MK 0 MKİ ELEMLRI-, ers otları: Prof.r. Kürşa ÜR Güç İletim Elemanları : işli Çarklar (üz,helis,konik,sonsuz ialar), Kayışlı Kasnaklar, Zincirli Çarklar, Sürtünmeli Çarklar, Miller, Yataklar (Kuru,Yağlamalı,Rulmanlı), Kamalar, ren, Karama, Kaplinler Mekanik Güç Üretimi: - Elektrik Motorları: genellikle 00-800 e/ak sabit eirli (aha üşük e eğişken eirli özel üretimleri ar), arbesiz - İçten Yanmalı Motorlar: ~ 000-8000 e/ak (izel/otto..) eğişken eirli, arbeli - Türbinler: ~ 0000 0000 e/ak eğişken eirli, arbesiz, yüksek hız, şok e kritik hız problemli inamik ağıntılar : çizgisel hız- açısal hız: w(ra/ s) () Tork-Güç ağıntıları: urulma Momenti Tork : P(Watt) T(m) eya w(ra/s) 9,55 P(Watt ) T(m) () n(e / ak ) Teknik Metrik irimlere : P(G,HP,PS) T (kgcm) 760 () n(e/ak) İletim oranı : w w İletim oranı : w i (4) w w ø w ø T i T Sistemin iletim oranı : i i i i (5) t Sisteme kayıp önemsiz ise Güç : P P P Kayıp arsa erim : P η (6) P Sisteme toplam erim : η t η η η (7) w Güç iletim Elemanları seçimine en önemli etkenler erim, hacim e sestir. Verim; üz işli, üz konik, üz kayışlı e bütün zincirli sistemlere % 95-98 etrafınaır. V kayışlara kayış açısına; helis çark e sonsuz ialara a helis açısına e sürtünme katsayısına bağlı olarak erim üşer. ø Şekil- w ø
SÜRTÜMELİ ÇRKLR önüren kuet : Rayal kuet : T T t t r μ (8) (9) ütün Güç İletim elemanlarına : w ø ø t ile w önme yönü ; önüren çark için ters, önürülen çark için aynıır. r merkeze oğruur. Sürtünmeli çarklar basittir, büyük kueti mile fazla yük yapar, ölçülenirme öncelikle bu kuetin yaptığı yüzey basıncı-aşınırmaya göre yapılır ( p eğerleri için ak Ek-4 Ç.0) ; büyük hacim kaplar, olan maksaı ile kullanılabilir, kayma yaparlar, en büyük üstünlüğü aryatör (eğişken hız iletim oranlı güç iletimi ) olarak kolaylıkla tasarlanabilmesiir. em w önüren önürülen r ø t ø Şekil- r Şekil- Sürtünme Çark Varyatorlü Pres KYIŞLI KSKLR Güç iletimine uzak mesafe üstünlüğü ile kayışlı e zincirli mekanizmalar önemliir. Kayışlı kasnak-ların üz, ar V, normal V e işli (triger) çeşitleri arır. V kayışlar aha az hacim kaplar fakat erimi aha azır. Üstünlükleri: - Uzak mesafeye e farklı açılara güç iletimi, basit, ucuz, hafif, sessiz, üz kayışta yüksek erim, arbe önüren e aşırı yük sönümler, yüksek hız, olana uygun Eksiklikleri: - Yüksek hacim, mile fazla kuet uygular, kayma yapar, polimer malzeme sıcaklık e rutubetten etkilenir, V kayışlara üşük erim. Kayış Mekaniği: önüren kuet: T (0) μ θ Kuetler arasınaki oran sınırı : e () w ø θ Şekil-4 E önürülen ø w θ q μ θ Merkezkaç ikkate alınırsa : e q u iki formüleki küçük sarılma açısı θ (ra) ; cos θ uraa kuetler ewton ; q ise kayışın kg/metre kütlesiir. E (b) () Sürtünme katsayısı μ, kayma olmaması için hesapta biraz üşük alınmalıır. V kayışlara μ yerine : μ μ V alınarak üz kayış gibi hesap yapılır, α sin V " α V " V kayış açısıır (4 9 ) ()
Gerirme kueti g az olursa kayış kayar, fazla olursa erim üşer: ( + ) sin θ g (4) Kayış Uzunluğu: L E + ( + ) + E (5) E Kayış seçimi : Önce kayışın aktaracağı güç P önüren güç P yarımı ile bulunur: P P K (6) top uraa K top kayışı etkileyen faktörlerin (ak Ek-) çarpımıır: K top Kİ K VZ Kg Kko K Ş K θ (7) üz Kayış seçimi için kayıştaki çekme, eğilme e merkezkaç ın meyana getiriği çekme gerilmesi ikkate alınır. Piyasaa üretilen üz kayışlar için stanart olmayan V kayışa benzer seçim e yapılır. ormal V kayışı için güç P Ki e eir hızı n yarımı ile Ek.Şekil- en uygun profil seçilir. Ek.Çizelge 9 an bir kayışın aktarabileceği güç P kayış hızına karşılık bulunur; Gerekli kayış sayısı : P z (8) P Genele kayış sayısı -6 arası uygun olup 8 i geçmemeliir. Çok fazla kayış sayısı için kasnak genişliğini azaltmak için özel kayış tipleri arır. ZİİRLİ ÇRKLR Şekil-5 Üstünlükleri: - Uzak mesafe iletimi, kaymasız, zor çere şartlarına (ısı, nem, toz b.) en iyi iletim, yüksek erim Eksiklikleri: - ğır, pahalı, hassas montaj e bakım, titreşimli, arbe sönümlemez. Çeşitleri: - Rulolu-makaralı, Kaemeli-rulolu, Menteşeli, oncuklu, işli zincirler Zincir kuetleri kayış kuetleri gibiir. kueti sarkan zincir ağırlığınının bileşeniir. Sarkma e merkezkaç kueti q ihmal eilirse: Zincirli çarklara tasiye eilen eğerler: önüren çarkta iş sayısı Z genele 7-6 arası tercih eilir. T 0 ; t (9) önürülen çarkta iş sayısı Z ; genele en fazla 70 ; manşonlu zincirlere en fazla 0 ; işli zincirlere en fazla 40 olmalıır. İletim oranı i genele 5 en küçük; manşonlu zincirlere en fazla 7 ; işli zincirlere en fazla 8 ; üşük hızlara en fazla 0 olabilir. p ölüm airesi çapı : sin( 80 ( Zincir ımı p için seçilen zincirin ölçülerine bakılır ) (0) ) Z Zincir seçimi için önce zincirin aktaracağı güç * P önüren güç P yarımı ile bulunur: P P () K top uraa K zincir faktörlerinin (ak Ek-,) çarpımıır: Ktop Ki KZ Kio KE KY () top Rulolu-urçlu tip zincirlerin seçim iyagramı Ek.Şekil- e gösterilmiştir. Seçilen zincirlere ayrıca yüzey basıncı kontrolü yapılır.
ÜZ İŞLİ ÇRKLR w Pinyon : küçük işli İç işli 4 önüren α r α t n t Çark : büyük işli Şekil-6 w önürülen Kramayer işli Moül : m (Stanartır, ak Ek-4) iş Sayısı Z önüren w ø r ø iş sayısı : Z ölüm airesi çapı: Karama açısı : α 5,0,5 işli genişliği : b iş Sayısı Z ø w önürülen ø t Şekil-7 üz işlilerin iç, ış e kramayer çeşitleri arır. işlilerin bütün ölçüleri moül ile orantılıır ; aım: p m ; (a) ölüm airesi çapı: m Z (b) işli genişliği üz işlie : b 4 m Helis işlie : b 6 m (c) Tam erinlikteki iş yüksekliği: h m ; h,5 m () işlilere Karama Oranı ε en az, olmalı, bu eğer arttıkça sessizlik artar : ε a r + a r ( + ) sin m sin α α a :işüstü çapı r :iş ibi çapı, : bölüm airesi çapları (4) Tasiye eilen ε eğerleri: α5 için : ε,7-,5 α0 için : ε,5-,9 α5 için : ε,-,5
işli Çarklara iş sayısı belli bir sayıan az olursa imalatta alttan kesme olur, iş zayıflar. u profil kayırma (Şekil-6) ile önlenebilir. u uruma a temas oranı azalır, işli gürültülü çalışır. 5 ormal (sıfır profil kayırma) işliler için teorik en az iş sayısı : Z min (5) sin α α Çizelge. üz işlilere Z Teorik Profil kayırma miktarı x mm ; Z x (6) Z min Uygulama min Profil kayırma 5 7 8 0 7 4 7 5 0 6 - X - -- profil kayırma Sıfır işli referans çizgisi a lttan kesme ZIRM VEY KRMYER a Kök iş Şekil-8 + X + profil kayırma buraa Z min normal (sıfır kayırma) işli içinir. üz işlilere işli kuetleri: önüren kuet: t T Rayal kuet: r t tan α (7) üz işli Mukaemeti: Eğilme Kontrolü (Lewis) : T σk σ? σ em K (8) k m y Z uraa : Hız faktörü K üz işlilere hıza göre : Lewis faktörü y için Ek:4 e Ç-5 e bakınız. b Genişlik faktörü : k 4 iş genişliği b buraan bulunur. (9) m K { + 0 m/ s Yüzey asıncı Kontrolü (uckingham): inamik Yük: K 6 6{ + 0< 0 m/ s K 5,6 (0) 5,6 44 + > 0 m/s (b + t ) t +? w () + b + uraa eformasyon Katsayısı için Ek-4 e önce: Ç-6 e 7 eki imalat hatasına sonra Ç-8 e bakınız. şınma yükü : uraa w Z p b K () Z + Z P pinyon çapıır. şınma yükü faktörü K bulmak için Ek:4 e Ç-9 a bakınız. aha farklı malzemeler için Ç-9 aki formül e kullanılır, bu formüle Ep, Eç pinyon e çarkın elastiklik moülleriir. σk Statik yük (Eğilme) kontrolü (uckingham): o b y m? () t
