgileri -- QA : Emniyet, güvenlik -- QA : günlük, radyasyon/igrt -- W-L testi -- Doz hesaplanması -- QA : cihaz QA -- Demet kalibrasyonu
Bir SRS/SBRT Birimi için QA Programları SRS-SRBT için işlemler ve poliçeler Tedavi sistemi için QA Görüntüleme sistemi için QA Planlama sistemi için QA Sabitleme sistemi için QA Hastaya özel plan için (YART, VMAT v.s.) QA Kayıt ve doğrulama sistemleri için QA Çakıştırma programı için QA Geçit(gating ) sistemi için QA 6D yatak için QA...
Yaprak genişliğinin etkisi 2.5 mm 5mm 2.5 mm 5mm
QA İşlemi: Kalite/Risk Faktörleri Atlanan bazı işlemler Konsültasyon: Vaka doktor ve fizikçi arasında tartışılmadı. Görüntü sırasında hasta pozisyonunun nasıl olacağından emin değiller. - Uygun olmayan sabitleme ve görüntülerde yetersiz anatomi.optimal olmayan pozisyonlama. Aceleye gelen hasta tedavileri ve QA in ilk tedaviden sonra yapılabileceğinin söylenmesi.
Genel QA Rehberleri AAPM TG 40 AAPM TG 56 SRS, 58 EPID AAPM TG 101 (Stereotaktik body radiation therapy) AAPM TG 104 AAPM TG 119 AAPM TG 142 (Quality assurance of medical accelerators) AAPM TG 75, 76 (The management of respiratory motion in radiation oncology) ASTRO TG raporları ACR rehberleri...
QA Çalışmaları:Fizik işlemleri Günlük cihaz warmup ı Günlük, aylık, yıllık QA (TG 142) Ek olarak: WL testi (günlük IGRT ile birleştirilmiş) Hastaya özel QA Plan kontrolü MU hesabı YART/VMAT QA cihazda mola Fizikçi/doktor hazır bulunması kontrol
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Günlük) İşlem Cihaz tipi-tolerans Dozimetri IMRT olmayan IMRT SRS/SBRT X- ışını doz verimi sabitliği (bütün enerjiler) % 3 Elektron doz verimi sabitliği Mekanik Lazer lokalizasyonu 2 mm 1.5mm 1 mm Mesafe göstergesi ODI @ izo 2 mm 2 mm 2 mm Kolimatör alan göstergesi 2 mm 2 mm 1 mm Emniyet Kapı interlock(beam off) Kapı kapanma emniyeti Sesgörüntü monitörü Fonksiyonel Fonksiyonel Fonksiyonel Sterotaktik interlock NA NA Fonksiyonel Radyasyon alan monitörü Beam on göstergesi Fonksiyonel Fonksiyonel
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Aylık) İşlem Cihaz tipi-tolerans Dozimetri IMRT olmayan IMRT SRS/SBRT X- ışını doz verimi sabitliği Elektron doz verimi sabitliği % 2 Backup monitör odası sabitliği Tipik doz hızı sabitliği NA %2(@IMRT doz hızı) %2(@stereo doz hızı,mu) Foton demet profil sabitliği % 1 Elektron demet profil sabitliği % 1 Elektron demet enerji sabitliği % 2 / 2 mm
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Aylık) İşlem Cihaz tipi-tolerans IMRT olmayan IMRT SRS/SBRT Mekanik Işık /ışın alanı uyumu 2 mm veya bir tarafta % 1 Işık /ışın alanı uyumu (asimetrik) 2 mm veya bir tarafta % 1 Lazerler için kullanılan cihaz mesafesinin mekanik kontrolü /ODI 1 mm Gantri /Kolimatör açı ( Belli başlı açılar) (yalnız dijital) 1.0 derece Aksesuar tepsiler ( port film graticle tepsisi) 2 mm Çene pozisyon göstergesi (simetrik) 2 mm Çene pozisyon göstergesi (simetrik olmayan) 1 mm Çapraz tel merkezi 1 mm Tedavi masası pozisyon göstergesi 2mm/1 derece 2 mm/1 derece 1 mm/0.5 derece Kama filtre yerleştirme doğruluğu 2 mm Kompansatör yerleştirme doğruluğu 1 mm Blok tepsilerinin, kama filrelerin mandallanması Fonksiyonel Lokalizasyon lazerleri ± 2 mm ±1 mm < ± 1 mm
