YAPILANDIRMACI YAKLAŞIM VE VİTAMİN YAZILIMINA GÖRE PROGRAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 28, Sayfa 189-205, 2009 YAPILANDIRMACI YAKLAŞIM VE VİTAMİN YAZILIMINA GÖRE PROGRAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ Füsun G. Alacapınar fusunmireli@yahoo.com ÖZET Program hazırlama, uygulama, değerlendirip geliştirmeye pek çok değişken etki edebilir. Bunlar toplumsal gerçek, konu alanı, birey ve doğa olabilir. Her toplumun ayrıca uzak amaçları da programlarını değiştirebilir. Türkiye Avrupa Birliğine girme sürecindedir. Avrupa birliği küreselleşmeyi, bilgi ve sanayi ötesi toplumu amaçlamıştır. Yaşam felsefesini yapılandırmacılık üzerine kurmaya başlamıştır. Türkiye Avrupa Birliğine girecekse, bu bağlamda eğitim sistemini de Avrupa Birliğinin ilkelerine göre düzenlemelidir. Bunun bir sonucu olarak MEB 2005 yılından itibaren ilköğretim programlarını bu anlayışa göre değiştirdi ve uygulamaya koydu. Yapılandırmacı yaklaşım olarak adlandırılan bu programın bir amacı da bireyde üst düzey becerileri geliştirmektir. Bu araştırmada, program üst düzey becerileri bireylere kazandırabiliyor mu sorusuna yanıt aranmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının belirlenen hedefleri kazandırmaya anlamlı derecede bir katkısı var mıdır? Yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlanıp uygulanan program bilgi, kavrama, uygulama, sentez düzeyindeki davranışları öğrencilere kazandırmada anlamlı derecede etkili olmamıştır. MEB programının hemen peşinden kullanılan vitamin yazılımı da belirlenen kazanımların erişi ortalamalarını anlamlı derecede artırmamıştır. Öğretmenlerimizin yapılandırmacı öğretme-öğrenme yaklaşımı konusunda eğitilmeleri gerekmektedir. Uygulamalı hizmet içi eğitim kursları düzenlenip işe koşulabilir. Değişik ders, sınıf ve okul düzeyinde vitamin yazılımının etkililiği ile ilgili araştırmalar yapılabilir Anahtar Kelimeler: Program, Vitamin yazılımı, Erişi, Yapılandırmacı yaklaşım

Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 28, Sayfa 189-205, 2009 ACCORDING TO THE CONSTRUCTIVE APPROACH AND VITAMIN SOFTWARE EVALUATION OF PROGRAMMES Füsun G. Alacapınar fusunmireli@yahoo.com ABSTRACT Many variables can affect preparation, application, evaluation and development of a problem. These can be public facts, subject space, person or nature. Far targets of a society can also change the programs. Turkey is in a progress of entering European Union. European union targets globalization and a society beyond information an industry.starts to built its life philosophy on constructivism. If Turkey is going to join the European Union, she had to reorganize her education system according to European Union principles. As a result of this, Ministry of Education changed primary school programmes according to this understanding and put it on progress. Purpose of this program, named as constructivist approach, is to develop high level skills on person. Does the vitamin software on Ministry of Education s 5 th grade social sciences lesson define our area theme and the activities on it have meaningful contribution to succeed the proposed targets? The program, prepared according to the constructivist approach, had failed to acquire behaviors on knowledge, comprehension, application and synthesis levels to students at a meaningful level. vitamin software studied right after the Ministry of Education s program had failed to increase the proposed earnings achievement average. Keywords: Programme, Vitamin software, Achievement, Constructive approach

