4
5
Keşf@ Bilinçli İnternet Hareketi Prjesi İçinde bulunduğumuz dijital dönüşüm çağında, internet artık hayatımızın önemli bir parçası. İş, eğitim, ssyal hayat gibi temel alanların yanı sıra, internet artık birçk başlıkta kuryazarlığımızı şekillendiren öncelikli ve ulaşılabilir en önemli kaynak haline geldi. Günlük hayatımızda bu kadar etkin lan internetin sunduğu fırsatlardan en etkin şekilde yararlanılabilmesi için ise, internet kuryazarlığı ile gerekli görülmektedir. İnternet kuryazarlığı kavramı; internet ile ilgili temel bilgi ve kavramların bilinmesi, internetin etkin bir şekilde kullanılması, bilgiye ulaşmak knusunda teknik becerilerin edinilmesi, güvenlik ve gizlilik knusunda duyarlı lunması, çevrim içi yurttaşlık kuralları ile ilgili lumlu tutum geliştirilmesi gibi bir dizi dnanım gerektirmektedir. Gençlerin, nrmal hayatta lduğu gibi sanal dünyada da bilinçsiz hareket etmesi ile labilecek istenmeyen durumların önüne geçmek, nları ve çevrelerindeki ebeveynleri, öğretmenleri bilinçlendirmek ile sağlanabilir. İnternetin bu amaçlar ile eğitimciler, anne babalar, çcuklar ve gençler açısından daha güvenli bir hale getirilerek internet kuryazarlığının geliştirilmesi ise; özel sektör, devlet ve sivil tplum kuruluşları tarafından yapılacak bilinçlendirme çalışmaları ile gerçekleştirilebilir. Bu amaç ile İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Ggle ve İnternet Geliştirme Kurulu rtaklığı ile geliştirilen Keşf@ Bilinçli İnternet Hareketi Prjesi, öğrencilerin internet ile ilgili temel kavramları öğrenmeleri, internet rtamında bilgiye daha etkin bir şekilde erişebilmeleri, çevrim içiyken güvenli ve etik davranışlar geliştirmeleri knusunda farkındalık yaratmak amacı ile tasarlanmıştır. Prjenin nihai amacı, öğrencilerde internet kuryazarlığı bilincini luşturarak; öğrencilerin dijital yurttaşlık kurallarını önemseyen internet kullanıcıları lmalarını sağlamaktır. Prje, rtakul 6. Sınıf düzeyi öğrencilerine yönelik tasarlanan sınıf içi etkinlikler ve eğitim materyallerinden luşmaktadır. Öğretmenlerin, Bilişim Teknljileri ve Yazılım Dersi kapsamında uygulayabilecekleri etkinlik ve eğitim materyalleri, bu yaş grubuna göre özel larak tasarlanmıştır. mmmmmm 6
Prjenin Kapsamı 1- İnternet teknljisi ile ilgili temel kavram ve terimler 2- İnternetin günlük hayattaki yeri ve kullanımı 3- İnternet rtamında bilgiye hızlı ve etkin ulaşma yöntemleri 4- Güvenilir web kaynağı kriterleri 5- Dijital yurttaşlık kuralları 6- Dijital ayak izi ve çevrim içi itibar yönetimi 7- Güçlü parla üretme yöntemleri 8- Çevrim içi karşılaşabileceğimiz siber tuzaklardan krunma Prjenin Hedefleri Öğrencilerin, interneti dğru ve güvenli bir şekilde kullanabilmeleri için gerekli bilgi ve becerilere sahip lmaları amacı ile hazırlanan prjenin, alt hedefleri şunlardır: İnternet teknljisi ile ilgili temel kavramları tanıyacaklar. Günlük hayatlarında, kendilerinin ve arkadaşlarının interneti kullanım davranışlarını fark edecek ve üzerine düşünecekler. İnternette bilgiye erişme yöntemlerini öğrenecekler. İnternet üzerinden erişebildikleri bilgileri analiz edebilecekler. İyi bir dijital yurttaş lmak için gereken kuralları kavrayabilecekler. Kendileri için en güvenilir prfil kriterlerini luşturabilecekler. Örnek prfilleri analiz ederek, hangilerinin itibarlarını kruduğunu ve hangilerinin krumadığını değerlendirecekler. İnternet rtamında gizli kalması gereken bilgi ile paylaşılabilecek bilgiyi ayırt edebilecekler. Çevrim içiyken gizlilik ve güvenlik knularında duyarlı davranabilecekler. Güçlü parlaları nasıl luşturacaklarını öğrenecekler. Web kaynaklarını karşılaştırarak analiz edebilecekler. Çeşitli dijital rtamların güvenlik düzeyine ilişkin değerlendirme yapabilecekler. Gizlilik ve güvenlik ayarlarını uygun bir biçimde düzenleyebilecekler. İnternette karşılaşabilecekleri siber tuzaklara karşı lumlu tutum geliştirebilecekler. Etkinlik Listesi 7
1. BÖLÜM: İNTERNETİ NE KADAR TANIYORUZ? Etkinlik 1: İnterneti ne kadar tanıyruz? Etkinlik 2: Bildiklerim ve öğrenmek istediklerim_1 Etkinlik 3: Terim kartları 1 Ders 20 Dakika 1 Ders 2. BÖLÜM: ETKİLİ ARAMA YAPMA YÖNTEMLERİ Etkinlik 4: İnternette etkili arama yapma yöntemlerini öğrenelim Etkinlik 5: Arama yapma yöntemlerini deneyelim 1 Ders 1 Ders 3. BÖLÜM: ÇEVRİM İÇİ KAYNAKLARI DEĞERLENDİRELİM Etkinlik 8: İnternette bulduğumuz kaynakları karşılaştıralım 2 Ders 4. BÖLÜM: DİJİTAL YURTTAŞLIK Etkinlik 7: Dijital yurttaşlık ve dijital zrbalık nedir? Etkinlik 8: Çevrim içiyken dijital zrba lma Etkinlik 9: Dijital yurttaşlık sözleşmesi Etkinlik 10: Bilgisayarlar knuşuyr Etkinlik 11: Siber dünyadan hikayeler 2 Ders 2 Ders 1 Ders 2 Ders 2 Ders 5. DİJİTAL AYAK İZİ VE İTİBAR YÖNETİMİ Etkinlik 12: Dijital ayak izi testi Etkinlik 13: İnternette güvenli prfiller 1 Ders 1 Ders 6. GÜVENLİ İNTERNET İÇİN GÜÇLÜ PAROLALAR Etkinlik 14: Güçlü şifre luşturma yöntemleri 1 Ders 7. SİBER TUZAKLAR Etkinlik 15: Psta kutusundaki siber tuzaklar Etkinlik 16: Siber tuzak örnekleri www.gencliknktasi.cm Etkinlik 17: Siber tuzak videsu Etkinlik 18: Bir Siber tuzağa düşersem? Etkinlik 19: Bilgi yarışması Etkinlik 20: Bildiklerim ve öğrenmek istediklerim_2 1 Ders 2 Ders 1 Ders 1 Ders 1 Ders 1 Ders 8
9
Etkinlik 1: İnterneti Ne Kadar Tanıyruz? Kazanım: Öğrenciler, kendi internet kullanım davranışlarına dair farkındalık geliştirecekler. Süre: 1 Ders Araç-Gereç: Uygulama: İnternet Kullanım Grafiği Afişi Tahta kalemi Afişi tahtaya yapıştırmak için bant/uhu-tack Öğrencilere, etkinlikle ilgili bilgi verin ve sınıfınızın internet kullanım alışkanlıkları hakkında fikir sahibi lacağınız bir çalışma yapacağınızı söyleyin. İnternet Kullanım Grafiği Afişi ni, sınıfta öğrencilerin görebileceği bir yere asın. (Afişiniz yk ise; afişin içeriğini inceleyin ve afişteki sruları tahtaya yazarak, tahtada bir grafik şeklini luşturmaya çalışın.) Srular: Öğrencilere, aşağıdaki sruları srun ve nlardan el kaldırarak yanıt vermelerini isteyin. Kimler e-psta kullanıyr? Kimler ssyal medya kullanıyr? Kimler her gün mutlaka internete giriyr? Kaç kişi günde 4 saatten fazla vaktini internette geçiriyr? Kimler internette vide, müzik, ftğraf paylaşıyr? Bir gününü hiç internete girmeden geçiren kaç kişi var? Her sruyu srduktan snra, yanıt veren kişi sayısı kadar, srunun üzerindeki kutucukları işaretleyin. Bu işlemi her sru için yapın ve tüm sruları tamamlayın. Tüm srular tamamlandığında, bir grafik görüntüsü luşturacaksınız. Öğrencilerinize aşağıdaki tartışma srularını srarak, öğrencilerin yrumlarını alın ve grafiği birlikte değerlendirin. 10
