Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I

ï.. Cerrahpafla Tøp Fak³ltesi S³rekli Tøp Eñitimi Etkinlikleri Zehirlenmeler Sempozyum Dizisi No: 32 ò Araløk 2002; s. 21-53 Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I Prof. Dr. A. G khan Akkan Bu sempozyumda "Toksidromlar" ile " laþ Zehirlenmeleri" ayr² ayr² iki panel olmas²na ra men konular²n birbirlerinden þok kesin s²n²rlarla ayr²lmalar²n²n zorlu u ve okuyucunun arad² ²n² daha kolay bulabilmesi iþin kitapta tek bir ba l²k alt²nda toplanm² t²r. Bu b l³m³ olu turan yaz²da de i ik bir format kullan²larak daha þok kutuþuklarla aran²lan²n daha kolay bulunmas² sa lanm² t²r. Toksidromlar di er bir deyi le Toksikolojik Sendromlar, zehirlenme olgular²nda ba ar²l² bir tan² yap²labilmesi gerekli olan klinik sendromlard²r. Ancak belirtiler tek ba ²na tan² iþin yeterli olmayabilir. Ayr²ca birþok toksik madde iþin ortak zehirlenme belirtileri oldu u gibi ki iden ki iye de i en belirtiler de g r³lebilir. Kesin tan² toksidromlar²n yan²s²ra ancak laboratuvar bulgular²n²n deste i ile konulmal²d²r. Bu b l³mde bazen tekrarlar oldu u g r³lecektir. Dikkat edilirse bu tekrarlar hep ba ka ekillerde aran²ld² ²nda (belirtiden zehire veya zehirden belirtiye gibi) bilgiye kolay ula ²lmas²n²n amac²yla yap²ld² ² anla ²lacakt²r. Klinik olarak en nemli olan toksidromlar unlard²r: SEMPATOMïMETïK TOKSïDROMLAR ò Huzursuzluk ò Uykusuzluk ò A ²r² konu ma ò Ta ikardi ò A ²r² motor aktivite ò Hal³sinasyonlar ò Tremor 21

ò A. G khan Akkan KOLïNERJïK TOKSïDROMLAR Muskarinik Etkiler ò Bulant² ò neba ² pupilla ò Kusma ò Bulan²k g rme ò Abdominal kramplar ò Ífori veya anksiyete ò Diyare ò Bradikardi ò Hipersalivasyon ò Hipotansiyon ò A ²r² terleme ve g zya ² ò Bronkospazm Nikotinik Etkiler ò Adale zay²fl² ² ò Hipertansiyon ò Parestezi ò L kositoz ò Adale fasik³lasyonlar² ò Hiperglisemi ò Kramplar ò Hipokalemi ò Ta ikardi SSS Etkileri ò Ba lang²þta SSS uyar²s² ò Ba a r²s² ò Daha sonra SSS depresyonu ò Tremor ò Ajitasyon ò Ataksi ò Konf³zyon ò N betler ò Ba d nmesi ò Koma ANTïKOLïNERJïK TOKSïDROMLAR ò Ate ò Midriyazis ò leus ò Azalm² barsak sesleri ò Ate basmas² ò Miyoklonus ò Ta ikardi ò Koreoatezosiz ò drar retansiyonu ò Psikozis ò Kuru cilt ò Hal³sinasyonlar ò Bulan²k g rme ò N betler ò Koma 22

