ASİMETRİK EVOLVENT HELİSEL DİŞLİ ÇARKLARIN BİLGİSAYAR SİMÜLASYONU



Benzer belgeler
Bir Kompleks Sayının n inci Kökü.

Termodinamiğin Yasaları:

EVOLVENT DÜZ DİŞLİLERDE ALTTAN KESMENİN BİLGİSAYAR SİMÜLASYONU

Çok Parçalı Basınç Çubukları

KOLON EKSENLERİNİN SEÇİMİNİN KESİT TESİRLERİNE ETKİSİ

Zaman Skalasında Box-Cox Regresyon Yöntemi

denklemini x=0 adi nokta civarında çözünüz.

AYRIK VE SÜREKLİ ZAMANLI BİRİNCİ DERECEDEN SİGMA-DELTA MODÜLATÖRÜNÜN PRATİK OLARAK GERÇEKLEŞTİRİLMESİ

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE LABORATUVAR DERSİ. İçten Yanmalı Motorlarda Performans ve Enerji Dağılımı Deneyi

Makine Elemanları II Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Üretim. Dişli çarklar

KALIN KOMPOZİT KİRİŞ VE LEVHALARIN SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİYLE ANALİZİ

DİŞLİ GEOMETRİSİ. Metin Yılmaz Arge Müdürü Yılmaz Redüktör

Türkiye İnsani Gelişme Raporu nda İnsani Gelişme Endeksi değerinin ve sıralama değişikliklerinin açıklanması

IŞIĞIN KIRILMASI. 1. Ortamların kırılma indisleri n K. , n M. , n L. arasındaki ilişki aşağıdaki gibidir. > n L. > n K. n M. > n M. n L. n K.

Regresyon ve Korelasyon Analizi. Regresyon Analizi

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi DESIGN OF VISUAL SPUR GEAR MATERIALS WITH COMPUTER

İki veri setinin yapısının karşılaştırılması

Quality Planning and Control

= k. Aritmetik Ortalama. Tanımlayıcı İstatistikler TANIMLAYICI İSTATİSTİKLER. Sınıflanmış Seriler İçin Aritmetik Ortalama

DİŞLİ ÇARKLAR. Makine Elemanları 2 PROFİL KAYDIRMA. Doç.Dr. Ali Rıza Yıldız. BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) Department of Mechanical Engineering

DÜZ VE HELİSEL DİŞLİ ÇARKLAR ÖRNEK PROBLEMLER

Sayısal Türev Sayısal İntegrasyon İnterpolasyon Ekstrapolasyon. Bölüm Üç

YER ÖLÇÜLERİ. Yer ölçüleri, verilerin merkezini veya yığılma noktasını belirleyen istatistiklerdir.

UFUK ÖZERMAN Page 1

İSTATİSTİK TERMODİNAMİK

3 Eksenli CNC Freze Tezgahında ĠĢlenen Konik Yüzeyler Ġçin Optimum Eğim Açısının Belirlenmesi

Sosyoekonomi / / M. Emin İnal & Derviş Topuz & Okyay Uçan. Sosyo Ekonomi. Doğrusal Olasılık ve Logit Modelleri ile Parametre Tahmini

ü ü üü ş ş ş Ü ÜÜ ü ü üü ş ü ş ş ö ç ş ş ç ş ü ü ü ç ç ş ü ş ş ü ü ü ö ş ö ş ö ş ş ç ş ü ş ç ş Ç ç Ü öü ü ü üü ü ü üü ç ş ç ş ö ö ü ç ş ç ş ş ö ç ş ö

ABA (Mg) MOLEKÜLÜNÜN TİTREŞİM FREKANSLARININ TEORİK OLARAK HESAPLANMASI

MENKUL KIYMET DEĞERLEMESİ

HAYVAN BARINAKLARINDA DOĞAL HAVALANDIRMA VERDİSİNİN BELİRLENMESİ İÇİN BİR BİLGİSAYAR PROGRAMI GELİŞTİRİLMESİ

Pinyon-tipi takımla imal edilen standart olmayan dişlilerin bilgisayar simülasyonu

Bu malzemelere atıfta bulunmak veya kullanım şartlarını öğrenmek için sitesini ziyaret ediniz

MONOSİMETRİK VE AÇIK KESİTLİ BİR EULER-BERNOULLI KİRİŞİNİN İKİ FARKLI METOTLA SERBEST TİTREŞİM ANALİZİ

ELASTİK ZEMİNE OTURAN KİRİŞLERİN TAŞIMA MATRİSİ YÖNTEMİ İLE BİRİNCİ VE İKİNCİ MERTEBE STATİK VE STABİLİTE ANALİZİ


DİŞDİBİ GERİLMELERİNİN ANALİZİ İÇİN DÜZ DİŞLİ ÇARKLARIN SONLU ELEMAN MODELLENMESİ

Örnek 2: Helisel dişli alın çarkları:

Ş

MÜHENDİSLİK YANGIN OTOMASYON SİSTEMLERİ SAN. TİC.