Tartışma Sruları: Grafiğimizin en yüksek ranı hangisi? Peki, çıkan en düşük ran hangisi? Sizce nedeni ne labilir? Sınıfımızın e-psta kullanımı hakkında neler söyleyebilirsiniz? Grafiğe bakarak sınıfımızın internet kullanım alışkanlıklarına dair neler söylersiniz? Sizce bu grafiğe nasıl bir isim verebiliriz? Siz lsaydınız, bu grafiğin başlığına ne yazardınız? Etkinlik snunda hazırladığınız afişi, Etkinlik 3: Terim Kartları etkinliğinde kullanmak üzere saklayın. 11
Etkinlik 2: Bildiklerim ve Öğrenmek İstediklerim-1 Kazanım: Öğrenciler, prje etkinlikleri süresince kendi gelişimlerini değerlendirecekler. Süre: 20 dk Araç-Gereç: Bildiklerim ve Öğrenmek İstediklerim Frmu (Öğrenci sayısı kadar) Kalem Bir adet dsya Uygulama Öncesi Ntlar: Uygulama: Bu etkinlik, prje kapsamında öğrencilerin kendi bilgi düzeylerini değerlendirebilecekleri bir öz değerlendirme çalışması larak tasarlanmıştır. İki uygulama aşamasından luşan etkinlikte, İnternet Sözlüğü Frmu isimli bir çalışma kullanılacaktır. Öğrencilere, İnternet Sözlüğü isimli çalışma kâğıtlarını dağıtın ve isimlerini yazmalarını söyleyin. (Çalışma kâğıdı yerine, öğrencilerinizden defterlerini ya da bir A4 kâğıdını kullanmalarını da isteyebilirsiniz. Sayfayı ikiye bölerek, birinci bölüme Bildiklerim ; ikinci bölüme ise Öğrenmek İstediklerim yazmalarını isteyebilirsiniz.) Öğrencilerinizden, Bildiklerim isimli bölüme, internet ile ilgili bildikleri ve internette yaptıkları işlemleri düşünmelerini ve daha snra yazmalarını isteyin. Örnek: e- psta gönderimi, araştırma yapma, prgram indirme, yun ynama, üye lma, internete girebilme gibi örnekler vererek internet ile ilgili sahip ldukları (temel/günlük) bilgileri ya da becerileri yazmaları için öğrencileri yönlendirebilirsiniz. Daha snra, Öğrenmek İstediklerim isimli bölüme de, internet ile ilgili merak ettikleri ve öğrenmek istedikleri bilgileri veya uygulamaları yazmalarını isteyin. Öğrencilerinize, bu bölüme yazacakları bilgilerin ders içerisinde öğrenmek üzere düşünmemelerini, genel larak internet ile ilgili öğrenmek istedikleri her şeyi yazabileceklerini paylaşın. Frmları öğrencilerinizden geri alın ve hiçbir değerlendirme yapmadan frmları saklayacağınızı ve uygulayacağınız sn etkinlikte tekrar kullanacağınızı" söyleyin. 12
Frmları, dsya içerisine kyun ve saklayın. Prje kapsamında uygulamayı planladığınız sn etkinliğin ardından, çalışma kağıtlarını öğrencileriniz ile tekrar paylaşmış lacaksınız. Bakınız; Etkinlik 20: Bildiklerim ve Öğrenmek İstediklerim_2 Etkinlik 3: Terim Kartları Kazanım: Öğrenciler, internet terminljisi ile ilgili var lan bilgilerini sınayacaklar. Süre: 1 Ders Araç-Gereç: Ön Hazırlık: Terim kartları Kartları tahtaya yapıştırmak için uhu-tack Tahta kalemi İnternet Kullanım Grafiği Afişi (Etkinlik 2 de hazırladığınız çalışma) Terim kartlarını, uygulamadan önce inceleyin. Eklemek istediğiniz terimler varsa, bş kartların üzerine yazarak dersten önce hazırlayın. Etkinlik 2: İnterneti Ne Kadar Tanıyruz? ve Etkinlik 3: Terim Kartları isimli bu iki etkinliği lütfen ardı ardına uygulamaya çalışın. Her iki etkinlikte de amaç, öğrencilerin zihinlerinde interneti ne kadar bilinçli kullandıklarına dair sru işaretleri uyandırmak, kendilerini grup içinde değerlendirerek internet kullanım alışkanlıkları hakkında farkındalık kazanmalarını sağlamaktır. Her iki etkinliğin snunda, öğrencilere sracağınız srular ile verimli bir tartışma rtamı yaratmaya çalışın. Diğer etkinlikler için de, önemli bir başlangıç etkinliği gerçekleştirerek öğrencilerinizin knuya lan mtivasynlarını ve dikkatlerini arttırabilirsiniz. Uygulama: Tahtayı üçe bölün. Tahtanın üst kısmına gelecek şekilde her bölüme sırası ile Hiç-Orta-Çk başlıklarını yazın. Terim kartlarını hazırlayın ve terimlerin yazıldığı kartların ön yüzünü öğrenciler görecek şekilde tutun. 13
Öğrencilere, üzerinde terim, sembl veya işaretler bulunan kartları teker teker gösterin ve Bu nedir? Bunun anlamını kaç kişi biliyr? srularını srun. Sınıftan aldığınız geri dönüşü şu şekilde değerlendirin: Gösterdiğiniz karttaki terimin anlamını bilen öğrenci yk ise, kartı tahtanın Hiç yazan bölümüne yapıştırın. Size göre rta derecede bilinen kartları Orta yazan bölüme; sınıfın genel larak çğunluğunun bildiği ve tanıdığı kartları ise Çk yazan bölüme düzenli bir şekilde yapıştırın. Tüm sru kartlarını tamamlandıktan snra, tahtada yaptığınız gruplandırmayı öğrencilere anlatın ve aşağıdaki sruları srarak, öğrencilerin yrumlarını alın. Bu terimler/sembller internette nerelerde karşımız çıkıyr? Hangilerini daha çk kullanıyruz? İlk defa gördüğünüz sembl var mı? En çk kullandığınız ama anlamını bilmedikleriniz hangileri? Sizce, neden bu terimlerin anlamlarını hiç bilen çıkmadı? (1. Bölümü göstererek) Sizce, neden bu terimlerin anlamlarını bilen kişi sayısı az? (2. Bölümü göstererek) Sizce, neden bu terimlerin anlamlarını bilen kişi sayısı çk? (3. Bölümü göstererek) Daha snra, Hiç bölümündeki kartlardan başlayarak sembl ve terimlerin anlamlarını öğrencilere açıklayın. Öğrencilere, bir önceki etkinlikte yaptığınız İnternet Kullanım Grafiği Afişini' gösterin/hatırlatın. Öğrencilerinize aşağıdaki tartışma srularını srarak, öğrencilerin yrumlarını alın ve grafiği hep birlikte değerlendirin. Tartışma Sruları: Sizce neden bu iki etkinliği yaptık? Sınıfımızın internet kullanım alışkanlıklarını gösteren afiş, bizlere neyi gösteriyrdu? Peki, kartlara baktığınızda kendinizi internet ile ilgili ne kadar bilgili hissediyrsunuz? İnterneti bu kadar sık kullanmamıza rağmen, sizce interneti ne kadar tanıyruz? İnterneti, yeteri kadar tanımadan kullanırsak, sizce neler labilir? Sizce, internette kullandığımız terim veya semblleri neden öğrenmeliyiz? 14
Etkinlik 4: İnternette Etkili Arama Yapma Yöntemlerini Öğrenelim Kazanım: Öğrenciler, internetteki bilgi fırsatlarını yakalamak için dğru arama yapma yöntemlerini öğrenecekler. Süre: 1 Ders Araç-Gereç: Uygulama: İnternette Etkili Arama Yapma Yöntemleri Sunumu ve Knuşma Ntları Bilgisayar, prjeksiyn Öğrencilere, aşağıdaki sruları srarak etkinliğe giriş yapın. İnternette herhangi bir knu hakkında arama yapıyr musunuz? Örnek verebilir misiniz? Nasıl arama yapıyrsunuz? Tarif eder misiniz? Örneğin, bir knuyu aradınız ve knuyla ilgili bir sürü web sitesi ya da görsel (ftğraf/resim) ekranınızda listelendi. Neye göre tıklayacağınız siteleri seçiyrsunuz? Görsel (ftğraf/resim) aramak için, ne yapıyrsunuz? Daha önce sesli arama diye bir uygulama duydunuz mu? Nereden duydunuz? Bir sunum yani pwer pint dsyası aradınız mı? Nasıl yaptınız? Daha snra, knuşma ntlarından da yararlanarak Etkili Arama Yapma Sunumu nu yapın. 15
