Mamografi; Ne için? Ne zaman? Dr. Mehmet İnan Genel Cerrahi Uzmanı Mağusa Tıp Merkezi Hastanesi
Mamografi hangi amaçlar için kullanılmaktadır Tanı Takip Tarama
TANI AMACI: Palpasyonda malign kitle düşünülen hastalarda, kitleyi değerlendirmek amacı.. Biyopsi planlanan hastalarda multifokal, multisentrik veya bilateral olguları tesbit etmek amacı ile...
Takip amacı: Meme koruyu cerrahi sonrası, radyoterapi öncesi yeterli cerrahiyi değerlendirmek Mikrokalsifikasyon ile tanı almış hastalarda işaretlenerek yapılan eksizyon sonrası cerrahinin yeterliliğini değerlendirmek
Tarama amacı: Kanseri erken evrede saptama Meme kanserinde mortaliteyi azaltmanın en etkin yöntemi erken tanıdır. Mamografi halen erken tanıda en başarılı görüntüleme yöntemi olmanın yanı sıra... ucuz, kolay uygulanır ve kolay erişilebilir olma özellikleri ile tarama için en uygun yöntemdir.
BMJ. 2000 September 16; 321(7262): 665 669. 2000, Effect of NHS breast screening programme on mortality from breast cancer in England and Wales, 1990-8: comparison of observed with predicted mortality 1998 yılında 50-69 yaşları arasında taranan kadınlarda, taranmayanlara göre meme kanserine bağlı mortalitede %21.3 bir azalma tesbit edildi. Bu azalmanın %6.4 ü direk taramanın katkısı olarak hesaplanırken %14.9 tamoksifen ve gelişen kemoterapiye bağlı olduğu hesalandı.
Literatürdeki pek çok tarama ile ilgili çalışmada, mamografi ile tümör saptanan kadınlarda lokalize hastalığın : % 87,8 T1, % 15 kadarında da T2 evresinde olduğu görülmüştür. Tarama sonucu saptanan kanserli hastaların % 60 ına Meme Koruyucu Cerrahi + Radyoterapi uygulanabilmiştir 19.
Bir çalışmada, 50 ile 69 yaşları arasındaki kadınlarda, 20 yıllık mamografik tarama sonucu : in situ lezyonların saptanmasında yaklaşık 7 kat invaziv lezyonların tanısında da % 40 oranında artış bulunmuştur.
Mamografinin duyarlılığı Yağ dokusu fazla olan memelerde yüksek (%90-95), dens memelerde ise düşüktür (%60-75) Genç ve dens memelerde USG ile birlikte yapılması duyarlılığı artırmaktadır.
MR ın intravenöz kontrast ajanlar kullanılarak erken meme kanserlerinde duyarlılığı % 94 ile % 100 e ulaşabilir. MR ın invaziv meme kanserinin araştırılmasında bir tanı aracı olarak yüksek duyarlılıkta olduğu gösterilse de özgüllüğü % 37 ile 97 arasındadır. Özgüllüğünün düşük ve değişken olması, hem malign hem de benign lezyonların benzer morfolojik ve farmakokinetik yapıya sahip olmasına bağlanmıştır. Hem fiyatı hem de özgüllüğündeki değişkenlik nedeni ile bir tarama aracı olarak kullanımı uygun değildir. ama,... yüksek riskli kadınlarda tarama MR ile yapılması önerilmektedir. BRCA1 mutasyonu olanlarda ve aile hikayesi güçlü olanlarda 30 yaşına kadar kanser riski %3, 40 yaşına kadar %19.
Topluma yönelik tarama: Çift yönlü mamografi ile yapılmalıdır. Çift yönlü mamografi ile %24 daha fazla meme kanseri saptanmaktadır. Tarama uzun yıllardır 50-69 yaş gurubu için anlamlı olduğu gösterilmiş ve önerilmekteydi DSÖ 2002 yılında 2 yılda bir yapılan tarama ile kansere bağlı ölümlerde %35 azalma tesbit etmiştir. Son zamanlarda 40-49 yaş arası kadınlarda taramanın yıllık olarak yapılması tartışılmakatadır.
40-49 yaş arası kadınları kapsayan 7 çalışmanın bir meta-analizinde %18 oranında mortalitede anlamlı bir azalma gösterilmiştir. Bu yüzden bir çok dernek 40-49 yaşınıda kapsayan yıllık taramalar önermektedir. Tarama aralığı bir yıl olmalıdır. Bir çok Avrupa ülkesinde 2 yılda bir İngilterede 3 yılda birdir. Yıllık yapılan taramalarda özellikle 40-49 grubunda ileri evre meme kanseri saptama oranı %21 ken 2 yılda bir yapılanlarda %28 dir
İnterval kanserler.. 50 yaş üzerinde %12-30 arasındayken... 40-49 yaşları arasında ilk yılda % 38 ikinci yılda % 68 dir Bu da tümörlerin yaş grubuna göre sojourn zamanı ile ilgilidir. 50-74 yaş grubunda 2.6-3.8 iken 40-49 yaşlarında 1.7 dir. Buda yıllık taramanın özellikle 40 yaşlarda iki yıla göre olandan daha yarar sağlaması beklenir.
Bu günlerde özellikle İngiliz basınında mamografi tarama ile ilgil öne çıkanlar 20 yıllık UK tarama programı sonucu ve İsveç randomize kontrollü çalışması birlikte değerlendirilmiştir. UK Çalışmaya 77080 kişi katılmıştır. Tarama 3 yılda bir gerçekleştirilmiştir. 50-69 yaş arası kadınlarda her gereksiz müdehale yapılan bir kadına karşı 2 kadının hayatının kurtulduğu saptanmıştır. Tarama ile 1000 kişide 5.7 kanser ölümü azalmakta, 2.3 gereksiz müdehale yapılmaktadır.