Yapılandırmacı Yaklaşım ve Vitamin 191 GİRİŞ Program kişiyi yetiştirmeye dönük düzenli ve işe vuruk eğitim etkinliklerini içerir. Bu etkinlikler kazanımlar (hedefler), içerik, eğitim ve sınama durumundan oluşabilir. Hiçbir eğitim sistemi ne denli bilimsel hazırlanırsa hazırlansın tüm gerçeği kapsamayabilir; çünkü gerçek sürekli değişmektedir. Bilim ve teknolojideki, toplumun gereksinimleri ve beklentilerindeki, nüfustaki, doğal ortamdaki, politik ve ekonomik yapıdaki, yani kültürel değişmeler eğitim sistemini etkiler ve değiştirir. Ayrıca eğitim sistemi devletin gereksinim duyduğu insan gücünü hem nicelik, hem de nitelik açısından yetiştirmelidir. Devletlerin gereksinim duyduğu insan gücü hem nitelik, hem de nicelik açısından sürekli bir değişim içindedir. Bu bağlamda her devlet eğitim sistemi sürekli gözden geçirmeli ve değerlendirip yeniden yapılandırmalıdır. Bunu yaparken ülkenin ekonomik, toplumsal, politik yani kültürel gerçeğini, insanının yapısını, doğal durumu, bilim ve teknolojideki gelişme ve değişmeleri dikkate almalıdır. Ayrıca ülkenin uzak hedefleri ve onun dayandığı eğitim felsefesi, eğitim ekonomisi, eğitim sosyolojisi ve psikolojisi de eğitim sistemi etkileyen önemli değişkenlerdendir. Bunlar da eğitim sisteminin değiştirilmesine etki ederler (Sönmez, 2007). Bunun dışında dünya ile rekabet edecek, yapıcı ve yaratıcı, bilimsel yöntemi kullanan, çok boyutlu düşünen, bilgiyi bulup, anlayıp, kullanan ve ondan yeni bilgi üreten çağdaş insani değerlere sahip bireyler yetiştirmek de, eğitim sisteminden beklenir. Araştırmalar çok başarılı öğrencilerin bile günlük yaşamda karşılaştıkları sorunları çözmede yetersiz kaldıklarını göstermektedir (Yager,1991). Günümüzde gelişmiş bazı ülkelerde ve bizde yapılandırmacı yaklaşımla bu sorunların daha kolay çözümlenebileceği savunulmaktadır (Powell, Farrar & Cohen, 1985). Yapılandırmacı yaklaşım hem öğrencileri merkeze koymakta (Hanley, 2005), hem de onun bilgiyi bulmasını, anlamasını, uygulayıp yeni bilgiler üretmesini temele almaktadır. Bu işi, öğrenci önceki öğrenmelerini her seferinde karşılaştığı durumda yeniden yapılandırarak yapmaktadır. Böylece bilgi, zenginleşmekte, güçlenmede ve sorun çözmede daha etkili olabilmektedir ( Sherman & Kurshan, 2005). Böyle bir ortamda öğrenciler karşılaştıkları sorunları çözerken hem bilgilerini yenilemekte, hem de ondan yeni bilgiler üretebilmektedir. İnsanlık sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçmekte, teknoloji hızla değişmekte ve küreselleşme yaygınlaşmaya başlamaktadır. Artık okulda eğitim yetersiz kalmaktadır. Onun yerine yaşam boyu eğitimden söz edilmektedir. Bu kabuller öğrenmeyi öğrenme görüşünü güçlendirdi. Sorun çözen ve sürekli kendini yenileyen becerili insan yetiştirme ön plana çıktı. Eğitim bunun için olanaklar ve fırsatlar sağlamalıdır. Bireyin yetenekleri göz önüne alınmalı ve bunlar geliştirilmelidir. Öğrenme sürecinde birey etkin olmalıdır. Öğrenme toplumsal bir etkinliktir. Anlam oluşturma etkinliği zihinseldir, zihinde gerçekleşir. Öğrenme dili içerir, dil öğrenmeyi etkiler. Öğrenmek için bilgiye gereksinim vardır. Öğrenme anlık değildir. İyi öğrenmek için düşüncelerimizi

192 F.G. Alacapınar tekrar tekrar gözden geçirmeli, denemeli, onlarla oynamalı ve kullanmalıyız. Öğrenme bağlamsaldır; çünkü hayatımızla öğrenmeyi birbirinden ayıramayız (Hein, 1991). Ayrıca herkesin hazır bulunuşluk düzeyi farklı olduğu için, aynı etkinlikle öğrenemez. Bunun için araç-gereçler, strateji, yöntem, teknik ve taktikler çeşitlendirilmelidir (APA, 1997). Her seferinde herkes ve birey aynı süreçten geçse bile hazır bulunuşlukları farklı olduğundan aynı anlamı ve yorumu çıkaramayacaklardır (Deryakulu, 2000; Alesandrini & Larson, 2002). Ayrıca kişinin bilgisini yeniden yapılandırması için ona zengin ortamlar sunulmalıdır. Bu ortamlar çoğunlukla yaşamdan alınmalı, büyük ve karmaşık düşünceleri içermeli, sürece ve probleme dayalı, etkileşimci olmalıdır ( Jonassen 1991; Cooper 1993). Yapılandırmacılığın özetlenen bu ilkeleri de programın değiştirilmesinin diğer nedenlerinden biri olabilir. Önemli diğer bir neden de Türkiye