5. Ders. Dağılımlardan Rasgele Sayı Üretilmesi Ters Dönüşüm Yöntemi

RANKI 2 OLAN SERBEST LIE CEBİRLERİNİN OTOMORFİZM GRUPLARININ SUNUMLARI 1 Reports Of Free Groups Otomorfizm Rank 2 Lie Algebras

Giriş. Değişkenlik Ölçüleri İSTATİSTİK I. Ders 5 Değişkenlik ve Asimetri Ölçüleri. Değişkenlik. X i ve Y i aşağıdaki gibi iki seri verilmiş olsun:

DİŞLİ ÇARK: Hareket ve güç iletiminde kullanılan, üzerinde eşit aralıklı ve özel profilli girinti ve çıkıntıları bulunan silindirik veya konik

İSTATİSTİK TERMODİNAMİK

Temas noktalarının geometrik yerine kavrama eğrisi (temas izi) denir.

Bir Alışveriş Merkezinde Hizmet Sektörü Đçin En Kısa Yol Problemi ile Bir Çözüm

DENEYĐN AMACI: Bu deneyin amacı MOS elemanların temel özelliklerini, n ve p kanallı elemanların temel uygulamalarını öğretmektir.

AKSLAR ve MİLLER. DEÜ Makina Elemanlarına Giriş Ç. Özes, M. Belevi, M. Demirsoy

1. GAZLARIN DAVRANI I

Koordinat dönüşümüne dayalı zamanla değişen doğrusal kayma yüzeyi


İLETKEN ve YARIİLETKENLERDE HALL OLAYI

Polinom İnterpolasyonu

YÜK KANCALARI VİDALI BAĞLANTILARINDA KULLANILAN FARKLI VİDA DİŞ PROFİLLERİNİN BİLGİSAYAR DESTEKLİ GERİLME ANALİZİ

DİŞLER; Diş Profili, çalışma sırasında iki çark arasındaki oranı sabit tutacak şekilde biçimlendirilir. Dişli profillerinde en çok kullanılan ve bu

AKSLAR ve MİLLER. DEÜ Mühendislik Fakültesi Makina Müh.Böl.Çiçek Özes. Bu sunudaki bilgiler değişik kaynaklardan derlemedir.

VİDA DİŞLİ MEKANİZMALARININ BOYUTLANDIRILMASI

DİŞLİ AÇMA USULLERİ. Mak.Müh.Sait EYİGÖZ. DAŞ Dişli San.ve Tic.A.Ş. M.M.O.İst.Şube Y.Kurulu üyesi

Şekil. Tasarlanacak mekanizmanın şematik gösterimi

(3) Eğer f karmaşık değerli bir fonksiyon ise gerçel kısmı Ref Lebesgue. Ref f. (4) Genel karmaşık değerli bir fonksiyon için. (6.

TLE 35128R Serisi CATV Hat Tekrarlayıcılar

ĐKĐ BOYUTLU SINIR TABAKALAR ĐÇĐN ĐNTEGRAL YÖNTEMLERĐ

Kontrol Sistemleri. Frekans Ortamında Karalılık

FREZE TEZGÂHINDA BÖLME İŞLEMLERİ

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi DÜZ DİŞLİ ÇARKLARIN SONLU ELEMANLAR METODU İLE MODELLENMESİ

DİŞLİ ÇARKLAR SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜH. BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI DERS NOTU. Doç.Dr. Akın Oğuz KAPTI

Genelleştirilmiş Ortalama Fonksiyonu ve Bazı Önemli Eşitsizliklerin Öğretimi Üzerine

ZİNCİR DİŞLİ ÇARKLAR. Öğr. Gör. Korcan FIRAT CBÜ Akhisar MYO

Hava Kirliliği Yönetimi ve Modelleme Çalışmalarında Karışım Yüksekliği. Parametresinin Önemi ve Hesaplanması

denklemini sağlayan tüm x kompleks sayılarını bulunuz. denklemini x = 64 = 2 i şeklinde yazabiliriz. Bu son kompleks sayıları için x = 2iy


Koordinat dönüşümünde EIV model klasik dengeleme yoluyla nasıl çözülür?

6. Uygulama. dx < olduğunda ( )

KATEGORİK VERİLERİN TESTİ (ki-kare testi)

Açıldı göklerin bâbı

MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ

Tarihli Mühendislik ekonomisi final sınavı. Sınav süresince görevlilere soru sormayın. Başarılar dilerim.

