Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 62, Aralık 2017, s. 574-587 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 08.11.2017 20.12.2017 Necmiye GENÇ Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler cevat.elma@omu.edu.tr TURİZM SEKTÖRÜNDE ONLİNE REZERVASYON KALİTE ALGISI VE ALGILANAN RİSK FAKTÖRLERİNİN İNCELENMESİ 1 Öz Bu araştırmada turizm sektöründe online rezervasyon kalite algısı ve algılanan risk faktörlerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma turizm sektöründe online rezervasyon yapan tüketiciler (n:359) üzerinde yürütülmüştür. Katılımcılardan veriler Ayazlar ve Yüksel (2012) tarafından geliştirilen Web Sitesi Kalite Algısı ölçeğinden yararlanılarak toplanılmıştır. Ölçek 7 alt boyut içermekte olup bu boyutlar; Bilginin Kullanılabilirliği, Etkileşim Güvenliği, Görsellik, Algılanan Risk, Pişmanlığı, Endişesi ve Yeniden Ziyaret tir. 5 li likert tipe olan ölçeğin Cronbach Alpha Değeri 0,823 tür. Araştırmanın önemli sonuçları içerisinde kızlarla erkekler arasında Görsellik ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu (p=0,042), erkeklerin Görsellik ölçek puanı daha düşük olduğu görülmüştür. Kızlarla erkekler arasında Pişmanlığı ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0,001). Erkeklerin Pişmanlığı ölçek puanı daha yüksektir. Ayrıca eğitim grupları arasında Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu belirlenmiştir (p<0,001). Lise mezunlarının Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı daha düşüktür. Anahtar kelimeler: Rezervasyon, Online Rezervasyon, Turizm Sektöründe Online Rezervasyon 1 Turizm Sektöründe Online Rezervasyon Kalite Algısı Ve Algılanan Risk Faktörlerinin İncelenmesi konulu yayınlanmamış yüksek lisans tezinden üretilmiştir.
REVIEW OF ONLINE RESERVATION QUALITY PERCEPTION AND THESE PERCEIVED RISK FACTORS IN TOURISM SECTOR Abstract This study intends to review online reservation quality perception and perceived risk factors in tourism sector. This study has been performed on consumers (n:359) made online reservation in tourism sector. Data from Participants has been collected by means of Website Quality Perception scale developed by Ayazlar and Yüksel (2012). This scale consists of 7 sub-class; these are Availability of Information, Interaction Security, Visuality, Perceived Risk, Purchase Regret, Purchase Anxiety and Revisit. Cronbach Alpha Value of 5 point likert scale is 0,823. From the results of this study, it is seen that there is a significant statistical difference (p=0,042) with respect to Visuality scale point between girls and boys and Visuality scale point of boys has been determined as lower than girls one. Significant statistical difference (p<0,001) has been detected with respect to Purchase Regret scale point between girls and boys. Purchase Regret scale point of Boys is higher than girls ones. In addition to this, Significant statistical difference (p<0,001) has been detected with respect to Availability of Information scale point between study groups. High-school graduates has lower Availability of Information scale point. 575 Keywords: Online Reservation, Online Reservation in Tourism Sector 1.GİRİŞ Elektronik yer ayırtma uygulamaları 1950 li senelerin başında Amerikan Havayolları yla IBM in (International Business Machines) müşterek girişimiyle hayata geçirilmiştir. Yer ayırtma uygulaması, hava yolu müşterilerine ait bilgileri bir noktada toplamak ve havayolu firmalarının kendi bünyelerinde yer ayırtma işlemlerini kısa sürede yapabilmeleri adına geliştirilmiştir. Kolay ve düşük maliyetli olan bu uygulama, ilk olarak 1962 senesinde sektör egemenliğini eline almak adına Amerikan Havayolları nca kullanıma alınmıştır (Yürik ve Türksoy, 2002: 12). 1980 li senelerde ise neredeyse dünyanın tüm bölgelerinde havayolu firmalarınca kullanılan ve her geçen gün iyileştirilen elektronik yer ayırtma uygulamaları aralarında bağlantı kurmaya başlamıştır. Sonrasında ise bilişim alanındaki gelişmeler, elektronik yer ayırtma uygulamalarının içeriğinde de yeniliğe neden olmuş ve kullanımını yaygınlaştırmıştır (Özmen, 2011: 42). Dinlenme, konaklama, eğlenme, gezme, tanıma ve benzeri amaçlarla yapılan gezilerine aracılık eden firmalar, elektronik sistemleri kullanmaya havayolu : firmalarından daha sonra başlamıştır. Turizme aracılık eden acentaların kullandıkları ilk otomasyon uygulaması teleticketing olarak nitelendirilen elektro-mekanik uygulamalardır. Bu uygulama dinlenme, konaklama, eğlenme, gezme, tanıma ve benzeri amaçlarla yapılan gezilerine aracılık eden firmalara müşterilerine bilet basıp satabilme imkanı tanımaktadır. Ancak zamanla bilişim alanındaki gelişmeler sonucunda bu yer ayırtma uygulamalarının kafi gelmemekte ve kapsayıcı bir yer ayırtma uygulamasına odaklanılmıştır. Fakat Amerika Birleşik Devletleri ndeki (ABD) anti tröst yasaları 1970 li senelerde bu içerikteki bir uygulamanın geliştirilmesinin önüne geçmesi sebebi ile askıya alınmıştır. Sonrasında Amerikan Seyahat Acentaları Birliği (ASTA) multiaccess