nin Avrupa Birliğine girme sürecinde olmasıdır. Bu durumda Avrupa Birliğinin eğitim sistemiyle uyum sağlamak zorundadır. Bu olgu, 1990 yılında Dünya Bankası ve Türkiye arasında imzalanan bir protokolde de vurgulanmaktadır. Bunun için Milli Eğitimi Geliştirme Projesi hazırlanıp uygulandı. Bu projede, ilk ve orta öğretimin niteliğinin arttırılması, öğretmen eğitiminde kalitenin yükseltilmesi ve yeni yönetim stratejilerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır (Balım ve Kesercioğlu, 2004). Son değişim ise, 2000 yılında Avrupa Konseyi ile Türkiye arasında imzalanan Temel Eğitime Destek Projesi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Altı ay gibi kısa bir zamanda başka ülkelerin programlarından çevrilip kopyalan bu programlar, 9 pilot bölgede bir yıl süreyle denendi ve sonra da uygulamaya kondu; çünkü yeni tip insana gereksinim vardı (MEB, 2005). Yapılandırmacı yaklaşımda, üst düzey becerilerin (uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme) kazandırılması önemlidir. Bir eğitim programında bunlara ağırlık verilmelidir. Kişi bilgiyi süs olarak elde edemez. Yaşamda karşılaşılan sorunları çözmek için bilgi ve beceri gereklidir. Onun için uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme düzeyindeki beceriler öğrencilere kazandırılmalıdır; çünkü pragmatik felsefeye göre yaşam, yani gerçek sürekli değişmektedir (Sönmez,2008a). Değişen bir yaşamda değişmeyen bilgi ve becerilerle yaşamak olanaksızdır. Bu bağlamda kişi sorun çözen, yeni bilgi ve çözüm yolları üreten, bilgi ve becerisini sürekli yenileyen ve geliştiren bir konuma gelmelidir; çünkü bilginin aktarılması olamaz. Onun yerine her seferinde yeniden yapılandırılması gerekir (Sönmez, 2008a;Brooks & Brooks, 1993; Dewey 1938; Piaget 1963; Bruner 1966;Bruner 1986; Ausubel 1968; Gibson &McKay 2001). Yeni programda kendini ifade eden, iletişim kuran, işbirliği yapan, girişimci ve sorun çözen, bilimsel düşünen, anlayan, araştıran, inceleyen, eleştiren, sorgulayan ve yorumlayan, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanan, bilgi üreten ve geleceğine yön veren bireyler yetiştirmek amaçlanmıştır (MEB, 2005). Eski program bunları gerçekleştirme açısından yetersiz bulunduğundan, değiştirilmesine gidilmiştir. Bu bağlamda uygulanmakta olan program sosyal bilgiler dersinde üst düzey becerileri

Yapılandırmacı Yaklaşım ve Vitamin 193 kazandırıp kazandırmadığı merak konusudur. Bu durum bilimsel bir araştırmayla ortaya konulmalıdır. Problem Cümlesi Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının belirlenen hedefleri kazandırmada anlamlı derecede bir katkıları var mıdır? Denenceler 1. Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının bilgi düzeyindeki hedefleri kazandırmada anlamlı derecede bir katkıları yoktur. 2. Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının kavrama düzeyindeki hedefleri kazandırmada anlamlı derecede bir katkıları yoktur. 3. Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının uygulama düzeyindeki hedefleri kazandırmada anlamlı derecede bir katkıları yoktur. 4. Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının sentez düzeyindeki hedefleri kazandırmada anlamlı derecede bir katkıları yoktur. 5. Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının toplam erişi puanlarına anlamlı derecede bir katkıları yoktur. Sayıtlılar Ölçme araçlarının kapsam geçerliliği için uzman kanılarına başvurulması yeterlidir. Tanımlar Vitamin yazılımı: Sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım teması 5. sınıf öğrencileri için hazırlanıp kullanılan bilgisayar yazılımı. Program: Sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım teması 5. sınıf öğrencileri için MEB tarafından hazırlanıp uygulanan program. Erişi: 73 sorudan oluşan ölçme aracından öğrencilerin aldıkları son test, ön test puanları arasındaki fark.

