Ocak 07 Nisan 07 Temmuz 07 Ekim 07 Ocak 08 Nisan 08 Temmuz 08 Ekim 08 Ocak 09 Nisan 09 Temmuz 09 Ekim 09 Ocak 10 Nisan 10 Temmuz 10 Ekim 10 Ocak 11 Nisan 11 Temmuz 11 Ekim 11 Ocak 12 Nisan 12 Temmuz 12 Ekim 12 Ocak 13 Nisan 13 Temmuz 13 Ekim 13 Ocak 14 Nisan 14 Temmuz 14 Ekim 14 Ocak 15 Nisan 15 Temmuz 15 Ekim 15 Ocak 16 Nisan 16 Temmuz 16 Ekim 16 Ocak 17 Nisan 17 Temmuz 17 Ekim 17 Ocak 18 M A R M A R A Ü N İ V E R S İ T E S İ İ K T İ S A T F A K Ü L T E S İ A Y L I K EKONOMİ BÜLTEN İ DIŞ EKONOMİK GELİŞMELER İŞ GÜCÜ İSTATİSTİKLERİ ENFLASYON DIŞ TİCARET EKONOMİK GÜVEN ENDEKSİ Dış Ekonomik Gelişmeler-ABD ABD de makro ekonomik göstergelerin yılında, önceki yıllara nazaran iyileşme gösterdiği söylenebilir. Büyüme oranları 2015 ve 2016 yıllarında, sırasıyla %2,6 ve %1,5 iken yılında %2,3 olmuştur. ABD de yılında işsizlik oranı düşmüş ve %4,1 seviyesinde gerçekleşmiştir. Enflasyon oranı Eylül de yıllık %2,10 seviyesinde gerçekleşmiştir. ABD de Büyüme, İşsizlik ve Enflasyon Değişimi (%) 7.00 5.00 3.00 1.00 2.30 2.50 1 1 8.00-1.00 - -3.00 - Enflasyon Büyüme Yıl Büyüme Çey. İşsizlik Ocak 18; 4.10 Kaynak: The Bureau of Labor Statistic (BLS) Verilerinden Derlenmiştir. Aralık de ABD merkez bankası FED, politika faiz oranı bir önceki yılın Aralık ayındaki %0,75 seviyesinden %1,5 düzeyine çıkarmıştır. FED de Mart, Haziran ve Aralık aylarında üç kez faiz artışına gitmiştir. 2008 krizinden itibaren ekonominin canlanması için sıfır faiz politikası izleyen FED 2015 yılının sonlarına büyümenin geri gelmesiyle faiz oranlarını arttırmaya başlamıştır. FED in böyle bir politika izlemesinde ekonominin büyüme seyri yakalamış olması ve işsizlik oranının 2010 dan beri düşmeye başlamış olması etkili olmuştur. 1
Ocak 07 Haziran 07 Kasım 07 Nisan 08 Eylül 08 Şubat 09 Temmuz 09 Aralık 09 Mayıs 10 Ekim 10 Mart 11 Ağustos 11 Ocak 12 Haziran 12 Kasım 12 Nisan 13 Eylül 13 Şubat 14 Temmuz 14 Aralık 14 Mayıs 15 Ekim 15 Mart 16 Ağustos 16 Ocak 17 Haziran 17 Kasım 17 Dış Ekonomik Gelişmeler-Euro Bölgesi Euro Bölgesi yılında %2,4 oranında büyüyerek sınırlı büyümeyi sürdürmektedir. İşsizlik oranı önceki döneme göre düşerek %8,7 seviyesinde gerçekleşmiştir. Ancak bu oran bölge için hala yüksek bir seviyede olup 2008 krizinin etkilinin halen devam ettiğini göstermektedir. Euro Bölgesi nde Büyüme, İşsizlik ve Enflasyon Değişimi (%) 1 2.4 1 - - - 1 8.00 Enflasyon Büyüme Yıl Büyüme Çeyrek İşsizlik Kaynak: Eurostat verilerinden derlenmiştir. Euro bölgesinde büyüme devam ediyor. Ancak işsizlik oranı halen istenilen düzeyde değil. Enflasyon oranı düşük. Enflasyon oranı, Ocak 2018 de yıllık %1,3 seviyesinde olmuştur. Ocak 2015 döneminden beri enflasyonun nispeten yükselmeye başlaması ile ekonomide bir nebze canlılığın yaşandığı söylenebilir. Büyüme, işsizlik ve enflasyon göstergeleri birlikte ele alındığında Avrupa Merkez Bankası nın parasal genişlemeye devam edeceğine yönelik görüşler ağırlık kazanmaktadır. Böylesi bir durumda Euro bölgesindeki faiz oranlarının ABD nin faiz oranlarının altında kalacağı ve özellikle finansal piyasalarda para akımlarının ABD ye yönelik olacağı söylenebilir. 2