İsveç çalışması: 40 yaşından itibaren 2 yılda bir yapılan tarama sonucu 1000 kadında 8.8 kanser ölümü azalmakta, 4.3 kişi gereksiz müdehaleye uğramaktadır. 55985 kişi çalışmaya katılmıştır.
Meme tarama dezavantaj ve riskleri Meme kanserini önlemediği bilinmelidir. Düzenli mamografi yapılan kadınlarda dahi kadınlar memelerinde kanser olasılğı olan kitleler farkedebilirler. Mamografi çekilmesi huzusuzluk yaratır. Kadınların çoğu ağrı hisseder. Zaman zaman tekrarı gerekir
Mamaografi X-IŞINI gerektirir 2 yönlü mamografide 3-4 mgy meme başına doz verilir. 1 milyon kadında 40-70 yaş arası yılda bir tarama yapıldığında 21.6 ölüme karşın 18900 ölüm engellenmektedir. Bir uçak yolculuğunda daha fazla radyasyon almaktayız
False Pozitif sonuçlar vermektedir Yaklaşık her 20 kadından biri tarama mamografisi sonrası ek tetkik için çağrılmakta, bunlardan %87.5 da kanser çıkmamaktadır.
Tarama bazı durumlarda kanseri gösteremez Genç Hastalarda, dens meme yapısı olanlarda kanseri atlama şansı yüksektir. Bu grupta duyarlılığı düşüktür. %5-10 hiçbir şekilde mamografide bulgu vermeyip yalnızca muayene ile saptanmıştır. Genç ve yoğun meme parankimine sahip kadınlarda usg veya dijital mamografinin taramada katkısı daha fazladır. Her hasta mamaografi ile birlikte mutlaka muayene olmalıdır. Mümkünse mamografiler 2 farklı radyoloji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
Bazı kanserler gereksiz yere ameliyat edilmektedir. Çalışmalar göstermiştir ki her 200 mamografi çektiren kadından 1 inde gereksiz biyopsi yapılmaktadır. Her 8 kanserden biri aslında kişiye hayatı boyunca zarar vermeyeceği halde ameliyat edilmektedir.
Avrupada Meme Kanseri insidansı
Avrupada Meme Kanseri Mortalitesi
1995 yılı itibari ile 22 ülkede meme kanseri tarama programları Ülkeler Yaş gurupları Tarama aralığı alt limit üst limit 40-49 50+ Almanya 50 Yok YR 1 2 MM Yöntem Amerika 40-50 Yok 1 1-2 MM,kmm,bmm Avusturya 40 69 2 2 MM Belçika 50 69-2 MM Danimarka 50 69-2 MM Fransa 50 69-2-3 MM İtalya 50 69-2 MM İsveç 40 74 1.5 2 MM İzlanda 40 69 2 2 MM, KMM İrlanda 50 65-2 MM İspanya 45 64 2 2 MM ingiltere 50 64-3 MM
Raporlanan Mamografileri Nasıl Değerlendirmeliyiz 1993 yılında Amerikan Radyoloji Derneği Meme Görüntüleme Raporlama ve Veri Sistemini (BİRADS) geliştirmiş ve raporlamada bunun kullanılmasını önermiştir.
BI- RADS Değerlendirme Kategorileri 0. Ek inceleme gerekli. 1. Negatif. Memeler simetrik, kitle, yapısal bozulma veya şüpheli kalsifikasyon yok.
2. Benign Bulgular Negatif mamografi, ancak radyolog bir bulguyu tanımlamak isteyebilir. Kalsifiye fibroadenomlar, multipl sekretuvar kalsifikasyonlar, yağ içeren yağ kisti, lipom, galaktosel, hamartom gibi lezyonlara rahatlıkla isim konabilir. Meme içi lenf nodları, protezler belirtilebilir.
3-Büyük olasılıkla benign- kısa aralıklarla izlem önerilir. Bu kategori, büyük olasılıkla benign özelliklere sahip, ancak çok düşük olasılıkla malign olma ihtimali (<%2) olduğu için stabil olduğunu göstermek için takip gerektiği düşünülen bulgular için kullanılır. Keskin kenarlı nodül, küçük yuvarlak kalsifikasyon kümesi, fokal asimetri bu gruba girer. Radyolojik inceleme tamamlandıktan sonra bu yorum yapılmalıdır.
4-Şüpheli anormallik- biyopsi düşünülmelidir. Meme kanserinin karakteristik bulguları yok ancak, malign olma ihtimali olan bulgular için kullanılır. BI-RADS 4a: Malign patoloji olasılığı düşük BI-RADS 4b: Malign patoloji olasılığı orta derecede. BI-RADS 4c: Kanser için klasik olmayan ama orta derecede önemli bulgular.
5. Büyük olasılıkla malign- gereken yapılmalıdır. Mamografi histolojik tanı vermese de morfolojisi tipik olup malign patoloji olasılığının çok yüksek olduğu (>%95) bulgular için kullanılır (örn. irregüler, spiküler kitle, çizgisel, dallanan kalsifikasyonlar). 6. Kesinleşen kanser- Kesin tedaviden önce kullanılır
Sonuç 40 yaşından sonra her kadın yılda bir kez tarama amaçlı çift yönlü mamografi çektirebilir. 30 yaşından itibaren tanı amaçlı gerekli durmlarda mamografiden yararlanılabilir. Yüksek riskli hastalarda MR taramada kullanılabilir Genç hastalarda taramada USG ile birlikte duyarlılık artmaktadır. Raporlamada BIRADS kullanılmalıdır.
Teşekkürler