Fen Bilimleri Ders Kitaplarındaki Fizik Konularını İçeren Değerlendirme Sorularının Gösterim Türleri Arası Geçişlerinin İncelenmesi

Benzer belgeler
Fen ve Teknoloji Ders Kitaplarındaki Gösterim Türleri Arası Geçişlerin İncelenmesi

ORTAÖĞRETİM FİZİK DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI KAZANIMLARININ WEBB İN BİLGİ DERİNLİĞİ SEVİYELERİNE GÖRE ANALİZİ

EĞİTİM FAKÜLTESİ Ortaöğretim Fen ve Ortaöğretim Fen ve ENSTİTÜSÜ

EĞİTİM FAKÜLTESİ Ortaöğretim Fen ve Ortaöğretim Fen ve ENSTİTÜSÜ

Available online at

Akademik ve Mesleki Özgeçmiş

Artırılmış Gerçeklik Teknolojilerinin Sınıfta Kullanımlarıyla İlgili Bir İnceleme

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

Öğrenim Durumu: Derece Bölüm/Program/Alan Üniversite Bitirme Yılı Lisans Fizik / Fen Edebiyat / Fizik Dicle Üniversitesi 2004

Öğretmen Adaylarının Eğitim Teknolojisi Standartları Açısından Öz-Yeterlik Durumlarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

1. GİRİŞ Yapısalcı (constructivism) yaklaşım, bilginin öğrenme sürecinde öğrenciler tarafından yeniden yapılandırılmasıdır. Biz bilginin yapısını

FİZİK DERSİNİN LİSE PROGRAMLARI VE ÖSS SORULARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Türkiye de Biyoloji Eğitimi. Türkiye de Biyoloji Eğitimi İÇERİK

Mustafa SÖZBİLİR Şeyda GÜL Fatih YAZICI Aydın KIZILASLAN Betül OKCU S. Levent ZORLUOĞLU. efe.atauni.edu.tr

Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Ders İçerikleri

SON BEŞ YIL İÇİNDE YAPILAN LİSANS YERLEŞTİRME (LYS) SINAVLARI İLE ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ (ÖABT) SINAVLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ GK- 373 V Ön Koşul. Yok

GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ/BİYOLOJİ EĞİTİMİ (DR)

FEN LİSESİ MÜDÜRLÜĞÜNE

Geçmişten Günümüze Kastamonu Üniversitesi Dergisi: Yayımlanan Çalışmalar Üzerine Bir Araştırma 1

ÖZGEÇMİŞ. Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Lisans Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Anadolu Üniversitesi 2003

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

İLKÖĞRETİMDE KULLANILAN FEN BİLGİSİ DERS KİTAPLARININ BAZI KRİTERLERE GÖRE İNCELENMESİ

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ - 1. Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Lisans Ortaöğretim Matematik Öğretmenliği

Doç.Dr. HİLAL AKTAMIŞ

Yalıtım ve Yalıtım Malzemeleri Konusuna Yönelik Hazırlanan Öğretim Tasarımının Görme Engelli Öğrencilerin Akademik Başarısına Etkisi

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS. İleri Okuma Becerileri1 YDA

ÖZGEÇMİŞ. Yardımcı Doçent Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Niğde Ünv Uluslararası Hakemli Dergilerde Yayınlanan Makaleler

Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımını Temel Alan Çalışmaların Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği

İlköğretim Öğrencilerinin Madde ve Isı Konusuna İlişkin Gösterim Türleri Arasında Geçiş Yapabilme Durumlarının İncelenmesi *

II. ULUSAL FİZİK EĞİTİMİ KONGRESİ

Meral Durubaş Didem Erten Tuba Yoleri Evren Pıravadılı

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching Haziran 2017 Cilt:6 Özel Sayı:1 Makale No: 07 ISSN:

A Comparative Analysis of Elementary Mathematics Teachers Examination Questions And SBS Mathematics Questions According To Bloom s Taxonomy

7. SINIF TÜRKÇE PROGRAMI. Önerilen Anlatım Süresi (Ders Saati) Keşfetme Alanı (Föy No)

ÖĞRETMEN ADAYLARININ LİNEER DENKLEM SİSTEMLERİ KONUSUNDAKİ TEMSİL DÖNÜŞÜM BAŞARILARI

The Study of Relationship Between the Variables Influencing The Success of the Students of Music Educational Department

ÖĞRETMEN ADAYLARININ PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİ

Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2015)