HELİS İŞLİ ÇRKLR Helis açısı β oğrultusuna bakılırsa stanart moül m n e stanart karama açısı α n görülür ; Mil ekseni oğrultusuna moül: Mil ekseni oğrultusuna karama açısı : Eşeğer iş sayısı : mn m m Z (4) cosβ tan α n tan α (5) cos β Z Z eş (6) cos β Şekil-7 Sağ helis Sol helis önüren 6 Minimum iş sayısı: Z (helis)? Z (üz) cos β (7) min min Helis açısı arttıkça erim e ses üşer, iletilecek güç artar, eya aynı gücü iletecek hacim küçülür. Helis işli çeşitleri: İç, ış, kramayer, ok e kros. Helis Çarklara işli Kuetleri : Sağ El önürülen e e r t t önüren kuet t, Rayal kuet r, Eksenel kuet e; t T tan α n r t e t tan β (8) cos β Stanart moül mn e açı α n bakış yönü β Helis Çarklara kuet yönleri : önüren Sağ Helis sağ elle, sol helis sol elle; orta parmak mil önme yönünü gösterecek şekile tutulur; u uruma başparmak e yönünü gösterir. önürülen çark için aynı işlem yapılır fakat başparmak e yönü ile tersir. önürülen çark için aynıır. Helis r merkeze işli Mukaemeti: oğruur. Helis işli Mukaemeti: üz işli için yapılan hesaplar (enklem 8-) helis açısı β ikkate alınarak tekrarlanır. T σk - Eğilme Kontrolü (Lewis) : σ? σ em K (9) k m y Z cosβ eş buraa Z hakiki iş sayısıır. Eşeğer iş sayısı (.6) ile Ek-4 eki Ç-5 en y eş bulunur. b Genişlik faktörü helis için: < k 6 iş genişliği b buraan bulunur. (40) m Hız faktörü helis için bütün hızlara - Yüzey asıncı Kontrolü (uckingham) : inamik Yük: 5,6 K (4) 5,6+ (b cos β+ t ) cosβ t + + b cos β+ t? w eformasyon Katsayısı için Ek-4 e önce Ç-6 e 7 ye imalat hatasına sonra Ç-8 e bakınız. (4) - şınma yükü: w p b K Z cos β Z + Z uraa P pinyon çapıır. şınma yükü faktörü K ; Ek-4 e Ç-9 an bulunur. (4) σk - Statik yük (Eğilme) kontrolü (uckingham): 0 b y m cosβ? (44)
KOİK İŞLİ ÇRKLR Konik açısı şekilen: Z tan Z γ (45) Ortalama e bölüm çapı bağıntısı : o b sin γ (45b) 7 Eşeğer iş sayısı : Z Z eş (46) cos γ Minimum iş sayısı : Zmin (konik) Zmin(üz) cos γ (47) Konik işlilerin üz, helis, zerol, spiral, hipoi, sproi, plan, beeloi, planoi, helikon gibi çok çeşitleri arır. Şekil-0 Konik Çarklara işli Kuetleri : t T r t tanα cosγ e t tanα sinγ o (48) γ γ o Konik işli Mukaemeti: - Eğilme Kontrolü (Lewis) : T L σk σ? σ em K (49) b m y Z L b eş o y eş eşeğer iş sayısı için Ek-4 eki Ç-5 en bulunur. b genişliği konik için: b 4 L buraan L b tercih eilir. (50) önüren e hızı faktörü K konik için bütün hızlara: K 6 44 6+ talaşlı imalat 5,6 K (5) 44 5,6 4 + 4 ökümimalat önürülen r e t r - Yüzey asıncı Kontrolü (uckingham) : inamik Yük: t (b + ) +? (5) + b + w uraa gücün hıza bölümü ile bulunur: P (5b) eformasyon Katsayısı için Ek-4 e önce Ç-6 e7 en imalat hatasına sonra Ç-8 e bakınız. - şınma yükü: w p b K Zeş 0,75 (5) cosγ Z + Z eş eş uraa pinyon çapıır. şınma yükü faktörü K bulmak için Ek-4 e Ç-9 a bakınız. P σk L b - Statik yük (Eğilme) kontrolü (uckingham): 0 b yeş m? (54) L
SOSUZ Vİ e ÇRK MEKİZMLRI Sonsuz ia çarkı helis çark özellikleri taşır. Vianın Silinirik e çok yüksek iletim oranlarına( 00) tercih eilen Globoi çeşitleri arır. 8 Çark iş sayısı Zç e ia ağız sayısı Z için İletim oranı : Zç i (55) Z Helis açısı β oğrultusuna bakılırsa stanart moül m n e stanart karama açısı α n görülür; mn Mil ekseni oğrultusuna moül : m ç m Zç (56) cosβ øçark tanαn Mil ekseni oğrultusuna karama açısı : tanα (57) cosβ Sağ helis, sağ ia ile; sol helis, sol ia ile çalışır. Via-çark eksenleri 90º ise : Via helis açısı : Verim: β λ (58) m Z tanλ (59) cosα μ λ η n tan cosα + μ n tanλ buraa μ sürtünme katsayısıır e hız arttıkça üşer (60) Verim %50 en küçükse hareket tek yönlüür. Tek yönlü hareket için λ<0º tasiye eilir. λ arttıkça erim artar. λ alttan kesme olmaması için sınırlıır.u neenle ölçülenirmelere ianın λ açısı ikkate alınır: øia önürülen Sağ helis tç L m b β r λ eç Çizelge. Sonsuz iaa en fazla λ açısı α s 4½º 0º 5º 0º λ mak 5º 5º 5º 45º Tek yönlü hareket için λ<0º Tasiye eilir e Sağ ia önüren t Tasiye eilen ölçülenirmeler (GM): Sağ El Şekil- 0,68 { 0, 875 b 0,7 L m (4,+ 0,068 Zç ) 0,55...0,88 ölçüler mm (6) Verim ikkate alınırsa güç çarkta azalır : Pç erim ihmal eilirse η alınır. η P Sonsuz ia mekanizmalarına işli kuetleri e yönleri için.8 helis işli kuetlerine bakılabilir tç T tan α ç η e n rç tç η r eç tç tanβ η t ç cos β (6) Sonsuz Vialara ısı kontrolü Eksenlerarası (mm) için iletilen güç en fazla (Watt):,7 P 9 (GM: nç<00 /ak için) (6) i+ 5 Ölçülenirme: uraa eksenlerarası, i iletim oranıır. u ısı kontrolü malzemeye bağımlı olmaan en küçük eksenlerarası ölçüyü e moülü erir. Ç. eki λ ikkate alınarak e Çark, mukaemet yönünen kabaca Helisteki gibi.9-44 yarımı ile kontrol eilirek uygun moül e malzeme bulunur. Via,.6 ölçü sınırları içine sağlamır.
MİLLER Mil Mukaemeti Miller başlıca önüren kuetlerin etkisi ile burulma momenti (tork) T ; bütün kuetlerin etkisi ile meyana gelen eğilme momenti M ile zorlanır. airen milin eğilme momentinin etkili olmaığı yerlerine kesme kueti ikkate alınabilir. Eksenel kuetin yaptığı çekme eya basma a ilae bir zorlama meyana getirir. urulma gerilmesi e eğilme gerilmesi ile maksimum kayma gerilmesi teoreminen gerekli içi olu mil çapı ; M + T (64) σem u formül, Momentler arbe faktörleri ile çarpılarak e emniyetli gerilme inamik alınarak çok kullanılır. akat millere genellikle eğilme tam eğişken, burulma tek yönlü e statiktir. Soerberg formülü e ikkate alınırsa; M T + σ em σ (65) em s uraa σ ems e σ em statik e inamik emniyetli gerilmelerir; σ ak σ K y K b σ em S σ em S S K (66) ç Tork un eğişmesi e iki yönlü olması urumuna σ ems yerine σ em alınır eya aha etaylı Soerberg formülü kullanılabilir..66 e 67 e σak malzemenin akma gerilmesi, σ sürekli (yorulma) mukaemetiir. Konstrüksiyon çeliklerine σ ; kopma gerilmesi σk nın yarısıır. S net emniyet katsayısı olup normal,5 arasıır. an e mal emniyeti urumuna - 4 arası olabilir. Yüzey faktörü Ky, büyüklük aktörü K b. Çentik faktörü K ç Ek-5 : Ç.,, en bakılabilir. u üç faktör eamlı ikkate alınır, bunlar ışına önemli oluğuna sıcaklık e güenirlik gibi faktörler e çarpılarak eklenir. 9 Mil Katılığı Millere saece mukaemet kontrolü yeterli eğilir. Millere fazla sehim δ e burulma açısı θ kritik hızın üşük olmasına sebep olur e sınırlanmalıır. esteklereki eğim α rulman ömrünü azaltır, işli çark hizalarınaki eğim α e sınırlanmalıır: y Sehim, Eğilme Miktarı: Şekil- Eğim: yδ Mxx y tanα α α δ δ δ α α α m m m L işli çarklı δmak millere L sehim { yataklar arası uzaklık < 0,000 Sabit bilyalılara α < 0,5 0,009 ra 0,0005 kritik hız n{ kr e ak 950 δ { i mm ( estekler kenaraysa ) silinirik makaralılara α < 0, 0,005 ra işli çarkların bulunuğu noktalara : α < 0,06 0,00 ra (68) urulma T çısı θ Sınırı güç iletimiyapanlar arasınaki uzaklık G } L Ip { 4 < 0,005 0,009 ra 444 444 hermetree Kritik Tork Tkr Ip E L uraa elastiklik moülü : Eçelik 0000 mm kayma moülü : Gçelik 80000 mm (67) (69)