Oca.15 Şub.15 Mar.15 Nis.15 May.15 Haz.15 Tem.15 Ağu.15 Eyl.15 Eki.15 Kas.15 Ara.15 Oca.16 Şub.16 Mar.16 Nis.16 May.16 Haz.16 Tem.16 Ağu.16 Eyl.16 Eki.16 Kas.16 Ara.16 Oca.17 Şub.17 Mar.17 Nis.17 May.17 Haz.17 Tem.17 Ağu.17 Eyl.17 Eki.17 Kas.17 İstihdam Düzeyi Yeterli Seviyede Değil Kasım de iş gücü istatistiklerine göre işsizlik oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,8 puan azlarak %10,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. İşsizlik oranı düşmesine rağmen değerin hala çift haneli rakamlarda olması istihdam politikaları üzerine gerekli düzenlemelerin yapılmasını gerektirmektedir. Açıklanan son verilere göre istihdam düzeyi Ekim deki %47,6 lık değerinden %47,3 e düşmüştür. 28 milyon 515 bin kişi istihdama katılırken 3 milyon 275 bin kişi işsiz olarak resmi kayıtlara girmiştir. İşsizlik, İstihdam ve Büyüme Değişim (%) 14.0 49.0 12.0 10.0 8.0 6.0 4.0 2.0 0.0 48.0 47.0 46.0 45.0 44.0 43.0-2.0 42.0 İşsizlik oranı Büyüme Oranı % Üç Aylık İstihdam oranı (%) Sağ Eksen Kasım döneminde iş gücüne dahil olmama nedenlerinin bileşenlerini oluşturan alt gruplarda iş aramayıp çalışmaya hazır durumda olan kişi sayısı 2 milyon 219 bin kişi dikkat çekmektedir. Ev işiyle meşgul 11 milyon 10 bin kişinin bulunması Türkiye ekonomisinin yapısal sorunlarından bir tanesi olarak ön plana çıkmaktadır. İşsizlik, istihdam ve büyüme rakamlarının seyrine bakıldığında büyümeye paralel bir istihdamın sağlanamadığı söylenebilir. 3
Ocak 14 Şubat 14 Mart 14 Nisan 14 Mayıs 14 Haziran 14 Temmuz 14 Ağustos 14 Eylül 14 Ekim 14 Kasım 14 Aralık 14 Ocak 15 Şubat 15 Mart 15 Nisan 15 Mayıs 15 Haziran 15 Temmuz 15 Ağustos 15 Eylül 15 Ekim 15 Kasım 15 Aralık 15 Ocak 16 Şubat 16 Mart 16 Nisan 16 Mayıs 16 Haziran 16 Temmuz 16 Ağustos 16 Eylül 16 Ekim 16 Kasım 16 Aralık 16 Ocak 17 Şubat 17 Mart 17 Nisan 17 Mayıs 17 Haziran 17 Temmuz 17 Ağustos 17 Eylül 17 Ekim 17 Kasım 17 Aralık 17 Ocak 18 Enflasyon ve Reel Kur 2018 in Ocak ayında tüketici enflasyonu (TÜFE) bir önceki yılın aynı dönemine göre %10,35, yurt içi üretici enflasyonu (Yİ-ÜFE) %12,14 olmuştur. Buna göre TÜFE de, bir önceki aya göre %1,02 lik bir artış varken Yİ-ÜFE de %0,99 luk bir artış söz konusudur. Bu dönemde, TÜFE değeri Aralık deki değerinin altında kalmasına rağmen son üç yılın en yüksek seviyesindedir. Yurt dışı üretici enflasyonu (YD-ÜFE) Ocak 2018 de %19,75 olmuştur. Kurlardaki artış, maliyetlerin artmasına neden olarak enflasyon oranlarının düşürülmesini zorlaştırmaktadır. Enflasyon Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim (%) 30 25 20 15 19.75 12.14 10 5 10.35 0-5 -10 TÜFE Yİ-ÜFİ YD-ÜFE Reel kur endeksi ve tüketici enflasyonu arasındaki ilişkiye bakıldığında birbirine paralel bir seyir gösterdiği söylenebilir. Türk Lirası nın (TL) yabancı paralar karşısındaki değerini gösteren reel kur endeksi nin Eylül, Ekim ve Kasım aylarında bir düşüş yaşamış Aralık ayında ise bir nebze yükselişe geçerek 84,7 olmuştur. Ancak bu yükseliş nin Ocak-Mayıs dönemindeki artış seyrinin altında kalmıştır. Mayıs de 92 değerindeki endeks bu dönemden itibaren düşüş seyri göstermiştir. Bu durum TL nin değer kaybettiği anlamına gelir. Yaşanan bu değer kaybı bir yandan ihracatın artmasına yardımcı olurken bir yandan da ithalata dayalı bir üretim yapısı, üretim maliyetlerinin artmasına ve yurt içi fiyatların da yükselmesine neden olmaktadır. Reel kur endeksi değeri yılının Ocak ayından yılın sonuna doğru bir düşüş göstermiştir. Bu durum, TL nin değer kaybetmesinin yurt içi üretim maliyetleri kanalıyla tüketici enflasyonun artmasının nedenlerinden biridir. 4