ÖĞRETMENLER, ÖĞRETMEN ADAYLARI VE ÖĞRETMEN YETERLĠKLERĠ

BRANŞ SIRA NO. KİMLİK NO. PUAN Aile ve Tüketici Hizmetleri Aile ve Tüketici Hizmetleri

ÖZGEÇMİŞ 0(222) / 1657

2016 YILI HİZMETİÇİ EĞİTİM PLANIMIZ

AKTS ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ-I MB-

DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS A- Seçmeli IV-Okul Öncesi Eğitimde Kaynaştırma Ön Koşul -

SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ BASİT ELEKTRİK DEVRELERİ ÜZERİNE BİR DURUM ÇALIŞMASI (SAMSUN İLİ ÖRNEĞİ)

Doç.Dr. EYLEM YILDIZ FEYZİOĞLU

FEN BİLİMLERİ SORULARI(TIMSS 2011 DE YAYINLANAN 8. SINIF FEN BİLİMLERİ SORULARININ TIMSS 2011 KONU ALANLARINA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ)

YILINA AİT ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARINDA OKUTULACAK DERS KİTAPLARININ KURUM BAZINDA DAĞITIM LİSTESİ

ÖZGEÇMĠġ VE ESERLER LĠSTESĠ

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE KARŞI TUTUMLARI

İÇİNDEKİLER. BİRİNCİ BÖLÜM Seval FER, İlker CIRIK. İKİNCİ BÖLÜM Sertel ALTUN, Esma ÇOLAK

TEMEL KİMYA DERSİNDE ÖĞRENCİLERİN KAVRAMLARI ANLAMA VE SAYISAL PROBLEMLERİ ÇÖZME BAŞARILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Teknik Çeviri (ETI320) Ders Detayları

İLKÖĞRETİM 1-5. SINIF TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ METİNLERİN TÜR VE TEMA AÇISINDAN İNCELENMESİ

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

EPİSTEMOLOJİK İNANÇLAR ÜZERİNE BİR DERLEME

FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLERİNİN YENİ FEN BİLGİSİ PROGRAMINA YÖNELİK DÜŞÜNCELERİ

ĠLKÖĞRETĠM FEN VE TEKNOLOJĠ DERSĠ KAZANIMLARI VE SBS SORULARININ YENĠ BLOOM TAKSONOMĠSĠNE GÖRE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

ÖZEL ARI ANADOLU LİSESİ VE ÖZEL ARI FEN LİSESİ 2018 TEMEL YETERLİLİK TESTİ (TYT) ZÜMRELERE AİT DEĞERLENDİRME RAPORU

FARKLI YAŞ DÜZEYİNDEKİ ÜSTÜN ZEKALI ÖĞRENCİLERİN ÇEVRE BİLİNCİ

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS. Öğretim Tek. Ve Mat.Tasarımı MB

Lise Göztepe Anadolu Kız Meslek Lisesi Bilgisayar Bölümü, İzmir,

İLKÖĞRETİM 5. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KAVRAM HARİTASI KULLANIMININ ÖĞRENCİ AKADEMİK BAŞARISI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

2016 YILI HİZMETİÇİ EĞİTİM PLANIMIZ

Yrd.Doç.Dr. Nihal TUNCA

DERS PLANI VE AKTS FORMU

ÖZGEÇMİŞ: Yard. Doç. Dr. Şirin İlkörücü

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ORTAÖĞRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE

FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLERİNİN KULLANDIKLARI ÖLÇME ARAÇLARININ KAPSAM GEÇERLİĞİ YÖNÜNDEN ARAŞTIRILMASI

2 Ders Kodu: BIL Ders Türü: Seçmeli 4 Ders Seviyesi Yüksek Lisans

Fen Bilgisi Eğitimi ( Yüksek Lisans) Adnan Menderes Üniversitesi (Aydın) Fen Bilgisi Eğitimi ( Yüksek Lisans)

EK - 4A ÖZGEÇMİŞ. 1. Adı Soyadı : Burak Yasin YILMAZ İletişim Bilgileri Adres

Araştırma Metodları ve İletişim Becerileri (MMR 501) Ders Detayları

KİMYA ÖĞRETMEN ADAYLARININ ÖĞRENME VE ÖĞRETME ANLAYIŞLARI İLE ÖĞRENME STİLLERİNİN YAPILANDIRMACILIK FELSEFESİ İLE OLAN UYUMU

KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİEĞİTİM FAKÜLTESİ SINIF ÖĞRETMENLİĞİ PROGRAMI EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI LİSANS PROGRAMI ÖĞRETİM PLANI.

