FARMAKOKİNETİK Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN
2
İlaç Vücuda giriş Oral Deri İnhalasyon Absorbsiyon ve Doku ve organlara Dağılım Toksisite İtrah Depolanma Metabolizma 3
4
İlaçların etkili olabilmesi için, uygulandıkları yerden sistemik dolaşıma geçmeleri gereklidir. Sistemik dolaşıma geçiş için ise emilim gereklidir. Emilim; membran geçme olayıdır. Temastan itibaren membran ve/veya membranları geçerek kan ve/veya lenf dolaşımına geçinceye kadar geçirdiği tüm membran geçme olaylarıdır. Barsaklardan emilim: Barsak boşluğu> endotel hücresi içine5 > barsaktan geçen kapiller damarlar
6
7
8
9
10
5 11
12
13
Basit difüzyon Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçiş söz konusudur Enerji gerekmez Taşıyıcı gerekmez 14
Aktif transport Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama ilaç geçişi Taşıyıcı gerekir Enerji geekir Taşıyıcı sayısı sınırlı olduğu için belirli bir süre sonra doygunluğa erişir 15
Kolaylaştırılmış difüzyon Çok yoğun ortam dan az yoğun ortama doğru geçiş söz konusudur Enerji gerekmez Taşıyıcı kullanılır 16
Pinositoz Büyükmoleküllü ilaçların geçişidir Önce membrandan oluşan kese içine alınır Daha sonra kese membrandan ayrılır Endositoz: hücre içine alım Ekzositoz: hücre dışına çıkma 17
ENDOSİTOZ EKZOSİTOZ 18
Emilim yerleri Oral uygulanan ilaçlar için en önemli emilim yeri ince barsaklardır Diğer emilim yerleri Dil altı Esophagus Mide Kalın barsaklar 19
GİS den emilimi etkileyen olaylar Farmasötik şekil Lipofilik Tuz halinde olma (HCl) Partikül büyüklüğü Kompleks oluşması (artma veya azalma) Mide boşalma süresi Barsak hareketleri GİS den geçen kan akımı Barsak hastalıkları 20
Oral yolla alınan ilaçların emilimi Disintegrasyon: Tablet şeklindeyse ufak parçalara ayrılır Dissolüsyon: parçacıklar içindeki ilaç çözünür *Sıvı formdaki ilaçlar için bunlar gerekli değildir 21
İlk geçiş etkisi (presistemik eliminasyon) GİS den emilen ilaçlar önce karaciğere gelir, burada enzimlerin etkisi ilaçların bir bölümü yıkılır kalan kısmı sistemik dolaşıma geçer 22
Enterohepatik siklus GİS den emilip karaciğere gelen ilaçların safra ile barsağa atıldıktan sonra, buradan emilerek tekrar karaciğere gelmeleri olayıdır. İlaçların bir bölümü için geçerli İlacın etki süresi uzar Etkisi artar 23
Enterohepatik siklus İlaçların glukuronat metabolitleri oluşur Bakterilerin salgıladığı beta glukuronidaz enzimi ilacı serbest hale getirir Bakteriler azalırsa enterohepatik siklusa giren ilaç emilmeden atılır, etkisi azalır Örnek:ampisilin: oral kontraseptiflerin etkisi azalır 24
BİYOYARARLANIM Farmasötik şekil içindeki aktif maddenin absorbe edilme ve etki yerine erişebilme hızı ve derecesidir Biyoyararlanım= etki yerindeki ilaç / verilen ilaç Oral biyoyararlanım, sistemik biyoyarlanım Absorbsiyon hızı ve oranı biyoyararlanımı etkiler Hiçbir ilacın oral biyoyararlanımı % 100 değildir 25
26
27
28
Bütün sıvı kompartmanlarına geçişi sağlayan özellikler Ufak moleküllü olması Non-niyonize olması Lipofilik karakterli olması Plazma proteinine bağlı olmaması 29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
İLAÇLARIN ELİMİNASYONU (ATILIMI/İTRAHI) Vücutta değişmeden kalan ilaç ve Metabolizma sonucu oluşan metabolitler Başta böbrekler olmak üzere çeşitli yerlerden itrah edilirler. 46
47
İlacın yarı ömrü İlaç emilip maksimum konsantrasyon (Cmax) oluştuktan sonra eliminasyon sürecinde konsantrasyonun yarıya (Cmax / 2) inmesi için geçen zamandır. t1/2 (saat/dakika) 48
/// 49