olarak nitelendirilen bir uygulama geliştirmiştir. Bu uygulama ile dinlenme, konaklama, eğlenme, gezme, tanıma ve benzeri amaçlarla yapılan gezilerine aracılık eden firmalar tek bir havayolu firması yerine birden fazla havayolu firmasını iletişim ağına katarak doğrudan bağlantı kurulmasına olanak sağlanmıştır. Bu uygulama ile uçuş işlemlerine ilişkin yer ayırtma işlemleri, otomatik biletleme, fatura, seyahat rehberi, uçuş biletleri ve giriş, çıkış belgeleri kolayca oluşturula bilinmiştir. Bununla birlikte kullanıcılara araç kiralama, konaklamaya ilişkin yer ayırtma işlemleri ve benzeri olanaklar da sunulmuştur (T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, 2011: 7). Elektronik sistemlerdeki gelişmeler, havayolu firmalarının geliştirdikleri yer ayırtma uygulamaları, sadece havayolları ve diğer turizm firmaları arasında veri alış verişi yapan uygulama olmanın çok ötesine geçmiştir. Elektronik yer ayırtma uygulamaları pazar paylarını büyütmek adına turizm dışındaki alanlarla da entegre edilmiştir (Hacıoğlu, 2001: 7). Online platformlar yer ayırtma ve bilet satış işlemleri adına fazla fiziksel çaba gerektirmemesi, satın alma platformunu kişiselleştirmesi, tüketicilere zaman ve ekonomik tasarruf sağlaması ile birlikte hizmet, marka, fiyat ve işletme kıyaslamalarına olanak sağlaması nedeni ile en popüler online aktiviteler içerisinde girmiştir. Bu bağlamda çalışmanın amacı internet üzerinden pazarlama ve online rezervasyon sistemlerinin açıklanması, turizm sektöründe online rezervasyon kalite algısının incelenmesinin yanında turizm sektöründe online rezervasyon kalite algısı ve algılanan risk faktörlerinin ortaya konulmasıdır (Çakır ve Yalçın, 2012: 5). 2.GENEL BİLGİLER 2.1.Online Rezervasyon Online sistemler, pazarlama içerikli uygulamalarda başvurulan oldukça önemli ve günümüzde neredeyse vaz geçilmez bir araç konumundadır. Hem pazarlama bileşenleri hakkında kararların verilmesinde, hem de alınan kararların hayata geçirilmesinde sıklıkla kullanılmaktadır (Jones, 2008: 7). Çevrimiçi yer ayırtma ve çevrimiçi bilet satışı da, bir pazarlama faaliyeti olarak online olarak sıklıkla kullanılmaktadır. Günümüzde online yer ayırtma uygulamaları ve ilgili programlar yer ayırtma ve satın alma faaliyetlerini ayrı ayrı gerçekleştirilmesine de imkan vermektedir. Ancak kimi işletmeler online olarak sadece bilet satın da yapabilmekte kimileri ise hem yer ayırtma hem de satın alma işlemini ayrı ayrı yapılmasına imkan vermektedirler (Sürer ve Mutlu, 2012: 30). Çevrimiçi yer ayırtma ve çevrimiçi bilet satışı, tüketicilerin bir takım hizmetleri online olarak bir aracıdan yardım almadan kendi kendilerine almalarını sağlamaktadır. İşletmeler, çevrimiçi yer ayırtma uygulamalarıyla, tüketicilerin tatil, konaklama ve gezi ve benzeri aktivitelere ilişkin çevrimiçi yer ayırtma yapabilmelerini sağlamaktadır. Çevrimiçi bilet satışı da aynı çevrimiçi yer ayırtmada olduğu gibi, tüketicilerin online olarak bilet satın almasını imkan tanımaktadır. Çevrimiçi yer ayırtma ve çevrimiçi bilet satışı, ilgili firmaların tüketicilere, yer ayırtma ve bilet satın alma süreçlerini aracı kullanmadan gerçekleştire bilecek içeriği, online olarak sunmaktadır. Bu faaliyetler ilgili firmanın kendi internet sayfası üzerinden de gerçekleştirile bilinmektedir (Organ ve Karadağ, 2011: 82). Online işlemlerin, hizmet sağlayıcılar ile tüketiciler arasında aracısız bir kanal olması online işlem kapasitesinin artmasını sağlamıştır. internet kullanım verileri ortaya konulduktan sonra İnternet Kullanım Amaçları içerisindeki Seyahat veya seyahat ile ilgili konaklama için çevrimiçi hizmetleri kullanma oranı aşağıdaki tabloda verilmiştir. 576
Çevrimiçi yer ayırtma uygulamaları ile tüketiciler sunulan hizmete ilişkin konaklayacakları odaları, seyahat sürecinde oturacakları koltukları, film izleyip müzik dinleyebilecekleri yerleri satın alma işlemi öncesinde online olarak belirleye bilemektedirler. Çevrimiçi yer ayırtma uygulamaları, online tabanlı olması tüm bu süreçleri olanaklı kılmaktadır. Yer ayırtma işlemleriyle ilgili seçimleri kapsayan güvenli çevrimiçi yer ayırtma ve satın alma sitelerinin özellikleri aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır (Uygur ve Bayram, 2013: 20); -İnternet sayfasından kolaylıkla erişile bilinir olma, -İnternet sayfası kolaylıkla ayırt edilebilir olmalı, -İnternet sayfası dikkat çekici olmalı, -Tek tıklamayla açılabilir olmalı, -Yer ayırtma formunda tüketiciyle ilgili kişisel bilgilere yer verilmeli, -Yer ayırtma bilgileri, ödeme bilgileri ve ilgili bölümlerin oluşturulması gerekmektedir. Çevrimiçi bilet satışı ile tüketiciler alacakları hizmetin özelliğine göre, alış işlemini gerçekleştire bilemektedirler yani işletmelerin taksitli satış, sonra ödeme, erteleme ve benzeri imkanlarından faydalana bilemekte ve hizmet yerine gitmeden bilet alabilmektedirler. Çevrimiçi bilet satışı ile tüketiciler alacakları hizmeti güvenlik ödeme yaparak, çevrimiçi temin edebilmektedirler (Gül ve Boz, 2012: 5). 