194 F.G. Alacapınar Sınırlama Bu araştırma 2009 öğretim yılı güz döneminde Ankara da Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı bir ilköğretim okulunda yapılmıştır. Araştırma, ilköğretim beşinci sınıfta okuyan 40 öğrenci, sosyal bilgiler dersi ve bölgemizi tanıyalım temasının bilgi, kavrama, uygulama, sentez ve toplam erişi puanları, vitamin yazılımı ve MEB programıyla sınırlıdır. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Araştırmada deneysel yöntemin Ön Test -Son Test deseni kullanılmıştır. Araştırma tek grup üzerinde gerçekleştirilmiştir. Grup, random yoluyla üç beşinci sınıf arasından atanmıştır. Sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasında önce uygulanan MEB programının etkisinden sonra, buna vitamin yazılımının belirlenen bilgi, kavrama, uygulama, sentez ve toplam düzeydeki hedefleri öğrencilere kazandırmada anlamlı derecede bir katkısının olup olmadığına bakılmıştır. Ünite MEB programıyla 21 ders saatinde işlenmiştir. Son test verildikten sonra öğrenciler bilgisayarda TTNet vitamin yazılımıyla aynı temayı okulda ve evlerinde çalışmışlardır. Bu çalışmanın sonunda tekrar T1 verilmiş ve aralarındaki farka bakılmıştır. Araştırma deseni aşağıdaki gibi gösterilebilir. R G Test1 MEB programı T1 + Vitamin yazılımı Test1 Veri Toplama Araçları Bu soruların kazandırılacak hedef ve davranışlara uygunluğu konusunda beş uzmandan görüş alındı. Uzmanların üzerinde anlaştıkları hedef davranışlara uygun 93 soru testlere konuldu. Hazırlanan taslak testler dördüncü ve altıncı sınıflara aynı anda verildi. Bunlar arasından saptanan 73 sorudan oluşan testin güvenirliği 85 bulundu. Verilerin Analizi Ve İstatistiksel Teknikler Verilerin analizinde ortalama, standart sapma ve t testi kullanılmıştır.

Yapılandırmacı Yaklaşım ve Vitamin 195 BULGULAR VE YORUMLAR Bu bölümde, ölçme araçları ile toplanan veriler, uygun istatistik teknikler kullanılarak analiz edilmiş, bulgular tablo haline getirilerek açıklanmıştır. Deneklerin Bilgi Düzeyi Erişileri Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının uygulanması sonucunda deneklerin bilgi düzeyinde aldıkları puanlarla ilgili veriler Tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1 Deneklerin Bilgi Düzeyi Erişileri Denekler soru say. N ön test x son test x Erişi x s t MEB 11 40 4.75 5.45 0.70 2.99 t1=.1.54 Vitamin 11 40 5.45 5.89 0.44 2.4 t2=1.17 Tablo 1 de görüldüğü gibi MEB bilgi düzeyi erişi ortalaması 0.7 ve vitamininki ise 0.44 dır. Deneklerin bilgi düzeyi erişi ortalamaları arasında anlamlı bir farkın olup olmadığı t testiyle yoklanmış, MEB programı için kendi içinde gözlenen t1 değeri ve MEB ile vitamin yazılımı arasında gözlenen t2 değeri 39 serbestlik ve.05 manidarlık düzeyinde anlamlı bulunmamıştır. Bu verilere dayanarak sosyal bilgiler dersinde MEB programının ve vitamin yazılımının öğrencilere bilgi düzeyindeki hedefleri kazandırmada anlamlı derecede etkili olmadığı söylenebilir. Bir programın etkili olup olmadığının ölçütlerinden biri de tam öğrenmedir. Tam öğrenmeye göre bir program hedef ve davranışların en az %70 i kazandırılmışsa, onun etkililiğinden söz edilebilir. Bu verilere göre, ne MEB in ne de vitamin yazılımının bilgi düzeyindeki hedeflerin %70 ini (7.7 sini) kazandıramadığı söylenebilir. Deneklerin Kavrama Düzeyi Erişileri Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının uygulanması sonucunda deneklerin kavrama düzeyinde aldıkları puanlarla ilgili veriler Tablo 2 de sunulmuştur.

