OKUL ÖNCESİNDE KAYNAŞTIRMA: ÖZEL GEREKSİNİMLİ OLAN VE OLMAYAN ÇOCUKLARIN GELİŞİMLERİNİ YORDAYAN DEĞİŞKENLER Prof. Dr. Bülbin SUCUOĞLU Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU Yrd. Doç. Dr. Ergül DEMİR Arş. Gör. Dr. Şeyda DEMİR TÜBİTAK SOBAG 1001 - Proje No: 111K649
Sunu içeriği Giriş Dünyada okul öncesi kaynaştırma Türkiye de okul öncesi kaynaştırma OKGEP OKGEP in amacı Çalışmanın amacı Çalışmanın deseni Çalışma grubu Veri toplama araçları Verilerin toplanması Verilerin analizi Bulgular ve tartışma Öneriler Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 2
Giriş Bütünleştirici toplumlara erişmek için, okul öncesinden daha iyi bir zaman ve yer yoktur! Richardson-Gibbs & Klein, 2014 Erken çocuklukta kaynaştırma/bütünleştirme, yeterlilikleri ne olursa olsun, her bebek ve küçük çocuk ile ailelerinin, yaşadıkları toplumun tam bir üyesi olarak farklı etkinlikler ve bağlamlara katılma haklarını destekleyen değerler, politikalar ve uygulamalardan oluşur. DEC & NAEYC Yetersizliği olan ve olmayan çocuklar ve aileleri için kaynaştırma/ bütünleştirme yaşantılarının istendik sonuçları; ait olma ve üyelik, olumlu sosyal ilişkiler ve arkadaşlıklar ve tam potansiyellerine ulaşmaları için öğrenme ve gelişimdir. DEC & NAEYC Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 3
Farklı yaş ve yetersizlik gruplarında kaynaştırma eğitiminin etkililiğine ilişkin çalışmalar öğrencilerin bu ortamlarda ayrıştırılmış ortamlara aynı derecede ya da daha iyi öğrendiklerini ve geliştiklerini göstermektedir. Bütünleştirmenin yetersizliği olmayan öğrenciler üzerinde olumsuz etkilerinin olmadığı, bütünleştirilmiş ortamlarda olumlu yaşantıları olan yetersizliği olmayan küçük çocukların, yetersizliği olan bireylere karşı daha olumlu tutum geliştirdiklerini göstermektedir. Giriş Çoğunlukla, kaynaştırma sınıflarının zorlukları, yetersizliği olan öğrenciler değil, onlara hizmet veren yetişkinlerdir (Richardson-Gibbs & Klein, 2014) Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 4
Dünyada okul öncesi kaynaştırma Başlangıç Kaynaştırma ve OÖ kaynaştırma uygulamaları eskiye dayanıyor Örneğin, Avusturalya da kaynaştırma 1970 lerde ABD de ise 1960-70 lerde başladı, ABD de okul öncesi kaynaştırma 1986 yılında yasal düzenlemelere girdi Yasal Düzenlemeler Yasal düzenlemeler neredeyse tamamlandı ve araştırma verilerine dayalı olarak değişikliklere gidiliyor Örneğin, ABD 2004; Birleşik Krallık 1997, 2001; İspanya 2006, 2013 yıllarında yeni düzenlemeler yaptı İstatistikler OÖ kaynaştırma uygulamalarına katılan çocukların oranı yüksek Örneğin, ABD de de 3-5 yaş arası 745.954 ÖG çocuğun %62 si genel eğitim ortamlarında tam/kısmi zamanlı kaynaştırma kapsamında hizmet alıyor; İspanya 3-5 yaş çocuklarının %2,4 ünün oluşturan 45.000 ÖG çocuk OÖ kaynaştırma hizmeti alıyor Araştırmalar Kaynaştırma uygulamalarının etkililiğini sorgulayan, kaynaştırmanın her boyutuna ilişkin çalışmalar yapılarak kaynaştırmanın başarısını etkileyen değişkenler belirleniyor 2000; Odom ve diğ., 2004; Odom ve diğ., 2011) (Guralnick & Bruder, 2016; Guralnick ve diğ., 1996; Hanline, 1993; Hundert ve diğ., 1998; Odom, ÖG olan ve olmayan çocuklar için en iyi çıktıları sağlayacak modeller/programlar oluşturulmaya çalışılıyor Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 5