RULMLR Rulman Çeşitleri ilyalı: - Sabit bilyalı - Omuzlu bilyalı : bilezikler aha sıkı yataklanır, aha yüksek eire uygun - Eğik bilyalı : aha yüksek eksenel kuet, aha yüksek eire uygun - Oynak bilyalı : aha fazla mil eksen hataları e 4 ye kaar eğim açısına uygun - Eksenel bilyalı : büyük eksenel kuetler için Makaralı - Silinirik makaralı : aha yüksek rayal kuet e hız - Oynak makaralı : aha fazla mil eksen hataları e 0,5 ye kaar eğim açısına uygun - Konik makaralı : aha yüksek eksenel kuet 0 Rulmanlı Yatakların Kaymalı Yataklara Üstünlükleri : İlk hareket sürtünmesi üşük, Rayal yük ile eksenel yük beraber, az bakım, az yağ, ünyaca stanart, küçük en, yüksek sıcaklığa ayanıklı (özel malzeme ile 400 ye kaar) Rulmanlı Yatakların Kaymalı Yataklara Eksiklikleri : Pahalı, ağır, hassas montaj, iki parçalı yapılamaz, arbeye zayıf, Sesi yüksek hızlara fazla, büyük ış çap. Rulman Seçimi: Rulmana gelen rayal yük r e eksenel yük e ile eşeğer yük bulunur Peş ; Peş (70) X r + Y e uraa X e Y Ek-4 eki Ç.4 en rulman tipine bağlı olan e yarımı ile bulunur. Hesaplanan Peş yarımı ile rulman ömrü L milyon eir olarak bulunur; e Şekil- rx r rx + ry k (bilyalı),, (makaralı) L (7) P eş ry buraa Ek.Çizelge-5 en Rulman çeşiine göre bulunur. Milyon eir olan L rulman ömrü, mil eir hızı n yarımı ile saat olarak rulman ömrüne ( Lh ) çerilir: L h L 0 n 60 (7) 6 uraa seçilen makinenin günlük çalışma saati ikkate alınarak yıl olarak ömrü bulunur. KYMLI YTKLR Çeşitleri : - Yağlamasız yataklar : Yağlamanın zararlı e mümkün olmaığı yerlere kullanılır, yüksek hızlara çok ısı üretir, ebatlar büyür. - Hirostatik yataklar: Hız yağ ısınması e iskozite ile kontrol eilir. - Hiroinamik yataklar: aşlangıçta kuru sürtünme arır, hız arttıkça yağ tabakası artar, olayısıyla yük taşıma kapasitesi artar. - Keninen yağ beslemeli yataklar: Yağlama bilezik, isk b.elemanlarla yapılır, başka yağlama cihazı gereksizir. Yük yağlama ile sınırlıır. - Gözenekli keninen yağlamalı yataklar: Yatak malzemeleri gözenekliir, yağ emer, yük ısınma kontrolü ile sınırlıır. Şekil-4
MİL GÖEK ĞLTILRI - üz kamalar: eğimsiz (uygu), eğimli, yassı, oyuklu, çakma (burunlu), ialı, teğet - Yarımay kamalar (ucuzur, üşük momentlere uygun) - Silinirik (boyuna pim) kamalar - Kamalı miller (yüksek momentlere uygun) - Enine kamalar (ayar e eğişken yükler için uygun,eksenel kaymayı önler ) - ilezik kamalar - Pres geçme - konik geçme (ialı sıkma manşonlu) RE, KVRM VE KPLİLER Genellikle milleri birbirine sabit bağlayan elemanlara kaplin ; isteğe göre bağlayan elemanlara karama enir. azen her ikisine biren karama enir. Karama milleri isteniğine önüren fren e milleri isteğe bağlı ururan elemanlarır. ren e Karamanın bir kısmının çalışma prensipleri birbirine benzer. Genellikle problemler miller arasınaki açısal e eksenel sapmalar; yüksek hızlara eya karama e fren esnasına meyana gelen sarsıntılar e otomasyonur. Kaplin Çeşitleri : lanşlı, Zarflı, Olham, Karan, Elastik, Zincirli, Sıkma manşonlu Karama Çeşitleri : Eksenel isk, Konik, Çeneli, Merkezkaç, Hirolik, Pnömatik, Elektromanyetik, Kayışlı ren Çeşitleri: ıştan Pabuçlu, İçten Pabuçlu Tanbur, isk, Kayışlı irçok Karama Çeşii ren olarak a kullanılabilir Şekil-5 KVRM e RE ÇLIŞM PRESİİ Pozitif temas Sürtünme Kare çene Spiral çene ialı çene Eksenel Rayal Konik Karama metou mekanik pnömatik hirolik elektrik otomatik Hız e yön kontrolü Elektromanyetik bilyalı Yay sargılı özel Manyetik tozlu İnüksiyon akımlı akışkan Pnömatik hirolik Çizelgeler kaynaklaran olup ers otu maçlıır, örnek çözümler orijinalir, ticari amaçla kullanılamaz,.kyklr: - Hall,.S., H..., L. H.G., Theory an Problems of Machine esign, McGraw Hill. 96,- lack, H..,.O.E., Machine esign, McGraw Hill. 98,-kkurt,Mustafa Makine Elemanları,-an,.Ç. Makine Elemanları tasarımı,4-koç,e. Makine Elemanları,5-imarogonas,. omputer ie Machine esign,prentice Hall,989,6- Shigley,J.E.,.R.M.,R.G.G., Machine Engineering esign, McGraw Hill. 004,7-eutschman,..,W.J.M.,.E.W.., Machine esign,975,8-juinall,.r.,k.m.m., Machine omponent esign, McGraw Hill. 98
Örnek Problem-a (.ize örneği) Makara 50 Sağ Helis Z E 40 E z y x Verilmeyen faktörleri normal : ( ) alınız. G G? G? isk Karama Z ir ğızlı Sonsuz Sağ Via P 00 W n 500 / Tek silinir yan. motor Soru- Şekile / eksenlerarası E500 mm; iletim oranı ; i ; kayış erimi ( η ) : %90 /E sonsuz ia erimi ( η ) :%45 oluğuna göre G e kalırılan yükün ağırlığını e hızını bulunuz. Soru- / için ormal Sonsuz V kayış için seçim e ölçülenirmeleri yapınız. Soru- / için Rulolu-Makaralı Zincir seçim e ölçülenirmeleri yapınız. Soru-4 /E sonsuz ia e çarkın λ0 e m n 4 mm için ölçülenirmeleri yapınız, ısı kontrolü yapınız. Soru-5 milineki sürtünmeli eksenel isk karamanın ortalama sürtünme çapı ort 80 mm, μ0,40, p em 0,4 /mm (sbest-metal Ek-4 Ç.9) oluğuna göre sürtünme alanı? Soru-6 Şekile 0 mm çaplı EG mili üzerineki 5 mm kesitli 40 mm boyunaki bir kare kamaa meyana gelen kayma gerilmesi: τ? Soru-7 miline hareket yönü ile Sonsuz ia e kayış kuetlerini şekile gösteriniz ÖREK PROLEM.a ÇÖZÜMÜ eap : Güç iletimi : a açısal hız: 500 n 500 /ak w 6 ra/s 0.4 en / e /E için iletim oranları : Z 40 i i 40 Z.5 en toplam iletim oranı : it i i 40 80 w 6.4 en EG eir hızı : it 80 weg,8 weg weg. en G e yük kalırma hızı : w G,8 0,5 G EG 0,46.7 en toplam erim : η η η 0,9 0,45 0, 405 Kayıplar ikkate alınınca.6 an G eki güç :. en bu hıza taşınabilecek yük: t ra/ s m/ s PG ηt P 0,405 00 57 P 57 G G G G 4 0,46 W P Veya aynı kuet tork ile bulunur,. en : G 57 6 TEG 6 m G 46 weg,8 0,5 Yorum: u gibi güç iletimlerine genellikle heef istenilen yükü istenilen hıza kalırmaktır. u uruma önce yükün kalırılığı mile güç e açısal hız bulunur. Verim ikkate alınarak gerekli motor gücü e motorun eir hızına bakılarak a gerekli iletim oranı bulunmuş olur.
eap :Kayışlı kasnak seçimi Ek-: Ç. en asansör - tek sil.motor için K i,75 P K i 00,75 75 W 500 /ak e 75 W için Ek-: Ş. en 0 numaralı profil seçilir. Ek-:Ç.7 en 0 numaralı profil için min 6 mmburan: 6 6 5 mm. en 5 6 o o cos θ 0,06 86,4 7 θ E 500 Kθ,0 7 70 Ek-:Ç.6 en 7º için interpolasyonla : Kθ, 04,0 80 70 Ek-: Ç. en biren fazla kayış farzeilirse : Kz,5 Ek- Ç., Ç.4, Ç.5 eki iğer faktörler erilmeiğinen normal farzeilir, alınır:.7 e.6 an P 00,75,5,04 886 W,89 kw. en kayış hızı w 6 6 85 mm / s 8,5 Ek Ç.9 an Profil-0 e 8,5 m/s hız için bir kayışın iletebileceği güç: m/ s P 0,95 8,5 8 0,477 0,95 0 8 P,89.8 en gerekli kayış sayısı : z 7,4 8 aet alınır. P 0,405 P 0,405 kw 5 6 Sonsuz V kayışının uzunluğu.5 en : L 500 + (5 + 6) + 500 97 mm 500 Yorum : Kayış sayısı mümkün, fakat fazlaır. 8 kayışlı yapılacak ise 7, yerine 8 alınığı için küçük kasnak çapı : 7, 8 6 56, 0 mm alınarak aynı işlemler tekrarlanabilir. akat Ek Ş. e Profil-0 için hız 8,5 ten yukara aha fazla güç ilettiği ikkate alınırsa kasnak çapları arttırılarak kayış sayısı inirilebilir. En yakın profil- enenebilir; üz eya ar V kayışları a ikkate alınabilir. eap -Zincirli Çark seçimi Ek-,: Ç.,0,,, en K lar : K i,75 ; Kio,08 (i için) ; KY (yağlama:normal) Kz~ (9 iş farzeili, sonraan bulunacak) KE~ (E/p40 farzeili, sonraan bulunacak). e. en P 00,75,08 457 W,46 kw Ek Ş. en,46 kw e 500 /ak için 9,55x5,7 ölçülerineki zincirin uygun olup bu zincirin tek sıraa aynı eire,46 an fazla yaklaşık kw ilettiği görülür. Ek-: Ç. an farzeilen K E için ım 9,55 mm seçiliğinen tekrar hesaplanır: E p 500 KE 5,5 40 5,5 int erpolasyon 9,55 KE 0, 948 0,9 60 40 P Pmak 000 00,75,08 0,948 K z uran olabilecek en yüksek iş sayısı faktörü : K Z, 95 bulunur.