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò HïPNOTïK - SEDATïF TOKSïDROMLAR ò Sedasyon ò Duyu bozukluklar² ò Konf³zyon ò Diplopi ò Deliryum ò Bulan²k g rme ò Hal³sinasyonlar ò Yayvan konu ma ò Koma ò Ataksi ò Paresteziler ò Nistagmus OPïYOMïMETïK TOKSïDROMLAR ò Mental durumda de i iklik ò Azalm² barsak sesleri ò Yan²ts²zl²k/ilgisizlik ò Hipotermi ò D³ ³k solunum h²z² ò Y³zeyel solunum ò Bradikardi SEROTONïNERJïK TOKSïDROMLAR Patofizyolojisi ò MAOï-A (Toloksaton, Moklobemid): monoaminlerin y²k²l²m²n² azalt²rlar. ò Trisiklik Antidepresanlar: Serotonin, dopamin ve NEÆnin presinaptik reuptakeæini azalt²rlar. ò SSRïÆleri (Fluoksetin, Paroksetin, Sertralin): Selektif olarak serotoninin reuptakeæini inhibe ederler. Belirtiler Hafif Vakalar Añør Vakalar ò Bulant² ò Ajitasyon, konf³zyon, hipomani ò Ajitasyon ò Tremor, miyoklonus ò Agresif davran² lar ò Jeneralize hipertoni, hiperrefleksi ò Parestezi ò Solunum yetersizli i ò Rabdomiyoliz ò Midriyazis ò Terleme ò Hipertermi ò Hipertansiyon ò Ta ikardi ò Takipne 23

ò A. G khan Akkan TOKSïKOLOJïK SENDROMLAR (TOKSïDROMLAR) Toksin Vital bulgu Mental durum Semptomlar Klinik bulgu Laboratuvar bulgularø Asetaminofen Normal Normal Anoreksi, bulantø, kusma Sañ ³st kadran hassasiyeti, sarøløk Anormal karaciñer fonksiyon testleri (KCFT) Amfetaminler Hipertansiyon, taflikardi, hipertermi Hiperaktif, ajite, toksik psikoz Tetikte olma hali Midriyazis, hiperaktif barsak, søcak basmasø, diaforez Antikolinerjikler Taflikardi, hipotansiyon, hipertansiyon, hipertermi (ajitasyondan komaya Bulanøk g rme, konf³zyon Muk z membranlarda kuruluk, midriyazis, azalmøfl barsak sesleri EKG anormallikleri, QRS kompleksinde geniflleme Arsenik (akut) Hipotansiyon, taflikardi, hipertermi Tetikte olmadan komaya kadar Abdominal añrø, kusma, diyare, disfaji Dehidratasyon, køl kaybø Renal yetmezlik, anormal abdominal grafi, disritmiler Barbit³ratlar Hipoventilasyon, hipotansiyon, hipotermi (letarjiden komaya Sarhofl g r³n³m Diskonjuge g z hareketleri, hiporefleksi, b³ller Anormal arteriyal kan gazlarø Beta blokerler Hipotansiyon, bradikardi (letarjiden komaya Konf³zyon, bafld nmesi Siyanoz, konv³lsiyonlar Hipoglisemi, EKG Botulizm Hipoventilasyon Hipoksik olmadøkþa normal Bulanøk g rme, disfaji, boñaz añrøsø, diyare Oftalmopleji, midriazis, ptozis Normal, deñiflken semptomlar Karbon monoksid (CO) Søkløkla normal (letarjiden komaya Baflañrøsø, bafld nmesi Konv³lsiyonlar Karboksihemoglobin y³kselmesi, EKG anormallikleri, deñiflken semptomlar Klonidin Hipotansiyon, hipertansiyon, bradikardi, hipoventilasyon (letarjiden komaya Bafld nmesi, konf³zyon Miyozis Normal Kokain Hipertansiyon, taflikardi, hipertermi (anksiyete, ajitasyon, delirium) Hal³sinasyonlar Midriazis, tremor, nazal septum perforasyonu, diaforez, konv³lsiyonlar EKG anormallikleri, CPK y³kselmesi, digoksin d³zey artøflø 24