Principles of Atatürk & History of the Turkish Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I revolution I

PROGRAMLARINA GÖRE HAZIRLANAN İLKÖĞRETİM 4. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARINDAKİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARININ ANALİZİ

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science

MİLLÎ EĞİTİM UZMAN YARDIMCILIĞI GÜNCELLENMİŞ TEZ KONULARI LİSTESİ

Yrd.Doç.Dr. Esra EREN

BİLİMİN DOĞASI ÖĞRETİMİ İÇİN İÇERİĞE ÖZGÜ ETKİNLİK HAZIRLANMASI *

LĠSE FĠZĠK 12 DERS KĠTABININ FĠZĠK ÖĞRETMENLERĠ TARAFINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Genel Fizik I (PHYS 101) Ders Detayları

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching Haziran 2017 Cilt:6 Özel Sayı:1 Makale No: 17 ISSN:

Uzaktan Eğitim ve E-Öğrenme (ISE 424) Ders Detayları

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ İLKÖĞRETİM BÖLÜMÜ

1. GİRİŞ 2. YÖNTEM 2.1 Araştırmanın Modeli 2.2 Araştırmanın Evreni ve örneklemi

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ DEKANLIĞI DERS/MODÜL/BLOK TANITIM FORMU. Dersin Kodu: END 3519

NİSAN- APRIL MAYIS - MAY HAZİRAN - JUNE TARİH-DATE DERS ADI - LESSON DERS-PERIOD MART- MARCH

Arş. Gör. Mustafa ÇELİK

2. DÖNEM YAZILI YOKLAMA TARİHİ 2. DÖNEM YAZILI YOKLAMA TARİHİ 2. DÖNEM YAZILI YOKLAMA TARİHİ 2. DÖNEM YAZILI YOKLAMA TARİHİ

Türkiye ve Kosova Ortaokul Öğretim Programlarının İçerik Açısından Karşılaştırılması: Fizik Konuları Örneği

Bilgisayar Oyunları ve Simulasyon (COMPE 376) Ders Detayları

Özel Öğretim Yöntemleri I

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching Kasım 2017 Cilt: 6 Sayı: 4 ISSN:

SINAV BAŞVURU TARİHİ: MART 2018 SINAV TARİHİ: HAZİRAN 2018 SONUÇ AÇIKLAMA TARİHİ : TEMMUZ 2018

Arş. Gör. Dr. Mücahit KÖSE

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl. Y. Lisans Matematik Eğitimi University of Warwick 2010 Y. Lisans Matematik Eğitimi University of Cambridge 2012

Açıköğretim Uygulamları ve Araştırmaları Dergisi: güncel çalışmalara ilişkin bir içerik analizi

Transkript:

