I Prof. Dr. Süheyl DONAY BANKACILIK CEZA HUKUKU Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunmas Yasas ndaki Banka Sorumlulu u Banka Kartlar ve Kredi Kartlar ndaki Ceza Sorumlulu u
II Yay n No : 1717 Hukuk Dizisi : 772 1. Bas fiubat 2007 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-611 - 7 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Kahraman Ofset Ba c lar/ stanbul (0-212) 629 00 01 : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com
III ÖN DEY fi Elinizdeki kitap esas itibar ile bankac l k yasas ndaki suçlar n incelenmesini yans tmaktad r. Bununla beraber bu yasadaki suçlar n yan nda gerek Çek yasas ve gerek Banka Kartlar ve Kredi Kartlar yasas ndaki suçlara da de indik. Çünkü bu yasalardaki suçlar n önemli bir k sm bankalar n faaliyetleri ile ilgilidir. Elinizdeki kitap esas itibar ile de bankalar n ve mensuplar n n ceza hukuku yönünden sorumlulu una de inmektedir. fiunu hemen belirtelim ki Bankac l k Kanunu yürürlü e girme tarihi olarak art k önemli bir zaman içermektedir. Bununla beraber Yüksek Yarg tay n yay nlanm fl bir karar henüz elimize geçmifl de ildir. Bu konudaki mevcut kararlar ise usul hükümleri ile ilgili olup, esasa iliflkin bir ilke getirmemektedir. Banka kartlar na iliflkin yasa ise çok yeni olup, henüz bir içtihat yarat lacak süre geçmemifltir. Bu aç dan bunlar hakk nda Yarg tay içtihatlar ndan yararlanmak olana bulamad k. Bu konuda yaz lm fl eserler ise çok az hariç eski düzenlemeleri esas alm fl bulunmaktad r. Biz bu kitab n haz rlanmas nda esas itibar ile yasalar n gerekçesinden ve özellikle BDDK ve TMSF nin yay nlad klar Yönetmelik ve di er idari tasarruflar ndan yararlanmaya gayret ettik. Esas itibar ile, özellikle Bankac l k Kanunu tasar s Büyük Millet Meclise geldi i zaman ile üzerinde yap lan önemli de- ifliklikler, tasar n n gerekçelerinin tasar ile s n rl kalmas nedeni ile büyük bölümü itibariyle bizim faydalanma alan m z n d fl nda kalm flt r. Bu aç dan böyle önemli yasalar n, yasalaflmas s ras nda önemli katk lar n yap lmas ve de iflikliklerin neden yap ld n n belirlenmesi gerekirdi. Ancak yasan n bir an evvel ç - kar lmas gayretleri sonucu bu konuda yeterli ve gerekli bilgilerin edinilmesinden mahrum kal nm flt r. Bu nedenledir ki, uygulamada da Bankac l k konusunda birbiri ile çeliflen kararlar ortaya ç km flt r. Biz Bankac l k Kanununun sadece ceza hükümleri ile ilgilendi imiz için, bu konudaki elefltirilerimizi yerinde yapmaya gayret ettik. Hatta zimmet suçu için yeni bir düzenleme yap lmas n da önerdik. Bu arada, Bankalarla yap lan anlaflmalar sonucu, bu anlaflmalarla s n rl olarak, ceza davalar n n durdurulmas n da önerdik. lk bak flta bu önerimiz baz kesimlerin elefltirisini çekebilir.