196 F.G. Alacapınar Tablo 2 Deneklerin Kavrama Düzeyi Erişileri Denekler soru say. N ön test x son test x Erişi x s t MEB 9 40 3.28 3.38 0.1 1.9 t1=.05 Vitamin 9 40 3.38 3.4.02 0.96 t2=.15 Tablo 2 de görüldüğü gibi MEB bilgi düzeyi erişi ortalaması 0.1, ve vitamininki ise.02 dir. Deneklerin kavrama düzeyi erişi ortalamaları arasında anlamlı bir farkın olup olmadığı t testiyle yoklanmış MEB programı için kendi içinde gözlenen t1 değeri ve MEB ile vitamin yazılım arasında gözlenen t2 değeri 39 serbestlik ve.05 manidarlık düzeyinde anlamlı bulunmamıştır. Bu verilere dayanarak sosyal bilgiler dersinde MEB programının ve vitamin yazılımının öğrencilere kavrama düzeyindeki hedefleri kazandırmada anlamlı derecede etkili olmadığı söylenebilir. Bir programın etkili olup olmadığının ölçütlerinden biri de tam öğrenmedir. Tam öğrenmeye göre bir program, hedef ve davranışların en az %70 i kazandırılmışsa, onun etkililiğinden söz edilebilir. Bu verilere göre, ne MEB in ne de vitamin yazılımının kavrama düzeyindeki hedeflerin %70 ini (6.3 nü) kazandıramadığı söylenebilir. Kavrama düzeyindeki hedeflerin ancak %38 ini (3.4) kazandırabilmiştir. Bu yüzde çok düşüktür. Oysa, yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlandığı ileri sürülen programdan ve vitamin yazılımından üst düzey becerileri kazandırmaları beklenmektedir; çünkü program ve yazılım kavrama ve daha üst düzey kazanımlar için işe koşulmuştur. Buna karşın bulgular, üst düzey becerileri kazandırmada ne MEB, ne de vitamin yazılımının etkili olmadığını göstermektedir. Deneklerin Uygulama Düzeyi Erişileri Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının uygulanması sonucunda deneklerin uygulama düzeyinde aldıkları puanlarla ilgili veriler Tablo 3 de sunulmuştur. Tablo 3 Deneklerin Uygulama Düzeyi Erişileri Denekler soru say. N ön test x son test x Erişi x s t MEB 23 40 2.73 2.81 0.08.81 t1=.0.63 Vitamin 23 40 2.81 2.88 0.07.83 t2=.62 Tablo 3 de görüldüğü gibi MEB uygulama düzeyi erişi ortalaması.08, vitamininki ise.07 dir. Deneklerin uygulama düzeyi erişi ortalamaları arasında anlamlı bir farkın olup olmadığı t testiyle yoklanmıştır MEB programı için kendi içinde gözlenen t1 değeri ve MEB ile vitamin yazılımı arasında

Yapılandırmacı Yaklaşım ve Vitamin 197 gözlenen t2 değeri 39 serbestlik ve.05 manidarlık düzeyinde anlamlı bulunmamıştır. Bu verilere dayanarak sosyal bilgiler dersinde MEB programının vitamin yazılımına göre öğrencilere uygulama düzeyindeki hedefleri kazandırmada anlamlı derecede daha etkili olmadığı söylenebilir. Bir programın etkili olup olmadığının ölçütlerinden biri de tam öğrenmedir. Tam öğrenmeye göre bir program hedef ve davranışların en az %70 i kazandırılmışsa, onun etkililiğinden söz edilebilir. Bu verilere göre, ne MEB in ne de vitamin yazılımının uygulama düzeyindeki hedeflerin %70 ini (16 sını) kazandıramadığı söylenebilir. Uygulama düzeyindeki hedeflerin ancak %12 sini (2.88) kazandırabilmiştir. Bu yüzde çok düşüktür. Oysa, yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlandığı ileri sürülen programdan ve vitamin yazılımından üst düzey becerileri kazandırmaları beklenmektedir; çünkü program ve yazılım üst düzey kazanımlar için işe koşulmuştur. Buna karşın bulgular, uygulama düzeyi becerilerini kazandırmada ne MEB, ne de vitamin yazılımının etkili olmadığını göstermektedir. Deneklerin Sentez Düzeyi Erişileri Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının uygulanması sonucunda deneklerin sentez