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò Toksin Vital bulgu Mental durum Semptomlar Klinik bulgu Laboratuvar bulgularø Siklik antidepresanlar Taflikardi, hipotansiyon, hipertermi (letarjiden komaya Konf³zyon, bafld nmesi Midriazis, m³koz membranlarda kuruluk, mesane distansiyonu, søcak basmasø, konv³lsiyonlar QRS kompleks uzamasø, kardiyak disritmiler Dijital Hipotansiyon, bradikardi Normal veya deñiflken Bulantø, kusma, anoreksi, g rme bozukluklarø, konf³zyon Yok Hiperkalemi, EKG anormallikleri Dis³lfiram/ Etanol Hipotansiyon, taflikardi Normal Bulantø, kusma, baflañrøsø, vertigo Søcak basmasø, diaforez, batøn hassasiyeti EKG anormallikleri, ventrik³ler aritmiler Etilen glikol Taflipne (letarjiden komaya Sarhofl g r³n³m Yok Anyon aþøñø asidozu, Osmolar aþøk, kristal³ri, QT kompleksi uzamasø, renal yetmezlik Demir Hipotansiyon (geþ), taflikardi (geþ) Hipotansif olmadøkþa normal, letarji Bulantø, kusma, diyare, karøn añrøsø, hematemez Batøn hassasiyeti Hiperglisemi (þocukta), l kositoz (þocukta), metabolik asidoz, EKG ve X- ray anormallikleri ïzoniazid Søkløkla normal (letarjiden komaya Bulantø, kusma Konv³lsiyonlar, periferik n ropati? Anyon aþøñø, metabolik asidoz, anormal KCFT Kurflun Hipertansiyon, hipotermi (letarjiden komaya ïrritabilite, karøn añrøsø, bulantø, kusma, konstipasyon Batøn hassasiyeti, periferik n ropati, konv³lsiyonlar Anemi, bazofilik gran³llenme 25

ò A. G khan Akkan Toksin Vital bulgu Mental durum Semptomlar Klinik bulgu Laboratuvar bulgularø Lityum Hipotansiyon (geþ) (komaya Diyare konf³zyon G³þs³zl³k, tremor, ataksi, miyoklonus, konv³lsiyonlar L kositoz (kronik tedavi), EKG anormallikleri, renal anormallikler Metanol Hiperventilaston (letarjiden komaya Bulanøk g rme, karøn añrøsø, sarhofl g r³n³m Hiperemik diskler Anyon aþøñø metabolik asidozu, osmolar aþøk Opioidler Hipotansiyon, bradikardi, hipoventilasyon, hipotermi (letarjiden komaya Sarhofl g r³n³m Miyozis, barsak seslerinin olmamasø Anormal arteriyal kan gazlarø Organofosfatlar/ karbamatlar Bradikardi/ taflikardi, hipotansiyon, hipo/ hiperventilasyon (letarjiden komaya Diyare, karøn añrøsø, bulanøk g rme, kusma Salivasyon, diaforez, lakrimasyon, ³rinasyon, defekasyon, miyozis, konv³lsiyonlar Anormal eritrosit ve plazma kolinesteraz aktivitesi Fenotiyazinler Hipotansiyon, taflikardi, hipo/ hipertermi (letarjiden komaya Bulanøk g rme Miyozis/ midriyazis, azalmøfl barsak sesleri, tremor Anormal EKG Salisilatlar Hiperventilasyon, hipertermi (letarjiden komaya Tinnitus, bulantø, kusma, konf³zyon Diaforez, batøn hassasiyeti Anyon aþøk metabolik asidoz, respiratuvar alkaloz, anormal KCFT ve koag³lasyon testleri Sedatifhipnotikler Hipotansiyon, hipoventilasyon, hipotermi (letarjiden komaya Sarhofl g r³n³m Hiporefleksi, b³ller Anormal arteriyel kan gazlarø Teofilin Taflikardi, hipotansiyon, hiperventilasyon, hipertermi (letarjiden komaya Bulantø, kusma, diaforez, konf³zyon Diaforez, tremor, konv³lsiyon Hipokalemi, hiperglisemi, metabolik asidoz, anormal EKG 26