2.2.Online Rezervasyon Sistemlerinin Avantajları ve Dezavantajları Online yer ayırtma ve online bilet satışı uygulamalarının en önemli avantajı her daim ve her noktada kullanıma imkan vermesi ve tüketicilerin arzu ettikleri zaman online olarak arzu ettikleri bilgilere erişmelerini sağlamaktadır. Online yer ayırtma ve online bilet satış uygulamaları ile tüketiciler her hangi bir dinlenme, konaklama, eğlenme, gezme, tanıma ve benzeri amaçlarla yapılan gezilerine aracılık eden firmaya gereksinim duymadan elektronik cihazlarla online olmakta ve buradan arzu ettikleri işletme ile bağlantı sağlayıp, merak ettikleri bilgilere ulaşmakta, yer ayırtılmakta, satın alma veya iptal etme işlemlerini kolaylıkla gerçekleştire bilmektedirler (Eröz ve Doğdubay, 2012: 134).2.3. Online yer ayırtma uygulamaları, bilhassa fiyatlandırma, turizm ve seyahat firmaları arasındaki bağlayıcı anlaşmaları görüntüleme ve işleme alma hususunda yetersiz kalmaktadır. Çevrimiçi yer ayırtma ve bilet satış uygulamaları ağırlıklı olarak tek yolcuya göre tasarlanmış olması toplu olarak gerçekleştirilecek etkinliklere ilişkin özel anlaşma veya özel fiyat imkanı tanımaması bir dezavantaj olarak görüle bilinir (Ahipaşaoğlu, 2001: 2). Çevrimiçi yer ayırtma ve bilet satış uygulamaları bir diğer dezavantajı ise online satın alma işleminin ancak kredi kartı ile yapıla bilinmesidir. Bu durum tüketicinin kullandığı kredi kartı bilgilerinin online platforma girilmesini mecburi kılmaktadır. Her ne kadar güvenli bir işlem olduğu ilişkin bireyler bilgilendirilse de akıllarda hep bir soru işaretine neden olmaktadır. Ayrıcı, tüketicilerin endişe ettikleri tek konu kredi kartı bilgilerinin alınması olmayıp online platformlara girilen ad, soy ad, adres, telefon ve mail gibi kişisel bilgilerinin üçüncü şahısların eline geçme düşüncesidir (Kurgu, Kurgun ve Güripek, 2007: 262). Online seçeneğin, dinlenme, konaklama, eğlenme, gezme, tanıma ve benzeri amaçlarla yapılan gezilerine aracılık eden firmalara komisyon ücreti ödemek istemeyen turizm firmalar için daha karlı olmasının yanında, firmaların dinlenme, konaklama, eğlenme, gezme, tanıma ve 577
benzeri amaçlarla yapılan gezilerine aracılık eden firmaların pazarlama faaliyetlerinden yararlanamayacaktırlar. Kolay bir uygulama olması avantajlı sağlamakla ancak, aracılık eden firma garantisinin ortadan kaldırmaktadır. Yani bilinen bir online bir acente kullanılması doğrudan işletmeden satın alınmaya ilişkin daha uygun olabilmektedir. Bunun sebebi seyahat acentelerinin tekil kullanıcılara oranla çok daha fazla para girişi sağlaması ve pazarlama faaliyetlerini gerçekleştirmesidir (Çakır ve Yalçın, 2012: 16). 3.YÖNTEM 3.1.Araştırmanın Modeli Bu araştırma tarama modeli olup, bu kapsamda betimsel bir nitelik arz etmektedir. Betimsel istatistik, bir örneklem üzerinde ya da ulaşılabilen durumlarda, evrenin tamamından gözleme yapılarak elde edilen verileri kullanarak, araştırmaya katılan bireylerin özelliklerinin betimlemeyi amaçlayan süreçtir (Karadağ, 2010: 62). 3.2.Araştırma Grubu Araştırma grubu turizm sektöründe online rezervasyon yapan 359 tüketicidir. Katılımcıların cinsiyet dağımı 156 sı (%43,5) kadın, 203 ü (%56,5) erkektir. Katılımcıların yaş dağımı ise 177 si (%49,3) 18-25 yaş, 96 sı (%26,7) 26-35 yaş, 57 si (%15,9) 36-45 yaş, 26 sı (%7,2) 46-55 ya ve 3 ü (%0,8) 56 yaş ve üzerindedir. Katılımcıların eğitim durumu dağımı ise 152 si (%42,3) lise, 189 u (52,6) üniversite, 18 i (%5) lisansüstü olduğu görülmüştür. 3.3.Veri Toplama Aracı Turizm sektöründe online rezervasyon kalite algısı ve algılanan risk faktörlerinin incelenmesi adına Ayazlar ve Yüksel (2012) tarafından geliştirilen Web Sitesi Kalite Algısı ölçeğinden yararlanılmıştır. Ölçek 7 alt boyut içermekte olup bu boyutlar; Bilginin Kullanılabilirliği, Etkileşim Güvenliği, Görsellik, Algılanan Risk, Pişmanlığı, Satın Alma Endişesi ve Yeniden Ziyaret tir. 5 li likert tipe olan ölçeğin Cronbach Alpha Değeri 0,823 tür. 578 3.4.Verilerin Analizi Çalışmada yer alan sürekli değişkenlere ait tanımlayıcı istatistikler ortalama, standart sapma, medyan, minimum ve maksimum değerleriyle, kategorik değişkenler frekans ve yüzde ile gösterilmiştir. Sürekli değişkenlerin normal dağılıma uygunluğu Shapiro Wilk testi ile incelenmiştir. Normal dağılım gösteren değişkenlerin 2 grup karşılaştırmalarında bağımsız örneklem t testi, normal dağılım göstermeyen değişkenlerin 3 grup karşılaştırmalarında Kruskal Wallis testi kullanılmış; anlamlı çıkan değişkenler için 2 li alt grup karşılaştırmaları için Bonferonni düzeltmeli Mann Whitney U testi kullanılmıştır. Çalışmadaki tüm istatistiksel analizlerde p değeri 0,05 in altındaki karşılaştırmalar istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. 4.BULGULAR Bu bölümde araştırmanın amacı doğrultusunda turizm sektöründe online rezervasyon kalite algısı ve algılanan risk faktörlerinin incelenmesine ilişkin bulgular verilmiştir.