düzeyinde aldıkları puanlarla ilgili veriler Tablo 4 de sunulmuştur. Tablo 4 Deneklerin Sentez Düzeyi Erişileri Denekler soru say. N ön test x son test x Erişi x s t MEB 30 40 0.25 0.25 0 0.0 t1=.0 Vitamin 30 40 0.25 0.25 0 0.0 t2=0 Tablo 4 de görüldüğü gibi MEB ve vitaminin sentez düzeyi erişi ortalaması sıfırdır. Deneklerin sentez düzeyi erişi ortalamaları arasında anlamlı bir fark yoktur. Bu verilere dayanarak sosyal bilgiler dersinde MEB programının ve vitamin yazılımının öğrencilere sentez düzeyindeki hedefleri kazandırmada anlamlı derecede etkili olmadıkları söylenebilir. Bir programın etkili olup olmadığının ölçütlerinden biri de tam öğrenmedir. Tam öğrenmeye göre bir program hedef ve davranışların en az %70 i kazandırılmışsa, onun etkililiğinden söz edilebilir. Bu verilere göre, ne MEB in ne de vitamin yazılımının uygulama düzeyindeki hedeflerin %70 ini (21 ni) kazandıramadığı söylenebilir. Sentez düzeyindeki hedeflerin hiçbirini kazandıramamıştır. Oysa, yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlandığı ileri sürülen programdan ve vitamin yazılımından üst düzey becerileri kazandırmaları beklenmektedir; çünkü program ve yazılım üst düzey kazanımlar için işe koşulmuştur. Buna karşın

198 F.G. Alacapınar bulgular, sentez düzeyi becerilerini kazandırmada ne MEB, ne de vitamin yazılımının etkili olmadığını göstermektedir. Deneklerin Toplam Düzeydeki Erişileri Milli Eğitim Bakanlığı 5. sınıf sosyal bilgiler dersi bölgemizi tanıyalım temasıyla ilgili etkinliklerin ve bu tema ile ilgili vitamin yazılımının uygulanması sonucunda deneklerin toplam düzeydeki aldıkları puanlarla ilgili veriler Tablo 5 de sunulmuştur. Tablo 5 Deneklerin Toplam Düzeydeki Erişileri Denekler soru say. N ön test x son test x Erişi x s t MEB 73 40 11.01 11.89 0.88 3.44 t1=.1.65 Vitamin 73 40 11.89 12.42 0.53 2.89 t2=1.20 Tablo 5 de görüldüğü gibi MEB toplam düzeydeki erişi ortalaması.88, vitamininki ise 0.53 tür. Deneklerin toplam düzeydeki erişi ortalamaları arasında anlamlı bir farkın olup olmadığı t testiyle yoklanmıştır. MEB programı için kendi içinde gözlenen t1 değeri ve MEB ile vitamin yazılım arasında gözlenen t2 değeri 39 serbestlik ve.05 manidarlık düzeyinde anlamlı bulunmamıştır. Bu verilere dayanarak sosyal bilgiler dersinde MEB programının ve vitamin yazılımının öğrencilerin toplam düzeydeki erişilerini artırmada anlamlı derecede etkili olmadıkları söylenebilir. Bir programın etkili olup olmadığının ölçütlerinden biri de tam öğrenmedir. Tam öğrenmeye göre bir program hedef ve davranışların en az %70 i kazandırılmışsa, onun etkililiğinden söz edilebilir. Bu verilere göre, ne MEB in ne de vitamin yazılımının toplam erişiyi oluşturan tüm düzeylerdeki hedeflerin %70 ini (51 ni) kazandıramadığı söylenebilir. Toplam erişinin ancak %17 sini (12.42) kazandırabilmiştir. Bu yüzde çok düşüktür. Oysa, yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlandığı ileri sürülen programdan ve vitamin yazılımından üst düzey becerileri kazandırması beklenmektedir; çünkü program ve yazılım hem üst düzey, hem de diğer kazanımlar için işe koşulmuştur. Buna karşın bulgular, toplam erişiyi oluşturan becerileri kazandırmada ne MEB, ne de vitamin yazılımının etkili olmadığını göstermektedir. Bu etkinlikle ilgili random yoluyla saptanan on öğrenci üzerinde odak grup görüşmesi yapılmış ve aşağıdaki yanıtlar alınmıştır: Bu yanıtlar kasete alınmıştır. Sonra ifade bozuklukları anlamı bozmayacak şekilde düzeltilerek yazılmıştır.