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò SIK ZEHïRLENMELERE NEDEN OLAN ïlaãlarin TOKSïDROMLARI Trisiklik Antidepresanlar ò Amitriptilin ò Ta ikardi ò Klomipramin ò S²cak/kuru cilt ò mipramin ò Midriyazis ò Opipramol ò Hipotansiyon ò Dosuleptin ò Hipotermi ò Doksepin ò Aritmi ò Lofepramin ò A ²z kurulu u ò Protriptilin ò drar retansiyonu ò Nortriptilin ò Konv³lsiyonlar (a ²r) ò Trimipramin ò Solunum depresyonu (a ²r) ò Koma (a ²r) Mono Amin Oksidaz ïnhibit rleri (MAOï) ò Fenelzin ò Tremor ò zokarboksazid ò Ajitasyon ò Tranilsipromin ò Hipertermi ò Moklobemid ò Terleme ò Ta ikardi ò Hiper/hipotansiyon (a ²r) ò N betler (a ²r) ò Solunum depresyonu (a ²r) ò Kardiyak arrest (a ²r) Selektif Serotonin Reuptake ïnhibit rleri (SSRï) ò Sitalopram ò Gastrointestinal bozukluklar ò Fluoksetin ò Uyu ukluk ò Fluvoksamin ò Ta ikardi ò Paroksetin ò Adele sertli i ò Sertralin ò Hipertansiyon ò Konv³lsiyonlar 27

ò A. G khan Akkan Benzodiazepinler ò Diazepam ò Uyu ukluk ò Nitrazepam ò Ataksi ò Flunitrazepam ò Nistagmus ò Flurazepam ò Hipotansiyon ( zellikle alkol ve di er ò Loprazepam antidepresanlarla birlikte al²n²rlarsa) ò Lormetazepam ò Solunum depresyonu (" " ") ò Temazepam ò Koma (" " ") Oral Demir ò Demir s³lfat ò Bulant² ò Demir fumarat ò Kusma ò Demir glukonat ò Kar²n a r²s² ò Demir glisin s³lfat ò Diyare ò Demir-3 hidroksit polimal toz ò Hematemezis ò Demir-3 amonyum sitrat ò Rektal kanama ò Demir-3 protein s³ksinat ò Koma (a ²r) ò Ìok (a ²r) Opioidler ò Morfin tuzlar² ò SSS depresyonu ò Petidin - Koma ò Sufentanil - Solunum depresyonu ò Buprenorfin - Solunum arresti ò Metadon ò Pinpoint (i ne ba ²) pupilla ò Pentazosin ò Azalm² solunum h²z² ò Fenazosin ò Hipotansiyon ò Heroin ò Ta ikardi ò Hal³sinasyonlar 28

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò Parasetamol ò Bilinci yerinde: - Hastal²k hali - Bulant² - Kusma - Kar²n a r²s² (KC gerilmesine ba l²) ò KC nekrozu fazla ise: - Bilinþ kayb² - Hiperventilasyon - Hipoglisemi - Kanama - KC yetmezli i Salisilatlar ò Bulant² ò Kusma ò Dehidratasyon ò Tinnitus ò Terleme ò S²cak ekstremiteler ò Artm² solunum h²z² ò A ²r Olgularda: - Konv³lsiyonlar - Kardiyovask³ler kollaps - Koma Etil Alkol ò Yayvan konu ma ò Konf³zyon ò Sald²rganl²k ò Bulant² ò Kusma ò Koma 29

ò A. G khan Akkan Karbon Monoksid (CO) ò Ba a r²s² ò Halsizlik ò Takipne ò Ajitasyon ò Ba d nmesi ò A ²r olgularda: - Bilinþ kayb² - Solunum yetersizli i - Serebral dem - Miyokard infarkt³s³ Kostik Kimyasallar Asitler Yanøk / Ídem ò HCl ò A ²z ò S³lfirik asid ò Farenks ò Nitrik asid ò st solunum yolu ò Asetik asid ò st gastrointestinal yol Alkaliler ò Soda ò Potas ò Amonyak ò Hipoklorid Barbit³ratlar ò Fenobarbital ò Ífori ò Metilfenobarbital ò Ajitasyon ò Primidon ò Uyu ukluk ò Barbeksaklon ò Hipotermi ò Rabdomiyoliz ò Koma ò Solunum depresyonu/arresti 30

