AKUT GRAFT VERSUS HOST HASTALIĞI Hemş.Birsel Küçükersan
Graft vs Host Hastalığı (GVHH) Vericinin T lenfositlerinin alıcıyı yabancı olarak görmesi ve alıcının dokularına karşı reaksiyon göstermesi Allojenik Nakil En sık görülen nakil komplikasyonu
GVHH gelişimi için risk faktörleri Verici HLA uyumsuzluğu (akraba dışı/akraba) Cinsiyet farklılığı (F=>M) Alloimmünizasyon (doğum yapmış kadın, transfüzyon) Alıcı Yaş Hazırlama rejimi Profilaksi Kök hücre kaynağı (PK>Kİ>KK)
GVHH Sınıflama Klasik sınıflama Bulguların ortaya çıkma zamanına göre Akut İlk 100 gün Kronik 100 gün sonrası Güncel Sınıflama Zamandan daha çok bulguların özelliğine göre
GVHH Klasik ve Güncel Sınıflama agvhh Zaman agvhh bulguları cgvhh bulguları Klasik <100 gün Var Yok Persistan, tekrarlayıcı geç başlangıçlı cgvhh >100 gün Var Yok Klasik >100 gün Yok Var Overlap sendromu Limit yok var var
agvhh Tutulum Bölgeleri Cilt Gastrointestinal Sistem Karaciğer
Cilt En sık tutulan sistem Makülopapüler döküntü Döküntü; yüz, boyun, omuzlar, kulaklar, avuç içi ve ayak tabanlarında eritem şeklinde Beraberinde kaşıntı ve ağrı Ağır vakalarda bül oluşumu
Cilt - Ayırıcı tanı İlaç reaksiyonu Engraftman sendromu Viral enfeksiyonlar Ayırıcı tanıda yardımcı incelemeler Viral serolojik incelemeler Cilt Biyopsisi
Gastointestinal Sistem Ciltle beraber, genelde ciltten sonra veya izole GİS üst GİS alt Bulantı,kusma,iştahsızlık Diyare; yeşil renkte Kilo kaybı sulu,ağır vakalarda kanama,albümin Abdominal kramp ağrı ve İleus
GİS Ayırıcı Tanı Radyoterapi Kematerapi Antibiyotikler Enfeksiyon Ayırıcı tanıda yardımcı incelemeler İshalde Giardia Criptosporidium Adeno virüs Clostridium difficile Rotavirüs gaita mikroskopi ve kültür Endoskopi ve/veya Kolonoskopi, biopsi
Karaciğer Cilt ve GİS den daha geç Karaciğer fonksiyon testlerinde yükselme (özellikle bilirubin, ALP, ALT ve AST de hafif değişikler) Hepatomegali Sağ üst kadranda ağrı Ağır vakalarda kolestatik sarılık
Karaciğer Ayırıcı Tanı İlaç toksitesi VOD Enfeksiyon Ayırıcı tanıda yardımcı tetkikler Serolojik incelemeler Karaciğer biyopsisi
Akut Graft vs Host Hastalığı Diğer Ateş Performansta azalma Mukozit
Allojenik Transplantayonda Mortalite İlk 100 günde %25 365 gün %30-40
GVHH nın Önlenmesi GVHH oluşumunun önlenmesi Tüm allojenik nakillerde GVHH oluşabilir Tüm allojenik nakillerde GVHH profilaksisi
Graft vs Host Proflaksi immünosupresyon Siklosporin Tacrolimus Methotrexate Metilprednizolan Mikofenolat mofetil Sirolimus T hücre azaltılması
agvhh da Tedavi
Akut Graft vs Host Hastalığı Cilt Gaita volüm/24 saat KC Bilirubin