u iş sayısı faktörüne karşılık gelen en az iş sayısı Ek-:Ç.0 an başta farzeilen 9 iş yerine tam olarak bulunur: Z 5,95,7 En az iş sayıları Z 4,77 Z 5 Z 5 0 5,46,7 4.0 en p 9,55 9,55 Z 5 iş için: 45,8mm Z 0 iş için: 9, mm sin( 80 ) sin( 80 ) sin( 80 ) Z 5 0 Hız konrolü :. en 45,8 6 6000 mm / s 6,0 m / s < m / s uygun Yorum : 9,55 lik zincir için mümkün olan en küçük iş sayıları e çaplar bulunmuştur. yrıca üç sıralı 8x,4 kw taşımaktaır, güç e hız sınırı ile mümkünür, çaplar e hız %5 oranına üşer fakat sıraan olayı maliyeti katı kaar artar. Seçilen zincirlere ayrıca yüzey basıncı kontrolü yapılır eap 4: Sonsuz ia Via helis açısı çark helis açısı ile aynıır : λ0ºβ Çark e Via ölçüleri.57 mn 4 m 4,06 cosβ cos0 mm.56 ç 4,06 40 6,5 mm.59 m Z tanλ 4,06 tan0,04 mm ia aımı:.6l m (4, + 0,068 Zç ) 4,06 (4, + 0,068 40) 67,48 mm 4,06,76 mm b 0,7 0,7,04 6,8 mm Isı Kontrolü : Sonsuz ia mekanizmasının ilettiği güç: Pc η P 0,9 00 70 Eksenler arası : + Z.55 iletim oranı i ç 40 Z 40 ç,04 + 6,5 9,77 mm Watt.6 en P 70?,7 9 i + 5,7 9,77 9 40 + 5 45 Watt uygun Yorum: uraa bu moül e açı için ölçülenirme e saece ısı kontrolü yapılı. yrıca helis çarkın mukaemeti (kabaca iğer helis çiftleri gibi) bu ölçülere kontrol eilir. Yeterli olmuyorsa aynı ölçülere malzeme eğiştirilir eya moül büyültülür. Via,.6 ölçü sınırları içine kalınığına sağlamır. Ç. en tek yönlü hareket isteniyor ise λ en fazla 0º olup erim %50 en azır. Verim attırılmak istenirse λ en fazla 5º ye kaar arttırılır.
eap.5 Eksenel Sürtünmeli isk karama T 5.6 P η P 0,9 00 70 W w w 6 i ra/.4 s P. T 70 8,9 m w T 89 sürt sürt 40 sürt sürt μ 558 μ 0,4 p em 0,4 558 sürt 64 mm sürt sürt Ø80 t sürt Karama Yorum : u alan yaklaşık t 64 80 t 6,5 mm balata kalınlığı emektir. u kalınlık mümkün fakat inceir. 80 mm yerine aha küçük çap uygun olacaktır. eap-6 üz kare kama 40 mm 5 eap- en EG milineki tork : T EG 6 m T EG T 6000 5 mil EG kama kama 07 kama 07 Kamaa kayma gerilmesi : τ 5,7 5 40 mm kama kama Ø0 Kama E Yorum : u gerilme çelik için üşüktür. Kama malzemeleri kaliteliir. aha küçük kama ölçüleri mümkünür. yrıca yüzey basıncı kontrolü e yapılmalıır. eap.7 miline Kuet e Hareket yönleri x y weg önürülen z E Sağ helis w G r e önüren t Kuetler Sağ el / Sağ ia
Örnek Pr. -b (.ize örneği) eksenlerarası: E700 mm; / iletim oranı : i, 5 / erimi: η %95 /E sonsuz ia erimi: η %50 Verilmeyen faktörleri normal ( ) alınız. Soru- (0 puan) G e kalırılan yükün ağırlığını e hızını bulunuz. Makara 00 mm Soru- (5 puan) / için ormal Sonsuz V kayış için ölçülenirmeleri yapınız. Soru- (5 puan) / için Rulolu-Makaralı Zincir ölçülenirmeleri yapınız. G G? G? G? Sol Helis Z E 0 E E isk Karama Z ir ğızlı Sonsuz Sol Via P 700 W n 4000 / Çok silinir yan. motor y x z 6 Soru-4 (5 puan) /E sonsuz ia e çarkın λ0 e m n 6, mm için ölçülenirmeleri yapınız, ısı kontrolü yapınız. Soru-5 (0 puan) eki sürtünmeli eksenel isk karamanın ortalama sürtünme çapı ort 60 mm, μ 0,0, p em 0,4 /mm oluğuna göre sürtünme alanı? Soru-6(5 puan) Şekile 40 mm çaplı EG mili üzerineki 5 mm kesitli 50 mm boyunaki bir kare kamaa meyana gelen kayma gerilmesi: τ? Soru-7(0 puan) miline hareket yönü ile Sonsuz ia e kayış kuetlerini yanaki şekil üzerine gösteriniz. ÖREK PROLEM.b ÇÖZÜMÜ eap : Güç iletimi 4000 a açısal hız: n 4000 / ak w 0.5 en toplam iletim oranı : i i,5 0 50 it 49 ra/ s 49.4 en EG eir hızı : w EG 8,8 ra/ s 50. en G e yük kalırma hızı : 00 G 8,8 88 mm/ s 0,88.7 en toplam erim : η 0,95 0,5 0, 475 t Kayıplar ikkate alınınca.6 an G eki güç : m/ s PG ηt P 0,475 700 808 W 808 96400 Taşınan ağırlık tork ile bulunur : TEG 96,4 m G 964 8,8 00
eap :Kayışlı kasnak 7 Ek-: Ç. en asansör - çok sil.motor için K i,5 P K i 700,5 550 W 4000 /ak e 550 W için Ek-: Ş. en 0 numaralı profil seçilir. Ek-: Ç.7 en 0 numaralı profil için 6,5 6 57,5 60 mm 60 6 o o. en cos θ 0,069 86,0 7 θ E 700 Kθ,0 7 70 Ek-: Ç.6 : 7º için interpolasyon : Kθ, 06,0 80 70 Ek-: Ç., Ç., Ç.4, Ç.5 en iğer K lar a bulunur: P 700,50,5,06 9 W,4 kw kayış hızı 49 6 98 mm/s, m/ s Ek-: Ç.9: Profil-0 e, m/s hız için bir kayışın iletebileceği güç: P 0,55, 0,604 0,55 4 P 0,58 kw P,4.8 en gerekli kayış sayısı : z 5,55 6 a et alınır. P 0,58 60 6 Sonsuz V kayışının uzunluğu.5 en : L 700 + (60 + 6) + 700 754 mm 700 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- eap : Zincirli çark Ek-,: Ç.,0,,,: K lar : K i,50, K i,50 (i,5 için), Kz~ (9 iş farzeili), KE~ (E/p40 farzeili), KY.,.: P 700,50,04 65 W,65 kw Ek-: Ş. en,65 kw e 4000 /ak için 9,55x 5,7 ölçülerineki zincirin uygun olup bu zincirin tek sıraa aynı eire,65 en fazla, kw ilettiği görülür. Ek-: Ç. an farzeilen K E için ım 9,55 mm seçiliğinen tekrar hesaplanır: E p P 700 KE 0,9 7,5 60 9,55 7,5 int erpolasyon KE 0, 88 0,87 0,9 80 60 P 00 700,50,04 0,88 mak K z uran olabilecek en yüksek iş sayısı faktörü : K Z, 4 bulunur. u iş sayısı faktörüne karşılık gelen en az iş sayısı Ek-:Ç.0 an tam olarak bulunur: Z 5,4,7 Z 4,4 Z 5 Z,5 5 7,5 7 5,46,7.0 en Z 5 iş için: p sin 80 Z 9,55 9,55 45,8mm Z 7 iş için: ( ) sin( 80 ) sin( 80 ) 5 7, mm Hız konrolü : 45,8 49 9565 mm/ s 9,57 m/ s< uygun
eap 4: Sonsuz ia 8 Via helis açısı çark helis açısı ile aynıır : λ0ºβ : Çark e Via ölçüleri.56,57 : mn 6, m 6,97 mm.56 ç 6,97 0 7,9 mm cosβ cos0 6,97.59 tanλ tan0 6,8 mm.6l m (4, + 0,068 Zç 6,97 (4, + 0,068 0) 98, mm b 0,7 0,7 6,8 6,48 mm Isı Kontrolü : Sonsuz ia mekanizmasının ilettiği güç: Pc η P 0,95 700 65 Watt + ç 6,8 + 7,9 Eksenler arası : 8,09 mm Z.55 iletim oranı i ç 0 0 Z,7 8,09,7.6 en P 65? 9 9 08 watt uygun i + 5 0 + 5 eap.5 Eksenel Sürtünmeli isk karama T.6 P η P 0,95 700 65 W w.4 w 49 i,5 68 ra/ s P. T 65 w 68 9,6 m T 960 sürt sürt 0 0 Ø60 t sürt 0 μ 0, sürt sürt μ 067 p em 0,4 sürt 8 mm sürt sürt eap-6 üz kare kama 067 eap- en EG milineki tork : T EG 96,4 m 96400 kama 480 40 T EG kama 480 Kamaa kayma gerilmesi : τ 9, kama 5 50 mm 50 mm kama Ø40 5 E eap.7 miline Kuet e Hareket yönleri G E w önüren Sol el / Sol ia