Türkiye de okul öncesi kaynaştırma Başlangıç Kaynaştırma uygulamaları 1980 li yıllarda başladı (Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Yasası, 1983; ÖE Muhtaç Çocukların OÖ Eğitimleri konulu genelge, 1987) Yasal Düzenlemeler ÖG küçük çocukların okul öncesi eğitim almaları zorunlu ve bunun mümkünse kaynaştırma uygulamaları çerçevesinde yapılması gerekiyor (573 sayılı KHK, 1997; ÖE Hizmetleri Yönetmeliği, 2006) İstatistikler 2016-2017 MEB verilerine göre okul öncesinde kaynaştırma öğrencisi sayısı 3.585 (MEB Örgün Eğitim İstatistikleri, 2016-2017) Araştırmalar Öğretmenlerin/ebeveynlerin görüşleri, tutumları, sorunları, bilgileri Gök & Erbaş, 2011; Sucuoğlu ve diğ., 2014) (Altun & Gülben, 2009; Bakkaloğlu, 2013; Dikici ve diğ., 2011; Akalın ve diğ., 2014; Okul öncesi öğretmenlerine sunulan kaynaştırma konusundaki eğitimin etkileri (Özaydın & Çolak, 2011; Seçer, 2010; Sucuoğlu ve diğ., 2015) Kaynaştırma ortamlarındaki çocukların özellikleri (Demirkaya & Bakkaloğlu, 2015; Metin ve diğ., 2015; Seçer ve diğ., 2010) Çocuklara beceri öğretiminin etkileri (Aldemir & Gürsel, 2014; Bakkaloğlu, 2008; Özaydın ve diğ., 2008) Kaynaştırmanın ÖG olan ve olmayan çocukların gelişimleri üzerindeki etkilerini inceleyen çalışma yok Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 6
OKGEP Okul Öncesinde Kaynaştırma Eğitimine Devam Eden Özel Gereksinimli Olan ve Olmayan Çocukların Gelişimlerinin Boylamsal Analizi Okul Öncesi Kaynaştırmanın Çocukların Gelişimine Etkisi Projesi OKGEP (TÜBİTAK 1001) Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 7
OKGEP in amacı ÖG olan ve olmayan çocukların üç ölçümde sınıflarının niteliği ve ebeveynleri ile öğretmenlerinin ilişkisi arasında fark var mıdır? ÖG olan ve olmayan çocukların üç ölçümde sosyal beceri, problem davranış, akran kabulü, okul uyumu, öğrenci-öğretmen ilişkisi, yeterlik puanı, ev ortamı değerlendirme puanlarında (grup içi ve gruplar arası) fark var mıdır? ÖG olan ve olmayan çocukların üç ölçümde gelişimleri arasında (grup içi ve gruplar arası) fark var mıdır? Okul öncesinde ÖG olan ve olmayan çocukların gelişimlerini boylamsal olarak incelemek ve çocukların gelişimini yordayan değişkenleri belirlemek ÖG olan ve olmayan çocukların gelişimini hangi değişkenler yordamaktadır? Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 8
Çalışmanın amacı ÖG olan ve olmayan okul öncesi çocukların psikomotor, bilişsel, dil ve sosyal-duygusal gelişimlerini hangi değişkenler yordamaktadır? Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 9
Çalışma deseni Araştırmada okul öncesi sınıflardaki ÖG olan ve olmayan çocukların gelişimlerini yordayan değişkenlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma ilişkisel tarama deseninde kurgulanmıştır. İlişkisel tarama deseni, değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemek ve muhtemel sonuçları tahmin etmek amacıyla kullanılmaktadır. Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 10
Çalışma grubu OKGEP'in 3. ölçümlerine katılan çocuklar 13 MEB Bağımsız Anaokulu ve 41 sınıf 37 ÖG olan ve 39 ÖG olmayan çocuk Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 11
Veri toplama araçları Dolaylı Doğrudan Öğretmen Okul Öncesi ve Anasınıfı Davranış Ölçekleri (Fazlıoğlu ve diğ., 2011) Okula Uyum Öğretmen Derecelendirme Ölçeği-Kısa Formu (Bakkaloğlu & Sucuoğlu, 2018) Öğrenci-Öğretmen İlişki Ölçeği- Kısa Formu (Şahin & Ocak Karabay, 2015) Ebeveyn-Öğretmen İlişkisinin Niteliği Ölçeği-Öğretmen Formu (Sucuoğlu & Bakkaloğlu, 2016) Ebeveyn Ebeveyn-Öğretmen İlişkisinin Niteliği Ölçeği-Ebeveyn Formu (Sucuoğlu & Bakkaloğlu, 2016) Ev Ortamı Değerlendirme Aracı (Kesiktaş ve diğ., 2009) Proje Ekibi Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı (Temel ve diğ., 2005) Sosyometrik Dereceleme Ölçeği (Asher ve diğ., 1979) Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 12
