BİPOLAR YAŞAM DERNEĞİ http://www.bipolaryasam.org/ Bipolar II Bozukluk Doç. Dr. Sibel Çakır İstanbul Tıp Fakültesi, Psikiyatri A.D Duygudurum Bozuklukları Birimi
Açıklama 2012-2013 Araştırmacı: ELAN Danışman: - Konuşmacı: GSK Sanovel
Akış 1. Bipolar Bozukluk (BB) II tanısı ve tanı geçerliliği 2. BB II epidemiyolojik, klinik özellikler 3. BB II nin BB I ve Unipolar Depresyondan farklılıkları
1. BİPOLAR-I BOZUKLUK: Bir manik ya da karma dönem var. Hasta her tür duygudurum dönemi (manik, karma, major depresif, hipomanik) geçirebilir ve tanı değişmez. 2. BİPOLAR-II BOZUKLUK: Bir ya da daha fazla major depresif ve en az bir hipomanik dönem var. 3. SİKLOTİMİ: Hipomanik ve minor depresif (major depresif dönem ölçütlerini karşılamayan depresif belirtiler) dönemler ara vermeksizin, kronik olarak sürmektedir, en az iki yıldır sürer ve bu sürede en fazla iki ay sürekli iyi kalabilir 4. DİĞER (BAŞKA TÜRLÜ ADLANDIRILAMAYAN) BİPOLAR BOZUKLUK: Yukardaki ölçütlere uymayan bipolar özellikli bozukluklar
BB II-Tarihçe İlk kez 1970 lerde ayrı bir bozukluk olduğu dile getirilmiş, Dunner, Gershon ve Goodwin tarafından 1976 da tanımlanmıştır Sınıflama sistemlerine DSM-IV te girmiş fakat ICD-10 da yer almamıştır; DSM III te Atipik BB, DSM III-TR BTA BB DSM V te ise tanı ölçütlerinde bazı değişiklikler beklenmektedir
DSM-IV TR: Hipomani Süre; en az 4 gün? eleve ( öforik ) ve/veya irritabl mood + en az 3 (iritabl ise 4): grandiözite, uyku ihtiyacında azalma, konuşmada artış, düşünce uçuşması, distraktibilite, amaca yönelik aktivite artışı, psikomotor ajitasyon ve riskli aktivitelere giriş. İşlevsellikte gözlenen değişiklik sosyal ve mesleki alanda belirgin bozulmaya neden olacak şiddette değil, hastane yatışına neden olmayacak şiddette, psikotik belirti yok Mani-Hipomani ayrımı: aynı belirtiler, hipomanide psikotik belirti yok, işlevsellikte bozulma belirgin değil, hastane yatışı yok, sıklıkla işlevsellikte artışa neden olur? BB-II ve BB-I ayrımında net olmayan noktalar var!
4 gündür süren hipomani, BB II tanısında zorluklar 1-3 gün süren, kısa tekrarlayan hipomaniler BB II tanısını dışlar mı? Klinik özellik ve BB II yi yordaması açısından 2 ve 4 gün süren hipomaniler arasında fark yok (Benazzi 2001,Judd ve ark., 2003) Hipomani gibi hafif duygudurum dalgalanmalarının tanınamaması, BB II ve Bipolar Spektrum hastalarının atlanmasına neden oluyor. BB II hastaların %37 si UD gibi yanlış tanı almış Ghaemi 2000 BB II hastalarının ancak %9 u doğru tanı almış Vieta 1994
BB II; Tanı geçerliliği ve Tanımlama sorunları UD ve maniye göre, hipomani ve B II tanı geçerliğigüvenilirliği tartışmalı Bipolar Bozukluk I II Unipolar Depresyon; birbirinin devamı mı? DD/Psikoz boyutları? DSM-IV TR sadece öforik hipomaniyi tanımlar, fakat karma özellikli hipomani tarif edildi, disforik hipomani? (McElroy 1992, Suppes 2005) AD ile indüklenen hipomani? BTA BB, hastaların önemli bir kısmını oluşturur Hiperaktivite, öforik duygudurumdan daha iyi tanı koydurabilir