Örnek Problem. Çark, Pinyon, Mil malzemeleri çelik: σ K 400 /mm σ ak 50 /mm H50 kaemeli:kç,5 kamalı Kç, çentiksiz:kç kaemeli/kamalı: Kç,5 Soru - üz işli ölçü e kuetlerini bulunuz. Soru - üz işli pinyon mukaemet kontrolü yapınız 50 50 mm 00 Elektrik Rotoru 00 0 kw 000 / z x y Z 0 m5 α0º Z 9 9 Soru - mili (torna) 0 mm çapına olup e ucu 5mm e kaeme yapılmıştır. Mil emniyetini gerekli yerlere kontrol eip bulunuz. Soru -4 0000 saat ömürlü e rulmanı seçiniz. eap- için çısal hız: w 000 4 ra 0 s, küçük işli çapı. en m z5 000 mm P 0000 buraan. en burulma momenti,tork : T,8 m 800 mm w 4 T 800.7 en işli kuetleri: t 66 r t tan α 66 tan 0 00 b.8 e genişlik oranı k 4 alınır;.9 an işli genişliği b : k 4 b 4 5 6,86mm m eap- Eğilme Kontrolü (.8) için aynı malzemeen yapılan işlilere aha zayıf olan pinyon ikkate alınır. Z 0 için Ek-4: Ç.5 en y0,0 alınır.. en hız ;.0 an a K hız faktörü bulunur: 6 w 4 00 5700 mm/s 5,7 m/s.0'an K 0,76 6+ 5,7 T 800 σk 400 Eğilmeye σ 6,? σ em K 0,76 6,9 /mm ayanır k m y Z 4 5 0,0 0 Yüzey basıncı (aşınma) Kontrolü (uckingham.) için gerekli olan, çelik-çelik malzeme için Ek-4:Ç-8 en 400 e alınır. Hata e nin imalat (ticari-freze, hassas-taşlanmış, çok hassas- özel) şekline bağlı oluğu görülür. u hata a hız ile sınırlıır. Ek-4:Ç-6 te sınırlanan imalat hatası e nin 5,7 m/s için 0,07.0,00 arasına e 0,07 e yakın oluğu görülür. Ek-4:Ç-7 e m 5 için saece ticari(ekonomik) işli imalatının (e0,0595 mm) e hassas imalatın (e0,095 mm) yetersiz oluğu görülür. u uruma pahalı olan özel imalat (hassas taşlama.polisaj) için : eçokhassas0,045 mm<e sınır 0,0 0,07 uygun oluğunan 400 0,04565,. en inamik Yük: (b + t ) t + + b + 5,7 (0,06 6500+ 66) 66+ 5,7+ 0,06 6500+ 66 t 8904 inamik yükün aşınma yükü. eki e. eki statik yük o an küçük olması gerekir.. eki K eğeri Ek-4:Ç.9 en çelik pinyon e çelik çark (ort:h50) için: K8 k/m.. o w p Z b K Z + Z 9 0, 0,06 8000 < 0+ 9 σk 400 b y m 6 0,0 5 45? 8904 8904 statik yüke ayanır yüzey aşınır
eap- Yorumu : Öncelikle hızın fazla oluğu bu neenle pahalı olan çok hassas özel imalatın gerektiği görülür. u uruma hızın üşmesi için iş sayısının 4 e azaltılması gerekir. u uygulama hassas imalatı kurtarır. yrıca mukaemetin eleriği kaar moül üşürülmeliir.u malzemenin eğilmeye ayanığı, aşınmaya ayanmaığı görülür. u malzeme kullanılacaksa moül büyütülmeliir. akat istenmeyen hız a artacaktır. u neenle Ek-4:Ç.9 en H e K eğeri aha yüksek çelik-öküm eya öküm-öküm çiftinin aha uygun oluğu görülür. u uygulama ile moül üşürülebilir. Hız aha a üşer. eap- miline gelen kuetler Şekil.7 e gösterilmiştir..64 en mili zorlayan eğilme momentlerini bulmak için önce, estek kuetleri bulunur. Sonra üşey e yatay kesme kuetleri grafikleri çizilir. u grafiklerin alanları yarımı ile eğilme momentleri bulunur. üşey üzleme estek kuetleri: M 0 50 00+ 00 R R y 58 y y 0 Ry 00 + Ry + R y 7 Yatay üzleme estek kuetleri: M 0 00 R R cx 848 cx + 400 66 x 0 Rx + Rx + 66 R x + 400 Moment grafiklerinen mile en fazla zorlanan yerin oluğu görülür. Emniyetli gerilmeler:.66,67 : σ σ S ak em S.65 en M σ 50 S em T + σ ems σ em σ S 7 7 +9050 +4050 K y K K 9050 00-00 +800 +800-6600 66 Myz üşey eğilme momenti Mxz yatay eğilme momenti mm 0,5 400 S Ek 5:Ç., 647 48 0.84 0,9 5 { S b ç 0 Rx 00 5 Ry yz üşey (ön) üzlem çentiksiz + 6600 S 00 w T 50 50 00 mm Ry 00 Ry r (7) (-58) Rx Ry 800 + 50 S t r xz yatay (üst) üzlem 50 50 00 mm Rx Rx t () (-848) 66 800 6600 z x S, 69 44 UYGU y 0
Yorum: Milin noktasına kama çentiği ar fakat eğilme momenti aha azır. Milin çapı küçük fakat eğilme momenti yoktur. ynı çaptaki a ise çok az bir etkisi olan eğişken bir kayma gerilmesi arır. unlar ışına uçtaki e için kritik görülürse yarım rulman uzaklığınaki eğilme momenti e ikkate alınabilir. Sonuç olarak yukaraki kontrolü yeterliir. una rağmen,, kontrolü: τ 7 + 00 0,84 0,95, 0,5 S 5 S,5 4 8,6 S 9050 + 800 800 0 + S, 00 0,84 0,9 50,5 S 0 800 5 + S,60 00 0,84 0,95 50,5 eap- r e rulmanı seçimi: 7 + 47 0 Ek 5 : Ç.4'en X e Y 0.70 en Peş X r + Y e 47+ 0 47.7 en L h L 6 0 n 60 0000 6 L 0 000 60 L 600 milyon eir.7 en L Peş 600 47 785 Ek-6:Ç.5 en ø5 mm için 600 seçilir : 4,8 k r e rulmanı seçimi: 58 + 848 886 0 Ek 5:Ç.4'en X e Y 0.70 en Peş X r + Y e 886+ 0 886.7 en 600 848 997 Ek-6:Ç.5 en ø0 mm için 604 seçilir :,9 k Yorum: aki gerilme e istenen rulman kapasitesinin azlığınan aki kaemenin çok uygun oluğu görülür. Ø5 Ø0 Ø5 Rotor 8 mm 600 5 mm 6 04 6 mm
Örnek Problem. (.Vize örneği) Çark e Pinyon ök.emir :σ K 0 /mm H60 Mil (torna) çelik: σ K 400, σ ak 00 /mm, kama:kç, segman: Kç,5 :Kç Soru-: miline kayış e helis kuetlerini bulunuz Soru-: helis pinyona mukaemet kontrolü yapınız. Soru-: 5 mm çapınaki mili emniyetini bulunuz. Soru-4: Eksenel yükü taşıyan 64 05 numaralı rulmanının ömrünü bulunuz. 00 Ø80 Ø6 40 40 mm 60 Helis:β5º 7º V kayış: μ0, V kayış açısı:4º y z 5 kw 86 / x Motor α n 0º Z 7 m n 5 Z 5 eap- İletim oranınan mili hızı.4: buraan burulma momenti, tork.: n 6 i n 800 / 86 80 T P w 5000 8,78 w 800 8,78 0 ra s 59,68 m 59680 mm T 59680 Kayışlara önüren kuet.0: 66 80 İkinci bağıntı için önce V kayış sürtünme katsayısı.: μ μ sin α 0, sin 4 ( ) V V Sonra küçük kasnak karama açısı 80-74º yarımı ile sürtünme bağıntısı.: e Yukaran.0 e. en çıkan bağıntılar ortak çözülürse : ( 4 ) μ θ,0 80, 57,0 e e,07 54,9 55 θ g sin 4 79 Gerirme kueti.4 : ( + ) sin (79+ 55) ( ) 74 uraa kayma olmaması için μ katsayısı gerçek eğerinen emniyet payı kaar küçük olmalıır. Helis pinyona moül, stanart moülen e bölüm airesi çapı.4; mn 5 m 5,76 m Z cosβ cos5 T 59680 Helis işli kuetleri.8 : t 56 88 tan α tan 0 n r t 56 cos β cos 5 5,76 7 87,99 88,0 5 mm e t tan β 56 tan5 6
eap- Helis pinyonun eğilme kontrolü : b Genişlik b.40 : k 6 b 6 5,76 97,57 b 97 mm m Z 7 Eşeğer iş sayısı.6 : Z eş 8, 86 cos β cos 5 yeş -0,098 8,86-8 Z eş 8,86 için Ek-4:Ç.5 en interpolasyon : yeş 0, 0997 0,-0,098 9-8 Hız e K hız faktörü.,.4 : 5,6 5,6 w 88 8,78 686 mm/s,686 m/s K 0,7447 5,6+ 5,6+,686 σ T 59680 σk 0 8,88? σem K 0,7447 54,6 k my Z cos 6 5,76 eş β 0,0997 7 cos5 Eğilmeye ayanır Yüzey basıncı (aşınma) Kontrolü : şınma kontrolü (uckingham.) için gerekli olan, ök. emir-ök. emir malzeme için: Ek-4:Ç-8 en 5700 e Ek-4:Ç-6 a,686 m/s için : e sınır 0,.0,078 e (gerekirse interpolasyonla bulunur) : sınır 0,,686,5 0,078 0, 5,5 Ek-4:Ç-7 e m n 5 için : e ticari 0,0595 mm < e sınır 0,...0,078 uygun Ek-4:Ç-8 en 5700 0,05959, k/m bulunur,. en inamik Yük: (b cos β + t) cosβ t + + b cos β +,69 (0,097 900 cos 5 + 56) cos5 56+,69 + 0,097 900 cos 5 + 56 Ek-4:Ç.9 an ök.emir-ök.emir (H60) : K40 k/m.4 :.44 : o w p b K Z cos β Z + Z 0,088 0,097 40000 5 7488 > cos 5 7+ 5 σk 0 b y m cosβ 97 0,0997 5,76 cos5 9 > t 0709 0709 0709 yüzey ayanır statik yüke ayanır Yorum : öküm malzemeen olayı.4 e yüzeyin iyi ayanığı fakat.44 e statik yükün e sınıra oluğu görülür. Çelik pinyon, öküm çark ile aha üşük moül alınabilir. Helis (β5º) pinyona Z 7 yerine.7 en olayı Zmin 4 cos 5,6 Z almakla aha küçük ebatlar bulunabilir.