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò Dijital Glikozidleri ò Digitoksin ò Kusma ò Digoksin ò G rme bozukluklar² ò Lanatosid-C ò Ajitasyon ò Uyu ukluk ò Kardiyal aritmi ò leti bozukluklar² ò Ìok S³lfonil³re Hipoglisemikler ò Glibenklamid ò Terleme ò Gliklazid ò Ta ikardi ò Gliburid ò Aþl²k hissi ò Glimeprid ò Ciltte solukluk ò Davran² de i iklikleri ò A ²r hipoglisemi ò Koma ZEHïRLENMELERDE GÍR LEN BAfiLICA SENDROMLAR VE BUNLARA NEDEN OLAN KïMYASALLAR Ba l²ca sendromlar: ò Solunum yetersizli i ò Dola ²m yetersizli i ò N rolojik bozukluklar ò Hematolojik bozukluklar ò Karaci er bozukluklar² ò B brek bozukluklar² ò Hematolojik bozukluklar 31

ò A. G khan Akkan Solunum Yetersizliñi Solunum Yetmezliñi Var mø? ò Solunum kaslarønøn felci Botulinum toksini N rom³sk³ler blokerler Organofosfatlar ve karbamatlar Y²lan zehiri Striknin Aminoglikozid antibiyotikler Polimiksin antibiyotikler Kinin Digital ò Solunum merkezinin depresyonu Barbit³ratlar Klonidin ve di er sempatolitik ajanlar Siklik antidepresanlar Etanol ve alkoller Opiatlar Sedatif- hipnotikler Antihistaminikler L-dopa Oksijen ò Miyopati Kortikosteroidler Di³retikler Aminokaproik asid Klofibrat 32

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò Hipoksi ve Hipoksemi Var mø? ò ïnspirasyon havasønda oksijen azløñø Karbon monoksid (CO) Metan Propan Azot ò Kardiyopulmoner dem Beta blokerler Siklik antidepresanlar Kinidin Prokainamid Disopramid Verapamil ò H³cresel hipoksi Karbon monoksid Siyan³r Hidrojen s³lf³r Methemoglobinemi S³lfhemoglobinemi ò Pn moni ve non-kardiyopulmoner dem Gastrik iþeri in aspirasyonu Hidrokarbonlar²n aspirasyonu Klor ve irritan gazlar Kokain Civa buhar² Azot dioksid Opiatlar Fosgen Salisilatlar Sedatif-hipnotikler Duman inhalasyonu Etilen glikol Metal buharlar² Etklorvinol (i.v., oral) 33

ò A. G khan Akkan Bronkospazm Var mø? ò Anafilaksi (IgE-aracølø) Penisilinler S³lfonamidler Sefalosporinler Serum Tetrasiklinler ò Direkt havayolu irritasyonu Kromolin Sigara duman² N- asetil sistein nhale steroidler ò Siklooksigenaz inhibisyonu Aspirin/ NSA D Asetaminofen ò Anaflaktoid mast h³cre degran³lasyonu Narkotik analjezikler yodlu radyokontras maddeler Lokal anestezikler Pankronyum brom³r Benzalkonyum klor³r ò Farmakolojik etki Beta blokerler Kolinerjik stim³lanlar Antikolinesterazlar Alfa-adrenerjik agonistler EDTA 34

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò ò Bilinmeyen mekanizmalar ACE inhibit rleri Antikolinerjikler Hidrokortizon Zinostatin Lozartan Dolafløm Yetersizliñi Bradikardi / AV Bloñu Var mø? ò Kolinerjik veya vagotonik ajanlar Karbamat insektisidler Dijital glikozidleri Organofosfatlar Fizostigmin ò Membran-depresan ajanlar Beta blokerler Siklik antidepresanlar Enkainid ve flekainid Kinidin Prokainamid Disopramid ò Sempatolitik ajanlar Beta blokerler Klonidin Opiatlar 35