Fen Bilimleri Ders Kitaplarındaki Fizik Konularını İçeren Değerlendirme Sorularının Gösterim Türleri Arası Geçişlerinin İncelenmesi Canan DİLEK EREN 1, Berna GÜRSOY 2, 1 Kocaeli Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi, KOCAELİ. 2 Kocatepe Ortaokulu, Fen Bilimleri Öğretmeni, KOCAELİ. Özet Bu araştırmanın amacı, 5., 6., 7. ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarındaki fizik konularını içeren ünitelerdeki bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularının gösterim türleri ve gösterim türleri arasındaki geçişlerini incelemektir. Araştırma kapsamında nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizi yönteminden yararlanılmıştır. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında 5., 6., 7. ve 8.sınıflar için fen bilimleri ders kitabı olarak kabul edilen dört adet ders kitabı bu araştırma kapsamında doküman olarak analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, 5., 6., 7. ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarındaki fizik konularını içeren ünitelerdeki bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında en çok kullanılan gösterim türünün resim, en az kullanılan gösterim türünün ise grafik olduğu görülmüştür. Gösterim türleri arasında geçişler açısından bakıldığında en çok kullanılan gösterim türleri arasında geçişlerin tablodan metne, en az kullanılan gösterim türleri arasında geçişlerin ise metinden grafiğe olduğu görülmüştür. Anahtar Kavramlar: Gösterim türleri, gösterim türleri arası geçiş, fen bilimleri ders kitabı Abstract The aim of this research is to examine the transitions between types of display and types of display in the end-of-chapter evaluation questions in units that contain physics topics in science books in the 5th, 6th, 7th, and 8th grade science books. Within the scope of the research, document analysis method which is one of the qualitative research methods was used. In the scope of this research, four textbooks, which were accepted as science books for the 5th, 6th, 7th and 8th grade by the Board of Education, were analyzed as a document within the scope of this research. As a result of the analyzes made, it was seen that the most commonly used display class was the picture, and the least used display class was the graphic in the section final results of the 5th, 6th, 7th and 8th grade science textbooks. When looking at transitions between types of impressions, it is seen that transitions between the most commonly used types of display are graphical, while the transitions between the least used types of display are graphical. Key Concepts: Views species, switching between display types, science textbook GİRİŞ Ortaokulda Fen Bilimleri dersleri bilimsel düşünceyi yorumlama ve sentezleme yoluyla öğrencinin yaratıcılığını ilerletmede rol oynayan önemli derslerden birisidir. Bu bağlamda Fen Bilimleri dersinin içerik kaynaklarından biri olarak ders kitapları öğrencinin yaşamı için gerekli bilimsel bilginin, değer ve yeteneklerin kazandırılmasında oldukça önemlidir. Ders kitapları bilimsel gerçekleri öğrenciye ulaştırmada aracılık eden öğretimsel materyallerin en başında gelmektedir (Duban, 2008). Fen bilgisi öğretmenleri için öğrencilerine bilimsel fikirleri açıklamaya ve doğrulamaya yardım edecek içerik ve aktivitelerin bir bütünlük içinde sunulduğu ders kitapları öğretimin başarısında önemli rol oynamaktadır. Fen eğitiminde başarı; öğretmen, öğrenci ve eğitim teknolojilerinin bir arada ve uyumlu koordinasyonun yanında ders kitaplarının içeriğine, eğitimsel tasarımına ve fiziksel özelliklerine de bağlıdır (Bakar ve diğ., 2009). Eğitim ve öğretim

sürecinde öğrenciler en temel bilgi kaynağı olarak ders kitaplarını kullanmaktadırlar. Ülkemizde eğitim-öğretim hizmetlerinin gerçekleştirilmesinde öğretmen, öğrenci ve ders kitapları birbirlerini tamamlayan unsurlardır. Ders kitapları öğrenciye bilgilerini tekrarlama, pekiştirme, düzenleme ve yeni bilgiler öğrenme fırsatı sunar. Bu nedenle ders kitaplarının niteliği ve içeriği konusunda yapılacak olan çalışmalar eğitim sisteminin geleceği açısından önem taşımaktadır. Fen ve teknoloji derslerinde amaç öğrenciyi meraklandırmak, yaratıcılıklarını ön plana çıkarmak, araştırmaya sevk etmek olduğundan yapılandırmacı eğitim uygulanmaya başlamıştır. Bu şekilde öğrencinin kalıplaşmış bilgileri ezberleyerek çözüm üretmesi yerine, araştırarak, keşfederek, hipotezler kurarak ve bunları yorumlayarak çözüme ulaşmasını ve öğrendiklerini yapılandırmasını gerçekleştirmesi sağlanır(ayvacı & Er-Nas, 2009). İlgili literatürde (Ainsworth, 2006; Scaife, Rogers, & SC, 1996; Schnotz, 2002) bir bilginin öğretimi sürecinde çoklu gösterim kullanan bir öğretmenin öğrencilerin o bilgiyi daha geniş, esnek ve sağlam bir şekilde edinebilmelerinde etkin bir yardımcı olduğunu dile getirilmektedir. Literatüre bakıldığında fen eğitiminde gösterim türleri/çoklu temsiller ve aralarındaki geçişe ilişkin yapılan ulusal çalışmalar sınırlıdır (Bayri, 2014; Kurnaz & Yüzbaşıoğlu, 2013). (Kurnaz & Yüzbaşıoğlu, 2013) tarafından, ortaöğretim kurumlarına giriş sınavlarında (LGS, OKS ve SBS) Fen Bilgisi dersinden yöneltilen sorulardaki gösterim türleri ve bu gösterim türleri arasındaki geçişleri incelemeyi amaçlayan çalışmada, en çok kullanılan gösterim türünün şekil olduğu ve gösterim türleri arasındaki geçişte en sık kullanılan geçişin şekilden diğer gösterim türlerine olduğunu tespit edilmiştir. (Bayri, 2014) tarafından yapılan çalışmada ise, ilk aşamada MEB tarafından sekizinci sınıflarda okutulan iki adet ders ve bu ders kitaplarına ait çalışma kitaplarının kuvvet ve hareket ünitelerine doküman analizi yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda her iki kitapta da resim, fotoğraf, tablo ve grafik gösterim türleri ve gösterim türleri arasındaki geçişte metin-resim, metin- fotoğraf, metin- tablo, fotoğraf- metin, resim- metin ve tablo- metin türleri bulunmuştur. İkinci aşamada ise ders kitaplarındaki gösterim türleri dikkate alınarak sekizinci sınıf öğrencilerin bu gösterimler arasında geçiş yapma durumlarına yönelik basınç konusunda bir başarı testi geliştirilmiştir ve sonuçta, öğrencilerin gösterim türleri arasında geçiş yapabilme performanslarının düşük olduğu belirlenmiştir. En genel anlamda matematiksel bir kavram ya da ilişkinin belirli bir biçimde sunulması olarak tanımlanabilen gösterimler denklem, formül, grafik, tablo, şekil veya simge olarak görülebilmektedir(çelik & Arslan-Sağlam, 2012). Gösterimler, kavramsal anlamanın yanı sıra problem çözme becerilerinin gelişimi açısından da önemlidir. Gösterimler matematik, fen bilimleri(fizik, kimya, biyoloji...), sosyal bilimler (coğrafya, sosyoloji...) gibi alanlarda ve günlük yaşamda da, çeşitli ilişkileri ifade etmek ve yorumlamak amacıyla sıklıkla kullanılmaktadır. Literatürde ders kitaplarının farklı bakış açıları ile incelendiği çalışmalar (Bayri, 2012; Demirci, 2007; Kurnaz, Çevik, & Bayri, 2016)yer almasına rağmen ders kitaplarının ünite sonu değerlendirme sorularının gösterim türleri ve gösterim türleri arasındaki geçişler açısından incelendiği çalışmalara literatürde rastlanmamıştır. YÖNTEM Araştırma kapsamında nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizi yönteminden yararlanılmıştır. Doküman analizi yöntemi, araştırma kapsamında incelenen konuyla