Etkinlik 5: Arama Yapma Yöntemlerini Deneyelim Kazanım: Öğrenciler, internette dğru arama yapma yöntemlerini deneyerek uygulayacaklar. Süre: 1 Ders Araç-Gereç: Bilgisayar İnternet bağlantısı Haftanın Afişi / İnternet Afişi Afişi yapıştırmak için uhu-tack Önerilen Ortam: Ön Hazırlık: Bilgisayar Labratuvarı Afişi, sınıfınız ya da bilgisayar labratuvarınız dışında, kulunuzda tüm öğrencilerinizin rahatça görebileceği ve inceleyebileceği yerlere asabilirsiniz. Bu etkinlikte öğrencilerin, bir önceki etkinlikte uyguladığınız Etkili Arama Yapma Sunumu nda yer alan yöntemleri denemeleri planlanmıştır. Bu uygulama ile ilgili larak: Uygulamanın etkili labilmesi için, öğrencilerinizin arama yapmalarını isteyeceğiniz knuyu önceden belirleyin. Dilerseniz, knuyu farklı branş dersi öğretmenleri ile işbirliği yaparak da belirleyebilirsiniz. Böylece öğrenciler, hem arama yöntemlerini denemiş hem de farklı bir ödev için araştırma yapmış labilirler. Bilgisayar labratuvar sınıfınız bu uygulama için elverişli değil ise, uygulamayı ödev larak planlayabilirsiniz. Uygulama: Öğrencilerinize, Etkili Arama Yapma Sunumunu hatırlatın. Öğrencilerinizi ikili gruplara ayırın ve bir knu verin. Her gruptan, verdiğiniz knuyla ilgili arama yapmalarını isteyin. Arama yaparken, sunumda yer alan tüm uygulamaları denemelerini sağlayın. Daha snra, haftanın afişini öğrencilerinize göstererek tanıtın. Okulda uygun görülen bir alana asarak öğrencilerinizi yönlendirin ve ders dışındaki zamanlarda da afişi incelemelerini isteyin. 16
Etkinlik 6: İnternette Bulduğumuz Kaynakları Karşılaştıralım Kazanım: Öğrenciler, farklı web sitelerini karşılaştırarak dğru bilgi kaynağına ulaşma yöntemlerini deneyimleyecekler. Süre: 2 Ders Araç-Gereç: Web Değerlendirme Frmu Kalem Bilgisayar İnternet bağlantısı İnternet bağlantınız yk ise, Öğrencilerin etkinliği gerçekleştirebilmesi için, önceden belirleyeceğiniz örnek web sitelerinin ana sayfa görüntülerini alarak birer çalışma kâğıdı yaratabilirsiniz. Çalışmayı ödev larak verebilir ve öğrencilerinizden sizin belirlediğiniz iki web sitesini karşılaştırmasını isteyebilirsiniz. Tahta ve tahta kalemi İnternetteki Kaynaklarınızı Değerlendirin Afişi Afişi yapıştırmak için uhu-tack Önerilen Ortam: Ön Hazırlık: Bilgisayar Labratuvarı Afişi, sınıfınız ya da bilgisayar labratuvarınız dışında, kulunuzda öğrencilerinizin rahatça görebileceği ve inceleyebileceği yerlere asabilirsiniz. Etkinlik, öğrencilerin çevrim içi kaynakları deneyimleyerek karşılaştırmaları amacı ile planlanmıştır. Etkinlik için tasarlanan Web Değerlendirme Frmu nda yer alan kriterlere göre, öğrencilerin karşılaştırabileceğini düşündüğünüz 2 farklı web sitesine, etkinlik öncesinde siz karar verebilirsiniz. İnternet bağlantınız yk ise; Alternatif Uygulama: Öğrencilerin etkinliği gerçekleştirebilmesi için, önceden belirleyeceğiniz örnek web sitelerinin ana sayfa görüntülerini alarak birer çalışma kağıdı yaratabilirsiniz. Öğrencilerden, farklı web sayfası görüntülerinin lduğu çalışma kağıtlarını, yine Web Değerlendirme Frmu ile karşılaştırmalarını isteyerek, etkinliği gerçekleştirebilirsiniz. 17
Uygulama: Alternatif Uygulama: Çalışmayı ödev şeklinde planlayabilirsiniz. Bunun için öğrenci sayısı kadar Web Değerlendirme Frmu çğaltarak öğrencilere dağıtın ve frmu nasıl dlduracaklarını anlatın. Ödeve hazırlık larak, aşağıdaki etkinlik yönergesinde geçen tartışma srularını öğrencilere srarak, knuya giriş yapın. Snrasında ödev çalışmalarını verin. Bir snraki ders, mutlaka frmları sunmaları için öğrencilerinize fırsat verin. Sunumlar snrasında her gruba geri bildirim vermeyi unutmayın. Öğrencilerden, ikili gruplar luşturmalarını isteyin ve Web Değerlendirme Frm larını her gruba dağıtın. Gruplardan, frmda yazan bilgileri kumalarını ve incelemelerini isteyin. Nt: Bu etkinlikte amaç, web sitelerinin güvenirliğinden önce, öğrencilerin içeriğin güvenirliği knusunda farkındalıklarını geliştirmektir. Bu nedenle, frmda yazan kriterler sadece içeriğin güvenirliği ile ilgili larak hazırlanmıştır. Öğrencilere, aşağıdaki sruları srun ve yanıtlarını tahtaya nt edin. İnternette arama yaparken, burada yazan bilgilerin hangilerine dikkat ediyrsunuz? İlk defa gördüğünüz bilgiler var mı? Bu bilgilere dikkat etmek sizce neden önemli labilir? Bu bilgilere dikkat etmezsek neler labilir? Bu frma eklemek istediğiniz başka bilgiler var mı? Sizce, başka nelere dikkat edebiliriz? Daha snra belirlediğiniz 2 web sitesini açmalarını söyleyin ve verdiğiniz frmdaki yönlendirmelere göre bu iki siteyi karşılaştırmalarını isteyin. Gruplar çalışmalarını tamamladıktan snra, frmlarını değerlendirmelerini ve diğer gruplar ile paylaşmalarını isteyin. Grup sunumları sırasında güvenlik kurallarının önemini vurgulayın. Grupların paylaşımlarından snra, öğrencilere bu etkinlik için bir isim/slgan bulma etkinliği yapacağınızı söyleyin. Tahtaya OLUN! yazın. 18
Öğrencilere, Herhangi bir web sitesindeki bilgilere inanmadan ve bilgileri kullanmadan önce nasıl davranmalıyız? srusunu srun. bbbbbbbbbbbbbbbbbb Yanıtlarını, bşluğu dlduracak şekilde slgan larak düşünmeleri için zaman verin. Geri dönüşleri tahtaya yazarak, öğrencilere katılımları için teşekkür edin. Örnekler: Şüpheci Olun! - Dikkatli Olun! - Gözü Açık Olun! - Tilki Gibi Kurnaz Olun! - Bir Dedektif Gibi Olun! - Temkinli Olun! - Güvende Olun! - Bir Tuzak Avcısı Olun! Daha snra, haftanın afişini öğrencilerinize göstererek tanıtın. Okulda uygun görülen bir alana asarak öğrencilerinizi yönlendirin ve ders dışındaki zamanlarda da afişi incelemelerini isteyin. 19
Etkinlik 7: Dijital Yurttaşlık ve Dijital Zrbalık Nedir? Kazanım: Öğrenciler, Dijital Yurttaşlık kavramının ne lduğunu öğrenecekler. Süre: 2 Ders Araç-Gereç: Yurttaşlık ve Dijital Yurttaşlık Görselleri Tahta (ya da 2 flip-chart) ve tahta kalemi Görselleri yapıştırmak için uhu-tack Dijital Yurttaşlık Videsu Bilgisayar, prjeksiyn Tahta, tahta kalemi Ön Hazırlık: Bu etkinlik, basit bir zihin haritası uygulamasına göre tasarlanmıştır. Etkinlik öncesinde, lütfen etkinlik snunda yer alan zihin haritaları uygulamaları ile ilgili kısa bilgi ntunu kuyarak ön hazırlığınızı tamamlayın. Uygulama: Öğrencilere, etkinlik uygulamaları ile ilgili bilgi verin. Tahtayı iki eşit bölüme ayırın ve birinci bölüme Yurttaş görselini yapıştırın. Görselin, tahtanın rtasında lmasına dikkat edin. Öğrencilere, aşağıdaki sruyu srun ve 10 saniye byunca hiç bir şey söylemeden, Yurttaşlık üzerine düşünmelerini isteyin. Hepimiz bu ülkede yaşayan ve eşit haklara sahip vatandaşlar yani yurttaşlarız. Birlikte yaşayan yurttaşlar larak, bazı tplumsal kurallara ya da yasaların belirlediği kurallara uymak zrundayız. Daha iyi bir yurttaş lmak için, sizce insanlar birbirlerine nasıl davranmalı? 20