Yapılandırmacı Yaklaşım ve Vitamin 199 Katılımcı 1: Vitamin benim derslerime yardım eden en büyük kaynağım. Vitamindeki konu anlatımları, ilgili alternatifler, testler, uygulamalar, görsel anlatımlar var. Konuları okuyup test çözüyorum. Konu ile ilgili deneyler ve anlatımlar o konuyu kavramama yardımcı oldu. Başka sitelerden bilgi aramama gerek kalmadı. Vitamin istediğim bilgiden daha fazlasını verdi. Görsel anlatımlar dikkatimi çekerek hafızamda daha iyi kalmalarını sağladı. Vitamine üye olup oradaki bilgilerden faydalanmak çok güzel. Çocukların vitaminden faydalanmaları ve günlük yaşantılarına yansıtmaları gerek. Şimdi anne ve babalara sesleniyorum. TTNet vitamin çocukların derslerindeki en büyük yardımcısı Katılımcı 2: Sesli, görsel ve üç boyutlu anlatımlarıyla daha iyi anlıyorum. Her ders için kullanıyoruz. Dersler daha eğlenceli geçiyor. TTNet vitamini çok seviyorum. Dersler daha basit. Katılımcı 3: Çok iyi yararlanıyorum. Kitapla aynı. Sesli ve görsel efektleri çok güzel. Bana biraz basit geldi. Özellikle fen dersinde daha çok yararlı. Öğretmen ile aynı gitmiyor. 3D olduğu için eğlenerek öğreniyorum. Katılımcı 4: Vitamin sayesinde dersleri daha iyi anlıyorum. Derslerimde başarılı olmaya başladım. Bana çok yararlı oluyor. Katılımcı 5: Konuyu öğretmenimden daha kolay işliyor. Görmem daha iyi anlamamı sağlıyor. Konuyla ilgili testleri severek çözüyorum. Eğer yanlışlarım çıkarsa, doğrularına bakıyorum. Katılımcı 6: Evden alıştırma ve test çözerek yazılılara hazırlanıyorum. Test çözüp alıştırma yaptıktan sonra oyun oynayarak her gün çok eğleniyorum. Katılımcı 7: Her çocuğun gelişmesi ve yeni şeyler öğrenmesi için gerekli. Örneğin fen dersinde pil sayısını azaltarak veya ampul sayısını artırırsak ne olacağını vitamin ile bir saat sürecek işi 5 dakikada daha iyi anlayacağım. Bu da 55 dakika kar demek. TTNet vitaminde konu anlatımı olsaydı daha iyi olabilirdi. Üstelik fiyatı da çok ucuz. Biz çocuklar bir oyuncak almak yerine tam bir yıl boyunca çok güzel bir eğitim alabiliriz. Bu çocuklar için çok güzel bir fırsat. Her çocuk bu fırsatı değerlendirmeli. Katılımcı 8: Çok güzel bir site. Önce düşünüyor, sonra öğreniyor, daha sonra alternatif çalışmalar yapıyorum. Sınavlara TTNet vitaminden çalışıyorum. Ünite

200 F.G. Alacapınar bittiğinde test yaparak kendimi ölçüyorum. Yanlış yaptığım sorulara bakarak onun çalışmasını yapıyorum. Kendimi değerlendiriyorum. Ödevlerimde yardımcı kaynak olarak kullanabiliyorum. Başka kaynak aramama gerek kalmadı. Boş zamanlarımda konu çalışması yapıyorum. Canım sıkılmıyor. Katılımcı 9: Benim için yararlı. Severek çalışıyorum.görsel olması çok güzel. Anneler ve babalar çocuklarının ders çalıştığından ve doğru yolda yürüdüğünden emin olsunlar. TTNet vitamin harika. Katılımcı 10: Her ders içim kullanıyorum. Konuyu sınıftakinden kolay anlatıyor. Görmem daha iyi anlamamı sağlıyor. Testleri severek yapıyorum. Yanlışlarım çıkarsa doğrularına bakıyorum. Öğrenciler, TTNet vitamin yazılımının eğlenceli, kendileri için yararlı olduğu görüşündedirler. Bunun nedenini de görsel, sesli olmasına, öğrenip öğrenmediklerini testlerle denemelerine, yanlışları varsa tekrar konuya dönüp öğrenmelerine, çok kısa zamanda öğrenmelerine ve sıkılmamalarına bağlamaktadırlar. TTNet vitamin yazılımı, öğrenciler için bir bakıma biçimlendirme, yetiştirmeye dönük (izleme türü) değerlendirme olarak işe koşulmuştur. Ayrıca TTNet vitamin Bloom ca ileri sürülen dönüt, düzeltme, ipucu, pekiştireç ve öğrenci katılganlığını da içermektedir. Bunlar öğrenmeyi kolaylaştıran etmenlerdir. SONUÇ VE ÖNERİLER Elde edilen veriler ne MEB programının, ne de vitamin yazılımının belirlenen ünitenin hedef ve davranışlarını kazandırmada anlamlı derecede etkili olmadığını göstermektedir. Bir programın en önemli öğeleri öğrenci, öğretmen ve donanım olarak ele alınabilir. Öğrencinin bilişsel giriş davranışları ve duyuşsal giriş