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Aylık) İşlem Cihaz tipi-tolerans IMRT olmayan IMRT SRS/SBRT Emniyet Lazer-koruma interlock testi Fonksiyonel Respiratory gating Demet doz verimi sabitliği % 2 Faz genlik demet kontrolü Fonksiyonel In room respiratory monitoring Sistem Fonksiyonel Gating interlock Fonksiyonel
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Yıllık) İşlem Cihaz tipi-tolerans Dozimetri IMRT olmayan IMRT SRS/SBRT X- ışını düzgünlüğünün temel değerinden değişimi % 1 X- ışını simetrisinin temel değerinden değişimi ±% 1 Elektron düzgünlüğünün temel değerinden değişimi % 1 Elektron simetrisinin temel değerinden değişimi ±% 1 SRS ark dönme modu (aralık : 0.5-10 MU/ derece) NA NA set edilen ve verilen MU 1.0 MU veya %2 set edilen ve verilen gantri arkı 1 der. veya % 2 X ışını/elektron doz verimi kalibrasyonu (TG 51) ±% 1 (mutlak) X-ışını doz verimi faktörlerinin alan boyutuna bağımlılığı ( 2 veya daha fazla alan) Alan boyutu< 4x4 cm^2 %2 Alan boyutu 4x4 cm^2 %1 Elektron aplikatörleri için ( 1 aplikatör/enerji) ±% 2 temel değerinden
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Yıllık) İşlem Cihaz tipi-tolerans Dozimetri IMRT olmayan IMRT SRS/SBRT X- ışını demet kalitesi (PDD10, TMR20,10) ±% 1 temel değerinden Elektron demet kalitesi ( R50 ) ± 1 mm Fiziksel kama filtre geçirgenlik faktörü sabitliği ±%2 X-ışını monitör unit lineerliği ±%2 5 MU ± %5(2-4 MU) ±%5(2-4 MU) ( doz verimi sabitliği ) %2 5 MU ±% 2 5 MU Elektron monitör unit lineerliği ±%2 5 MU ( doz verimi sabitliği ) X- ışını doz verimi sabitliğinin doz hızıyla değişimi ± %2 temel değerinden X- ışını doz verimi sabitliğinin gantri açısıyla değişimi ±%1 temel değerinden Elektron doz verimi sabitliğinin gantri açısıyla değişimi ±%1 temel değerinden Elektron ve x ışını off-axis faktörü sabitliğinin ±%1 temel değerinden gantri açısıyla değişimi Ark modu (beklenen MU, derece) ±%1 temel değerinden TBI/TSET modu Fonksiyonel TBI/TSET doz verimi kalibrasyonu ±%2 temel değerinden TBI/TSET aksesuarları ±%2 temel değerinden
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Yıllık) İşlem Cihaz tipi-tolerans IMRT olmayan IMRT SRS/SBRT Respiratory gating Demet enerji sabitliği %2 Gate on Faz /genlik zamana ait doğruluğu 100 ms beklenen Respiratory faz/genlik kalibrasyonu 100 ms beklenen İnterlock testi Fonksiyonel
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Yıllık) İşlem Cihaz tipi-tolerans IMRT olmayan IMRT SRS/SBRT Mekanik Kolimatör dönme eşmerkezi ±1 mm temel değerinden Gantri dönme eşmerkezi ±1 mm temel değerinden Yatak dönme eşmerkezi ±1 mm temel değerinden Elektron aplikatör interlock ları Fonksiyonel Radyasyon ve mekanik ± 2 mm ± 2mm ± 1 mm eşmerkezlerin uyumu Masa üstü sarkması 2 mm kurulum değerinden Masa açısı 1 derece Bütün doğrultularda maksimum aralıkta ±2 mm masa hareketi Sterotaktik aksesuarların sabitlenmesi NA NA Fonksiyonel Güvenlik Üretici test işlemlerinin takibi Fonksiyonel