Daha snra aşağıdaki açıklamayı yapın ve öğrencilerin söyledikleri kelimeleri görselden klar çıkararak tahtaya yazın. Şimdi, sırayla herkes aklına gelen ilk yanıtı söylesin. Dğru ya da yanlış yanıt diye bir şey yk. Aklımıza gelen her şey önemli! Kimse kimsenin söylediği şey hakkında yrum yapmayacak. Aklımıza an bir şey gelmiyrsa pas deyip yanımızdaki arkadaşımıza sıramızı vereceğiz. Örnek: Yalan söylememek, hırsızlık yapmamak, dlandırıcılık yapmamak, hakaret etmemek, trafik kurallarına uymak, nezaket kurallarına uymak, sıraya girmek, çevreyi krumak ve kirletmemek, başkalarının haklarına saygı duymak, dğaya saygı duymak gibi Öğrencilerin söyleyecekleri bittikten snra, tahtanın diğer yarısına yine birinci bölümde lduğu gibi- Dijital Yurttaşlık görselini yapıştırın. Görselin, tahtanın rtasında lmasına dikkat edin. Öğrencilere, bu sefer aşağıdaki sruyu srun ve yine 10 saniye byunca hiç bir şey söylemeden, Dijital Yurttaşlık üzerine düşünmelerini isteyin. İnternet aracılığı ile dünyanın dört bir yanından birbirine bağlanan insanlar aynı çevrim içi rtamı paylaşırlar. Tıpkı, bizim aynı ülkeyi, aynı şehri paylaştığımız gibi. Buna dijital ya da siber dünya da diyebiliriz Ve çevrim içi rtamda da, gerçek hayatta lduğu gibi bazı kurallar vardır. Dijital rtamı paylaşan herkesin bu kurallara uyması beklenir. İşte buna da dijital yurttaşlık diyruz. Yani, gerçek hayatta uymamız gereken tüm kurallara internette gezinirken de uymamız gerekir. Peki, sizce internet rtamındayken, iyi bir dijital yurttaş lmak için birbirimize nasıl davranmalıyız? Öğrencilerin söyledikleri kelimeleri görselden klar çıkararak tahtaya yazın. Daha snra, öğrencilere bir vide izleyeceğinizi söyleyin ve videyu dikkatlice izlemelerini isteyin. Videyu izleyin ve öğrencilere aşağıdaki tartışma srularını srarak geri dönüşlerini alın. (Tartışma srularını tamamladıktan snra, zamanınız varsa, videyu tekrar izleyebilirsiniz.) Tartışma Sruları: Videda Dijital Yurttaşlık ile ilgili neler anlatılıyrdu? Aklınızda neler kaldı? Anlamını bilmediğiniz kelimeler ldu mu? Hangi kurallar anlatılıyrdu? Bu kurallara kimse uymazsa ne lur? Dijital zrba kime denir? Hatırlıyr musunuz? Bu videya bir isim vermek isteseydiniz, ne lmasını isterdiniz? 21
Daha snra, tahtadaki ntlara tekrar geri dönün ve öğrencilerden eklemek istedikleri yeni bilgiler lup lmadığını srun. Yeni eklemeleri, yazarak geri dönüşleri alın. Aşağıdaki bilgileri paylaşarak, etkinliği tamamlayın. İnternet rtamındayken, dijital yurttaşlık kurallarına uymamız hem kendimiz hem de rtamı paylaşan herkes için çk önemlidir. Bunun için, gerçek hayatta yapmayacağımız hiçbir şeyi, internet rtamında da yapmamalıyız. Eğer, dijital yurttaşlık kurallarına uymaz isek, zrbalık yapmış luruz. Dijital zrba lmamak için, uzak durmamız gereken davranışları hiç unutmayalım: Başkalarına küfür etmek, Şantaj yapmak Aşağılamak Tehdit etmek Hırsızlık yapmak. Yani, izinsiz bir şekilde, başkasına ait bir içeriği ve ftğrafı kullanmak/yayınlamak Kaba ve küçük düşürücü mesajlar göndermek, yrumlar yapmak İsim ya da lakap takmak Sahtekârlık yapmak. Yanlış bilgiler ile prfiller luşturmak ve bu prfiller üzerinden paylaşımlar yapmak. Yalan bilgiler yayınlamak Başkaları hakkında dedikdu ya da yrum yapmak Başkalarının şifre ve kişisel bilgilerinin gizliliğine saygı duymamak, öğrenmeye çalışmak 22
Zihin Haritası Nedir?* Zihin Haritası, Tny Buzan tarafından geliştirilen ve özellikle hafıza, yaratıcılık, öğrenme ve görsel bir düşünme aracı, yöntemidir. Bu yöntem, bir kavram ya da bir knu hakkında düşünceler luşturmak, düşünceleri görselleştirmek, tasarlamak ve sınıflamak için kullanılır. Eğitim süreçlerinde, prblem çözmede ve karar verme süreçlerinde zihin haritaları ldukça sık kullanılan bir yöntemdir. Zihin haritası, bir knu hakkında, özgür bir şekilde, çk sayıda fikir üretmek ve akla gelen her türlü düşünceyi değerlendirmek için beyne egzersiz yaptırmaktır. Herhangi bir kavram, bilgi, düşünce üzerine aklınıza gelen anahtar sözcük ve imgeleri kağıt üzerine aktarırsınız. Bu yöntem, hem bilgiyi hatırlamanızı klaylaştırır, hem çağrışım yaptırarak yeni kelimeler, fikirler bulmanızı sağlar. Etkinlik için yaratıcı ve hızlı bir giriş/ısınma etkinliği larak kullanılacak lan zihin haritasının yapımı için aşağıda bazı öneriler yer almaktadır. Zihin Haritasını Geliştirmek İçin Öneriler: Kâğıdı yatay kullanın. Haritanın merkezine resim kyun. Resimlerle zenginleştirin. Bl miktarda renkli ve fsfrlu kalem kullanın. Hareket ekleyin. Düzenli ve uygun aralıklarla yazın. Merkezi çizgileri kalınlaştırın. Harfleri eksiksiz kullanın. Ok işaretleri kullanın. Birbiriyle ilişkili dalları birleştirin. Dal ve kelime uzunluklarını eşit yapın. Vurgulamalar kullanın. Özgün hale getirmek için şifreleyin. Alt dalları kdlayabilirsiniz. Arada bir haritanıza kuşbakışı bakın. Çağrışımlarınızı serbest bırakın. Saçma ve anlamsız gelen fikirleri göz ardı etmeyin. Başka haritalardaki güzel örnekleri kpyalayın. *Kaynak: Buzan, T., Buzan, B. (2011) Zihin Haritaları. (G. Tercanlı, Çev) İstanbul: Alfa 23