karakteristikleri başarıda gözlenen varyansın %65 ini açıklayabilmektedir (Bloom 1976; Senemoğlu 2008; Özçelik, 1974; Yıldıran, 1982; Senemoğlu 1987; Gözütok, 2007; Sönmez, 2007; Arslan, 2007). Bu bağlamda öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi önemli değişkenlerden biridir. Ayrıca öğretim hizmetinin niteliği de başarıyı etkileyen değişkenlerden biri olarak ele alınabilir. Bu sonucu belirleyen en önemli değişken öğretmen olabilir. Öğretmenin eğitim ortamında dönüt, düzeltme, ipucu, pekiştireç kullanması, öğrencinin etkin katılımını sağlaması, kazanımlara uygun öğrenme-öğretme yöntem, strateji, teknik ve taktiklerini, araç ve gereçleri işe koşması başarıyı etkileyebilir; çünkü programın en önemli öğelerinden biri de eğitim durumlarıdır (Ertürk, 1972; Sönmez, 2007; Demirel, 2004; Yıldıran, 1982; Senemoğlu, 2008; Senemoğlu

Yapılandırmacı Yaklaşım ve Vitamin 201 1987). Eğitim ortamında dikkat edilecek özeliklerden biri kazanımlara uygun etkinliklerin işe koşulmasıdır. Eğer bu sağlanmazsa, öğrenci ne alt düzey, ne de üst düzey kazanımları elde edemez. Nitekim öğrenciler ne alt, ne de üst düzey kazanımları istendik düzeyde (%70) kazanamamışlardır. Bu durum, kazanımlara uygun öğrenme-öğretme strateji, yöntem, teknik ve taktiklerinin eğitim ortamında işe koşulmamasıyla açıklanabilir. Ne öğretmen, ne de TTNet vitamin eğitim ortamında beyin fırtınasına, problem çözmeye, proje, altı şapka düşünme, istasyon tekniğine, örnek olaya, karar vermeye, güdümlü tartışmaya, dramaya yer vermemiş; düzanlatımı ve bilgi düzeyindeki eğitsel etkinlikleri kullanmıştır. Oysa, kazanımın düzeyi değişince, işe koşulacak öğrenme-öğretme yöntem ve teknikleri de değişmelidir; çünkü bunlarla kazanımlar arasında anlamlı bir ilişki vardır (Sönmez 2008b). Program hazırlanırken ülkenin doğal, toplumsal, ekonomik, politik yani kültürel koşulları göz önüne alınmalıdır. Bir ülke için çok başarılı olan bir eğitim programı, başka bir ülke için felakete neden olabilir. Bu ilke göz ardı edilmemelidir. Yabancı ülkelerin eğitim programlarından tercüme edilip alınan ve uygulan bir program, bu ilkeye göre sorunlar yaratabilir. Ayrıca bu tutum yapılandırmacı yaklaşımın dayandığı temel felsefeye de aykırıdır. Üstelik yapılandırmacı yaklaşıma göre merkezi tek bir program da olamaz. Bunlar uygulamada kısa düşmelere neden olabilir. Nitekim bu araştırmada, programın, hiçbir hedef ve davranışı istenilen boyutta kazandıramadığı ortaya çıkmıştır. Bunun nedenlerinden biri programın başka ülkeden aynen tercüme edilmiş olması, ülkenin kültürel ve doğal koşullarının dikkate alınmaması olabilir. Üstelik bu tutum bilimsel de değildir; çünkü bilim nesneye göre davranılmasını gerektirir. Program geliştirmede nesne Türkiye, Türk insanı, Türkiye nin sosyo ekonomik, politik yani kültürel yapısıdır. Program ona göre hazırlanmalıdır; ama bu hazırlama yapılırken dünyadaki tüm programlardan yararlanılabilir; fakat aynen kopya edilemez (Sönmez,2004). Programı uygulayıcıları olan yöneticiler, denetmenler ve öğretmenler o programın temel felsefesine göre hem kuramsal, hem de uygulamalı bir eğitimden geçmelidirler (Gömleksiz, 2007). Böyle bir eğitimden geçmeyen öğretmen, denetmen ve yöneticilerin programın felsefesine göre eğitim ortamında davranmaları mümkün olmayabilir. Nitekim öğretmenlerin büyük bir çoğunluğu programın gerekli gördüğü eğitim etkinliklerini sınıf ortamında uygulayamamaktadırlar. Üst düzey becerilerin kazandırılmasında kullanılacak öğrenme-öğretme strateji, yöntem, teknik ve taktikleri eğitim ortamında ya hiç kullanmamakta, ya da felsefesine uygun işe koşamamaktadırlar. Ders işlerken eski alışkanlıklarını sürdürmektedirler, çünkü yıllarca uygulayarak kazandıkları bilişsel alışkanlıkları, kısa zamanda silemezler ve yerlerine yenileri koyamazlar (Sönmez (2008c). Bu durum da üst düzey becerilerin kazanmasını engelleyen etmenlerden biri olabilir.