ilgili olgu ve olaylar hakkında bilgi içeren yazılı belgelerin analiz edilmesiyle veri sağlanmasına denilmektedir(karataş, 2015). Doküman analizi yöntemi, toplanan yazılı dokümanları sistematik olarak analiz etmede etkili bir yöntem olması nedeniyle tercih edilmiştir(cohen, Manion, & Morrison, 1994) Çalışma Grubu Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında 5., 6., 7. ve 8.sınıflar için fen bilimleri ders kitabı olarak kabul edilen dört adet ders kitabı bu araştırma kapsamında doküman olarak analiz edilmiştir. Yapılan ön incelemelerde ders kitaplarında kullanılan gösterim türlerinin metin, resim, fotoğraf, tablo ve grafikten ibaret olduğu görülüştür.araştırma, 2016-2017 eğitim-öğretim yılı 5., 6., 7. Ve 8.sınıf fen bilimleri ders kitaplarının fizik ünitelerindeki ünite sonu seçenekli değerlendirme sorularıyla sınırlıdır. Veri Toplama Aracı Araştırmada, Fen Bilimleri ders kitaplarında fizik ünitelerini içeren bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularının gösterim türleri arası geçişlerini incelemek amacıyla (Kurnaz, Gültekin, Aydınlı, & Çağlar, 2014) tarafından belirlenen Gösterim Türleri ve Aralarındaki Geçişlerin Niteliğini Belirleme Kriterlerinden hareketle gerçekleştirilmiştir. İncelenen gösterim türleri için temel alınan kriterler, örnekleri ve açıklamaları Tablo 1 de sunulmuştur.