ü ş ş İ Ü ö ş ğ ş ü ç ş ö «Ü İ İ İ ü ü ğ ş ş ğ ş ğ ğ Ü ş ğ ü ş ç ç üç ç ş ö ç ş ş ğ ü ş ç ş ç ğ ş ş ş ç ş ğ ş ü ç ş ğ ğ ş ö ü ğ ş ü ü ğ ş ç ü ş ş ç ş

Tanımlayıcı İstatistikler

35 Yay Dalgaları. Test 1'in Çözümleri. Yanıt B dir.

BÖLÜM 3 YER ÖLÇÜLERİ. Doç.Dr. Suat ŞAHİNLER

tanımlar, ölçüler ve açılar DIN ISO 5419 (alıntı baskı 06/98)

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIMDA PARAMETRİK DİŞLİ ÇARK UYGULAMALARI

KREMAYER TİPİ KESİCİ TAKIMLA İMAL EDİLMİŞ EVOLVENT DÜZ DİŞLİ ÇARKLARIN MATEMATİK MODELLENMESİ

n ile gösterilir. 0) + ( n 1) + ( n 2) + + ( n n) =2n Örnek...4 : ( 8 3) = ( 8 Örnek...5 : ( 7 5) + ( 7 6) + ( 8 7) + ( 9 8) + ( 10

7. BİRİNCİ MERTEBEDEN LİNEER DENKLEM SİSTEMLERİ

İMALAT İÇİN PROFİL KAYDIRMALI SİLİNDİRİK DİŞLİ ÇARK ÇİZİMİNDE CAD SİSTEMLERİNİ DESTEKLEYEN BİLGİSAYAR PROGRAMI GELİŞTİRİLMESİ

ÖLÇÜM, ÖLÇÜM HATALARI ve ANLAMLI RAKAMLAR

TLE 35128R Serisi CATV Hat Tekrarlayıcılar


Ç Ç Ö Ç Ç Ç Ç Ç Ş Ö «Ü Ç Ş Ü Ç Ç

TALAŞLI İMALAT SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KALIPÇILIK TEKNİĞİ DERS NOTU. Doç.Dr. Akın Oğuz KAPTI. Talaşlı İmalat Yöntemleri

Sakarya Ticaret Bozrsası. Üye Memnuniyet ve Beklenti Anketi. Raporu

Ek-1: Jenerik Kirletici Sınır Değerler Listesi

Tümevarım_toplam_Çarpım_Dizi_Seri. n c = nc i= 1 n ca i. k 1. i= r n. Σ sembolü ile bilinmesi gerekli bazı formüller : 1) k =

Örnek A. Benzer tipteki 40 güç kaynağının dayanma süreleri aşağıdaki gibidir. Genişletilmiş frekans tablosu oluşturunuz;

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN VE MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 8 Sayı: 3 s Ekim 2006 TABAKALI KOMPOZİT DAİRESEL PLAKLARDA STATİK STABİLİTE ANALİZİ

VII. OLİMPİYAT SINAVI. Sınava Katılan Tüm Talebe Arkadaşlara Başarılar Dileriz SORULAR k polinomu ( )

ON THE TRANSFORMATION OF THE GPS RESULTS

Transkript:

Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Dr. J. Fa. Eg. Arh. Gaz Uv. Clt 5, No 3, 44-447, Vol 5, No 3, 44-447, ASİMETİK EVOLVENT HELİSEL DİŞLİ ÇAKLAIN BİLGİSAYA SİMÜLASYONU Cüyt FETVACI Mak.Müh.Böl., Müh.Fak., İstabul Üvrsts, T-343, İstabul tva@stabul.du.tr (Glş/vd:.3.9 ; Kabul/Aptd: 3.6.) ÖZET Bu çalışmada krmayr takımla mal dl asmtrk volvt proll hlsl dşl çarkları blgsayar smülasyou l alımaktadır. Asmtr dşl akt v arka yaaklarıı arklı kavrama açılı olduğuu ad dr. Dşl çark tors v krmayr-tp ks takım gomtrs sas alıarak akt, kök v taba bölglr d kapsaya asmtrk volvt hlsl dşl tam matmatk modl vrlmştr. İza hız v ş çalışma dklm göz öü alıarak dşl altta ksm durumu da lmştr. Asmtrk volvt proll hlsl dşl çark prol oluştura br blgsayar programı glştrlmştr. Aahtar Klmlr: Asmtrk volvt dş, hlsl dşl çark, altta ksm aalz COMPUTE SIMULATION OF HELICAL GEAS WITH ASYMMETIC INVOLUTE TEETH ABSTACT Ths papr studs th omputrzd tooth prol grato o volut hlal gars ut by rak uttrs wth asymmtr tth. Th asymmtry mas that drt prssur agls ar appld or drvg ad oast sds, rsptvly. Basd o th thory o garg ad th gomtry o straght-sdd rak uttr, a omplt mathmatal modl o asymmtr hlal gars ludg workg ro, root llt ad bottomlad s gv. Udruttg aalyss s also vstgatd by osdrg th rlatv vloty ad quato o mshg. A omputr program s dvlopd to grat th tooth prol o hlal gars wth asymmtr volut tth. Kywords: Asymmtr volut tth, hlal gar, udruttg aalyss. GİİŞ (INTODUCTION) Alı dşl çarklar parall ksl mllr arasıda güç ltm sağlaya mkazmalardır. Bu mkazmalar dşlr ml ks gör koumu bakımıda alı düz v alı hlsl olarak grupladırılmaktadır. Hlsl dşl çarklar sssz çalışmaları v daha küçük dş sayılarıda mal dlblmlr dyl trh dlmktdr. Çzgsl tmas, sabt kavrama açısı v yüksk malat vrmllğ sağlaya doğrusal ormda ks takımları dyl, volvt prol alı dşllrd yaygı olarak kullaılmaktadır. Dşl çarkları şltmd yük taşıma kablyt tay tmk ç çştl paramtrlr tklr malatta ö blgsayar ortamıda lms sağlaya sayısal yötmlr yaygı olarak kullaılmaktadır. Solu lmalar yötm v sıır lma yötm bu sayısal yötmlrd çok kullaılalarıdır. Bu yötmlr güvlr souç vrms ç tml koşul modllmd dş prol hassas doğrulukta gomtrk ad dlmsdr []. Dşl çark mkazmaları sıklıkla tk yöd çalışmaktadır. Dvry grmy yaaklar yüzy mukavmt vya ym mukavmt tk tmzlr, dolayısıyla ğlm mukavmt katkıda buluaak şkld mody dlblrlr. Bu da dş asmtrk dzayıı grktrmktdr. Ntd, smtrk dş gör tabaı daha kalı, böyllkl ğlmy gör mukavmt daha yüksk dşllr mal dlblr. Dş prol asmtrk trtp dlmsyl malzm kalts dğştrlmd dşl çark mkazmasıı yük taşıma kapasts arttırılmaktadır [-4].