Akut GVHD Evreleme (Stage) Evre Cilt GIS Karaciğer I Makülopapüler döküntü Diyare>500 ml/gün Bilirubin (erişkin) Vücut yüzeyinin Diyare 280-555 2-3 mg /dl tutulumu<%25 ml/m2/gün (pediatrik) II Makülopapüler döküntü, Diyare>1000 ml/gün Bilirubin 556-833 ml/m2/gün vücut yüzeyinin tutulumu (pediatrik) 3-6 mg /dl %25- %50 III Makülopapüler döküntü, vücut yüzeyinin tutulumu>%50 Diyare>1500 ml/gün Diyare>833ml/m2/gün (pediatrik) Bilirubin 6-15 mg /dl IV Bül oluşumu ile seyreden İleus, Bilirubin yaygın eritrodermi, Ciddi karın ağrısı, >15 mg/dl desquamasyon kanlı diyare KCFT
Akut Graft vs Host Hastalığı nda Klinik grade Değerlendirmesi Grade Organ ve Tutulum Evresi ı Cilt 1-2 ıı Cilt 1-3 GİS ve/veya KC 1 Performansta hafif azalma ııı Cilt 2-3 GİS ve/veya KC 2-3 Performansta belirgin azalma ıv Cilt 2-4 GİS ve/veya KC 2-4 Performansta ileri derecede azalma
Graft vs Host Hastalığında Tedavi Bölgesel tedavi (tek başına veya sistemik tedavi ile) Topikal steroid (cilt evre1-2) Budenosid (GIS) Ursodeoksikolik asit (KC) Sistemik tedavi Tedavi de birincil ilaç kortikosteroid Prednizolon (2mg/kg/gün) Almakta olduğu immünsüpresif tedavinin etkin doza çıkarılması
Tedaviye yanıtsızlık değerlendirilmesi Steroid başlangıcından itibaren - 3 günlük tedaviye rağmen bulgularda ilerleme veya - 7 günlük tedavi ile bulgularda gerileme olmaması veya - 14 günlük tedavide yetersiz yanıt alınması
Yanıtsızlık İkincil tedavi seçenekleri Yüksek doz steroid(4-10 mg/kg/gün) Tacrolimus MMF ATG Mezankimal kök hücre
agvhh Hemşire ve Bakım Yeterli bilgi Erken tanımlama İmmünsüpresif ilaçların yan etkileri Organ ve sistem hasarları sonucu oluşan rahatsızlıkları azaltmaya yönelik bakım Yaşam kalitesini artırma Düzenlenen tedavinin uygulanması
Cilt Bakımı Cilt bütünlüğünü korumak; Ilık su ile banyo Cildin nemlendirilmesi Oda ısısının düzenlenmesi (18-22 derece) İritan olmayan ve parfüm içermeyen sabunlar Pamuklu giysi ve yatak örtüleri Kaşıntıya yönelik antihistaminik uygulama Hareket kısıtlığına bağlı gelişebilecek yaraları önlemek için havalı yatak kullanımı Lezyonlara karşı yanıkta kullanılan kremler kullanılması Cilt bulgularının özellik ve yaygınlığının takibi ve kaydı
GİS Bakım Gaita takibi(renk, sıklık, miktar, içerik, kıvam) Kişisel hijyen kuralları Anal bakım,bariyer kremlerin kullanılması Aldığı çıkardığı ve kilo takibi(günde 2-3 kez) Bulantı-kusmayı azaltma yaklaşımları Oral alımın desteklenmesi Oral alımın yetersizliği veya kesilmesi durumunda TPN desteği Parenteral beslenmeye bağlı gelişebilecek yan etkilerin takibi Hb, trombosit,kanama profili takibi; kan ürünü desteği
Karaciğer Bakım Karaciğer fonksiyon testleri değişiklikler yönünden yakın izlenmeli Hepatotoksik ilaçların kullanımına dikkat Ağrı ve iktere yönelik yakın izlem ve destek bakım uygulamaları Kaşıntı kontrolü Karaciğer biyopsisi ile ilgili eğitim
SON SÖZ Multidisipliner Ekip Nitelikli hemşire bakımı GVHH erken tanımlanması Tedavinin zamanında başlatılması, uygulanması Şiddetinin azaltılması Enfeksiyonların önlenmesi Yaşam kalitesinin artırılması