BB II-Tanı Geçerliliği-DSM V DSM V Çalışma grubu BII, hipomani için 4 günlük süre kriterine karşı Akiskal&Benazzi 2005, Angst ve ark., 2003, Vieta 2008 2 günlük hipomanileri olanlar UD, BTA BB olarak sınıflandırılıyor, BB II tanısı alamıyor, fakat BB II ye benzer klinik seyir gösteriyor Benazzi 2001 Depresif karma durumlar BB II hastalarının %25.7 inde görülmüş Mantere 2004 Karma/disforik mani/hipomani, Ajite depresyon mixed specifier? Karma epizod yerine DSM V; 2 yolla B II de doğru tanıyı arttırmaya çalışıyor Hipomani : a. Süre 2 gün b. artmış enerji/aktivite
SPEKTRUM MODELİ BİPOLARİTE İNDEKSİ
DSM-V Temper Dysregulation Disorder with Dysphoria (TDD) Kısa hipomani, mani yaşayan ergenlerin %40 ı 2.5 yıllık takipte tam bir epizod yaşamakta. Kısa ve uzun epizod geçirenler arasında aile öyküsü farklılığı yok (Axelson ve ark., 2006; Birmaher, 2009)
Tanı geçerliliği BB II, BB I e dönüşür mü? Fenomenolojik olarak değişken değil, geçerli tanı Uzun süreli izlemde az sayıda BB II hasta, BB I oldu (Coryell 1987, 1995) 10 yıllık izlemde yalnızca %7.5 hastada tanı BB II den BB I e dönüşmüş (Judd ve ark., 2003) UD hastalarında BB gelişme oranı; MDE tanılı hastalar, 11 yıllık izlemde; %3.9 BB I, % 8.6 BB II geliştirmiş Akiskal 1995
BB II-Epidemiyoloji BB II, % 0.5-1.1 (Sadock & Sadock, 2003; Merikangas 2007) % 1.1 (BB I %1, BTA %2.4) Zurih Cohort çalışması DSM-IV hipomani/mania %5.5 /%2.8 kısa hipomani (1 3 gün) saptamış (Angst 2008) Avrupa araştırmaları %3-6, hipomani gün kriteri kısa (Angst 1998,Benazzi 1999) M.Depresyon tanılı hastalar arasında hipomani (BB II) %10-45 arasında (Akiskal 1987; Benazzi 1997) %60 Bipolar spektrum (Ghaemi 2000) (kısa hipomani, AD ile tetiklenen hipomaniler de katılıyor) B II; EPIDEP çalışmasında MDE hastaları arasında %40 olarak saptandı (Hantouche ve ark.1998)
BB II-Epidemiyoloji Kültürel farklılık görülme sıklığını etkilemez (Suppes & Keck, 2005). BB II Kadınlarda Erkeklerden daha sık 15-19 yaş arasında başlar BB II, UD a göre erken başlar, ort. 18 yaş BB I e göre geç ( Vieta 1997,Gershon 1982, Angst 1986,Tondo 1998), BB I ve II başlangıç yaşı değişmez (McMahon1994, Benazzi 1999,Coryell 1985) BB II tanısı almadan önce UD, Uyum bozukluğu ve Kişilik bozukluğu tanısı alma oranı yüksek Bu yaşlarda UD tanısı alanların uzunlamasına izleminde % 10.7 mani, %27.4 hipomani gelişir (Berk 2005)
UD ile izlenen hastada BB ortaya çıkması BB II geliştiren UD hastaları Daha erken başangıç yaşı, daha sık nüks, yüksek boşanma oranı, işe uyum sorunu, davranış problemleri, madde kötüye k., atipik özellikler gösteriyor Duygudurum labilitesi BB II gelişimi için en önemli prediktör! (Akiskal 1995)
BB II-Başlangıç Kliniği Fırtınalı bir başlangıç ve klinik seyir, daha kısa süreli ve daha tekrarlayıcı hastalık dönemleri, değişken mizaç, daha erken yaşta başlangıç, kişilerarası ve mesleki işlevsellikte dalgalanma (Berk 2005) Hafif duygudurum dalgalanmaları ile başlar, gittikçe artan frekans ve şiddette epizodlar görülür İlk belirtilerin ortaya çıkışından BB II tanısına kadar geçen süre yaklaşık 10 yıl (Hirschfeld 2003, Suppes 2001)