Tablo 4.1.Çevre Etiği Tutumlarının Cinsiyete Göre Karşılaştırılması Cinsiyet n % Kız 156 43,5 Erkek 203 56,5 Yaş n % 18-25 177 49,3 26-35 96 26,7 36-45 57 15,9 46-55 26 7,2 56+ 3 0,8 Eğitim n % Lise 152 42,3 Üniversite 189 52,6 Lisansüstü 18 5 İnternet kullanıcı seviyesi n % Acemi 73 20,3 Orta düzey 231 64,3 Uzman 55 15,3 Çalışmaya alınan 359 kişinin; 156 sı (%43,5) kız 203 ü (%56,5) erkektir. Çalışmaya alınan 359 kişinin; 177 si 18-25 yaş aralığında, 96 sı (%26,7) 26-35 yaş aralığında, 57 si (%15,9) 36-45 yaş aralığında, 26 sı (%7,2) 46-55 yaş aralığında ve 3 ü (%0,8) 56 yaş ve üzeridir. Çalışmaya alınan 359 kişinin; 152 si (%42,3) lise mezunu, 189 u (%52,6) üniversite mezunu ve 18 i (%5,0) lisansüstü mezunudur. Çalışmaya alınan 359 kişinin; 73 ü (%20,3) acemi düzeyde, 231 i (%64,3) orta düzeyde ve 55 i (%15,3) uzman düzeyde internet kullanıcısıdır. Tablo 4.2. Boyutlarının Cinsiyete Göre Karşılaştırılması Boyut Kız Erkek z p Bilginin Kullanılabilirliği Etkileşim Güvenliği Görsellik Algılanan Risk Pişmanlığı Endişesi Yeniden Ziyaret 3,67 ± 0,67 3,63 ± 0,82 3,80 (2,00-4,90) 3,80 (1,20-5,00) 3,32 ± 0,72 3,39 ± 0,86 3,40 (1,20-5,00) 3,40 (1,00-5,00) 3,61 ± 0,68 3,52 ± 0,68 3,67 (1,83-5,00) 3,33 (2,17-5,00) 3,12 ± 0,65 3,21 ± 0,69 3,25 (1,75-4,25) 3,50 (1,00-4,50) 2,77 ± 0,73 3,10 ± 0,57 3,00 (1,00-4,50) 3,00 (2,00-4,25) 2,97 ± 0,63 3,03 ± 0,79 3,00 (1,00-4,67) 3,00 (1,00-5,00) 3,65 ± 0,74 3,48 ± 0,73 3,67 (1,33-5,00) 3,67 (1,33-5,00) -0,243 0,808-0,828 0,408-2,037 0,042-1,263 0,206-4,025 <0,001-0,766 0,444-2,137 0,033 579
#Mann Whitney U testi Kızlarla erkekler arasında Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p=0,808). Kızlarla erkekler arasında Etkileşim Güvenliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p=0,408). Kızlarla erkekler arasında Görsellik ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p=0,042). Tablo incelendiğinde erkeklerin Görsellik ölçek puanı daha düşüktür. Kızlarla erkekler arasında Algılanan Risk ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p=0,206). Kızlarla erkekler arasında Pişmanlığı ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Tablo incelendiğinde erkeklerin Pişmanlığı ölçek puanı daha yüksektir. Kızlarla erkekler arasında Endişesi ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p=0,444). Kızlarla erkekler arasında Yeniden Ziyaret ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p=0,033). Tablo incelendiğinde erkeklerin Yeniden Ziyaret ölçek puanı daha düşüktür. Tablo 4.3. Boyutlarının Yaşa Göre Karşılaştırılması Boyut 18-25 26-35 36-45 46-55 z p Bilginin Kullanılabilirliği Etkileşim Güvenliği Görsellik Algılanan Risk Pişmanlığı Endişesi Yeniden Ziyaret 3,71 ± 0,71 3,80 ± 0,65 3,57 ± 0,82 2,85 ± 0,79 3,80 (2,0-5,0) 3,80 (1,2-5,0) 3,80 (2,0-4,7) 2,90 (1,9-3,9) 3,52 ± 0,82 3,34 ± 0,54 3,35 ± 0,59 2,43 ± 1,13 3,60 (1,2-5,0) 3,20 (1,8-5,0) 3,40 (2,2-4,8) 2,40 (1,0-3,8) 3,57 ± 0,77 3,64 ± 0,59 3,51 ± 0,61 3,32 ± 0,45 3,50 (1,83-5,0) 3,67 (2,0-4,5) 3,67 (2,33-4,5) 3,17 (2,67-3,83) 3,28 ± 0,69 3,00 ± 0,74 3,31 ± 0,47 2,86 ± 0,44 3,50 (1,75-4,5) 3,00 (1,0-4,5) 3,25 (2,25-4,0) 3,00 (2,25-3,5) 2,85 ± 0,73 3,29 ± 0,47 2,66 ± 0,63 3,03 ± 0,33 3,00 (1,0-4,25) 3,25 (2,25-4,5) 2,50 (2,0-4,25) 3,00 (2,75-3,75) 2,85 ± 0,86 3,37 ± 0,51 2,89 ± 0,40 2,94 ± 0,48 3,00 (1,0-5,0) 3,33 (2,33-4,67) 2,67 (2,33-4,0) 2,67 (2,67-4,0) 3,61 ± 0,79 3,58 ± 0,69 3,58 ± 0,62 3,23 ± 0,68 3,67 (2,0-5,0) 3,67 (1,33-4,33) 3,67 (2,33-4,33) 3,33 (2,0-4,0) 33,963 <0,001 27,972 <0,001 7,673 0,053 22,457 <0,001 43,335 <0,001 45,827 <0,001 7,796 0,049 580 #Kruskal Wallis testi Yaş grupları arasında Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; 18-25 ile 46-55 yaş grupları arasında, 26-35 ile 46-55 yaş grupları arasında, 36-45 ile 46-55 yaş grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur. Yaş grupları arasında Etkileşim Güvenliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; 18-25 ile 26-35 yaş grupları arasında, 18-25 ile 36-45 yaş grupları arasında, 18-25 ile 46-55 yaş grupları arasında, 26-35 ile 46-55 yaş grupları arasında, 36-45 ile 46-55 yaş grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur
Yaş grupları arasında Görsellik ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p=0,053). Yaş grupları arasında Algılanan Risk ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; 18-25 ile 46-55 yaş grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur. Yaş grupları arasında Pişmanlığı ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; 18-25 ile 26-35 yaş grupları arasında, 26-35 ile 36-45 yaş grupları arasında, 36-45 ile 46-55 yaş grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur. Yaş grupları arasında Endişesi ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; 18-25 ile 26-35 yaş grupları arasında, 18-25 ile 36-45 yaş grupları arasında, 26-35 ile 36-45 yaş grupları arasında, 26-35 ile 46-55 yaş grupları arasında, 36-45 ile 46-55 yaş grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur. Yaş grupları arasında Yeniden Ziyaret ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p=0,049). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; 18-25 ile 26-35 yaş grupları arasında, 26-35 ile 36-45 yaş grupları arasında, 26-35 ile 46-55 yaş grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur. Tablo 4.4. Boyutlarının Eğitim Düzeyine Göre Karşılaştırılması Boyut Lise Üniversite z p Bilginin Kullanılabilirliği Etkileşim Güvenliği Görsellik Algılanan Risik Pişmanlığı Endişesi Yeniden Ziyaret 3,31 ± 0,74 3,89 ± 0,67 3,60 (1,90-4,50) 3,90 (1,20-5,00) 2,98 ± 0,86 3,64 ± 0,62 3,20 (1,00-4,80) 3,60 (1,80-5,00) 3,45 ± 0,61 3,63 ± 0,72 3,67 (1,83-4,50) 3,50 (2,17-5,00) 3,03 ± 0,60 3,28 ± 0,71 3,00 (1,75-4,25) 3,50 (1,00-4,50) 2,87 ± 0,65 3,02 ± 0,67 3,00 (1,00-4,00) 3,00 (1,25-4,50) 2,96 ± 0,60 3,04 ± 0,80 3,00 (1,00-4,33) 3,00 (1,00-5,00) 3,45 ± 0,64 3,63 ± 0,79 3,67 (2,00-5,00) 3,67 (1,33-5,00) -7,238 <0,001-7,222 <0,001-1,427 0,154-4,208 <0,001-1,643 0,1-1,799 0,072-2,709 0,007 581 #Mann Whitney U testi Eğitim grupları arasında Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Lise mezunlarının Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı daha düşüktür. Eğitim grupları arasında Etkileşim Güvenliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Lise mezunlarının Etkileşim Güvenliği
ölçek puanı daha düşüktür. Eğitim grupları arasında Görsellik ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p=0,154). Eğitim grupları arasında Algılanan Risk ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Tablo incelendiğinde lise mezunlarının Algılanan Risk ölçek puanı daha düşüktür. Eğitim grupları arasında Satın Alma Pişmanlığı ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p<0,100). Eğitim grupları arasında Endişesi ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p=0,072). Eğitim grupları arasında Yeniden Ziyaret ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p=0,007). Lise mezunlarının Yeniden Ziyaret ölçek puanı daha düşüktür. Tablo 4.5. Boyutlarının İnternet Kullanım Düzeyine Göre Karşılaştırılması Boyut Acemi Orta Düzey Uzman z p Bilginin Kullanılabilirliği Etkileşim Güvenliği Görsellik Algılanan Risk Pişmanlığı Endişesi Yeniden Ziyaret 3,14 ± 0,77 3,78 ± 0,61 3,73 ± 1,01 3,60 (1,9-4,1) 3,80 (2,0-5,0) 4,20 (1,2-5,0) 2,91 ± 0,95 3,43 ± 0,66 3,65 ± 0,93 3,20 (1,0-4,8) 3,60 (1,2-5,0) 3,80 (1,8-4,8) 3,33 ± 0,60 3,57 ± 0,68 3,80 ± 0,69 3,17 (2,0-4,5) 3,67 (1,83-5,0) 4,17 (2,5-4,83) 3,03 ± 0,69 3,20 ± 0,62 3,27 ± 0,85 3,00 (1,75-4,25) 3,25 (1,75-4,5) 3,50 (1,0-4,25) 3,03 ± 0,55 2,92 ± 0,71 3,02 ± 0,59 3,00 (1,0-3,75) 3,00 (1,25-4,5) 2,75 (2,25-4,25) 3,07 ± 0,66 3,03 ± 0,60 2,81 ± 1,14 3,00 (1,0-4,0) 3,00 (1,67-4,67) 3,00 (1,0-5,0) 3,41 ± 0,70 3,64 ± 0,66 3,37 ± 1,01 3,33 (2,0-5,0) 3,67 (2,0-5,0) 3,67 (1,33-5,0) 39,373 <0,001 26,802 <0,001 15,259 <0,001 7,189 0,027 1,757 0,415 0,762 0,683 5,158 0,076 582 #Kruskal Wallis testi İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; acemi ile orta düzey grupları arasında, acemi ile uzman grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur. İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Etkileşim Güvenliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; acemi ile orta düzey grupları arasında, acemi ile uzman grupları arasında, orta düzey ile uzman grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır. İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Görsellik ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; acemi ile orta düzey grupları arasında, acemi ile uzman grupları arasında, orta düzey ile uzman grupları arasında grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır.
İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Algılanan Risk ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p=0,027). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; acemi ile uzman grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur. İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Pişmanlığı ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p=0,415). İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Endişesi ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p=0,683). İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Yeniden Ziyaret ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktur (p=0,076). Bilginin K. Tablo 4.6.Ölçekler Arası İlişkiler Etkileşim Güvenliği Görsellik Algılanan Risk Satın Alma Pişmanlığı Satın Alma Endişesi Yeniden Ziyaret Bilginin K. - Etkileşim Güvenliği r=0,453 p<0,001 - Görsellik r=0,502 p<0,001 r=0,409 p<0,001-583 Algılanan Risk Satın Alma Pişmanlığı Satın Alma Endişesi Yeniden Ziyaret r=0,230 r=0,503 r=0,246 p<0,001 p<0,001 p<0,001 r=- 0,044 r=0,061 r=-0,072 r=0,105 p=0,409 p=0,250 p=0,174 p=0,046 r=0,011 r=-0,059 r=0,106 r=0,043 r=0,520 p=0,829 p=0,265 p=0,044 p=0,421 p<0,001 r=0,522 r=0,382 r=0,576 r=0,300 r=0,052 r=0,231 p<0,001 p<0,001 p<0,001 p<0,001 p=0,330 p<0,001 #Spearman Korelasyon Analizi - - - - Spearman korelasyon analizi sonucuna göre Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Etkileşim Güvenliği ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,453; p<0,001). Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Görsellik ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,502; p<0,001). Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Algılanan Risk ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,230; p<0,001). Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Pişmanlığı ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur (r=-0,044; p=0,409). Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Endişesi ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur (r=-0,044; p=0,409). Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,522; p<0,001). Etkileşim Güvenliği ölçeği ile Görsellik ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,409; p<0,001). Etkileşim Güvenliği ölçeği ile Algı-
lanan Risk ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,503; p<0,001). Etkileşim Güvenliği ölçeği ile Pişmanlığı ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur (r=0,061; p=0,250). Etkileşim Güvenliği ölçeği ile Endişesi ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur (r=0,059; p=0,265). Etkileşim Güvenliği ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,382; p<0,001). Görsellik ölçeği ile Algılanan Risk ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,246; p<0,001). Görsellik ölçeği ile Pişmanlığı ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur (r=0,072; p=0,174). Görsellik ölçeği ile Endişesi ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,106; p=0,044). Görsellik ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,576; p<0,001). Algılanan Risk ölçeği ile Pişmanlığı ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,105; p=0,046). Algılanan Risk ölçeği ile Endişesi ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur (r=0,043; p=0,421). Algılanan Risk ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,300; p<0,001). Pişmanlığı ölçeği ile Endişesi ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,520; p<0,001). Pişmanlığı ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur (r=0,052; p=0,330). Endişesi ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,231; p<0,001). SONUÇ VE TARTIŞMA Kızlarla erkekler arasında Görsellik ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p=0,042). Erkeklerin Görsellik ölçek puanı daha düşüktür. Kızlarla erkekler arasında Pişmanlığı ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Erkeklerin Pişmanlığı ölçek puanı daha yüksektir. Kızlarla erkekler arasında Yeniden Ziyaret ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p=0,033). Erkeklerin Yeniden Ziyaret ölçek puanı daha düşüktür. Diğer karşılaştırmalarda cinsiyet istatistiksel anlamda anlamlı bir değişken olmadığı görülmüştür (p>0,05). Yaş grupları arasında Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; 18-25 ile 46-55 yaş grupları arasında, 26-35 ile 46-55 yaş grupları arasında, 36-45 ile 46-55 yaş grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur. Yaş grupları arasında Etkileşim Güvenliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Buna göre 18-25 ile 26-35 yaş grupları arasında, 18-25 ile 36-45 yaş grupları arasında, 18-25 ile 46-55 yaş grupları arasında, 26-35 ile 46-55 yaş grupları arasında, 36-45 ile 46-55 yaş grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu görülmüştür. 584 Eğitim grupları arasında Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Lise mezunlarının Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı daha düşüktür. Eğitim grupları arasında Etkileşim Güvenliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Lise mezunlarının Etkileşim Güvenliği ölçek puanı daha düşüktür. Eğitim grupları arasında Algılanan Risk ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Lise mezunlarının Algılanan Risk ölçek puanı daha düşüktür. Eğitim grupları arasında Yeniden Ziyaret ölçek puanı bakımından istatis-
tiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p=0,007). Lise mezunlarının Yeniden Ziyaret ölçek puanı daha düşüktür. İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Bilginin Kullanılabilirliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; acemi ile orta düzey grupları arasında, acemi ile uzman grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur. İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Etkileşim Güvenliği ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; acemi ile orta düzey grupları arasında, acemi ile uzman grupları arasında, orta düzey ile uzman grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır. İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Görsellik ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p<0,001). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; acemi ile orta düzey grupları arasında, acemi ile uzman grupları arasında, orta düzey ile uzman grupları arasında grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır. İnternet kullanıcı seviyesi grupları arasında Algılanan Risk ölçek puanı bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılık vardır (p=0,027). Farklılığın hangi grup ya da gruplardan kaynaklandığı araştırıldığında; acemi ile uzman grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık varken diğer gruplar arasında anlamlı farklılık yoktur. Korelasyon analizi sonucuna göre Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Etkileşim Güvenliği ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,453; p<0,001). Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Görsellik ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,502; p<0,001). Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Algılanan Risk ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,230; p<0,001). Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Pişmanlığı ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur (r=-0,044; p=0,409). Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Endişesi ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur (r=-0,044; p=0,409). Martin ve Camarero (2009) tarafından gerçekleştirilen araştırma bulguları da bu çalışmayla benzerlik göstermektedir. 585 Bilginin Kullanılabilirliği ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,522; p<0,001). Etkileşim Güvenliği ölçeği ile Görsellik ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,409; p<0,001). Etkileşim Güvenliği ölçeği ile Algılanan Risk ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,503; p<0,001). Benzer şekilde Ganguly, Dash ve Cry (2009) ve Kim, Ferrin ve Rao (2008) web site güvenliğinin algılanan risk arasında anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Etkileşim Güvenliği ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,382; p<0,001). Görsellik ölçeği ile Algılanan Risk ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,246; p<0,001). Görsellik ölçeği ile Pişmanlığı ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur (r=0,072; p=0,174). Görsellik ölçeği ile Endişesi ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,106; p=0,044). Görsellik ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,576; p<0,001). Algılanan Risk ölçeği ile Pişmanlığı ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,105; p=0,046). Algılanan Risk ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,300; p<0,001). Satın Alma Pişmanlığı ölçeği ile Endişesi ölçeği arasında pozitif yönlü orta şiddette bir ilişki vardır (r=0,520; p<0,001). Endişesi ölçeği ile Yeniden Ziyaret ölçeği ara-
sında pozitif yönlü zayıf bir ilişki vardır (r=0,231; p<0,001). Wolfinbarger ve Gilly (2003) tarafından gerçekleştirilen araştırma da bu araştırma bulgularıyla örtüşmektedir. Bunun yanı sıra Bai, Law ve Wen, (2008); Ganguly, Dash ve Cry, (2009); Sam ve Tahir, (2009); Lee, Eze ve Ndubisi, (2011); Tsang, Lai ve Law, (2010) ise web site kalite algısının boyutları içerisinde olan bilginin kullanılabilirliği ve etkileşim güvenliğinin diğer boyutlarla arasında bir ilişki tespit etmemişlerdir. Sonuç olarak tüketiciler web sitesi aracılığıyla gerçekleştirdikleri satın almadan emin oldukları takdirde, siteyi yeniden kullanma konusunda istekli olacakları görülmektedir. Bu sonuç elde edilen bulgularla da kanıtlamış olup etkileşim güvenliği