eap- üşey üzlem yz: a kasnaktaki toplam üşey kuet : - 00-55-79 cos7-70 00 z Sol Helis e y x 4 M 0 + 70 40+ 40 Ry + 00 56 R y 87 y 0 70+ Ry + Ry + 56 R y +9 Yatay üzlem xz: a kayış kueti bileşeni: x 79 sin7 4 e eksenel kuetin eğilme momenti: M M 0 0 4 40+ 40 R 6 88 597 R x 500 6 597 78 + 00 5+ cx M x 0 + 4+ Rx + Rx + 5 R x 44 Moment grafiklerineki hatanın iğer momentlere oranla % en az e yuarlamaan kaynaklanığı anlaşılır. Moment grafiklerine mile en fazla zorlanan yerin oluğu görülür. Emniyetli gerilmeler:.66.65 σak 00 σ em S.6 σ S S M σ em T + σ ems 5 em σ S e eğilme momentinin az fakat segman çentiği oluğu üşünülürse e nin aha sağlam oluğu görülür: 5 S 900 + 740 00 0,84 0,85,5 59680 + 00 55 S,45-900 79 Ky K K Ø5 64748 0,5 400 0.84 0,85 4 S { S mm 6405 Ek 5:Ç., b ç 8440 Yorum: Milin noktasına eğilme momenti aha az oluğu için eksenel yükü taşıyan segman ye yerleştirimiştir. Milin fazla yüklü oluğu yerlere çentikten kaçınılmalıır. 7º 4 Ry + 4600 Rx Myz üşey eğilme momenti S Ry Rx çentiksiz 59680 + 00 S t r S uygun,5 97 mm Sol El yz üşey (ön) üzlem xz yatay (üst) üzlem 00 Ry Ry t x Rx Rx r5 M 40 40 60 40 40 60 mm mm y (-70) (+9) (-87) 56 (4) (-44) (-500) e6 46 4 0640 +740-900 -640-860 -0660 - -70-56 -5 +8440 +740 4600-6060 Mxz yatay eğilme momenti mm Ø5
eap-4 5 rulmanına gelen rayal kuet: 9 44 r + 70 eksenel kuet: e 6 Ek-6:Ç.5 en: 5 mm. çaplı 6405 numaralı rulman için:,4 k, o, k Eşeğer kueti bulmak için gerekli olan X,Y eğerleri Ek-5:Ç.4 en; e r 6 70 0,86 <? e uraa kontrol için gerekli e eğeri, 64 tipi rulmanlara e/o eğeri yarımı ile bulunur; e 0 6 00 0,064 u eğer için e eğerinin Ek-5:Ç.4 en 0,9 ile 0, arasına kalığı anlaşılır: 0,86 > e 0,9...0, eksenel yük önemli! e 0,9 0,064 0,04 e tam bulunmak istenirse interpolasyon ile e 0, 95 0, 0,9 0,08 0,04 ulunan e eğerinin e/r eğerinen küçük olması sebebi ile eksenel yük önemli olup, X,Y faktörleri yine e/o yarımı ile hesaplanması gerekir: Y, 0,064 0,04 Ek-5:Ç.4X0,56 interpolasyonla Y, 49,0, 0,08 0,04.70 en Peş X r + Y e 0,56 70 +,49 6 58.7 en L Peş 400 L 58 8678 milyon eir.7 en L h L 6 0 n 60 8678 6 0 800 60 8079 saat Yorum: Hesaplanan saat olarak ömrün sürekli çalışan makinalara (ORS s.) uygun oluğu görülür. Veya bu ömür; makinenin günelik çalışma saatine e 65 e bölünür yıl olarak hesaplanır e uygunluğuna bakılır.
Örnek Problem: 4 (Öe-Sına örneği) Mil, Çark e pinyonlar çelik: σ K 40 σ ak 90 /mm H40 6 Konik işliler: moül Z Z 0 αα n0 Helis : moül,5 β (,sol) Z 9 Z, kama K ç,;, çentiksiz; mil yüzeyi torna Soru:- milinin ölçülenirmelerini yapıp, konik e helis kuetlerini bulunuz. Soru:- Konik pinyonun mukaemetini kontrol einiz. Soru:- Helis pinyonun mukaemetini kontrol einiz. Soru:4-0 mm çaplı mili emniyetini bulunuz. Soru:5- Eksenel yük taşıyan 60 00 numaralı rulmanının saat olarak ömrünü bulunuz. 5 mm 0 Çıkış 0 eap : : konik işli:.46: Z o o tanγ 0,6 γ 0,96 γ 59,04 Z 0.47: Minimum iş sayısı kontrolü Z min (konik)?4 cos0,96,0 uygun ölüm airesi çapları: m Z 6 mm 0 60 mm.50: L b sinγ b 6 sin0,96 b,66 b mm b 4 4 konik Ortalama çaplar: o b sinγ 6 sin0,96 0,4 o b sinγ 60 sin59,04 50,57 : Helis işli: Minimum iş sayısı kontrolü.7 mm mm Zmin helis 9?Zminüz cos β 4cos 8,54 uygun mn,5.4: m 4, 7 cos β cos m Z 4,7 9 7, mm b.40: < k 6 m b 6 4,7 77,79 b 77 mm 4 4 helis 8 5, 67 + 5+ 6 4748,8 8 o 59º 5,67 5 0 γ γ 77 mm Motor:P 400 W n 00 /ak o 5,67 77 77 8 + 0+ + 0 + 6 4748 647 48 5, 5 5,5 5 mm 0 8
Konik pinyona açısal hız: w kp 00 40,9 0 P Konik pinyona burulma momenti: Tkp w İletim oranınan mili hızı Konik işli kuetleri.48 : Helis işli kuetleri.8 : n T kp ra s 400 40,9,660 m 660 mm 00 n 80 / w 44,5 ra 80 0 0 s P 400,768 m 768 mm w 44,5 T 768 50,57 t 09 o r t tan α cos γ 09 tan 0 cos 59,04 0,4 e t tan α sin γ 09 tan 0 sin 59,04 4,0 T 768 7, t tan α tan 0 n t 49 64,0 e t tan β 49 tan 9, cos β cos r 49 7 eap- Konik pinyonun eğilme kontrolü : Z Z 0 Eşeğer iş sayıları.45 Z eş,99 Zeş 8, 88 cosγ cos0,96 cosγ cos59,04 Ek-4:Ç.5 en: Z 4 y 0, 088 eş eş Hız.49 e K hız faktörü.,.5 : kp 6 6 6 k wkp 40,9 440 mm/ s 4,4 m/ s K 0, 580 44 6+ 6+ 4,4 talaşlı imalat Eğilmeye ayanır Tkp L 660 b σk 40 σ kp 5,? em K 0,58 0 b m σ y Z L b 0,088 b eş Yüzey basıncı (aşınma) Kontrolü (uckingham.) için gerekli olan, çelik pinyon e çark malzeme için: Ek-4:Ç-8 en 400 e Ek-4:Ç-6 a 4,4 m/s için : e sınır 0, 0,078 (gerekirse interpolasyonla bulunur) Ek-4:Ç-7 e m için: e 0,05 mm< e ticari sınır 0,...0,078 uygun Ek-4:Ç-8 en : 400 0,05 59 k/m bulunur;.5.b en P 400 9, 4,4.5 inamik Yük: (b + ) 4,4 (0,0 59000+ 9,) + 9, + 587 + b + 4,4+ 0,0 59000+ 9, w Ek-4:Ç.9 en çelik-çelik (H40) ekstrapolasyon:.5 şınma yükü: p b K Z 0,75 cos γ Z + Z K-98 55-98? 40-50 400-50 K 807 k/m şınmaya ayanmaz 0,06 0,0 807000 8,88 0,75 49 < cos 0,96,99 + 8,88 eş w eş eş.54 Statik yük (Eğilme) kontrolü (uckingham): σ K L b 40 b 0 b y m 0,088 09 L b < 587 ayanmaz 587
eap- Helis pinyonun eğilme kontrolü : Z 9 Eşeğer iş sayısı.6 : Z eş 4, 76 cos β cos 8 yeş -0,088 4,76-4 Zeş4,76 için Ek-4: Ç.5 en interpolasyon : yeş 0, 0904 0,09-0,088 5-4 Hız e K hız faktörü.,.4 : 5,6 5,6 w 7, h 44,5 680 mm/s,68 m/s K 0,778 5,6+ 5,6+,68 σ k m T y Z cosβ 6 4,7 eş 768,9? σ 0,0904 9 cos em σk K 40 0,778 94 Eğilmeye ayanır Yüzey basıncı (aşınma) Kontrolü (uckingham.) için gerekli olan, çelik pinyon e çark malzeme için: Ek-4:Ç-8 en 400 e Ek-4:Ç-6 a,68 m/s için : e sınır 0,.0,078 e (gerekirse interpolasyonla bulunur) : sınır 0,,68,5 0,078 0, 5,5 Ek-4:Ç-7 e m n,5 için interpolasyonla: e ticari 0,05,5 0,054 0,05 4 e ticari 0,05 mm < e sınır 0,...0,078 uygun Ek-4:Ç-8 en : 400 0,05 604 k/m bulunur,. en inamik Yük: (b cos β + ) cos,68 (0,077 604000 cos t β + 49) cos t + 49+ 684 + b cos β +,68 0,077 604000 cos t + + 49 Ek-4:Ç.9 en çelik-çelik (H40) ekstrapolasyon: K-98 55-98 40-50 400-50 K 807 k/m konik ile aynı malzeme p b K Z 0,07 0,077 807000.4 : w 607 > 684 cos β Z Z cos + 9 + Yüzey ayanır σk 40.44 : o b y m cosβ 77 0,0904 4,7 cos 989 > 684 ayanır
eap-4 üşey üzlem yz: e eksenel kuetin eğilme momenti: M 4 50,57 860 mm e eksenel kuetin eğilme momenti: M M 0 9, 7, 77 0,4 64 6+ 6 R R y +54,9 y 860 mm } } 77 + M + M 5 mm 5 r 64 Ø60 e 9, t 09 Ø50,57 r 0,4 t 49 e 4 Ø7, z x y sol helis sol el 9 0 + R 0,4 64+ R y y + Yatay üzlem xz: M 0 R y, 09 6 49 y 6 + R x R x +9, 0 + R 09 49+ R x x R x +65,8 x Moment grafiklerineki hatanın iğer momentlere oranla % en az e yuarlamaan kaynaklanığı anlaşılır. Moment grafiklerine mile en fazla zorlanan yerin oluğu görülür. Emniyetli gerilmeler: - 6 σak 90.66 σ em S S S Myz üşey eğilme momenti (mm) Mxz yatay eğilme momenti Ky 0,67 40 000.6 için KyEk-5:Ç. Ky 0, 656 0,65 0,67 00 000 σ em σ S Ky K K Ek 5:Ç., 64748 0,5 40 0,656 S {, b ç kamalı Ry yz üşey (ön) üzlem M (-,) (+54,9) +0,4 +464-6 - 90 -, 88 S M 9, -64 +74 +88 +95-54,9 Ry Rx xz yatay (üst) üzlem Rx 5 mm 5 (65,8) -09-49 (+9,) 65,8-56,8 +990 +897-4887 +990-9, +4887.65 M σ em + σ T em s 95 + 4887 768 0 + 88 90 S S S 4,9 azla