C. Ftvaı Asmtrk Evolvt Hlsl Dşl Çarklar Blgsayar Smülasyou Dşl çarkları blgsayar smülasyou ç ltratürd çştl yaklaşımlar l suula adlr mvuttur[5-9]. Ltv ks takımı vktörl göstrmd başlayıp, matrs döüşüm, drasyl gomtr v yuvarlama dklmlr kullaarak dş prollr v gomtrk özllklr taımlaya mtodlar glştrmştr [8-9]. Vktörl yaklaşım çştl kök v prol modkasyolarıı matmatk modl lav dlmsd sklk sağlamaktadır. Grk krmayr tp takım v grks pyo ks takımla mal dl dş yüzylr vktörl yaklaşıma gör matmatk modlly çalışmalar ltratürd suulmaktadır [-7]. Yag, Ltv vktör yaklaşımıda harktl asmtrk volvt proll alı dşl çarkları köşlr yuvarlatılmış uçlu krmayr-tp takımla malatıı matmatk modl sumuştur [6]. Ayrıa krmayr ks smül dlmş harkt görsllştrrk mal dl düz dşl üzrdk tklr ly çalışmalar da ltratürd mvuttur [8-9]. Bu çalışmada asmtrk dşl volvt hlsl çarkları krmayr-tp takımla malatıı matmatk modllms v altta ksm aalz l alımıştır. Yag ı [6] suduğu adlr svr uçlu takım çd h k, 5 m dşbaşı yüksklğ sağlayaak şkld düzlmştr. Bombl dş, taşlama vya raspalama paylı takımla malat gb hrhag br kök vya prol modkasyou dkkat alımamıştır. Prol kaydırma mktarı yuvarlama dklm lav dlmştr. Ks takım l taslak arasıdak za hız v ş çalışma dklm drasyl göz öü alıarak altta ksm şartı v altta ksmy ölmk ç grkl prol kaydırmaı tay vrlmştr. Br blgsayar programı glştrlrk çştl dzay paramtrlr v takım yrlştrms mal dl dşl gomtrs üzrdk tklr lmştr.. KESİCİ TAKIM MATEMATİK MODELİ (MATHEMATICAL MODEL OF THE ACK CUTTE) Çalışmaı bu bölümüd, malat smülasyouda kullaıla takımı gomtrk özllklr lmktdr. Yag ı matmatk modl gör hazırlaa krmayr-tp takım dş ormal kstt Şkl d göstrlmştr [6]. Orj krmayr takım dş boşluğuu ortasıa koumladırıla S ( X, Y, Z ) koordat sstmd, pozt X ks yukarı doğru, pozt Y ks sola doğru yöldrlmştr v Z ks sağ l kuralı l tay dlmştr. Asmtrk dşl ks takım sağ v sol yalarda rras ks gör arklı açılı taba düz uç, taba yuvarlatılmış köş v akt karda oluşmaktadır. ras krmayr at özllklr ISO53 stadardıda uyarlamıştır []. Şkl. Asmtrk dşl krmayr takımı ormal kst [6] (Normal sto o a rak uttr wth asymmtr tth) Şkl d göstrldğ üzr, ks takımı a v bd bölglr asmtrk dşl çarkı tabaıı oluşturmaktadır. a bölgsdk br oktaı X ks gör yr l a paramtrs la b hk ta φ + r ta φ r sφ aralığıda tay tmktdr. Bzr şkld l b paramtrs bd bölgsd br oktaı X ks gör yr lb b hk taφ + r taφ r sφ aralığıda tay tmktdr. y,,... sçlrk takım stl sayıda dş l taımlaablr. Sol v sağ karları kavrama açıları φ v φ smbollryl göstrlmktdr. a ks takım dşbaşı yüksklğ tay d paramtr v b πm / 4 takım dş kalılığıı yarısıdır. Normal modül m smbolüyl v takım uuu yuvarlatma yarıçapları sırasıyla r v r smbollryl göstrlmktdr. Stadard dşbaşı yüksklğ h, 5 m olarak hsaplaır. k k a h r sφ ) v r r sφ ) /( sφ ) ( ( dr. S ( X, Y ) koordat sstmd a v bd bölglr dklmlr aşağıdak adlr l tay dlr. a k a x h πm a + () y la yπm bd k bd x h πm bd + + () y lb yπm Şkl d göstrldğ üzr, ks takımı v d bölglr mal dl dşl çarkı kök yüzylr oluşturmaktadır. bölgsdk br oktaı yr l paramtrs l 9 φ aralığıda tay 44 Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Dr. Clt 5, No 3,