ò A. G khan Akkan ò Diñerleri Fenilpropalamin ve di er alfa- adrenerjikler Kalsiyum antagonistleri Lityum Propoksifen QRS ïntervali Uzamøfl mø? ò Beta blokerler ò Siklik antidepresanlar ò Dijital glikozidleri (tam kalp blo u) ò Difenhidramid ò Enkainid ve flekainid ò Hiperkalemi ò Fenotiyazinler ò Propoksifen ò Kinidin ò Prokainamid ò Disopramid Taflikardi Var mø? ò Sempatomimetik ajanlar Amfetamin ve t³revleri Kafein Efedrin ve ps doefedrin Fensiklidin Teofilin ò Antikolinerjik ajanlar Amanita muscaria mantarlar² Antihistaminikler Atropin ve di er antikolinerjikler Fenotiyazinler 36

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò Ventrik³ler Aritmi Var mø? ò Ventrik³ler taflikardi ve fibrilasyon Amfetaminler ve di er sempatomimetikler Aromatik hidrokarbon þ z³c³ler Kafein Kloral hidrat Klorlu / florlu hidrokarbon þ z³c³ler Kokain Siklik antidepresanlar Dijital glikozidler Flor Fenotiyazinler Teofilin ò QT uzamasø veya Torsades de Pointes Amiodaron Arsenik Sitrat Flor Organofosfat insektisidler Talyum Hipotansiyon Var mø? ò R latif Bradikardili Hipotansiyon ò Sempatolitik ajanlar ò Membran-depresan ò Diñerleri Beta blokerler ajanlar Barbit³ratlar Bretilyum Beta blokerler Kalsiyum antagonistleri Klonidin Siklik antidepresanlar Siyan³r Prazosin Enkainid/Flekainid Flor Metildopa Kinidin Organofosfatlar Hipotermi Prokainamid Karbamatlar Opiatlar Disopramid Sedatif-hipnotikler Rezerpin Propoksifen 37

ò A. G khan Akkan ò Taflikardili Hipotansiyon ò Søvø kaybø veya ò Periferik ven z veya interstisyel boflluña kaþøfl arteriyal dilatasyon Amotoksin iþeren mantarlar Beta- 2 uyar²c²lar Arsenik Kafein Kol isin Siklik antidepresanlar Bak²r s³lfat Hidralazin Hipertermi Hipertermi Demir Nitritler òng²rakl² y²lan zehiri Sodyum nitroprussiyat Sedatif-hipnotikler Fenotiyazinler Teofilin Hipertansiyon Var mø? ò Taflikardili Hipertansiyon ò Jeneralize sempatomimetikler Amfetamin ve t³revleri Kokain Efedrin Epinefrin Levodopa LSD MAO Marihuana Fensiklidin ò Antikolinerjik ajanlar Atropin ve di er antikolinerjikler Antihistaminikler Siklik antidepresanlar Fenotiyazinler ò Diñerleri Etanol yoksunlu u Hipnotik-sedatif yoksunlu u Nikotin (erken evre) Organofosfatlar (erken evre) ò Bradikardili veya AV Bloklu Hipertansiyon ò Klonidin ò Norepinefrin ò Ergot alkaloidleri ò Fenilefrin ò Metoksamin ò Fenilpropanamin 38