Etkinlik 8: Çevrim İçiyken Dijital Zrba Olma Kazanım: Öğrenciler çevrimiçi durumda dğru ve bilinçli davranışlar sergileme ile ilgili farkındalık geliştirecekler. Süre: 2 Ders Araç-Gereç: Kağıt ve kalem (grup sayısı kadar) Dijital Yurttaşlık Afişi Afişi yapıştırmak için uhu-tack Önerilen Ortam: Ön Hazırlık: Uygulama: Afişi, sınıfınız ya da bilgisayar labratuvarınız dışında, kulunuzda öğrencilerinizin rahatça görebileceği ve inceleyebileceği yerlere asabilirsiniz. Etkinlikte her grup için ayrı bir içerik/ürün kurgulanmıştır. Sınıf içi uygulamada, yönergede yer aldığı gibi tüm etkinlikleri uygulayabilir ya da seçtiğiniz tek bir etkinliği tüm gruplar için gerçekleştirebilirsiniz. Öğrencilere, daha önceki derslerde Dijital Zrbalık kavramı ile ilgili paylaştığınız bilgileri ve izlediğiniz videyu kısaca hatırlatın. Aşağıdaki sruları srun ve etkinliğe giriş yapın. Dijital yurttaşlık ne demekti? Neler hatırlıyrsunuz? Daha iyi bir dijital yurttaş lmak için, hangi kurallara uymamız gerekirdi? Bu kurallara uymazsak ne lur? Dijital zrbalık knusunda ne hatırlıyrsunuz? Öğrencilere yapacağınız etkinlik ile ilgili bilgi verin. Öğrencileri 4 gruba ayırın ve her grup ile aşağıda belirtildiği şekilde uygulama yönergelerini paylaşın. 1. Grup: Yaratıcı Slgan Etkinliği Gruplarla çalışmaya başlamadan önce aşağıdaki bilgileri ve sruları paylaşın ve üzerinde düşünmeleri için öğrencilere zaman verin. (Etkinlikte slganları yazmak için, lanaklarınız çerçevesinde renkli kartnlar, bya kalemleri de kullanabilirsiniz.) Öğrencilerden Dijital zrba lmamak için, uyulması gereken kuralları kısa, esprili, eğlenceli ve çarpıcı hale getirerek slganlar, cümleler bulmalarını isteyin. Gruplardan, buldukları slganlar üzerinde, aşağıdaki sruları da yanıtlayacak şekilde düşünmelerini isteyin. Slganınızın amacı ne? Kimler için hazırladınız? 24
Slganınız nerelerde yer alacak? (Televizyn, skak panları, reklam tabelaları, kullar, internet vb.) Sizce, bu slganı duyduklarında insanların tepkisi nasıl lacak? Neler hissetmelerini ya da neler düşünmelerini isterdiniz? Bilgi Ntu: Slgan, düşüncelerinizi ya da vermek istediğiniz mesajları, insanların klay hatırlayıp tekrar edebileceği şekilde, kısa, çarpıcı ve farklı sözler ile ifade etmemizi sağlar. Slganlar, önemli iletişim araçlarıdır. Bize, akılda kalıcı önemli mesajlar verirler. Peki, iyi bir slgan nasıl lur? İyi bir slgan rijinaldir. Çünkü sıradan slganlar, hemen unutulur. Uzun süre insanların aklında kalmalıdır. Eğlencelidir, insanlarda heyecan uyandırır. Kısa ve söylemesi klaydır. Vermek istediğiniz mesajı, insanlar anlar ve arkadaşları arasında da sevdikleri slganları kullanmak ister. Aklınıza gelen slganlar neler? Sizce, neden bu slganlar aklınızda kaldı? Şimdi sizler de insanların akıllarında kalacak slganlar için düşünmeye başlayın 2. Grup: Hikâye Yazma Etkinliği Materyaller: Kalem, kağıt Grup üyeleriyle çalışmaya başlamadan önce, aşağıdaki bilgileri ve sruları paylaşın ve üzerinde düşünmeleri için öğrencilere zaman verin. Öğrencilerden Dijital yurttaşlık kurallarına uymayan bir çcuğun başından geçenleri anlatan bir hikâye yazmalarını isteyin. Gruplardan, yazacakları hikâyeyi aşağıdaki sruları da düşünerek luşturmalarını isteyin. Hikâyenin adı ne? Hikâye nerede geçiyr? Hikâyenin kahramanları/kişileri kimler? Hikâyede geçen kahramanlarının özellikleri neler? Bu hikâye kimler için yazıldı? Okuyanlar, bu hikâyeden ne öğrenebilirler? 3. Grup: E-psta Yazma Etkinliği Materyaller: Kâğıt, kalem Grup üyeleriyle çalışmaya başlamadan önce, aşağıdaki bilgileri paylaşın ve üzerinde düşünmeleri için öğrencilere zaman verin. m Çevrimiçiyken, farkında lmadan dijital zrbalık yapan bir arkadaşınız lduğunu düşünün. Siz ise, dijital yurttaşlık kurallarını derste öğrendiniz ve bu kuralları uygulamaya karar verdiniz. Çünkü eğer uygulamazsanız başınıza gelebilecek şeylerin neler lduğunu sizler artık biliyrsunuz. Dersten çıktınız ve öğrendiğiniz bu yeni bilgileri, hemen arkadaşınız ile paylaşmak ve nu uyarmak 25
istiyrsunuz. Onu dijital zrba lmaması için ikna edecek ve bilgilerinizi paylaşacak bir e-psta yazacaksınız. Gruplardan, yazacakları e-pstayı aşağıdaki sruları da düşünerek luşturmalarını isteyin. E-pstayı kime gönderiyrsunuz? E-psta nın knu bölümüne ne yazacaksınız? Sizce böyle bir e-psta alan ve siber zrbalık yapan arkadaşınız, neler düşünecek? Neler öğrenecek? Sizce ikna lacak mı? Size nasıl bir cevap yazacak? 4. Grup: Gazete/Televizyn Haberi Etkinliği Materyaller: Örnek lması için bir günlük bir gazete, kağıt ve kalem Grup üyeleriyle çalışmaya başlamadan önce, aşağıdaki bilgileri paylaşın ve üzerinde düşünmeleri için öğrencilere zaman verin. M Geçtiğimiz aylarda, İstanbul da, 13-17 yaş arası 13.500 gencin katıldığı bir araştırma yapıldı. Bu araştırmada çıkan bazı snuçlar şu şekilde: Her 4 öğrenciden 3 ü her gün internete giriyr. Her 10 öğrenciden 8 inin ssyal medya hesabı var. Öğrencilerin %30 u parlalarında dğum tarihlerini kullanmakta bir sakınca görmüyr. Bu araştırmayı knu alan bir haber yapacaksınız. Haberinizi gazete haberi ya da televizynda yayınlanacak bir haber larak düşünebilirsiniz. Haberinizde, internet kullanım ranlarının yüksek lan gençlere parla güvenliği knusunda neler söylersiniz? Gruplardan, yazacakları haberi aşağıdaki sruları da düşünerek luşturmalarını isteyin. Haberin başlığı ne lacak? Haber nerede yayınlanacak? Kaç kişiye ulaşacak? Haber nasıl bir etki yaratacak? Haberi izleyen öğretmenler, aileler ve gençler ne düşünecek? Grupların sırası ile sunumlarını yapmalarını sağlayın ve her gruba çalışmaları için teşekkür edin. 26
Daha snra, haftanın afişini, öğrencilerinize göstererek tanıtın. Okulda uygun görülen bir alana asarak öğrencilerinizi yönlendirin ve ders dışındaki zamanlarda da afişi incelemelerini isteyin. 27
Etkinlik 9: Dijital Yurttaşlık Sözleşmesi Kazanım: Öğrenciler, dijital yurttaşlık kuralları ile ilgili öğrendikleri bilgileri kullanabilecekleri bir çalışmaya katılacaklar. Süre: 1 Ders Araç-Gereç: Uygulama: 2 adet flip-chart ya da büyük bir kağıt/kartn Dijital Yurttaşlık Sözleşmesi yazı görseli Uhu-tack Renkli bya kalemleri Tahtaya Dijital Yurttaşlık kelimelerini yazın. Knuyla ilgili bugüne kadar yaptığınız aşağıdaki etkinlikleri öğrencilere hatırlatın ve neler öğrendiklerini srun. Dijital Yurttaşlık ve Dijital Zrbalık Nedir? Dijital Yurttaşlık Videsu Dijital Yurttaşlık Afişi Öğrencilere, Dijital Yurttaşlık kavramı ile ilgili öğrendikleri bilgileri kullanabilecekleri bir etkinlik yapacağınızı söyleyin ve etkinlik ile ilgili bilgi verin. Flip-chartı tahtaya yapıştırın. Flip-chartın üzerine de başlık larak Dijital Yurttaşlık Sözleşmesi yazısını yapıştırın. Öğrencilere aşağıdaki açıklamayı yapın. İnternet dünyasında, herkesin uyması gerekli çevrim içi yurttaşlık kurallarını sizlerle birlikte yazılı bir sözleşme haline getireceğiz. Sözleşmede yer alacak maddeleri sizler belirleyeceksiniz. Bu maddeleri belirlerken, bugüne kadar öğrendiğiniz bilgileri hatırlayın. Oluşturulan sözleşme kurallarını sınıf larak tekrar gözden geçirerek, sn şeklini yine birlikte vereceğiz. Daha snra herkes sözleşmede yer alan maddelere uyacağını belirtmek üzere hepimize söz verecek ve sözleşmenin altına adınısyadını yazarak, daha iyi bir yurttaş lmak üzere sözleşmeyi imzalamış lacak. Öğrencileri gruplara ayırın ve sözleşmede yer almasını istedikleri maddeleri birlikte tartışarak nt almalarını isteyin. Gruplara, çalışmaları için 15 dakika zaman verin. Grup çalışmaları tamamlandıktan snra her grubun kararlaştırdığı maddeleri paylaşmalarını isteyin ve söylenen maddeleri ayrı bir kağıda nt alın. Benzer maddeleri tekrar yazmak yerine vurgulayabilirsiniz. Daha snra maddeleri düzenleyerek, flip-chart üzerine Madde-1, Madde-2 şeklinde alt alta düzenli bir şekilde yazın. 28