Asmtrk Evolvt Hlsl Dşl Çarklar Blgsayar Smülasyou C. Ftvaı tmktdr. Bzr şkld d bölgsdk br oktaı yr ld 9 φ aralığıda l d paramtrs l tay dlmktdr. S koordat sstmd, v d bölglr yr vktörlr aşağıdak adlr l tay dlr. hk + r x b + hk taφ r taφ (3) y r osl + r sφ r s l + yπm hk + r d d x b hk taφ + r taφ (4) d y r ld os r sφ + r s ld + yπm Ks takımı v h bölglr asmtrk sol v sağ volvt yüzylr sırasıyla oluşturmaktadır. Şkl d görüldüğü üzr, l paramtrs bölgsdk br oktaı yr a osφ l a / osφ aralığıda tay / t tmktdr. Bzr şkld l paramtrs h bölgsdk br oktaı yr a / osφ l at / osφ aralığıda tay tmktdr. v h bölglr yr vktörlr S koordat sstmd aşağıdak adlr l tay dlr [6]. x l osφ (5) y b l sφ + yπm h h x l osφ (6) h y b + l sφ + yπm Hlsl dşl çark mal ç takım yüzy smülasyouda, O mrkzl S koordat sstm bağlı ormal kst, O O doğrusu boyua Şkl d görüldüğü üzr ötlr. Bu dl ρ O O ks yüzy dzay paramtrlrd brdr v β mal dl hlsl dşl hls açısıdır. Hlsl dşl çark prol oluşturmak ç kullaıla S koordat sstmd ks takımı yüzy homoj koordatlarda ad dl döüşüm matrs uygulaması l ld dlr [8]. Şkl. Hlsl Krmayr Ks Yüzy Oluşumu (Formato o ak Cuttr Sura or Hlal Gar Grato) [ ] (7) M Burada döüşüm matrs homoj koordatlarda [8,5,6], os β s β ρ s β M (8) s β os β ρ os β adsyl vrlmktdr v üst ds sırasıyla a, bd,, d, v h bölglr göstrr. Drasyl gomtrd, S koordat sstmd (7) umaralı dklmd vrl krmayr ks yüzy brm ormal vktörlr (9) umaralı dklm l tay dlr [8,6]. l j ρ ( a,..., h) (9) ( j a,..., ) l ρ j 3. DİŞLİ ÇAK MATEMATİK MODELİ (MATHEMATICAL MODEL OF GENEATED GEA) İmal dl dşl çarkı matmatk modl ld tmk ç S X, Y, Z ), S X, Y, ) v ( ( Z S h( X h, Yh, Zh) koordat sstmlr tss dlmldr. Şkl 3 d görüldüğü üzr, S krmayr takımı koordat sstm, S dşl çarkı koordat sstm v S h sabt ola rras koordat sstmdr. Koordat sstmlr sağ l kuralıa uymaktadır. Yuvarlama prossd krmayr ks takım S r p φ kadar ötlm harkt yapark dşl taslağı φ açısı kadar dömktdr [8]. Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Dr. Clt 5, No 3, 443