BB II Klinik Özellikler BB II, BB I e göre daha çok nüks, daha fazla sayıda toplam epizod, hipomani, depresif epizod Ortalama epizod süresi daha kısa, daha dirençli ve uzun depresif epizodlar BB II ta daha düşük epizod şiddeti fakat daha fazla epizod sayısı olabilir (Coryell 1987, Pallanti 1999) Bunu doğrulamayan araştırmalarda var (Cassano 1989, Koukopoulos 1980)
Bipolar I ve II Bozuklukta depresif belirti sıklığı BB I %67 vs. BB II %93 Bipolar II de 37 kat daha uzun, daha kronik, daha çok epizod Uzun dönemde işlevselliği mani kadar bozar Judd ve ark., 2002 ; 2003
BB I vs BB II Yaşam Boyu Klinik Seyir BB II hastaların yaşam boyu toplam epizod sayısı, hipomani, depresif dönem BB I e göre daha fazla Vieta 1997
BB II Klinik Özellikler BB I, cinsiyet dağılımı eşit iken BB II de kadın eğilimi fazla (DSM IV, 1994). Kadın ağırlığı UD, BB II, BB I sırasıyla Genç hastalarda tekrarlayan şiddetli depresyonlar BB yatkınlığını gösterebilir (Goldberg 2001) BB II ta atipik özellikler UD a göre sıktır (Benazzi 2000) Hızlı döngü BB II da daha sık (Baldessarini 2000, Maj 1999) Mevsimsellik BB II de, BB I e göre daha sık (Goikolea 2007) Yaşam boyu özkıyım BB II de % 24, BB I de 17, UD da 12 (Rihmer 1999) Ailede özkıyım öyküsü de BB II de daha fazla (Rihmer 2002)
Bipolar Depresyonlar farklı mı? Bipolar I Psikotik belirti olabilir Karma özellikler Hastane yatışları M.Depresyon yaşamayan hastalar var (UM) Bipolar II M.Depresyon tabloda hakim ama ayırt edici değil Psikotik belirti hemen hiç yok Atipik özellik, mevsimsellik fazla Depresif dönemler yaşam boyu daha sık, uzun BB II daha erken yaşta başlar, daha çok nüks gösterir, ve daha çok atipik özelliklere sahiptir Atipik özellikler, karma özellikler, BB II de daha belirgin, Melankolik özellikler I de belirgin (Brugue 2008)
BB II - UD Klinik Farklar Sosyodemografik özellikler, şiddet ve klinik açıdan fark yok Daha çok aile öyküsü, tamamlanmış suisid Daha uzun hastalık süresi Daha kısa döngüler Daha fazla sayıda epizod Daha düşük iyileşme oranları Daha kronik seyir Angst 1986
BB II daha hafif bir bozukluk mu? Kesitsel, semptom şiddetine göre değerlendirilirse, BB I e göre; mani yok, hipomani var, tedavi arayışı az, daha hafif şiddette?? Fakat daha sık epizod, komorbidite, suisidal davranış, hızlı döngü (Vieta ve ark., 1997, 1999) İşlevsellik, yetiyitimi BB I ve II de benzer (Coryell 1989)
SONUÇ BB II, geçerliliği ve güvenilirliği kısmen yeterli olmasına rağmen, tanı ölçütleri tartışmalı, tanı sınırları net değil Yüksek görülme sıklığına rağmen bilimsel veri az Tanıda UD ve kişilik patolojileri ile karışabilir, doğru tanı konana kadar uzun süre geçer Depresif dönemler klinik gidişte baskın, belirleyici, fakat tanı koydurucu değil Klinik seyir, işlevsellik gibi parametreler, BB II nin daha hafif şiddette bozukluk olduğunu desteklemiyor
Teşekkürler