IV Ancak Bankac l k faaliyeti ekonomik bir faaliyettir ve bu konuda yap lacak bir anlaflma e er ekonomiye veren zarar karfl lamakta ise, art k,belirli ayr klar d - fl nda, cezaland rman n fazla anlam olmad kan s nday z. Bankac l k konusunda öteden beri yer alan Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurulunun, önemli ifllevler gördü ü inanc içindeyiz. Özellikle bankac - l k faaliyetlerinin yeni bafltan düzenlenmesi ve bu arada denetlenmesi ve bankalar n faaliyetlerin yap lan düzenlemelere uygun olup olmad n n gözden geçirilmesi ve gerekti inde baz önlemler al nabilmesi çok önemli ve de yararl olmufltur. BDDK.nun bu konuda çok önemli aflamalar geçirdi inde ve ço unlukla çok olumlu düzenlemeler getirdi inde kuflku yoktur. Tasarruf Mevduat Sigorta Fonuna gelince, yasan n 111. maddesinin de belirtti i gibi, bu kurumun esas ifllevi, tasarruf mevduat sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunmas, mevduat n ve kat l m fonunun sigorta edilmesidir. Ayn maddede bulunan Fon bankalar n n yönetilmesi ve mali bünyelerinin güçlendirmesi, yeniden yap land r lmas, devri, birlefltirilmesi, sat fl, tasfiyesi Fonun geçici bir süre yapaca ifllevleri düzenlemektedir. Ancak maddenin bu k s mlar ana metinde de il,belki geçici maddede olsa daha iyi olurdu. Zira Fonun asli görevi bunlar de ildir. Nitekim Anayasa Mahkemesi Fona tan nan afl r imtiyazlardan bir k sm olan 128/2. maddesini Anayasaya ayk r bularak iptal etmifl ve yürütmeyi durdurma karar vermifltir. Yine 133. madde ve bu maddeye 5472 say l yasa ile eklenen hükümler Fonun asli görevini aflmaktad r. nan yoruz ki, çok yak nda, Fona tan nan afl r yükler sona erecek ve Fon asli görevine dönecektir. Çek kanunu ötedenberi yürürlükte olan ve yap lan de ifliklikle adliye mahkemelerinin görevlerini biraz olsun azaltan bir içeri e kavuflmufltur. Biz bu kitapta sadece bankan n sorumlulu una iliflkin maddelerine de inmekle yetindik. Banka Kartlar ve Kredi Kartlar düzenlenmesi ve bunlar n bir yasa içinde birlefltirilmesi ve kurallar bütünü haline getirilmesi çok yararl olmufltur. Bununla beraber, bu yasa henüz çok yeni oldu undan uygulanmas n beklemek gerekir. Daha flimdiden özel hukuk aç s ndan yetkili mahkemelerin belirlenmesi yönünden uyuflmazl klar ç kt n görmekteyiz. Bu kartlar n kullan m n teflvik etmek belki piyasada nakit ak m n engelleyecek ve al m sat m n vergilendirmesi aç s ndan yararl olacakt r. Ancak burada tüketiciyi de büyük tehlikeler beklemektedir. Harcamalar n, e er kartla yap l yorsa, bunlar n süresinde ödenmesi gerekti i bilinci tüketicide uyanmal d r. Aksi takdirde uzun süre kart zedeler olgusu devam edecektir. Elinizdeki bu kitap belki üç dört ay evvel piyasaya ç kabilirdi. Ancak her tekni in olumsuz sonuçlar da vard r. Bu yaz m n önemli bir k sm bilgisayarda
V zayi olmufl ve yeniden kaleme al nm flt r. Yoksa bu konuda okuyucuya sunulan ilk kitap olma özelli ini tafl yacakt. Maalesef böyle bir dikkatsizlik veya, teknolojik kaza kitab n yay m n geciktirdi. Bu kitab n yay m ile birlikte unutmam gereken hususlar da belirtmekte yarar görmekteyim. Öncelikle merhum hocam Prof.Dr. Sahir ERMAN, beni mali ceza hukukuna yönlendirmekle, bilimsel yaflam mda önemli bir katk sa lam flt r. Ancak flu anda hayatta olan ve son altm fl y l içinde yaflam fl olan ve ceza hukuku alan nda yetiflmifl olan tüm ö retim üyelerinin hocas, genel anlam ile hocalar n hocas Ord.Prof.Dr.Sulhi DÖNMEZER i sayg ve rahmetle anmak en önemli görevimdir. O, yaflam nda ve hatta daha sonra bile herkesin olabilece i noktaya gelmesinde en büyük etkendir.aziz hocam z Dönmezer in herkese karfl - l ks z ve büyük bir bilimsel güdü ile verdi i deste i kimse unutmamal d r.onu hat rlamamak ve özlememek mümkün de ildir. Bu arada ailemi de teflekkürle yad ederim. Bir kitab n yaz lmas nda ne kadar özveri yap ld n en çok ailesi flahit olur. Burada da eflim Saime ye ve ailemin di er bireylerine aç kça teflekkür etmeyi yerine getirilmesi gerekli bir ödev saymaktay m. Bu konuda yap lacak olumlu veya olumsuz elefltirilere aç k oldu umu ve herkesten bu konuda gördüklerini aç klamalar n da beklemekteyim. Kitab n bas lmas nda büyük katk lar olan Beta Yay nevinin sahibinden sekreterine kadar herkese teflekkür ederim.06.01.2007 Bebek Prof. Dr. Süheyl DONAY
