Küçük Bir Kız Tanıyorum On Yaşında Nezihe Meriç (Gemlik, 28 Şubat 1924 İstanbul, 18 Ağustos 2009) Karayolları mühendisi olan babasının görevi nedeniyle çocukluğu, doğudan batıya Anadolu illerinde geçti. Eskişehir Lisesi nden (1943) sonra İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı ile aynı üniversitenin Felsefe bölümlerine devam etti (1945). Verda Ün le piyano çalıştı; Heybeliada İlkokulu nda müzik öğretmenliği yaptı (1946-1954). Ankara da, eşi Salim Şengil in kurucusu olduğu Dost Yayınları nın ve Dost dergisinin yönetiminde görev aldı (1957-1973). Bu tarihten sonra İstanbul da yaşadı. İlk öyküsü ( Bir Şey ) Seçilmiş Hikâyeler dergisinde çıktı. Korsan Çıkmazı ile 1962 TDK Roman Ödülü nü, Bir Kara Derin Kuyu ile 1990 Sait Faik Hikâye Armağanı nı, Yandırma ile 1998 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü nü, Çavlanın İçinde Sessizce ile 2004 Dünya Kitap - Yılın Telif Kitabı Ödülü nü, son olarak da 2007 Mersin Kenti Edebiyat Ödülü nü aldı. Alacaceren, Les Matins de Benguisu adıyla Fransa da yayımlandı (L Inventaire, Paris 2005). Emine Bora (İstanbul, 1970) Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim bölümü mezunu. 1993-2004 yılları arasında üç kişisel resim sergisi açtı; 2012 de Yalçın Emiroğlu ndan Günümüze Doğan Kardeş le Büyümek adlı karma sergide yer aldı. 1994 yılından beri çeşitli yayınevleri için çocuk kitapları illüstrasyonları yapıyor. Bando, Doğan Kardeş, Milliyet Çocuk gibi dergilerde çizimleri yayımlandı. Hem yazıp hem resimlediği Dostum Badi ve Ali nin Sıkıntısı adlı iki çocuk kitabı var. 1999 yılından bu yana Metis Yayınları nda editör ve kapak tasarımcısı olarak çalışıyor.
Nezihe Meriç in YKY deki kitapları: Edebiyat Yandırma (1998) Toplu Öyküler I (1998) Toplu Öyküler II (1998) Korsan Çıkmazı (1999) Alacaceren (2003) Toplu Oyunlar (2003) Çavlanın İçinde Sessizce (2004) Çisenti (2005) Gülün İçinde Bülbül Sesi Var (2007) Aix - Londra - İstanbul Mektupları (Orhan Suda ile birlikte) (2011) Püf Noktası - İlk Öyküleri ve Yazıları (2011) Bozbulanık 60 Yaşında (Özel Baskı) (2013) Doğan Kardeş Zor Yokuşu - Seçme Öyküler (2010) Küçük Bir Kız Tanıyorum Altı Yaşında (2016) Küçük Bir Kız Tanıyorum Yedi Yaşında (2016) Küçük Bir Kız Tanıyorum Sekiz Yaşında (2016) Küçük Bir Kız Tanıyorum Dokuz Yaşında (2017) Küçük Bir Kız Tanıyorum On Yaşında (2017)
NE Zİ HE ME RİÇ Kü çük Bir Kız Ta nı yo rum On Ya şın da Resimleyen Emine Bora
Yapı Kredi Yayınları - 555 Doğan Kardeş - 89 Küçük Bir Kız Tanıyorum On Yaşında / Nezihe Meriç Resimleyen: Emine Bora Kitap editörü: Filiz Özdem Düzelti: Filiz Özkan Grafik uygulama: Süreyya Erdoğan Baskı: Bilnet Matbaacılık ve Ambalaj San. A.Ş. Dudullu Organize San. Bölgesi 1.Cad. No:16 Ümraniye-İstanbul Tel: 444 44 03 Fax: (0216) 365 99 07-08 www.bilnet.net.tr Sertifika No: 31345 (Bu kitabın YKY deki 1., 2., baskıları 975-363-457-9 ISBN numarasıyla Ceren İncesu nun resimleriyle yapılmıştır.) YKY deki 1. baskı: İstanbul, Ekim 1995 Aradaki baskılar: Çınar Yayınları YKY de yenilenmiş 3. baskı: İstanbul, Mayıs 2017 ISBN 978-975-08-3984-9 Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş., 2016 Sertifika No: 12334 Bütün yayın hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. Kemeraltı Caddesi No: 4 Karaköy Palas Kat: 2-3 Karaköy 34425 İstanbul Telefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23 http://www.ykykultur.com.tr e-posta: ykykultur@ykykultur.com.tr İnternet satış adresi: http://alisveris.yapikredi.com.tr Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık PEN International Publishers Circle üyesidir.