ile yeniden ziyaret arasında pozitif yönlü bir ilişki söz konusudur. Turizm firmalarının web sitelerinde teknik anlamda kullandıkları güvenlik uygulamaları hakkında detaylı bilgi vererek satın alma endişesinin azaltılmasında yardımcı olabilecekleri düşünülmektedir. Bununla birlikte firmalar web sitelerinde tüketiciyi yanıltıcı görsellerden kaçınmaları önerilmektedir. Ayrıca bilginin doğru, yeterli ve anlaşılabilir olması tüketicinin güven ve yeniden ziyaret niyetini arttıracağı açıktır. KAYNAKLAR Ahipaşaoğlu, Suavi (2001). Seyahat İşletmelerinde Tur Planlaması ve Yönetimi, Detay Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara Ayazlar, Reyhan Arslan ve Yüksel, Atilla (2012). Web sitesi Kalitesi, Risk ve Güven: Bilişsel Çelişki ve Tüketim Sonrası Davranışlar Üzerine Etkileri, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 9(1), s. 1-28. 586 Bai, Billy, Law, Rob ve Wen, Ivan, (2008). The İmpact Of Web Site Quality On Customer Satisfaction And Purchase İntentions: Evidence From Chinese Online Visitors, International Journal of Hospitality Management, 27(1), s. 391-402. Çakır, Mustafa ve Yalçın, Ali Erdem, (2012). Kültür ve Turizm Tanıtımında Bir Araç Olarak Internet Kullanımı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, I. Basım, Ankara Eröz, Sibel Sü ve Doğdubay, Murat, (2012). Turistik Ürün Tercihinde Sosyal Medyanın Rolü ve Etik İlişkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), s. 133-157 Ganguly, Boudhayan, Dash, Satya Bhusan ve Cyr, Dianne, (2009). Website Characteristics, Trust And Purchase İntention İn Online Store: An Emprical Study İn The Indian Context, Journal Of Information Science And Technology, 6(2), s. 23-43. Gül, Hasan ve Boz, Mustafa, (2012). İnternet Ortamında Pazarlama, Online Rezervasyon; Şehirlerarası Otobüs Firmaları Üzerine Bir Araştırma, İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 3(1), s. 4-30 Hacıoğlu Necdet, (2001). Seyahat Acenteciliği Ve Tur Operatörlüğü, Uludağ Üniversitesi Basımevi, V. Baskı, Bursa Jones, Susan, (2008). Business-to-Business Internet Marketing: Seven Proven Strategies for Increasing Profits Through Internet Direct Marketing. Fifth Edition, Maximum Press, Gulf Breeze
Karadağ, Engin, (2010). Eğitim bilimleri doktora tezlerinde kullanılan araştırma modelleri: Nitelik düzeyleri ve analitik hata tipleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(1), s. 49-71 Kim, Dan, Ferrin, Donald ve Rao, Raghav (2008). A Trust-Based Consumer Decision- Making Model İn Electronic Commerce: The Role Of Trust, Perceived Risk, And Their Antecedents, Decision Support Systems, 44(1), s. 544-564. Kurgu, Avşar, Kurgun, Hülya ve Güripek, Ediz, (2007). Turizm Pazarlamasında Küresel Dağıtım Sisteminin Stratejik Rolü Ve Önemi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), s. 262-274 Lee, Chai Har, Eze, Uchenna Cyril ve Ndubisi, Nelson Oly, (2011). Analyzing Key Determinants Of Online Repurchase İntentions, Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 23(2), s. 200-221 Martin, Sonia San ve Camarero, Carmen (2009). How Perceived Risk Affects Online Buying, Online Informarmation Review, 33(4), s. 629-654. Organ, Arzu ve Karadağ, Neslihan Coşkun, (2011). İşletmecilik Açısından Elektronik Ticaret Ve Hukuki Altyapısı, İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 2(2), s. 81-104 Özmen, Şule Işınsu, (2011). Sanal Dünyada Başarının Yol Haritası Ve Elektronik Pazarlamanın Boyutları, İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 2(1), s. 36-47 Sam, Moh Fazli ve Tahir, Hayati Nor, (2009). Web Site Quality And Consumer Online Purchase Intention Of Air Ticket, International Journal of Basic & Applied Sciences, 9(10), s. 20-25. Sürer, Atilla ve Mutlu, Hanifi Murat, (2012). Pazar, Elektronik Pazarlama, Girişimcilik ve Teknoloji Yönelimlerinin İhracat Performansı Üzerine Etkileri, İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 3(2), s. 7-52 T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, (2011). Konaklama Ve Seyahat Hizmetleri Rezervasyon Sistemleri, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, I. Basım, Ankara Tsang, Nelson Kee, Lai, Michael ve Law, Rob (2010). Measuring E-Service Qualit For Online Travel Agencies, Journal of Travel & Tourism Marketing, 27(1), s. 306-323. 587 Uygur, Meydan Selma ve Bayram, Ali Turan (2013). Sanal Pazarlama Karması Bileşenlerinin 4s Modeli Kapsamında Turizm Açısından İrdelenmesi, Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), s. 19-37 Wolfinbarger, Mary ve Gilly, Mary, (2003). etailq: Dimensionalizing, Measuring And Predicting Etail Quality, Journal of Retailing, 79(1), s. 183-198. Yürik, Esin Özkan ve Türksoy, Adnan, (2002). Havayolu Ulaşımı ve Biletleme, Turhan Kitabevi, I. Basım, Ankara.