Tüm maddeleri yazdıktan snra, herkesin sıra ile gelip, sözleşmenin altına adınısyadını yazarak, imzalamalarını isteyin. Nt: Sözleşmeyi, imzalamak istemeyen öğrenciler lur ise, lütfen zrlamayın. Öğrencilerin imzalayarak tamamladığı çalışmayı, sınıfa ya da labratuvar sınıfınıza asarak değerlendirin. 29
Etkinlik 10: Bilgisayarlar Knuşuyr! Kazanım: Öğrenciler, farklı internet kullanım davranışlarına dair farklı kullanım durumlarını canlandırır. Süre: 2 Ders Ön Hazırlık: Uygulama: Öğrenci sayınıza göre, grup sayısını arttırabilir ve luşturduğunuz yeni gruplara sizler de ayrı yönergeler hazırlayarak verebilirsiniz. Öğrencilere aşağıdaki sruları srarak etkinliğe giriş yapın. Bilgisayarınıza nasıl davranıyrsunuz? Okulda, evde ya da internet kafede kullandığınız bilgisayarları düşünün Bilgisayarınızı nasıl kruyrsunuz? (Güvenlik, virüs prgramları, turum parlası, hijyen kşulları vb.) Peki, bilgisayarınız knuşsaydı, sizin hakkınızda bize neler söylerdi? Paylaşmak isteyen var mı? Şikâyet eder miydi? Hangi knularda şikâyet ederdi? Yapmanızı isteyeceği şeyler lur muydu? Neler isterdi? Sizce bilgisayarınız hangi knularda bir kullanıcı larak sizden çk memnun lduğunu söylerdi? Örneğin, sizi hangi knularda överdi? Daha snra öğrencileri üç gruba ayırın ve etkinlik basamakları ile ilgili genel larak nları bilgilendirin. Her gruba, aşağıdaki senarylardan birini verin ve senaryları canlandırarak diğer arkadaşlarına layı anlatmalarını/sunmalarını isteyin. Öğrencilerden, bu bilgileri kuyarak önce hep birlikte düşünmelerini ve üzerinde knuşmalarını isteyin. Gruplara çalışmaları için 10-15 dakika zaman verin. Öğrenciler, senaryları geliştirebilir ve yeni bilgiler ekleyebilirler. İstedikleri materyalleri kullanabilirler. Nt: Grup içerisinde rl dağılımı ve kurgunun geliştirilmesi knusunda yönlendirici lmayın. Tüm kararların ve hazırlıkların grup içerisinde tamamlanmasını isteyin. Gruplar hazırlıklarını tamamladıktan snra, sıra ile çalışmalarını sunmalarını isteyin. Her grup sunumu snrasında, diğer öğrencilerin de yrumlarını alın. Gruplara, lumlu geri bildirim vererek, sunumları için teşekkür edin. 1. Grup: 30
Merhaba! Sizler, büyük bir kuldaki bir bilgisayar labratuvarında bulunan bilgisayarlarsınız. Hepiniz, yan yana bulunan masalara yerleştirildiniz. Büyük ekranlarınız, klavyeleriniz ve fareleriniz var. Hepiniz çk hızlı çalışıyrsunuz. Öğrenciler, buraya gelmeyi ve sizleri kullanarak internete girmeyi çk seviyr. Her gün, farklı sınıflardan öğrenciler labratuvara geliyr ve sizleri kullanıyr. Geçen ders, öğretmenlerinden izin alan bir grup arkadaş, buraya geldi. Öğrenciler dijital yurttaşlık kurallarını bilmiyrlardı ve ldukça dikkatsizlerdi. Sizler bunu hemen anladınız ve dikkatli bir şekilde nları gözlemlemeye başladınız. Bir ders byunca internette ssyal medya sitelerine ve yun sitelerine girdiler. Yeni sitelere üye ldular. E-pstalarını kntrl ettiler ve arkadaşlarına bazı e-pstalar gönderdiler. Tüm bunları yaparken, hiçbir dijital yurttaşlık kuralına uymadılar. Sizler, deneyimli bilgisayarlar larak ekranlarınızda lup biten her şeyi dikkatlice izlemeye başladınız. Zaman zaman virüs prgramları aracılığı ile nları uyarmaya çalıştınız ama bir türlü dikkatlerini çekemediniz. Biraz önce teneffüs zili çaldı ve hepsi labratuvardan kşarak ayrıldı. Bazıları, e-psta hesaplarını bile kapatmadan çıktı. Öğrenciler çıktıktan snra, bilgisayarlar kendi aralarında knuşmaya başladı. Aşağıdaki srular ile yukarıda anlatılan durumu arkadaşlarınıza canlandırarak anlatır mısınız? Bilgisayarları, bilgisayarları kullanan öğrencileri canlandırabilirsiniz. Yeni karakterler ekleyebilir, hikâyenin içeriğini ve senarysunu geliştirebilirsiniz. Neler gözlemlediniz? Öğrenciler hakkında ne düşünüyrsunuz? Ne gibi hatalar yaptılar? Neler gördünüz? Hangi sitelere üye ldular? Üye lurken, nasıl şifre luşturdular? Ssyal medya sitelerinde bir şeyler paylaştılar mı? Neler paylaştılar? Yrum yaptılar mı ya da birilerinin yrumlarına yanıt verdiler mi? Yrum yaparken nelere dikkat ettiler? Sizi krudular mı? Bilgisayarlara zarar verecek prgramlar indirdiler mi? Sizce nları bekleyen tehlikeler neler? Bir daha geldiklerinde, ekranınızda nlara bir uyarı ntu göstermek isteseydiniz raya ne yazmak isterdiniz? 31
2. Grup: Merhaba! Sizler, büyük bir kuldaki bir bilgisayar labratuvarında bulunan bilgisayarlarsınız. Hepiniz, yan yana bulunan masalara yerleştirildiniz. Büyük ekranlarınız, klavyeleriniz ve fareleriniz var. Hepiniz çk hızlı çalışıyrsunuz. Öğrenciler, buraya gelmeyi ve sizleri kullanarak internete girmeyi çk seviyr. Her gün, farklı sınıflardan öğrenciler labratuvara geliyr ve sizleri kullanıyr. Bu sabah, labratuvarın bş lması gereken bir derste, bir grup arkadaş buraya geldi. Onlar içeri girer girmez, öğretmenlerinden izin almadan geldiklerini anladınız. Öğrenciler, kısık sesle knuşuyr ve çk dikkatli hareket ediyrlardı. Sizler de dikkatli bir şekilde nları gözlemlemeye başladınız. Bir ders byunca internette bir ssyal medya sitesinde zaman geçirdiler. Amaçlarının, bir sınıf arkadaşlarının hesabını ele geçirmek lduğunu fark ettiniz ve ekranlarınızda lup biten her şeyi dikkatlice izlemeye başladınız. Öğrenciler, mail adresini bildikleri arkadaşlarının şifresini bulmaya çalıştılar. Her şeyi denediler Arkadaşlarının ismini, dğum tarihini, kul numarasını, telefn numarasını, kimlik numarasını hatta en sevdiği takımın adını bile denediler. Onun hakkında bildikleri tüm bilgileri sırası ile deneseler de başarılı lamadılar. Daha fazla bilgi tplayarak, yarın sn derste labratuvara geri gelmek üzere plan yaptılar. Zil çaldı ve hepsi labratuvardan kşarak ayrıldı. Öğrenciler çıktıktan snra, bilgisayarlar kendi aralarında knuşmaya başladı. Aşağıdaki srular ile yukarıda anlatılan durumu arkadaşlarınıza canlandırarak anlatır mısınız? Bilgisayarları, bilgisayarları kullanan öğrencileri canlandırabilirsiniz. Yeni karakterler ekleyebilir, hikâyenin içeriğini ve senarysunu geliştirebilirsiniz. Neler gözlemlediniz? Öğrenciler hakkında ne düşünüyrsunuz? Ne gibi hatalar yaptılar? Neler gördünüz? Hangi dijital yurttaşlık kurallarını ihlal ettiler? Sizce neden arkadaşlarının şifresini kıramadılar? Sizce nları bekleyen tehlikeler neler? Bir daha geldiklerinde, ekranınızda nlara bir uyarı ntu göstermek isteseydiniz raya ne yazmak isterdiniz? 32