Verilerin Analizi Verilerin çözümlenmesi sürecinde araştırmacıların gösterim türleri ve gösterim türleri arasındaki geçişlere ilişkin sınıflamaları arasındaki uyum, Miles ve Huberman ın uyuşum yüzdesi formülüyle hesaplanmıştır. İki araştırmacı arasındaki uyuşum yüzdesi %94 olarak bulunmuştur. BULGULAR Fen Bilimleri dersi öğretim programına göre incelenen kitaplarda yer alan öğrenme alanları ve ünite başlıkları Tablo 2 de yer almaktadır. Tablo 2. 5.,6.,7. ve 8.sınıf Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programlarının Öğrenme Alanları ve Başlıkları(MEB,2006) 5.SINIF 6.SINIF 7.SINIF 8.SINIF Öğrenme Alanları Madde ve Değişim 3 Adı Maddenin Değişimi 3 6 Adı Maddenin Tanecikli Yapısı Madde ve Isı 3 Adı Maddenin Yapısı ve Özellikleri 6 Adı Maddenin Halleri ve Isı 2 Kuvvetin Büyüklüğünün Ölçülmesi 2 Kuvvet ve Hareket 2 Kuvvet ve Enerji 2 Basit Makineler Fiziksel Olaylar Dünya ve Evren 4 6 7 Işığın ve Sesin Yayılması Yaşamımızın Vazgeçilmezi Elektrik Yer Kabuğunun Gizemi 4 Işık ve Ses 4 7 8 Elektriğin İletimi Dünyamız, Ay ve Yaşam Kaynağımız Güneş 6 7 Aynalarda Yansıma, Işığın Soğurulması Elektrik Enerjisi Güneş Sistemi ve Ötesi 4 Işık ve Ses 7 8 Yaşamımızdaki Elektrik Deprem ve Hava Olayları Tablo 2 incelendiğinde, tüm sınıf seviyelerinde üç tane öğrenme alanı kapsamında çeşitli üniteler yer almaktadır. Öğrenme alanlarına bakarak incelenen Fen Bilimleri ders kitaplarının fizik konularını içeren bölüm sonu seçenekli değerlendirme soruları, her bir sınıf düzeyinde kullanılan gösterim türleri Grafik 1 de sunulmuştur.

Grafik 1. (a) 5.sınıf kitaplarında yer alan gösterim türleri, (b) 6.sınıf kitaplarında yer alan gösterim türleri, (c) 7.sınıf kitaplarında yer alan gösterim türleri, (d) 8.sınıf kitaplarında yer alan gösterim türleri Grafik 1a, 1b, 1c ve 1d de her sınıf düzeyine ilişkin öğrenme alanlarına göre Fen Bilimleri ders kitaplarında fizik ünitelerini içeren bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında yer alan gösterim türleri belirtilmiştir. Buna göre ders kitaplarının fizik konularını içeren bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında resim, fotoğraf, tablo ve grafik olmak üzere dört farklı gösterim türü kullanılmaktadır. 5., 6., 7. ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarındaki fizik konularını içeren ünitelerdeki bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında en çok kullanılan gösterim türünün resim, en az kullanılan gösterim türünün ise grafik olduğu görülmüştür. Fen Bilimleri ders kitaplarında kullanılan gösterim türlerinin sınıflar ve öğrenme alanları bazında karşılaştırmalı dağılımları Tablo 3 te sunulmuştur. Tablo 3. Gösterim türlerinin sınıflar ve öğrenme alanları bazında karşılaştırmalı dağılımları Öğrenme Alanları Sınıf Madde ve Değişim Fiziksel Olaylar Dünya ve Evren Resim Fotoğraf f% Tablo Grafik Toplam f 5 3 1 20 0 0 2 40 2 40 5 6 3, 6 7 50 3 21,4 3 21,4 1 7,1 14 7 3 0 0 0 0 3 100 0 0 3 8 6 3 30 0 0 3 30 4 40 10 5 2, 4, 6 6 46,1 4 30,7 3 23,1 0 0 13 6 2, 4, 7 12 52,1 4 17,4 6 26,1 1 4,3 23 7 2, 4, 6 9 37,5 8 33,3 7 29,1 1 4,1 24 8 2, 4, 7 15 68,1 3 13,6 4 18,1 0 0 22 5 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 8 0 0 2 50 2 50 0 0 4 7 7 0 0 0 0 1 100 0 0 1 8 8 0 0 4 80 1 20 0 0 5 Tablo 3 e bakıldığında Fiziksel Olaylar öğrenme alanı kapsamında yer alan ve her sınıf düzeyinde bütün ünitelerin bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında en fazla kullanılan gösterim türünün resim olduğu görülmektedir. Dünya ve Evren öğrenme alanında ise her sınıf düzeyinde bütün ünitelerin bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında resim gösterim türüne hiç rastlanmamaktadır. Ayrıca tüm sınıf seviyelerinde, Dünya ve Evren öğrenme alanı