İÇİN DE Kİ LER Bu Ayşe Nasıl Böyle Birdenbire Büyüdü? 7 Bir Şeyler mi Değişti? 17 Hiiiişt Uyku Nerelerdesin? 23 Eski Köyler, Eski Kentler Nerelere Gittiler? 29 Ayşe Tütüncü 37 Evdeki Bu Tatsızlık da Ne? 43 Dil mi Güzel, Dilber mi? 51 De De Di Di Ko Ko Du Du De Di Ko Du Dedikodu 61 Şam ın Şekeri Arap ın Yüzü 73 Gül ile Diken 83 Yazık Sana Güzel Dünya 95 Aa! 105
Bu Ayşe Nasıl Böyle Birdenbire Büyüdü? Ay şe yi gü lüm set mek mi is ti yor su nuz? Ko la yı var. Ay şe sen kü çük ken... di ye baş la yın ye ter. Akan su lar du ru yor; he men ağ zı ku lak la rın da! Ba yı lı yor be bek li ğiy le il gi li an la tı lan la rı din le me ye. An ne de çok gü zel an la tı yor ama ca nım. Bir ın ga be bek oluşu, bir ya rım ya rım ko nu şan mi nik kız olu şu var ki sa nır sı nız, o da do kuz ay lık ya da iki üç ya şın da... Ay şe doğ du ğun da öy le kü çü cük müş ki an ne o gün le ri anım sa yın ca da ya na maz gü ler. Der ki: Val la hi bir men di lin içi ne sı ğa cak ka dar küçük bir şey di. Ama, ça bu cak bü yü müş. Evin içinde pay tak pay tak do la şan bir par mak ço cuk olmuş. O do ğun ca, evin ses le ri de de ğiş miş. Gün boyu şöy le ko nuş ma lar du yu lu yor muş: Ssssss! Aman ya vaş! Ay şe uyu yor! Ay şe uyan dı! A! Ay şe ağ lı yor! Ay şe acık tı! Ay şe al tı nı ıs lat mış! 7
Ay şe gül dü, Ay şe emek le di, Ay şe ba ba de di, Ay şe Ay şe Ay şe... Ev de ki ler an ne an ne, ba ba an ne, Gü li zar, hat ta an ne, yaa, an ne bi le onun hiç bir şey an la ma dı ğını sa nır mış. Bir ba ba bi lir miş onun çok akıl lı oldu ğu nu; da ha bir iki ay lık ken Ay şe, onu ku ca ğı na alır, uzun uzun ba kar, son ra der miş ki: Ya hu bu ço cuk şim di den dün ya ya bak ma ya baş la dı! Gü ler ler miş. Ama doğ ru söy ler miş ba ba. Çün kü da ha ya şı nı bi le dol dur ma dan, par mak ka dar bir şey ken ne ler ne ler bi lir miş. Ör ne ğin, anne onu ço ğu za man ba ba an ne ye gö tü rür müş. Baba an ne nin evi, kır la ra, dağ la ra ya kın. Pe ki, so kak ka pı sı ne re ye açı lı yor? Bah çe ye. O ışık lı, ye şil bahçe ye. Ay şe bu nu bil mez mi? Bah çe de çi çek ler, kuşlar, gü zel ko ku lar ol du ğu nu bil mez mi? O ne bilmiş bir şey miş o! Ka pı açı lır açıl maz çır pın ma ya baş lar, bah çe ye bak mak is te di ği ni an la ta bil mek için ne ya pa ca ğı nı şa şı rır, At ta a aa... At ta a aa... di ye ba ğı rır mış. Eğer yer dey se, ka pı ya doğ ru öy le bir emek le me ko şu su tut tu rur muş ki, ar ka sın dan zor ye ti şir ler miş. Aman ko şun, ka pı açık. Ay şe bah çe ye kaç masın! Ay ay ay! Ka pı açık, Ay şe ye dik kat edin! Ko o o oş! Ay şe yi tut! Di ye lim ki ev de ki le rin bir dal gın lı ğı na gel di de, 8