3. Grup: Merhaba! Sizler, büyük bir kuldaki bir bilgisayar labratuvarında bulunan bilgisayarlarsınız. Hepiniz, yan yana bulunan masalara yerleştirildiniz. Büyük ekranlarınız, klavyeleriniz ve fareleriniz var. Hepiniz çk hızlı çalışıyrsunuz. Öğrenciler, buraya gelmeyi ve sizleri kullanarak internete girmeyi çk seviyr. Her gün, farklı sınıflardan öğrenciler labratuvara geliyr ve sizleri kullanıyr. Bir önceki ders, gelen öğrencilerin büyük bir kısmı bir ssyal medya sitesinde zaman geçirdiler. Sayfalarında prfil ftğraflarını değiştirenler, şifresini yenileyenler, sayfalarındaki paylaşımlara yrum yapanlar, yapılan yrumlara cevap yazanlar, yeni arkadaş istekleri kabul edenler ldu. Bazılarının birden fazla hesaba sahip lduğunu, bazılarının ise arkadaşları ile rtak şifre kullandığını fark ettiniz. Bir kaçının ise, şifrelerini yazarken dğum tarihlerini kullandıklarını ve arkadaşları ile paylaştıklarını gördünüz. Öğrencilerin, güvenli parla kurallarını bilmediklerini hemen anladınız. Daha snra öğrenciler e-psta hesaplarını bile kapatmadan sınıftan çıktılar ve bilgisayarlar kendi aralarında knuşmaya başladı. Neler gözlemlediniz? Öğrenciler hakkında ne düşünüyrsunuz? Ne gibi hatalar yaptılar? Neler gördünüz? Ssyal medya sitelerinde bir şeyler paylaştılar mı? Neler paylaştılar? Sizce prfillerini tehlikeye atacak neler yaptılar? Yrum yaptılar mı ya da birilerinin yrumlarına yanıt verdiler mi? Yrum yaparken nelere dikkat ettiler? Sizi krudular mı? Bilgisayarlara zarar verecek prgramlar indirdiler mi? Sizce nları bekleyen tehlikeler neler? 33
Etkinlik 11: Siber Dünyadan Hikayeler Kazanım: Öğrenciler, internet kullanım davranışları ile ilgili kısa hikâye tasarlayacaklar. Süre: 2 Ders Araç-Gereç: Uygulama: Bilgisayar, prjeksiyn (ya da kağıt ve kalem) Öğrencilere, etkinlikle ilgili bilgi verin. Gruplara aşağıdaki metni kuyun ve hikâyenin devamını öğrenmek isteyip, istemediklerini srun. Okuduğunuz metnin, bir hikâyenin başlangıcı lduğunu söyleyin. Öğrencilerden hikâyeye bir isim bularak, devamını da kendilerinin tamamlamasını isteyin. Öğrencileri 3 erli gruplara ayırın ve çalışmalarını tamamlamaları için bir süre belirleyin. Gruplar, hikâyeye yeni karakterler dahil edebilirler ve istedikleri gibi bir sn yazabilirler. Gruplar, öykülerini bilgisayar ya da kağıt, kalem kullanarak yazabilirler. Gruplar çalışmalarını tamamladıktan snra, gruplardan sıra ile hikâyelerini kumalarını isteyin. Tüm hikâyeler kunduktan snra, aşağıdaki sruları öğrencilere srun ve çalışmaları hep birlikte değerlendirin. Hikâyeleri nasıl buldunuz? İçlerinde çk farklı lduğunu düşündüğünüz hikâye hangisi ldu? Neden? Hangi karakterler aklınızda kaldı? Neden? 34
Hikâyenin Adı:. Baştan söyleyelim; çk heyecanlı bir hikâye bu! Hikâyenin snunda neler lacağını bilseniz, şimdiden şaşıp kalırsınız. Ama önce, Zeynep ile tanışın Kendisi, bu hikâyenin baş kahramanı. Zeynep, bu yıl 6. sınıfta ve artık yeni bir kula gidiyr. Yeni kul, yeni arkadaşlar, yeni öğretmenler Zeynep, kula başlar başlamaz, kuldaki birçk kişiye ssyal medya sayfasından arkadaşlık daveti gönderdi. Arkadaş listesi giderek kabarıyrdu ve bundan dlayı çk mutluydu. Sürekli telefnundan ya da evdeki bilgisayarından sayfasını takip ediyrdu. Bu işten de hiç sıkılmıyrdu! Bıraksalar, saatlerce ssyal medya sitelerinde takılabilirdi En sevdiği şey de, prfil ftğrafını sürekli değiştirmek ve arkadaşlarını etiketleyerek nlarla mesajlaşmaktı. Ama hala sınıfta Zeynep in arkadaşlık teklifini kabul etmeyen arkadaşları vardı Buna kızıyrdu içten içe ama hiç belli etmiyrdu. Bir gün, öğretmeninden sınıfta duyuru yapmak üzere aldığı ödevi, sınıfta kendi sayfasından yayınlayacağını ve herkesin radan ödevleri ile ilgili bilgilere ulaşabileceğini büyük bir gururla söyledi. Ödevini görmek isteyen arkadaşları, Zeynep in gönderdiği arkadaşlık davetini kabul ettiler. Snunda Zeynep, tüm sınıfı arkadaş listesine eklemeyi başarmanın verdiği mutlulukla evine döndü gün Eve dönerken, aklında uzun süredir mesajlaşmadığı arkadaşları vardı. Neler yapıyrlar acaba? Hiç sesleri çıkmıyr diye mırıldandı merakla. Eve gider gitmez, çantasını bir köşeye bıraktı ve üzerini değiştirdi Daha snra hemen bilgisayarının başına geçti. Bir dakika snra, ekrana bakakalan Zeynep in suratı kıpkırmızı lmuş, gözleri fal taşı kadar açılmış ve saçları diken diken lmuştu. Ekranda gördüğü şeye inanamadı.. 35
Etkinlik 12: Dijital Ayak İzi Testi Kazanım: Öğrenciler, dijital rtamda ne kadar var lduklarını keşfedecekler. Süre: 1 Ders Araç-Gereç: Uygulama: Dijital Ayak İzi Testi ve kalem (Öğrenci sayısı kadar) Öğrencilere aşağıdaki sruları srarak, etkinliğe giriş yapın. İnternette kendiniz ile ilgili hangi bilgileri paylaşıyrsunuz? Sizinle ilgili internette arkadaşlarınız hangi bilgilere ulaşabilirler? (Adres, e- psta, telefn, kul ismi, hbileri, en yakın arkadaşları, bş zamanlarında neler yaptıkları vb.) Ailenizden izin alarak paylaştığınız bir bilgi ya da ftğraf var mı? İnternette herhangi bir şey paylaşırken, nelere dikkat edersiniz? Öğrencilerin geri dönüşlerini aldıktan snra, aşağıdaki açıklamayı yapın. İnternetteki diğer bütün bilgiler gibi, sizinle ilgili bu bilgiler de daima internette kalabilir. İnternet herkese açıktır ve dünyadaki herkes bu bilgileri takip edebilir. Paylaştığınız her şey bir gün karşınıza yeniden çıkabilir. İnternette sizinle ilgili her şey iz bırakır! Buna dijital ayak izi diyruz. Şimdi dijital ayak izimizin ne kadar lduğunu ölçmeye çalışacağız." Öğrencilere, Dijital Ayak İzi Frmlarından dağıtın ve sruları yanıtlamalarını isteyin. Testlerinin yanıtlarını kimse ile paylaşmak zrunda lmadıklarını ve değerlendirmeleri de yine kendilerinin yapacağını söyleyin. Daha snra değerlendirmelerini şu şekilde yapmalarını söyleyin. Şimdi kaç adet a, kaç adet b yanıtınızın lduğunu sayın. A şıkkı sayınızı 2, b şıkkı sayınızı da 1 ile çarpın. Daha snra her iki puanı tplayın. Bu sizin İnternet rtamındaki Dijital Ayak İzi Puanınız lacak." 36