VI
VII Ç NDEK LER Ön Deyifl çindekiler...iii...vii K saltmalar...xi BÖLÜM I BANKACILIK HUKUKUNDA CEZA HÜKÜMLER AÇIKLAMA...3 I. G R fi...7 A. BANKALAR...10 1. Tan m...10 2. Bankalar n Kuruluflu...11 3. Yönetim...12 4. Denetim Komitesi...14 5. Genel Müdür ve Yard mc lar...14 B. BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU...15 1. Genel Olarak...15 2. BDDK.nun kurulufl biçimi...16 C. TASARRUF MAVDUATI S GORTA FONU...19 II. CEZA HÜKÜMLER...24 A. DAR CEZALAR...24 1. Genel Olarak...24 2. dari para cezalar...25 a. Kurulufllara iliflkin para cezalar...35 b. lgili kiflilere iliflkin para cezalar...51
VIII c. S n rlamalara, kararlara ve düzenlemelere ayk r l k...54 d. Savunma hakk ve kapatma...55 B. KAMUSAL N TEL KTE CEZALAR...56 1. Genel Olarak...56 2. Yasada yer alan suçlar...59 a. zinsiz faaliyette bulunmak...59 b. Mevduat ve katl m fonu sahiplerinin haklar n engellemek...62 c. Düzeltici, iyilefltirici ve k s tlay c önlemleri almamak...64 aa. Genel olarak...64 bb. Düzeltici önlemler...66 cc. yilefltirici önlemler...68 dd. K s tlay c önlemler...69 ee. Mülga 4389 say l Bankalar Kanununun 14. maddesindeki önlemler...71 ff. Yükümlülüklere ayk r davranman n ceza yapt r m...72 d. Yetkili merciler ile denetim görevlilerine belge vermemek ve görev yapmalar n engellemek...75 e. Belgelerin saklanmas yükümlülü üne ayk r hareket etmek...76 f. Gerçe e ayk r beyanda bulunmak...78 g. fllemlerin kay t d fl b rak lmas ve gerçe e ayk r muhasebelefltirme...81 h. Sistemi engelleme, bozma,verileri yok etme veya de ifltirme...85 i. tibar n zedelenmesi...89 j. S rlar n aç klanmas...93 k. Zimmet suçu...107 l. Di er kanunlara ayk r l klar...120 III. USUL HÜKÜMLER...121 A. KOVUfiTURMA USULÜ...121 1. Yaz l Baflvuru ve müdahale...121 2. tiraz ve bildirim...124 3. Özel Görev...126 4. Özel Soruflturma ve Kovuflturma...130
IX 5. Bilirkifli incelemesi...138 a. Bankac l k Kanunundaki Bilirkiflilik...139 b. CMK.daki bilirkiflilik ve buradaki hükümlerin Bankac l k yasas na uygulanmas...142 c. Hukuk davalar ndaki bilirkiflilik...144 6. nfaz...144 BÖLÜM II ÇEK KANUNU VE BANKA KARTLARI VE BANKA KRED KARTLARINDAK CEZA SORUMLULU U I. ÇEKLE ÖDEMELER N DÜZENLENMES VE HAM LLER N N KORUNMASI HAKKINDA KANUN...149 1. Genel Olarak...149 2. Çek defterleri ile ilgili sorumluluk...152 3. braz ve ödeme...155 4. Çekin ibraz nda karfl l n n tamamen veya k smen ödenmemesi...156 5. Çekin bedelinin k smen veya tamamen ödenmemesi halinde yap lacak ihtar...156 6. Bildirme ve duyurum yükümlülü ü...157 7. T.C.Merkez Bankas nca ilan edilecek hususlar...158 8. lan ve yasaklara uymayanlar...158 II. BANKA KARTLARI VE KRED KARTLARI KANUNU...159 A. DAR PARA CEZALARI...159 1. Genel Bilgiler...159 2. dari para cezalar...161 B. KAMUSAL N TEL KTEK CEZA HÜKÜMLER...167 1. Genel Olarak...167 2. Banka ve Kredi Kartlar n n Kötüye Kullan lmas...168 a. Baflkas na ait kart kullanmak...168 b. Sahte banka veya kredi kart üretmek...169 c. Sahte kart kullanmak...170 d. Cezas zl k hali...170
X 3. S r saklamak...170 4. Sahte belge düzenlenmesi...171 5. Gerçe e ayk r beyan,sözleflme ve eklerde sahtecilik...172 6. zinsiz kart ç karmak...173 7. Bilgi güvenli i yükümlülü üne ayk r davranmak...174 8. Üye iflyerinin ceza sorumlulu u...175 9. Denetimde istenen bilgi ve belgeleri vermemek...175 10. Kovuflturma usulü...176 EKLER 1. Bankac l k Kanunu...179 2. Banka Kartlar ve Kredi Kartlar Kanunu...284 Bibliyografya...301
XI KISALTMALAR Bkz. : Bak n z BDDK : Bankac l k Denetleme ve Düzeltme Kurumu BK : Bankac l k Kanunu, Bankalar Kanunu E. : Esas C. : Cilt CMK : Ceza Muhakemesi Kanunu C.S. : Cumhuriyet Savc l CD. : Ceza Dairesi HD : Hukuk Dairesi K : Karar KHK : Kanun Hükmünde Kararname m. : Madde RG : Resmi Gazete T.C. : Türkiye Cumhuriyeti TCK : Türk Ceza Kanunu TTK : Türk Ticaret Kanunu TMSF : Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu S : Say s : sayfa VUK : Vergi Usul Kanunu Y. : Yarg tay YTL : Yeni Türk Liras