2014-09 2014-10 2014-11 2014-12 2015-01 2015-02 2015-03 2015-04 2015-05 2015-06 2015-07 2015-08 2015-09 2015-10 2015-11 2015-12 2016-01 2016-02 2016-03 2016-04 2016-05 2016-06 2016-07 2016-08 2016-09 2016-10 2016-11 2016-12 -01-02 -03-04 -05-06 -07-08 -09-10 -11-12 Dış Ticaret Açığı Artıyor de ihracatta artışı var. Ancak aynı dönemde ithalat artış hızı daha yüksek. İthalatın ihracattan hızlı artması dış ticaret açığının da büyümesine neden olmaktadır. deki seyrin aylık değişimlerine bakıldığında Aralık ayında ihracat on iki aylık ortalamalar göre %10,65 oranında artarken ithalat %18,18 artmıştır. Bunun sonucunda Aralık döneminde dış ticaret açığı bir önceki döneme göre %37,68 oranında artmıştır. 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4 İhracat İthalat ve Dış Ticaret Değişimi (%) İthalat % Değişim İhracat % Değişim Dış Ticaret Açığı % Değişim Döviz kurunun artması ihracat artışına olumlu etkide bulunmasına rağmen, ekonominin ithalata bağımlılığı sebebiyle bu artış dış ticaret açığını telafi etmede yetersiz kalmaktadır. On iki aylık ortalama değerlere göre Aralık de ithalat miktar endeksi, ihracat miktar endeksinden daha fazla artmıştır. İhracat miktar endeksi %9,5 oranında artış gösterirken ithalat miktar endeksi %9,9 artış göstermiştir. Bu durum ihracat birim fiyatlarını düşürürken ithalat birim fiyatlarının da yükselmesi anlamına gelir. 5
Ekonomik Güven Endeksi Ocak 2018 de ekonomik güven endeksi bir önceki aya göre %10 oranında artış göstererek 104,9 olmuştur. Endeksi oluşturan bileşenlerin tamamında bir önceki aya göre artış söz konusudur. Bileşenler arasında tüketici güven endeksinin, bir önceki aya göre artmasına rağmen, son 12 ayın en düşük seviyede kalması göze çarpmaktadır. Buna karşın reel güven endeksi 110,9 ile son 12 ayın en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Ekonomik Güven Endeksi 120,0 Ekonomik Güven Endeksi 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 Ekonomik güven endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre artış göstermiştir. Ocak 2018 deki yeni değer 104,9 olmuştur. 0,0 Ekim 2016 Ekim Kasım 2016 Kasım Aralık 2016 Aralık Ocak Ocak 2018 Ekonomik güven endeksini oluşturan alt gruplarda Aralık ye göre, Ocak 2018 döneminde tüketici güven endeksi %7 lik bir artışla 72,3; reel kesim güven endeksi %1 artışla 110,9; hizmet sektörü güven endeksi %6 artışla 102; perakende ticaret sektörü güven endeksi %6 artışla 106,2 ve son olarak inşaat sektörü güven endeksi %6 artışla 87 olmuştur. Ocak ye göre ise tüketici güven endeksi %6, reel kesim güven endeksi %10, hizmet sektörü güven endeksi %15, perakende ticaret sektörü güven endeksi %10 ve son olarak inşaat sektörü güven endeksi %13 artmıştır. Tüketici güven endeksi, önceki aya göre artmış olmasına rağmen endeks bileşenleri içinde 72,3 ile en düşük seviyede kalmıştır. 6
Yasal Uyarı Bu bültende yer alan bilgiler güvenilir olduğuna inanılan ve kamuya açık olan kaynaklardan derlenmiştir. Bülten sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır, Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamaktadır. Bülteni hazırlayan akademisyenlerin kişisel görüşleri ve değerlendirmelerini içerebilir. Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi bültende yer alan bilgi ve değerlendirmelerin kesin doğruluğu ya da değişmezliği ile ilgili bir garanti vermemektedir. Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi bültende yer alan bilgileri herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu bültende yer alan bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaysız oluşabilecek zararlardan Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi hiçbir şekilde sorumluluk üstlenmemektedir. Bu bültende yer alan bilgilere kişisel kullanımlar için izin verilmiştir, bunun dışında ticari ya da kamusal olsun herhangi bir kullanımda Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi nin izni olmadan kısmen ya da tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Bölümü Öğretim Elemanları Prof. Dr. Cengiz Bahçekapılı cbahcekapili@marmara.edu.tr Araş. Gör. Suat Aksoy suat.aksoy@marmara.edu.tr Araş. Gör. Buket Çetin buket.cetin@marmara.edu.tr 7