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò N rolojik Bozukluklar Koma ve Stupor Var mø? Genel SSS depresanlarø ò Antikolinerjikler ò Antihistaminikler ò Barbit³ratlar ò Siklik antidepresanlar ò Etanol ve di er alkoller ò Fenotiyazinler ò Sedatif-hipnotikler Sempatolitik ajanlar ò Klonidin ò Metil dopa ò Opiatlar ò Tetrahidrazolin ò Sel³ler hipoksi ò CO ò Siyan³r ò Methemoglobinemi Diñerleri veya bilinmeyen mekanizmalar ò Brom³r ò Dis³lfiram ò Hipoglisemikler ò Lityum ò Fensiklidin ò Fenilbutazon ò Salisilatlar Hipotermi Var mø? ò Barbit³ratlar ò Siklik antidepresanlar ò Etanol ve di er alkoller ò Hipoglisemikler ò Opiatlar ò Fenotiyazinler ò Sedatif- hipnotikler Hipertermi Var mø? Aflørø m³sk³ler aktivite, rijidite veya konv³lsiyonlar Amfetamin ve t³revleri Kokain Siklik antidepresanlar Siklik antidepresanlar Lityum MAO Artmøfl metabolizma høzø Dinitrofenol Pentaflorofenol Salisilatlar Tiroid hormonu Bozulmufl termoreg³lasyon Amoksapin Antikolinerjikler Antihistaminikler Siklik antidepresanlar Fenotiyazin ve Diñerleri Egzersize ba l² ²s² oku Malign hipertermi Metal buhar² ate i N roleptik malign sendrom Etanol yoksunlu u Hipnotik-sedatif yoksunlu u Fenisiklidin di er antipsikotikler 39

ò A. G khan Akkan Konvulsiyon Var mø? Sempatomimetikler Antidepresanlar Diñerleri ò Amfetamin ve ve antipsikotikler ò Antihistaminikler t³revleri ò Amoksapin ò Beta blokerler ò Kafein ò Siklik anti- ò Karbamazepin ò Kokain depresanlar ò Sel³ler hipoksi ò Fenisiklidin ò Haloperidol ò Klorlu hidrokarbon ò Fenilpropanamin ò Butirofenonlar þ z³c³ler ve ò Teofilin ò Loksapin insektisidler ò Fenotiyazinler ò Karbamatlar ò Organofosfatlar ò Flor ò Lityum ò Lokal anestezikler ò zoniazid ò Meperidin ò Salisilatlar Ajitasyon Var mø? Predominant Konf³zyon Predominant Ajitasyon veya Delirium veya Psikoz ò Amantadin ò Amfetamin ve t³revleri ò Antikolinerjikler ò Kafein ò Antihistaminikler ò Kokain ò CO ò LSD ò Simetidin ò Marihuana ò Dis³lfiram ò Fensiklidin ò Kur un ve di er a ²r metaller ò Fenilpropanamin ò Levodopa ò Prokain ò Lokal anestezikler ò Teofilin ò Lityum ò Salisilatlar ò Alkol/hipnotik yoksunlu u 40

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò Diñer Komplikasyonlar Distoni, Diskinezi veya Rijitide Var mø? Distoni Diskinezi Rijitide ò Haloperidol ò Amfetaminler ò Karadul ò Butirofenonlar ò Antikolinerjikler r³mce i ²s²r² ² ò Fenotiyazinler ò Antihistaminikler ò Lityum ò Kafein ò Malign hipertermi ò Kokain ò Metakualon ò Siklik ò MAO antidepresanlar ò N roleptik ò Levodopa malign sendrom ò Lityum ò Fensiklidin ò Fensiklidin ò Striknin Rabdomiyoliz Var mø? Musk³ler hiperaktivite, Direkt h³cresel Diñer ve bilinmeyen rijitide ve konv³lsiyonlar toksisite mekanizmalar ò Amfetamin ve t³revleri ò Amatoksin ò Barbit³ratlar ò Kokain iþeren mantarlar ò Etanol ò Siklik antidepresanlar ò CO ò Sedatif-hipnotikler ò Lityum ò Kol isin ò Travma ò MAO ò Etilen glikol ò Ãe itli ajanlar²n ò Fensiklidin neden oldu u ò Striknin hipertermi ò Tetanoz ò Ãe itli ajanlar²n neden oldu u konv³lsiyonlar Allerji veya Anafilaksi Var mø? Anafilaktik reaksiyonlar Anafilaktoid reaksiyonlar Diñerleri (Ig- E aracølø) reaksiyonlar (Ig-E aracølø ò Egzersiz ò Antiserumlar (antiveninler) olmayanlar) ò S³lfidler ò Besinler (f²nd²k, bal²k, midye..vs) ò Asetil sistein ò Himenoptera ve di er ò Kan ³r³nleri b cek sokmalar² ò yotlu kontrast maddeler ò Allerjen imm³noterapi ekstreleri ò Opiatlar ò A ²lar ò T³bok³rarin 41