Herkes puanını hesapladıktan snra Dijital Ayak İzi Puanı Yrumlarını kuyun. PUAN YORUMLARI 12 ise; Dijital rtamda ayak izlerin çk yğun lmasa da var. Yanıtlarını gözden geçir. İnternette paylaştığın bazı şeyler senin güvenliğin için riskleri de beraberinde getirir. İzlerinin azlığı az risk taşısa da özel bilgilerini paylaşırken, elektrnik psta alıp verirken ya da ssyal medya paylaşımlarında bulunurken yine de çk dikkatli davranmalısın. 13-16 arasında ise; Dijital ayak izin ldukça yğun. Hemen paylaşımlarını ve prfillerini gözden geçirmelisin ve bundan snrası için internette kendini krumak knusunda çk daha hassas davranmalısın. Yanıtlarına yeniden bak. Sence, internet rtamında dijital ayak izini arttıran davranışlar hangileri? Sence neler yapmalısın? 17-24 arasında ise; Dijital rtam yani internet senin ayak izlerinle dlu! İnternette neler paylaşıyrsun? Şimdi bu srunun yanıtını düşün ve prfillerinin durumunu değerlendir. Henüz geç kalmış sayılmazsın ama bundan snrası için bazı kararlar almalı ve bu kararları uygulamalısın. Artık, İnternete girdiğin andan itibaren güvenli davranmalı, kendi saygınlığına zarar verecek davranışlardan uzak durmalısın. Unutma, dijital rtamdaki ayak izlerin silinmez. Kendine bir liste yap ve bu listeye çevrim içiyken yapmaman gereken kuralları yaz. Bu listeyi bilgisayar başındayken görebileceğin bir yere as ve dijital ayak izini kntrl altına al. 37
Etkinlik 13: İnternette Güvenli Prfiller Kazanım: Öğrenciler, internette güvenli prfil luşturma yöntemlerini öğrenecekler. Süre: 1 Ders Araç-Gereç: Uygulama: Güvenli Prfil Çalışma Kağıdı (Öğrenci sayısı kadar) Kalem, silgi Öğrencilere aşağıdaki sruları srarak, etkinliğe giriş yapın. İnternette herhangi bir sitede size ait bir prfil var mı? Prfilinizde hangi bilgileri kullanıyrsunuz? Yayınladığınız bilgileri kimler görebiliyr? Listenizde hangileri daha çk? Aile, arkadaşlar, az tanıdığınız insanlar? Ne tür özel ayarları kullanıyrsunuz? Öğrencilere Güvenli Prfil çalışma kâğıtlarını dağıtın. Öğrencilerden, prfilleri incelemelerini isteyin. Öğrenciler, prfilleri incelerken aşağıdaki srular ile nları yönlendirin ve prfilleri daha yakından incelemelerini sağlayın. Hangi bilgiler var? Sizce prfillerin birbirleri arasındaki farklar nelerdir? Prfiller hakkında ne düşünüyrsunuz? Hangi prfil sizce gerçek ve dğru bilgileri veriyr labilir? 'Başkasına güvenmek açısından bakarsak, hangisi daha güvenli geliyr size? Hiç biri güvenli lmayabilir mi? Öğrencilerden, örnek prfiller ile kendi prfilleri arasında karşılaştırma yapmalarını isteyin. Şimdi kendi prfilinizin görünüşünü hayal edin ve buradaki prfilleri kendi prfilleriniz ile karşılaştırın. Neler söylersiniz? Hangi prfil, sizin prfilinize daha yakın? Sizce prfiliniz güvenli mi? 38
Daha snra, haftanın afişini öğrencilerinize göstererek tanıtın. Okulda uygun görülen bir alana asarak öğrencilerinizi yönlendirin ve ders dışındaki zamanlarda da afişi incelemelerini isteyin. 39
Etkinlik 14: Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri Kazanım: Öğrenciler, internet rtamında güvenli şifre üretme yöntemlerini öğrenecekler. Süre: 1 Ders Araç-Gereç: Uygulama: Güçlü Şifre Sunumu ve Knuşma Ntları Bilgisayar, prjeksiyn Haftanın Afişi / Güçlü Şifre Yazma Kuralları Afişi Sunumu yapmadan önce öğrencilere aşağıdaki sruları srun ve geri dönüşlerini alarak, knuya giriş yapın. Şifrelerinizi luştururken nelere dikkat edersiniz? Şifrelerinizin güvenliğini nasıl sağlıyrsunuz? Şifreleriniz sizce güvenli mi? Neden? Şifreleriniz ile ilgili herhangi bir srun yaşadınız mı? Ne yaptınız? Daha snra Güçlü Parla Sunumu nu knuşma ntlarından yararlanarak yapın Daha snra, haftanın afişini, öğrencilerinize göstererek tanıtın. Okulda uygun görülen bir alana asarak öğrencilerinizi yönlendirin ve ders dışındaki zamanlarda da afişi incelemelerini isteyin. 40
Etkinlik 15: Psta Kutusundaki Siber Tuzaklar Kazanım: Öğrenciler, örnekler ile e-psta yluyla karşılaşabilecekleri siber tuzaklara karşı farkındalık geliştirirler. Süre: 1 Ders Araç Gereç: Uygulama: Psta Kutusundaki Siber Tuzaklar Sunumu ve Knuşma Ntları Bilgisayar, prjeksiyn Öğrencilere Şimdi sizinle internette e-psta yluyla karşılaşabileceğiniz bazı durumları paylaşacağım. Slaytta gördüğünüz içeriklere benzer e-pstalar, size ya da ailenizdeki yetişkinlere gelebilir. Şimdi, bu e-pstaları tek tek inceleyeceğiz ve snra Bize böyle bir e-psta gelirse, ne yaparız? srusunu birlikte yanıtlayacağız. diyerek, etkinliğe giriş yapın. Sunumdaki sıra ile senaryları kuyun. Daha snra, her senary her durum ile Böyle bir e-psta size gelmiş lsaydı, ne yapardınız? Neden? srusunu srarak, öğrencilerin geri bildirimlerini alın. Hemen arkasından, durum ile ilgili, sunumda yer alan gerçekte yapılması gereken dğru adımları özetleyin. 41
Etkinlik 16: Siber Tuzak Örnekleri www.gencliknktasi.cm Kazanımlar: Öğrenciler, internette karşılarına çıkabilecek siber tuzak örneklerini tanır ve siber tuzaklar ile ilgili farkındalık geliştirirler. Süre: 2 Ders Araç Gereç: Bilgisayar, internet bağlantısı Kağıt, kalem ve bya kalemleri (her grup için) www.gencliknktasi.cm web adresi kullanıcı adı ve şifresi Web Değerlendirme Frmu Önerilen Ortam: Bilgisayar Labratuvarı Uygulama: Öğrencilere aşağıdaki sruları srarak, knuya giriş yapın. Siber tuzak neydi? Neler knuşmuştuk? Neler hatırlıyrsunuz? Siber tuzaklara örnek verebilir misiniz? Daha önce bir siber tuzak ile karşılaştınız mı? Neler yaptınız? Bildiğiniz ya da bilgisayarlarınızda kullandığınız, güvenlik prgramları var mı? Prgram hakkında neler biliyrsunuz? Öğrencileri gruplara ayırın. Daha snra www.gencliknktasi.cm web adresini açın ve öğrencilerin siteyi incelemelerini isteyin. Öğrencilere zaman verin ve bu süreç içerisinde öğrencilere müdahale etmeden çalışmalarını takip edin. Daha snra öğrencilere, Sizce www.gencliknktasi.cm nasıl bir site? Neler gözlemlediniz? srusunu srun ve öğrencilerinizin ilk izlenimlerini alın. Aşağıdaki srular ile nları yönlendirin. İçerisinde neler var? Kullanıcılar bu siteye girdiğinde neler yapabilir? Sizce bu site güncel mi? Nereden anladınız? Üye lmak için sizlerden hangi bilgiler isteniyr? Sizce bu bilgileri vermek güvenli mi? Bu siteyi kim ya da hangi kurum yapmış labilir? Bu bilgiyi nerden öğrenebiliriz? Bedava lduğunu söyleyen, bazı yarışmalar var Neler düşünüyrsunuz? Yarışmaya katıldığınızda sizden hangi bilgiler isteniyr? Bilgisayarınıza bazı prgramlar indirmeniz isteniyr. Bu adımları takip ederseniz, neler labilir? Sitede yayınlanan reklamlar hakkında ne düşünüyrsunuz? Web Değerlendirme Frmu nu öğrencilerinize göstererek, yaptığınız etkinliği hatırlatın. Daha snra, frmda yer alan kriterleri tek tek kuyarak öğrencilerin siteyi tekrar değerlendirmesini isteyin. Öğrencilerin geri dönüşlerini alın. 42