C. Ftvaı Asmtrk Evolvt Hlsl Dşl Çarklar Blgsayar Smülasyou Şkl 3. Yuvarlama pross (Gratg pross) S koordat sstmd S koordat sstm döüşümü sağlaya koordat döüşüm matrs () umaralı add vrlmştr [8]. [ M ] osφ sφ sφ osφ rp φ sφ + ( rp + ) osφ r os + ( + )s pφ φ rp φ () Böyllkl, krmayr takım yüzylr gomtrk yr mal dl dşl çarkı koordat sstmd ad dlr [8]. [ M ], ( a,..., ) () h Dşl Aa Kauu grğ krmayr ks alı kst l dşl taslağı yüzy ortak ormal a döm mrkzd gçmldr. Bu kauu matmatksl ads ola Eş Çalışma dklm S koordat sstmd () umaralı dklm l ad dlblr [8]. X x x Y y y Z z z () X, Y v Z koordat sstm S d takım-taslak mkazmasıı a döm ks I-I üzrdk br oktaı koordatlarıı; x, y v z krmayr takımı yüzy koordatlarıı; x, y v z, yüzy brm ormal doğrultma kosüslr, ad dr. φ yuvarlama paramtrs v r p mal dl dşl çarkı taksmat dars göstrr. () koordat döüşüm umaralı dklmd vrl [ M ] matrsd trm takımı taksmat doğrusuu taslağı taksmat dars gör ötlms, dğr br adyl prol kaydırma mktarıı, ad dr. Krmayr takım l mal ttğ dşl ş çalışma dklm () umaralı dklm düzlms l gl olarak aşağıdak ad l ld dlr [8,]. y φ ( yx x ) /( rpx ) (3) Takımı akt karları ç takım-taslak volvt yüzy ş çalışma dklm, (5-7) v (9) umaralı dklmlr (3) umaralı dklm uygulamasıyla ld dlr [5,6]. ( l ( l, ρ, φ ) ( l b s φ ) +, ρ, φ ) os β ( r φ + ρ s β ) s φ p ( l b s φ ) os β ( r φ + ρ s β ) s φ p (4) (5) İmal dl dşl volvt, trokod v dş tabaı yüzylr matmatk modl S koordat sstmd (-6) v (3) umaralı dklmlr () umaralı dklmd yrlr koulması l ld dlmktdr. Örk olarak, ks takımı bölgs şklldrdğ dşl taslağı volvt yaağıı dklm aşağıda vrlmştr. x l osφ osφ ( b l sφ )os β sφ + ρ s β sφ + rp (osφ + φ sφ) y l osφ sφ + ( b l sφ )osβ osφ ρ s β osφ + rp (sφ φ osφ) z ( b l sφ )s β + ρ osβ (( b sφ l)os β ρ s β sφ ) φ ( rp sφ) 4. ALTTAN KESME ANALİZİ (TOOTH UNDECUTTING ANALYSIS) (6) Evolvt hlsl dşl çark hrbr br ök gör hls ğrs oluşturaak şkld dödürülmüş çok sayıda kalılıktak düz dşllr l taımlaablr. Şkl 3 d görüldüğü üzr hlsl dşl çark l krmayr ks kavraması z düzlmd l alıablr. Bua gör (7) umaralı dklmd z alıırsa, krmayr takımı sol akt yüzy yr vktörü S koordat sstmd aşağıdak dklmd ad dlr. x l osφ y ( b l sφ + yπm ) (7) os β () umaralı dklm gör şlmlr yapılarak, ş çalışma dklm, b l ( l, φ ) sφ ( rp φ ) B (8) os β os β 444 Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Dr. Clt 5, No 3,

Asmtrk Evolvt Hlsl Dşl Çarklar Blgsayar Smülasyou C. Ftvaı olarak ld dlr v bu dklmd B s φ + os φ os β dr. Krmayr ks akt yüzy taraıda oluşturula hlsl dşl çark volvt yüzyd tkl oktaı hag koşullar altıda mydaa glblğ lmldr. Bu çalışmada altta ksm lms ç Ltv [8] taraıda tkl dlmş mtod kullaılmıştır. S koordat sstmd mal dl dşl çark l krmayr ks arasıdak za hız (9) umaralı dklmd vrlmştr [8]. V rpφ y ω x (9) Bu dklmd ω mal dl dşl açısal hızıdır v d φ / dt adsyl ld dlr. İmal dl dş yüzyd tkllğ tay tmk ç (-) umaralı dklmlr sağlamalıdır [8]. 5. BİLGİSAYA UYGULAMALAI (COMPUTE IMPLEMENTATION) Çştl paramtrlr mal dl dş prol üzrdk tklr matmatk modl programlaması l lblmktdr. Programı grş dğrlr modül, dş sayısı, kavrama açıları v hls açısıdır. Programı çıkış dosyaları s takım prol v dş prol tay d oktaları koordatlarıda oluşur. Şkl 4 d altta kslmş dşl v prol kaydırma l altta kslm ölms göstrlmştr. Normal modül m, 5 mm, dş sayısı T, hls açısı β 5, ormal kavrama açıları φ v φ 5 olarak alıa örk uygulamada altta ksm kavrama açısı φ 5 ola dş yaağıda mydaa glmştr. Altta kslm gdrlms ç takıma vrlms grk mmum kaydırma mktarı, 556 m olarak hsaplaır. Takıma, 6 m prol kaydırma vrlrk altta kslm ölmştr. Δ x x l dφ l V φ dt () Δ y y l dφ l V φ dt () Bua gör mal dl dşl yüzyd tkllk ç ytrl şart () umaralı dklmd ad dlmştr [8]. Şkl 4. Altta ksm prol kaydırma l ölms (Elmato o udruttg by tooth-prol shtg mthod) G (, φ ) Δ + Δ () l Souç olarak mal dl dşl çarkta tkllk durumu (3) umaralı dklm uygulaarak tay dlr [8,6]. r p s φ l osφ B (3) Krmayr ks mal dl dşly altta ksmms ç vrlms grk prol kaydırma mktarı, a hk r( sφ) olduğu göz öü alıarak aşağıdak dklml hsaplaır. rp s φ + h ( s ) k r φ (4) B Şkl 5. Svr uçlu takımla prol kaydırmalı malat (Gratg shtd gar by rak uttr wth a sharp tp) Şkl 5 d svr uçlu takımla prol kaydırmalı dşl malatı takımı smül dlmş yörügs l brlkt göstrlmştr. Uygulama olarak, ormal modül m, 5mm, dş sayısı T, hls açısı β 5, ormal kavrama açıları φ v φ 5 olarak alımıştır. Altta ksm hr k yaakta Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Dr. Clt 5, No 3, 445