Ay şe bah çe ye kaç tı. Ne ya par mış bi li yor mu sunuz? Bah çe ye çı kar çık maz, he men ba şı nı kal dı rır, yu ka rı ba kar mış. An ne, ni ce za man son ra bu nun ne de ni ni an la mış. Ka pı nın bir ya nın da as ma, bir ya nın da ya se min var. İki si de, ta üst ka tın bal konu na dek tır ma nı yor, ora da, gü ne şe kar şı, pı rıl pı rıl, yem ye şil bir ör tü olup bal ko nu göl ge len diri yor lar. Son ra Ay şe, bal kon dan ken tin kuşba kı şı gö rün dü ğü nü, de ni zin mas ma vi ya yıl dı ğı nı, de nizin üze rin de gü ne şin ışık lan dı ğı nı da bi li yor muş. Onu sa bah la rı bal ko na çı kar dık la rın da, bir ho rozun, ku ku-ri i ii-ku u uu di ye ba ğır dı ğı nı, bir ku şun da ona, ku-ku-ku u uk, ku-ku-ku u uk di ye ya nıt verdi ği ni de öğ ren miş. Onun için ba şı nı kal dı rıp balko na ba kar mış se vinç le. Ama, ba kar ken ba karken den ge si ni kay be dip pat di ye otu rur muş po posu nun üze ri ne. Yok ca nım o ne mer ci mek ha nım! Ağ lar mı hiç! Ağ zı nı aça aça gü ler miş. Son ra ıh laya puf laya kal kar mış. An ne de onun be bek li ği ni mi öz le miş aca ba? Çün kü bir an lat ma ya baş la dı mı ar ka sı ke sil miyor. Di yor ki: Val la hi, da ha ko nuş ma sı nı bil mi yor du ama ka pı açık ka lın ca bi zim kork tu ğu mu zu, çığ lık lar at tı ğı mı zı, ko şuş tur du ğu mu zu an la mış tı. Ka pının açıl dı ğı nı gör dü ğü an atı lır dı o ya na; o il gi yi ya şa mak, bi zi te laş lan dır mak için. Bu ona oyun 9
gi bi ge li yor du her hal de. Biz de, şim di dü şü nü yorum da, ne çıl gın ses ler çı ka rır dık öy le! Koş koş koş, tut tut tut, ay ay ay, aman aman aman, Ay şe Ay şe Ay şe... Ay şe bu ses le ri du yun ca, öyle gü ler miş ki, gül mek ten emek le ye mez, an neye ya ka la nır mış. An ne onu ku ca ğı na alır, öper, boy nu nu da hoh hoh koklar mış. Ar tık tut ma yın Ay şe yi. Boy nu kok la nın ca gı dık lan ma sı, ba ğı ra ba ğı ra gül me si, kü çük kah ka ha lar at ma sı çev reyi şen li ğe bo ğar mış. Çev re den bi ri gü le rek bir şey söy le me yegör sün. Şöy le de sin ör ne ğin: Aman Ya rab bi! Ço cuk de ğil ateş par ça sı. Bak ma yın siz onun böy le bir lok ma ol du ğu na. Ay şe bu nu anlar mı? An la maz el bet te. Ama he men el le ri ni çırpa rak gü ler ve ya nıt lar mış: Nan nannnnn na na, aga na na na hi i i i ih! Bir de böy le hi i i i i ih çek me si var mış. Ee, gün ler ay lar, hat ta yıl lar ge çi yor, kü çükler bü yü yor. Ay şe de bü yü dü el bet te. Üç üç bu çuk ya şı na ge lin ce, ko ca man bir kız ol du den miş. Öyley se, ha di ba ka lım iş le re yar dım et sin. Aa, parmak ka dar ço cuk ne işi ya pa bi lir miş de me yin siz de an ne an ne gi bi. Sof ra ku ru lur ken pe çe te le ri geti re bi lir ma sa ya. Çün kü an ne ona sof ra kur ma nın ve yar dım laş ma nın ne de mek ol du ğu nu an lat mış, o da cin gi bi an la mış. Pe çe te le rin dur du ğu do la bı bi li yor. 10