kapsamında yer alan ünitelerin bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında grafik gösterim türüne hiç rastlanmamıştır. Tüm sınıf seviyelerindeki Fen Bilimleri ders kitaplarının bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında kullanılan gösterim türleri arası geçişlerin dağılımları Tablo 4 te sunulmuştur. Tablo 4. Bölüm Sonu Seçenekli Değerlendirme Sorularındaki Gösterim Türleri Arası Geçişlerin Dağılımı Öğrenme Alanları Madde ve Değişim Fiziksel Olaylar Dünya ve Evren Sınıf Metin- Resim Resim- Metin Metin- Fotoğraf Fotoğraf- Metin Metin- Tablo Tablo- Metin Metin- Grafik f % Grafik- Metin f % 5 3 0 0 1 20 0 0 0 0 0 0 2 40 1 20 1 20 6 3, 6 2 13,3 5 33,3 1 6,6 2 13,3 0 0 4 26,6 0 0 1 6,6 7 3 0 0 0 0 0 0 0 0 1 33,3 2 66,6 0 0 0 0 8 6 0 0 3 30 0 0 0 0 0 0 3 30 1 10 3 30 5 2, 4, 6 2 10,5 6 31,5 3 15,7 1 5,2 4 21 3 15,7 0 0 0 0 6 2, 4, 7 0 0 8 50 0 0 2 12,5 1 6,25 5 31,3 0 0 0 0 7 2, 4, 6 3 15 4 20 5 25 4 20 2 10 1 5 0 0 1 5 8 2, 4, 7 6 27,2 9 40,9 2 9,09 1 4,54 1 4,54 3 13,6 0 0 0 0 5 7 0 0 0 0 0 0 0 0 1 100 0 0 0 0 0 0 6 8 0 0 0 0 0 0 2 50 0 0 2 50 0 0 0 0 7 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8 8 0 0 2 33,3 1 16,6 2 33,3 0 0 1 16,6 0 0 0 0 Tablo 4 te öğrenme alanlarına göre her sınıf düzeyinde ve üniteler bazında gösterim türleri arası geçişler frekans ve yüzde şeklinde belirtilmiştir. Madde ve Değişim öğrenme alanında 7.sınıf fizik ünitelerini içeren bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında sadece metinden tabloya ve tablodan metne geçişlerin olduğu görülmektedir. Diğer gösterim türleri arası geçişlere hiç rastlanmamıştır. Fiziksel Olaylar öğrenme alanı kapsamında tüm sınıf seviyelerinde fizik ünitelerini içeren bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında metinden grafiğe geçişlerin olmadığı görülmektedir. Dünya ve Evren ünitesinde ise tüm sınıf seviyelerinde fizik ünitelerini içeren bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında metinden resme, metinden grafiğe ve grafikten metne geçişlerin hiç olmadığına rastlanmıştır. Genel olarak incelenen Fen Bilimleri kitaplardaki fizik konularını içeren bölüm sonu seçenekli sorularda en sık tercih edilen gösterim türleri arası geçişlerin tablodan metne geçişin olduğu görülmektedir. En az kullanılan gösterim türleri arasında geçişlerin ise metinden grafiğe olduğu görülmüştür. SONUÇ VE TARTIŞMA Bu araştırma kapsamında, 5., 6., 7. ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarındaki fizik konularını içeren ünitelerdeki bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularının gösterim türleri ve gösterim türleri arasındaki geçişler incelenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, 5., 6., 7. ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarındaki fizik konularını içeren ünitelerdeki bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında en çok kullanılan gösterim türünün resim, en az kullanılan gösterim türünün ise grafik olduğu görülmüştür. (Bayri, 2014; Kurnaz, Ezberci, & Bayri, 2015) tarafından yapılan çalışmalarda, fen bilimleri ders kitaplarında metinlerin dışında, en çok fotoğraflardan,