C. Ftvaı Asmtrk Evolvt Hlsl Dşl Çarklar Blgsayar Smülasyou görülmktdr. Altta kslm gdrlms ç takıma vrlms grk mmum kaydırma mktarı kavrama açısı φ 5 ola dş yaağıa gör hsaplaarak, 86 m olarak buluur. Takıma, 85 m prol kaydırma vrlrk altta kslm ölblr. Prol kaydırma mktarıı üst sıırıı svr tp, alt sıırıı s altta ksm tay tmktdr. Ltratürd çştl kavrama açıları ç dş sayılarıa gör uygulaablk prol kaydırma mktarı sıırları graklr l vrlmktdr. Ayrıa dşbaşı kalılığıı müsaad dl dğrlr çd graklr mvuttur. Şkl 6 da prol kaydırma aktörüü dş sayısıa gör alt v üst sıırları göstrlmktdr []. Şkl 6. Prol kaydırma aktörüü sıır dş sayısıa tks [] (Ilu o prol sht o lmtg umbr o tth) Şkl 4 v Şkl 5 d blgsayar grak çıktıları vrl durumları karşılaştırılmasıda şu souçlar ortaya çıkmaktadır. Svr uçlu takımla malatta ayı dzay paramtrlr ç yuvarlatılmış uçlu takıma gör altta ksmy ölmk ç daha azla prol kaydırma mktarı vrlms grkmktdr. Bu durumda svr tp thlks daha yüksktr. Svr uçlu takımı uygulamada trh dlmms aa d uçları kolaylıkla aşıarak mal dl prol hassasyt azalması v ayrıa dşl kök bölgs daha yüksk grlm yığılması oluşturmasıdır. Suula matmatk modl l ks takım v mal dl dşl çark stl dş sayısıda göstrlblr. Dşl taslağı tamam şklldrlms ks takımı taslağa gör za koumlarıı smül dlrk Şkl 7 da göstrlmştr. Hlsl dşl çarklarda altta kslm olmaksızı daha küçük dş sayılarıa lblmkt v buda mkazmaı boyutuu v ağırlığıı azaltmaktadır. Şkl 7. Dş açma smulasyou (Grato smulato) 6. SONUÇLA (CONCLUSION) Asmtrk dşl çarklar, yüksk prormas grktr havaılık v otomotv dşl trasmsyoları gb uygulamalarda so yıllarda trh dlmktdr. Yuvarlama mtodu l smtrk dşl malatıda kullaıla MAAG (krmayr bıçak), azdırma v Fllows (pyo bıçak) takımlar asmtrk dzay dlblr. Böyllkl kovasyol dş açma tzgahlarıda asmtrk dşl mal dlblr. Çalışmada krmayr-tp takımla (krmayr bıçak vya azdırma) malat ç asmtrk dşl çarkları matmatk modllms l alımıştır. Ltratürd mvut adlr svr uçlu takım çd h k, 5 m dşbaşı yüksklğ sağlayaak şkld düzlmştr. Dşdb kst zayılatarak dşl çarkı ğlm mukavmt düşür altta ksm aalz vrl matmatk modl gör yapılmıştır. Altta ksm ölms ç uygulaması grk prol kaydırma mktarı hsaplamıştır. Matmatk modl programlaarak dş açmaı blgsayar smülasyou grçklştrlmştr. Çştl takım uç gomtrlr ç malatta takımı taslağı şklldrms smül dlmştr. Prol kaydırmaı mal dl dşl gomtrs üzrd tklr göstrlmştr. Ayı dzay paramtrlr l svr yuvarlatılmış uçlu v svr uçlu takımla malat karşılaştırılmıştır. Souç olarak svr uçlu takımla malatta altta ksmy llmk ç daha azla prol kaydırması uygulaması grktğd dş başı kalılıkları müsaad dl dğrlr altıa düşblmkt, dş uu kırılablk şkld svrlmktdr. Suula yaklaşım l malatta ö çştl dzay paramtrlr tklr görsl olarak lblr. SEMBOLLE (NOMENCLATUE) a a t krmayr takımı dzay paramtrs krmayr takımı dzay paramtrs b krmayr takımı dzay paramtrs prol kaydırma mktarı l krmayr takımı kurvlr koordatları, a, b,, d,, 446 Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Dr. Clt 5, No 3,