Verilerin toplanması Öğretmenler Ebeveynler Proje Ekibi 3. Ölçümler Şubat 2017 - Mayıs 2017 Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 13
Verilerin analizi Çocukların dört alandaki gelişimini yordayan değişkenlerin incelenmesinde, değişken sayısının fazla olması ve çalışma grubunda 3. ölçümlerdeki denek kayıpları nedeniyle regresyon analizi yapılamamıştır. Bu nedenle analizlerde çoklu regresyon analizinin genişletilmiş şekli olan kanonik korelasyon analizi kullanılmıştır. Sosyal Beceri Problem Davranış Psikomotor Gelişim Akran Kabulü Bilişsel Gelişim Dil Gelişimi Kanonik Y Kanonik X Okula Uyum Öğrenci-Öğretmen İlişkisi Sosyal-Duygusal Gelişim Ev Ortamı Test edilen kanonik korelasyonel model Ebeveyn-Öğretmen İlişkisi Öğretmen-Ebeveyn İlişkisi Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 14
Bulgular ve tartışma Kanonik modelde yer alan Kanonik Y ve Kanonik X değişkenleri arasında, hem ÖG olan hem olmayan çocuklarda mükemmele yakın ilşki vardır. Bu durum her iki grupta da GEÇDA ile ölçülen öğrenci özellikleri bütünü ile diğer özellik bütününün çok yüksek düzeyde ilşkili olduğunu göstermektedir. GEÇDA ile ölçülen öğrenci özelliklerini ifade eden Kanonik Y değişkeni ile en yüksek ilişki gösteren ve en yüksek açıklayıcı olan özellik, ÖG olan çocuklarda dil gelişimi iken, ÖG olmayan çocuklarda bilişsel gelişimdir. Kanonik X değişkeni açısından en yüksek açıklayıcı olan değişkenler; ÖG olan çocuklarda sosyal beceri düzeyi, ikinci değişken ise öğretmen-ebeveyn ilişki düzeyi iken, ÖG olmayan çocuklarda ilk değişken problem davranış düzeyi, ikinci değişken ise sosyal beceri düzeyidir. Sonuç olarak; GEÇDA ile ölçülen özellikler (Kanonik Y) ile diğer öğrenci özellikleri (Kanonik X) arasında mükemmele yakın düzeyde çok değişkenli ilişkiler gözlenmektedir. ÖG olan ve olmayan çocuklarda en açıklayıcı olan, dolayısıyla çocukların profillerini tanımlamada en etkili olan değişkenler belirgin şekilde farklılaşmaktadır. Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 15
Öneriler Uygulamaya yönelik Öğretmen eğitimi ve mesleki gelişimin desteklenmesi (sosyal beceri öğretimi, öğrenciöğretmen ilişkisini iyileştirme, problem davranışları önleme ve azaltma vb) Kaynaştırma destek hizmetlerinin sağlanmasıyla çocuk çıktılarının artırılması ve öğrenme ve gelişimin desteklenmesi Araştırma sonuçlarının uygulamaya aktarılması Araştırmalara yönelik Kaynaştırmanın uzun ve kısa dönemli sonuçları görebilmek için daha fazla araştırma yapılması Daha büyük örneklemlerle boylamsal çalışmaların yürütülmesi Araştırmalarda denek kaybını önlemeye yönelik önlemlerin alınması MEB in okulları araştırmacılara açması Çocuk izleme sisteminin oluşturulması ve araştırmacılara açılması Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 16
OKGEP i takip edebilirsiniz Web http://www.okgep.hacettepe.edu.tr Twitter https://twitter.com/okgep Facebook https://www.facebook.com/114k649 Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 17
Proje ekimiz adına teşekkürler Sucuoğlu, Bakkaloğlu, Demir & Demir ICECI 2018 18