resimlerden, tablolardan veya grafiklerden yararlanıldığını tespit edilmiştir. Bu çalışma kapsamında da incelenen fen bilimleri ders kitaplarındaki fizik konularını içeren ünitelerdeki bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında, belirli gösterim türlerine yer verildiği, bunların içinden ise metinler dışında, en çok kullanılanların fotoğraflar ve tablolar olduğu görülmüştür. Bu durum literatürdeki çalışmalarla benzerlik göstermektedir (Bayri, 2014) Bununla birlikte bazı öğrenme alanlarında ise gösterim türlerinden birkaçının hiç olmadığına rastlanılmıştır. Buradan hareketle fen bilimleri ders kitaplarının bölüm sonu değerlendirme sorularında belirli gösterim türlerine odaklanıldığı şeklinde yorumlanabilir. Araştırmadan elde edilen bir başka bulgu ise 5., 6., 7. ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitaplarındaki fizik konularını içeren ünitelerdeki bölüm sonu seçenekli değerlendirme sorularında gösterim türleri arasında geçişler açısından bakıldığında en çok kullanılan gösterim türleri arasında geçişlerin tablodan metne, en az kullanılan gösterim türleri arasında geçişlerin ise metinden grafiğe olduğu görülmüştür. Kapsadığı konular itibariyle Madde ve Değişim ile Fiziksel Olaylar öğrenme alanlarında geçişlerin daha fazla olduğu görülmüştür. Bu durumun sebebi içerdikleri ünitelerde fazla miktarda görsel içerik olmasından kaynaklandığı söylenebilir. Diğer yandan, bu öğrenme alanlarının içerdiği konular bakımından grafik ve tablo gösterim türlerinden diğer türlere geçişlerin daha yoğun olması gerekirken inceleme sonucunda yeterince geçişin olmadığı görülmüştür. Bu sonuçlar doğrultusunda, ders kitaplarının yapılandırılmasında kitap yazarlarına, ders kitabı inceleme komisyonlarına ve bundan sonra yapılacak çalışmalar için de araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur. Ayrıca araştırmacılara, fen bilimleri ders kitaplarındaki diğer ünitelerin araştırmada temel alınan gösterim türleri ve aralarındaki geçişlerin niteliği incelenmesi önerilmiştir. KAYNAKÇA Ainsworth, S. (2006). DeFT: A conceptual framework for considering learning with multiple representations. Learning and Instruction, 16(3), 183 198. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2006.03.001 Ayvacı, H. Ş., & Er-Nas, S. (2009). Öğretmen Kılavuz Kitaplarının Yapılandırmacı Kurama göre Öğretmen Görüşlerine Dayalı Olarak Değerlendirilmesi Evaluation of Teacher Guide Books Based on Teachers Views under Constructivism Learning Theory, 3(2), 212 225. Bayri, N. G. (2012). İlköğretim 6., 7. ve 8. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı Etkinliklerinin İncelenmesi, 2(2), 63 73. Bayri, N. G. (2014). Sekizinci Sınıf Öğrencilerinin Basınç Konusuyla İlgili Gösterim Türleri Arasında Geçiş Yapabilme Durumlarının İncelenmesi. Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (1994). Research Methods in Education. Bioscience Education ejournal (Vol. 10). https://doi.org/10.3108/beej.10.r1 Çelik, D., & Arslan-Sağlam, A. (2012). Öğretmen Adaylarının Çoklu Gösterimleri Kullanma Becerilerinin Analizi, 11(1), 239 250. Demirci, C. (2007). Fen Bılgısı 6, 7, ve 8. Sınıf Ders Kıtaplarının Değerlendırılmesı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 108 119. Karataş, Z. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 62 80.

Kurnaz, M. A., Çevik, E. E., & Bayri, N. G. (2016). Fen v e Teknoloji Ders Kitaplarındaki Gösterim Türleri Arası Geçişlerin İncelenmesi, 5(3), 31 47. Kurnaz, M. A., Ezberci, E., & Bayri, N. G. (2015). İlköğretim Öğrencilerinin Madde ve Isı Konusuna İlişkin Gösterim Türleri Arasında Geçiş Yapabilme Durumlarının İncelenmesi, 6 10. Kurnaz, M. A., Gültekin, N. G., Aydınlı, B., & Çağlar, A. (2014). Fen ve teknoloji ders kitaplarında yer alan gösterim yöntemlerinin, aralarındaki geçişlerin ve bunların öğrenciler tarafından kullanılabilme ve algılanma durumlarının incelenmesi. Kastamonu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Kastamonu. Kurnaz, M. A., & Yüzbaşıoğlu, M. K. (2013). Ortaöğretim Kurumlarına Giriş Sınav Sorularının Bazı Gösterim Türleri Arasındaki Gçişler Açısından İncelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Scaife, M., Rogers, Y., & SC, M. (1996). External cognition: how do graphical representations work? International Journal, 45(2), 185 213. https://doi.org/10.1006/ijhc.1996.0048 Schnotz, W. (2002). Towards an Integrated View of Learning From Text and Visual Displays. Educational Psychology, 14(1), 101 120.