Asmtrk Evolvt Hlsl Dşl Çarklar Blgsayar Smülasyou [ M ] S koordat sstmd S koordat sstm döüşüm matrs m ormal modül r r p krmayr takımı brm ormal vktörü takım uu yuvarlatma yarıçapı takım uu yuvarlatma yarıçapı r taksmat dars yarıçapı S krmayr takımı ötlm msas S koordat sstmlr, ( h,, ), h sabt, harktl takım, harktl taslak V takım l taslak arasıdak za hız T dş sayısı φ kavrama açısı φ kavrama açısı φ dşl taslağı yuvarlama açısı KAYNAKLA (EFEENCES). Kawal, A., Wktor, J. v Clark, D., Comparatv Aalyss o Tooth-oot Strth Usg ISO ad AGMA Stadards Spur ad Hlal Gars Wth FEM-basd Vrato, Joural o Mhaal Dsg, Clt 8, 4-58, 6.. Mu, D. V., Kumar V.S. v Muthuvrappa, G., Optmzato o Asymmtr Spur Gar Drvs or Maxmum Bdg Strth Usg Drt Gar Dsg Mthod, Mhas Basd Dsg o Struturs ad Mahs, Clt 35, No 3, 7 45, 7. 3. Kaplvh, A., Gomtry ad Dsg o Ivolut Spur Gars wth Asymmtr Tth, Mhasm ad Mah Thory, Clt 35, 7-3,. 4. Costopoulos T. v Sptas V., duto o Gar Fllt Strsss by usg O-sdd Ivolut Asymmtr Tth, Mhasm ad Mah Thory, Clt 37, No 3, 57-8, 9. 5. Bukgham, E., Aalytal Mhas o Gars, MGraw-Hll, Nw York, A.B.D., 949. 6. Salamou, C. v Suhy M., Computato o Hlal or Spur Gar Fllts, Mhasm ad Mah Thory, Clt 8, No 3, 35-33, 973. 7. Arıka, M.A.S., Dtrmato o Maxmum Possbl Cotat atos or Spur Gar Drvs wth Small Numbr o Tth, ASME Dsg Egrg Thal Cors, Clt 8, 569-576, 995. 8. Ltv, F.L., Gar Gomtry ad Appld Thory, Prt Hall, Nw Jrsy, A.B.D, 994 C. Ftvaı 9. Ltv, F.L. v Futs, A., Gar Gomtry ad Appld Thory, Cambrdg Uvrsty Prss, Nw York, A.B.D., 4.. Tsay, C.-B., Hlal Gars wth Ivolut Shapd Tth: Gomtry, Computr Smulato, Tooth Cotat Aalyss, ad Strss Aalyss, ASME J. Mh. Trasm. Autom. Ds., Clt, 48-49, 988.. Ltv, F.L., Lu, J., Towsd, D.P. v Howks, M., Computrzd Smulato o Mshg o Covtoal Hlal Ivolut Gars ad Modato o Gomtry, Mhasm ad Mah Thory, Clt 34, 3-47, 999.. Lu, C.-C. v Tsay, C.-B., Tooth Udruttg o Bvlod Gars, ASME Joural o Mhaal Dsg, Clt 3, 569-576,. 3. Ts,.-T. v Tsay, C.-B., Mathmatal Modl ad Udruttg o Cyldral Gars wth Curvlar Shapd Tth, Mhasm ad Mah Thory, Clt 36, 89-,. 4. Braur, J., A Gral Ft Elmt Modl o Ivolut Gars, Ft Elmts Aalyss ad Dsg, 4, 857-87, 4. 5. Ch, C.-F. v Tsay, C.-B., Tooth Prol Dsg or th Mauatur o Hlal Gar Sts wth Small Numbrs o Tth, It. J. o Mah Tools ad Mauatur, Clt 45, No -3, 53-54, 5. 6. Yag, S.-C., Mathmatal Modl o a Hlal Gar wth Asymmtr Ivolut Tth ad Its Aalyss, It. J. Adv. Mau. Thol., Clt 6, No 5-6, 448-456, 5. 7. L, J.-L. v Chou, S.-T., Sura Dsg ad Tooth Cotat Aalyss o a Iovatv Modd Spur Gar wth Crowd Tth, Joural o Mhaal Egrg S, Clt 9, No 3, s. 93-7, 5. 8. Ftvaı, C. v İmrak, C., Mathmatal Modl o a Spur Gar wth Asymmtr Ivolut Tth ad Its Cuttg Smulato, Mhas Basd Dsg o Struturs ad Mahs, Clt 36, No, 34-46, 8. 9. Ftvaı, C. v İmrak, C.E., Krmayr Takım l Evolvt Düz Dşl Çarkları İmalat Smulasyou, Mühds v Maka, Clt 48, No 57, 9-5, 7.. ISO53 Cyldral Gars or Gral ad Havy Egrg-Bas ak, Itratoal Orgazato or Stadartzato, Swtzrlad, 974.. Matra, G.M., Hadbook o Gar Dsg, Tata MGraw-Hll, Nw Dlh, Ida,. Gaz Üv. Müh. Mm. Fak. Dr. Clt 5, No 3, 447