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Görüntüleme) İşlem SRS/SRBT olmayan Aplikatör tipi-tolerans SRS/SBRT (Günlük) Düzlemsel Kv ve MV (EPID) görüntüleme Çarpışma interlock ları Fonksiyonel Fonksiyonel Pozisyonlama /tekrar pozisyonlama 2 mm 1mm Görüntüleme ve tedavi koordinat_ 2 mm 1mm Larının uyumu (tek gantri açısı) Cone beam CT (Kv ve MV) Çarpışma interlock ları Fonksiyonel Fonksiyonel Pozisyonlama /tekrar pozisyonlama 2 mm 1mm Görüntüleme ve tedavi koordinat_ 2 mm 1mm Larının uyumu (tek gantri açısı)
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Görüntüleme) İşlem Aplikatör tipi-tolerans SRS/SRBT olmayan SRS/SBRT (Aylık) Düzlemsel MV görüntüleme (EPID) Görüntüleme ve tedavi koordinat_ 2 mm 1mm Larının uyumu (4 temel gantri açısı) Ölçeklendirme 2 mm 2mm 2mm Uzaysal rezolüsyon Kurulum değeri Kurulum değeri Kontrast Kurulum değeri Kurulum değeri Uniformity ve gürültü Kurulum değeri Kurulum değeri Düzlemsel kv görüntüleme Görüntüleme ve tedavi koordinat_ 2 mm 1mm Larının uyumu (4 temel gantri açısı) Ölçeklendirme 2mm 1mm Uzaysal rezolüsyon Kurulum değeri Kurulum değeri Kontrast Kurulum değeri Kurulum değeri Uniformity ve gürültü Kurulum değeri Kurulum değeri
TG-142 Lineer Hızlandırıcılar için QA (Görüntüleme) İşlem Aplikatör tipi-tolerans Cone-beam CT (kv ve MV) SRS/SRBT olmayan (Aylık) Geometrik distorsiyon 2 mm 1mm SRS/SBRT Uzaysal rezolüsyon Kurulum değeri Kurulum değeri Kontrast Kurulum değeri Kurulum değeri HU sabitliği Kurulum değeri Kurulum değeri Uniformity ve gürültü Kurulum değeri Kurulum değeri Düzlemsel MV görüntüleme (EPID) (Yıllık) Kontrast Kurulum değeri Kurulum değeri Uniformity ve gürültü Kurulum değeri Kurulum değeri Düzlemsel kv görüntüleme Demet kalite /enerji Kurulum değeri Kurulum değeri Görüntüleme dozu Kurulum değeri Kurulum değeri Cone-beam CT (kv ve MV) Görüntüleme dozu Kurulum değeri Kurulum değeri
Performans QA: Kalite/Risk Faktörleri Winston Lutz testi : Radyasyon alanının merkezi ile tunsten topun ortası arasındaki mesafe nedir?
Winston Lutz pointer
Pointer ın lazerlere hizalanması
MV WLT Küçük MV alan (10 mm) ve portal görüntüleme ile Winston Lutz görüntüsü
MV WLT Gantri açısının değişimi ve tekrar görüntü alınması
MV WLT Yatak açısının 90-270 dereceye değiştirilmesi ve tekrar görüntü
Cone 10mm Cone ile WLT
Tedavi İşlemleri
Hastaya özel QA
QA fantomları için gözönünde bulundurulması gerekenler: Nasıl seçmeliyiz? Amaç, çok amaçlılık, doğruluk, kolay kullanım, basitlik, boyut ve ağırlık, kalite, fiyat...
QA işlemi:farklı görüntülerden konturların ayrılığı
QA performansı :Kalite /Risk Faktörleri: Demet bilgileri,profil,pdd,doz verimi
Küçük alan dozimetri hatası
SONUÇ SRS ve SBRT uygulamaları hasta için faydalıdır. Uygulamaların başarısı teknoloji QA ve personele sıkı bağımlıdır. Lineer Hızlandırıcıların QA protokolleri ileri teknoloji lineer hızlandırıcı gelişimi ve uygulamalarına yönelik sıkıdır. AAPM TG-40 raporu temel fonksiyonlarda hala geçerlidir. AAPM TG-142 büyük ölçüde modern klinik uygulamalara yöneliktir.(testlerin bazıları can sıkıcı ve yoğun kliniklerde uygulanamaz olabilir.) Raporun yıllık testleri dozimetri, mekanik, güvenlik, görüntüleme, özel cihaz ve işlemlerde sınırlanmadan uygulanmalıdır.
Teşekkür ederim.