eap-5 0 rulmanına gelen rayal kuet: r 9, + 54,9 07 Mil kaemesiz e uçlar arasına segman olmaığınan eki Konik çarkın eksenel kueti rulmanını, eki helis pinyonun eksenel kueti (bulunan ok yönünen olayı) rulmanını etkiler: e ekonik 9, Ek-6: Ç.5 en: 0 mm. çaplı 60 00 numaralı rulman için:,98 k, o, k Eşeğer kueti bulmak için gerekli olan X,Y eğerleri Ek Ç.4 en; e r 9, 0,87 <?e 07 uraa kontrol için gerekli e eğeri, 60 tipi rulmanlara e/o eğeri yarımı ile bulunur; e 9, e 0, 0,047 0,08 0,047 interpolasyon ile e 0,40< 0, 87 0 0 0,6 0, 0,056 0,08 ulunan e eğerinin e/r eğerinen küçük olması sebebi ile eksenel yük önemli olup, X,Y faktörleri 60 tipi rulmanlara yine e/o yarımı ile hesaplanması gerekir: Y,0 0,047 0,08 Ek-5: Ç.4X0,56 interpolasyonla Y, 85,7,0 0,056 0,08.70 en P X + Y 0,56 07+,85 9, eş r e.7 en L P eş 980 L 5049 milyon eir.7 en L h L 0 n 60 6 5049 0 80 6 60 60975 saat
inal Örneği Pinyon e çark öküm emir: σ K 00 /mm H70 Mil çelik: σ K 00 σ ak 900 /mm Konik işliler: moül Z Z 0 γ 59 α0 üz işli : moül,5 Z 4 Z 0 α0, kama K ç,; 8 0 mm, çentiksiz; mil yüzeyi torna Soru:- (8 puan) Konik e üz işli kuetlerini bulunuz. Soru:- (0 puan) Konik pinyonun mukaemetini kontrol einiz. Soru:- (40 puan) 0 mm çaplı mili emniyetini bulunuz. Soru:4- ( puan) Eksenel yük taşıyan E0 numaralı rulmanının saat olarak ömrünü bulunuz. 5 mm 0 0 Çıkış eap : Konik işli: ölüm airesi çapları: m Z 6 mm 0 60 mm sinγ b Ortalama çaplar: 60 sin59 b b,66 o b sinγ 60 sin59 50,6 mm üz işli: m, 5,5 4 5 b mm 4 4 konik Konik pinyona açısal hız: w 00 4 ra kp 0 s Konik pinyona burulma momenti: T kp P w kp 400,660m 4 660 mm o γ γ Motor:P 400 W n 00 /ak İletim oranınan mili hızı : n 00 n 80 / w 45 ra 80 0 0 s P 400 T,76m w 45 760 mm o Konik işli kuetleri : T 760 50,6 t o 09 r t tanα cos γ 09 tan0 cos 59 0,4 e t tanα sinγ 09 tan0 sin59 4,0 T 768 üz işli kuetleri : t 58 r t tan α 58 tan 0 57, 5 5
eap- Konik pinyonun eğilme kontrolü : Z Z 0 Eşeğer iş sayıları.45 : Z 4 Z eş eş 8, 9 cosγ cos cosγ cos59 Ek-4:Ç.5 en: Z eş 4 yeş 0, 088 (genellikle onalıklı olan Z eş için interpolasyon yapılır) Hız e K hız faktörü.,.5 : kp 6 6 6 k wkp 4 440 mm/ s 4,4 m/ s K 0, 580 44 6+ 6+ 4,4 talaşlı imalat Tkp L 660 b σk 00 σ kp 5,? em K 0,58 8,7 b m σ y Z L b eş 0,088 b Eğilmeye ayanır Yüzey basıncı (aşınma) Kontrolü (uckingham.) için gerekli olan, öküm pinyon e çark malzeme için: Ek-4:Ç-8 en 5700 e Ek-4: Ç-6 a 4,4 m/s için : e sınır 0,.0,078 e (gerekirse interpolasyonla bulunur): sınır 0, 4,4,5 0,078 0, 5,5 Ek-4:Ç-7 e m için: e ticari 0,05 mm< esınır 0,...0,078 uygun Ek-4:Ç-8 en 5700 0,0596 k/m bulunur;.5.b en P 400 9, 4,4 inamik Yük: (b + ) 4,4 (0,0 96000+ 9,) + 9, + 40? + b + 4,4+ 0,0 96000+ 9, w 40+ 80 Ek-4:Ç.9 en öküm-öküm (H70: 60-80 arası) : K 60 k/m şınma yükü: p b K Zeş 0,06 0,0 60000 8,9 w 0,75 0,75 86< 40 cosγ Z + Z cos 4+ 8,9 eş eş aşınmaya ayanmaz Statik yük (Eğilme) kontrolü (uckingham): σk L b 00 b 0 b y m 0,088 405 L b > 40 ayanmaz
eap- üşey üzlem yz: e eksenel kuetin eğilme momenti: M 50,57 4 860 mm } 860 M 0 + 0,4 40 57,5 + 70 Ry + M y R y +4,6 0 + R + 0,4 57,5 + R y Yatay üzlem xz: R y 4,5 y M 0 09 40 58+ 70 R x x R x +09 x 0 + R 09 58 + R R x +58 x Moment grafiklerine mile en fazla zorlanan yerin oluğu görülür. Emn. gerilmeler:.66 σ σ S ak em S 900 S.6 için Ek-5:Ç. Ky0,65 σ Ky K b σ em S Kç Ek 64748 0,5 00 0,65 σ S {, kamalı 5:Ç., em 00 S +0,4 5,9 +445-54 -4,5-48 -4,6 5 + 68 760 0 + S 00 900 8,4 fazla S S yz üşey (ön) üzlem xz yatay (üst) üzlem Ry -57,5 M Ry Rx Rx 8 mm 0 (-4,5) +806-54 8 mm 0 r 57,5 Ø60 t 09 Ø50,57 +5 r 0,4 t 58 (+4,6) (58) 09-58 (+09) 58 e 4 +896 Myz üşey eğilme momenti (mm) Mxz yatay eğilme momenti +896 Ø5 49 +7-09 +68 z x y -70 eap-4 rulmanına gelen rayal kuet: 4,5 + 58 r 58, Şekile konik çarkın eksenel kueti rulmanını etkiler: e 4 Ek-6: Ç.5 en: 0 mm. çaplı E 0 numaralı rulman için:,5 k Eşeğer kueti bulmak için gerekli olan X,Y eğerleri Ek-5:Ç.4 en; E tipi rulmanlara e0, e 4 0,5 > e 0, : eksenel yük önemli X0,5;Y,5 r 58, P X + Y 0,5 58, +,5 4 64 eş r e L L h P eş L 0 n 60 50 L 64 6 85 85 milyon 0 80 6 60 eir 094 saat
ÖREK İL ÇÖZÜMLERİ :(çıklama): 4 inale aşağıaki işli kutusu a sorulacaktır, örnek çözüm aha eklenmiştir. inal süresi kısa olacağınan aşağıaki açıklamalara ikkat einiz : 8 puanlık.soru konik işlilerin t, r, e, b(genişlik) sonuçları e üz işlilerin t, r sonuçlarına göre eğerlenirilecektir. Örneklereki gibi γ,,, hazır erilecektir, sorulanları ikkatli hesaplayınız. iğer sorulara sonuçlara eğil çözüm yoluna not erilecektir. 0 puanlık.sorua işlilerin malzemelerine ikkat einiz. Yeş eğerini interpolasyonla bulunuz, imalat hatası e eğerini neen ticari eya hassas eya çok hassas alığınızı e sınır eğeri ile karşılaştırarak açıklayınız. eticee işlinin eğilmeye, aşınmaya ayanıp ayanmaığını sayısal (ne çıkarsa) kontrol eip açıklayınız. uraa sayı eğerleri eğil tek kelime ile (ayanır / ayanmaz) açıklaması gerekliir. 40 puanlık.sorua 5puan graf iklere (her sıfırlayan 5 puan), 0 puan çap kontrolüne (kare köklü enklem), son 5 puan a kuetlerin e momentin yerleştirilmesi, işaretleri, hatta enklemlerine erilecektir. Grafik çizimine mutlaka Σ0, ΣM0 enklemlerini, grafik eğerlerini (Σ için alan eğerlerini e) yazınız, Σ grafiği çıkmıyor ise hatanız Σ0 enklemineir, grafiği sıfırlamaya az bir müet uğraşınız, ΣM grafiği çıkmıyor ise hatanız ΣM0 enklemineir, grafiği sıfırlamayan şekli ile çizip uğraşmayıp öbür üzlemeki grafiklere eya çap kontrolü (kareköklü) enkleme geçiniz. Grafik çizimlerine yaaş oluğunu bilenler moment grafiği ile hiç uğraşmaan çap kontrolü (kareköklü) enkleme geçsinler. Çap kontrolüne kareköklü enkleme gerekli momentleri moment grafiği çizemeiyseniz alanlaran yazınız.milin torna ( aşağıa ör.problem. ) eya taşlama ( aşağıa ör.problem. ) oluğuna ikkat einiz. Saece kritik noktaa hesap yapıp Mil çapı (ayanır / ayanmaz) açıklanması gerekliir. Çıkmayan grafikleri 4.soru bittikten sonra zaman kalı ise ÜZELTME başlığı altına çözünüz. Hatayı bulup gerieki sorulara önmeyiniz, bu kısıma açıklayınız. puanlık 4.sorua gerekli e eğerini.soruan ; rulmanın r eğerini.soruaki (Σ0, ΣM0) bulunan R eğerlerinen (konik arkasına) alınız. Peş hesaplarken gerekli X e Y eğerlerini Eksenel yük önemsiz ise ( X,Y0 ; aşağıa örnek problem-) eya önemli ise ( X0,5,Y,5 ; aşağıa örnek problem-) açıklayarak alınız..izelerinizi ikkatli inceleyiniz puanlama e okuma finale benziyor! Motor:P W n /ak Motor:P W n. /ak Motor:P.W n /ak Örnek: Örnek: Örnek:
ÖREK İL ÇÖZÜMLERİ Problem- : P000 W n800 eir/ak Mil e pinyonlar çelik, çarklar öküm: Çelik : σ K 4 σ ak 00 /mm H75 Konik işliler : m4,5 Z 4 Z 0 γ 65 üz işli ler: m4,5 Z 4 Z 0 α0 Örnek için 4 4 4 eya Örnek - için 4 4 4 Mil :, kama K ç,;, çentiksiz; mil yüzeyi torna Soru:- (8 puan) Konik e üz işli kuetlerini bulunuz. Soru:- (0 puan) Konik pinyonun mukaemetini kontrol einiz. Soru:- (40 puan) mm çaplı mili (torna) emniyetini bulunuz. Soru:4- ( puan) Konik arkasınaki E numaralı rulmanın saat olarak ömrünü bulunuz. 5 EVPLR - konik t;r;e 87 59,5 8 üz t;r 696 5 bkonik 4 - σ 95 / 4,5 ² 4 0,099 4./ 5,45?< 4 / 6/ (6 + 9,4 ) 57 eğilmeye ayanır. ehassas 0,08?< esınır 0,04.. 0,057 uygun 7900 0,08 4 + 9,4 ( 4 + 87 )/( 9,4 +( 4 + 87 )½) 44 w0,75 0,06 0,04 555000 /cos 5 70,99 /( 5,45 + 70,99 ) 95?> 44 yüzey aşınır o 4 / 4 0,099 4,5 / 0 < 44 ayanmaz -üşey üzleme : R,R: -6,5 0 grafik momentleri: - 707 880 880 yatay üzleme : R,R:-68-455 grafik momentleri: -879-90 (örneğe göre yer e işaret eğişir) σem0,5 4 0,85 0,99 / S, 6 /S ³.S/ ( 047² / 6² + 95² / 00² )½ S0,76 ayanmaz 4- r(-6,5 ² +-68 ²)½ 68 e 8 -> e/r 8 / 68 0,08 > e 0, eks.yük önemli. Peş 0,5 68 +,5 8 64 L( 700 / 64 )³ > 77, E+06 / 07.60 985 saat Problem-: P000 W n800 eir/ak Mil e pinyonlar çelik, çarklar öküm: Çelik : σ K 40 σ ak 00 /mm H5 Konik işliler : m5,5 Z 7 Z 68 γ 76 üz işli : m5,5 Z 7 Z 68 α0 Örnek için 6 5 48 eya Örnek - için 48 5 6 Mil :, kama K ç,;, çentiksiz; mil yüzeyi taşlanmış Soru:- (8 puan) Konik e üz işli kuetlerini bulunuz. Soru:- (0 puan) Konik pinyonun mukaemetini kontrol einiz. Soru:- (40 puan) mm çaplı mili (taşlanmış ) emniyetini bulunuz. Soru:4- ( puan) Konik arkasınaki E numaralı rulmanın saat olarak ömrünü bulunuz. EVPLR - konik t;r;e 6, 9,5 üz t;r 875 9 bkonik 64 - σ 4098 / 5,5 ² 64 0,09704 7./,05?< 40 / 6/ (6 +,7 ) 44 eğilmeye ayanır e çokhassas 0,047?< e sınır 0,07.. 0,04 uygun 7900 0,047 7 9 +,7 ( 64 7 + 6 )/(,7 +( 64 7 + 6 )½) 64 w0,75 0,095 0,064 000 /cos 4 8,08 /( 7,5 + 8,08 ) 87 < 64 yüzey aşınır. o 40 / 64 0,09704 5,5 / 054 >64 ayanır - üşey üzleme : R,R : -, 08 grafik momentleri: -94 4 4784 4784 yatay üzleme: R,R: -588-549 grafik momentleri: -9408-65 (örneğe göre yer e işaret eğişir) σ em0,5 40 0,88 0,97 / S, 4 /S ³.S/( 05² / 4² +4098² / 00² )½ S0,85 ayanmaz 4- r(-, ² +-588 ²)½ 588 e 9,5 -> e/r 9,5 / 588 0,57 < e 0, eks.yük önemsiz. Peş 588 + 0 9,5 588 L( 700 / 588 )³ > 96,8 E+06 / 700.60 05 saat
******** METİ SORULRI-: şağıaki soruların zıt manalıları eya ceapları a (ters) sorulmaktaır 6 ******** Güç İletimi, Kayış-Zincir Mekanizmaları - Kayışlı güç iletiminin zincirlilere göre üstünlükleri? asit, ucuz, hafif, sessiz, yüksek hız, farklı açılara güç iletimi, arbe e aşırı yük sönümler, olana uygun - Kayışlı güç iletiminin zincirlilere göre eksiklikleri? Kayma yapar, polimer malzeme sıcaklık e rutubetten etkilenir, yüksek hacim, mile fazla kuet uygular, V kayışlara üşük erim - Zincirli güç iletiminin Kayışlıya üstünlükleri? Kaymasız, çelik malzeme, zor çere şartlarına iletim, yüksek erim - Zincirli güç iletiminin Kayışa göre eksiklikleri? ğır, pahalı, hassas montaj e bakım, titreşimli-gürültülü, arbe sönümlemez. - Kayış seçimini etkileyen faktörler? İşletme, kayış sayısı, gerirme faktörü, çalışma faktörü, konum faktörü, sarılma açısı faktörü, küçük kasnak çapı - Zincir seçimini etkileyen faktörler? İşletme faktörü, küçük iş sayısı faktörü, iletim oranı faktörü, eksenlerarası uzaklık faktörü, yağlama faktörü - Güç iletimine zincir çeşitleri? Rulolu-makaralı, Kaemeli-rulolu, Menteşeli, oncuklu, işli - Güç iletimine kayış çeşitleri? üz, normal, ar, işli - Sürtünmeli çarkların üstünlüğü? asit, olana e aryatöre uygun - Sürtünmeli çarkların eksikliği? Mile fazla yük yapar, kayma yapar, fazla hacimliir - Varyatörler ne işe yarar? eğişken hız iletim oranı - işli güç iletiminin kayış e zincire göre en önemli üstünlüğü? Küçük hacim - Kayış e zincirli güç iletiminin işliye göre en önemli üstünlüğü? Uzak Mesafe İletimi - üz kayışın V kayışa üstünlüğü? Yüksek erim, farklı açıya güç iletimi - V kayışın üz kayışa üstünlüğü? Küçük hacima yüksek güç iletimi, az mil yükü - işli Kayışın iğer kayışlara üstünlüğü? Kaymaz - Kayış gerilmeleri ne etkisi ile olur? Çekme, eğilme, merkezkaç - Zincir çarklarına iş sayısının gereğinen az olması sonucuna ne olur? Titreşim-yalpalama - ar V kayışın normal V kayışa üstünlüğü? küçük hacime fazla güç - ormal V kayışın ar V kayışa üstünlüğü? yüksek erim - işli e Güç iletim elemanı seçimi e ölçülenirmee neler ikkate alınmalıır? Ses, erim-kayma, ağırlık, hacim, mukaemet, mil eksen yönleri, imalat teknolojisi ******** Mil Konstrüksiyonu - ir mile katılığı (rijitliği) sağlamak için hangi özellikler sınırlanmıştır? Sehim, Eğim, urulma açısı - oğal frekans ile oluşan kritik hız mile neen üşük eire ortaya çıkar? Sehim eya burulma açısı fazlalığı - ir mile esteklereki eğim açısı fazlalığı neye sebep olur? Rulman ömrü azalır - Millere kaeme öncesi fatura ne işe yarar? Çentik etkisi azaltır - Millere segman yuası kenarlarınaki fatura ne işe yarar? Çentik etkisi azaltır - Mil-göbek bağlantı çeşitleri?üz-yarımay-silinirik-enine-bilezik kamalar, kamalı miller, pres e konik(sıkma) geçme - Millere kamalı mille göbek bağlantı üstünlüğü? Kısa göbek uzunluğuna yüksek güç, kama çentik faktörü üşük - Yarımay kamanın üz kamaya üstünlüğü? Kama çentik faktörü üşük - Millere sıkma manşonlu göbek bağlantı üstünlüğü? Kama çentiği yok, kolay montajlı sıkı bağlantı - Millere sıkma manşonlu göbek bağlantı eksikliği? Kayma yapabilir - Pres geçmeli mil göbek bağlantının eksikliği? Kayma yapabilir, zor montaj - Mil-göbek bağlantılarına enine pim e kama üstünlüğü? Eksenel yöne hareketi önler - Rulmanlı yatakların kaymalı yataklara üstünlükleri neir? İlk hareket sürtünmesi üşük, Rayal yük ile eksenel yük beraber, az bakım, az yağ, ünyaca stanart, küçük en, yüksek sıcaklıkta çalışır - Rulmanlı yatakların kaymalı yataklara göre eksiklikleri neir? Pahalı, ağır, hassas montaj, iki parçalı yapılamaz,arbeye zayıf, Sesi yüksek hızlara fazla, büyük ış çap. - ilyalı e makaralı rulmanlı yatak çeşitleri? Sabit, omuzlu, eğik, oynak, eksenel bilyalılar-silinirik, oynak, konik makaralılar - Kaymalı yatak çeşitleri? Yağlamasız, Hirostatik, Hiroinamik, Keninen Yağ eslemeli, Gözenekli yağlamalı - Oynak bilyalı eya makaralı rulmanın üstünlüğü? aha fazla eğim açısı - Makaralı yatağın bilyalı yatağa üstünlüğü? aha yüksek rayal yük e hız - ilyalı yatağın makaralı yatağa üstünlüğü? aha fazla eğim açısı, rayal e eksenel yük birlikte - Eğik bilyalı yatak üstünlüğü? aha fazla Eksenel yük e eir - Yağlamasız yatak eksikliği? Çabuk şınır, Yüksek Hıza ısınır-büyük hacım - Hiroinamik yatakların eksikliği? aşlangıçta kuru sürtünme arır - Hiroinamik yatakların üstünlüğü? Hız arttıkça yük taşıma kapasitesi artar.