ò A. G khan Akkan Osmolar Aþøk Var mø? (Osmolar aþøk = Ílþ³len x Hesaplanan Osmolalite) ò Aseton ò Etanol ò Etil eter ò zopropil alkol ò Mannitol ò Metanol ò Propilen glikol ò Dializ yap²lmayan b brek yetmezli i Anyon Aþøñø Asidozu Var mø? [Anyon aþøñø = (Na + ).(Cl - ).(HCO3 - ) = 8-12 meq/l] ò Benzil alkol ò Hidrojen s³lf³r ò Beta adrenerjikler ò buprofen ò Kafein ò Demir ò CO ò zoniazid ò Siyan³r ò Metanol ò Etanol (ketoasidoz) ò Fenformin ò Etilen glikol ò Salisilatlar ò Eksojen organik ve mineral ò Konv³lsiyonlar asidler ò Teofilin ò Formaldehid Hipo/Hiperkalemi Var mø? Hipokalemi Hiperkalemi ò Baryum ò Alfe adrenerjikler ò Beta adrenerjikler ò ACE ò Kafein ò Beta blokerler ò Di³retikler (kronik) ò Dijital glikozidleri ò Epinefrin ò Flor ò Teofilin ò Lityum ò Toluen (kronik) ò Potasyum ò Renal yetmezlik ò Rabdomiyoliz 42

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò Oftalmik Toksik Belirtiler Var mø? ò Miyozis Var mø? ò Antikolinesterazlar (K) ò Organofosfatlar (K) ò Barbit³ratlar (K) ò Kafein (K) ò MAO (Sl) ò Ergo t³revleri (Sl) ò Muskarin (K) ò Opioidler (K) ò Nikotin (K) ò Fizostigmin (K) ò Rezerpin (Sl) K: kolinerjik, Sl: sempatolitik ò Midriyazis Var mø? ò Alkol (Sm) ò Amfetamin (Sm) ò Antihistaminikler (A) ò Atropin (A) ò Botulinum toksini (A) ò Kloroform, CO (Sm) ò Kokain (Sm) ò Siyanid (A) ò LSD, Marihuana (A) ò Papaverin (A) ò Efedrin, Ps doefedrin (Sm) ò Trisiklik antidepresanlar (A) Sm: Sempatomimetik, A: Antikolinerjik 43

ò A. G khan Akkan ò Diñer Bazø Oftalmik Toksik Belirtiler Var mø? ò Diplopia Alkol Barbit³ratlar Kortikosteroidler Morfin Marihuana Kolistin Fenitoin Tetrasiklinler A vitamini ò Bulanøk g rme Antikolinerjikler Dijital Etanol Lityum CCl4 MAO Organofosforlar Trisiklik antidepresanlar ò Nistagmus Alkol Barbit³ratlar CO Etklovinol Morfin Fenitoin Salisilatlar Karbamazepin 44

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò ò Renk g rme bozukluñu CO Dijital buprofen Marihuana T³t³n Nalidiksik asid ò Korneal birikim Amodiakin Klorokin D vit. B brek Bozukluklarø Ps do Renal Yetmezlik ò Kortikosteroidler ò Trimetoprim ò Simetidin Hemodinamik Renal Yetmezlik ò NSA D ò ACE inhibit rleri Renal Vaskulitis ve Trombozis ò Mitomisin C ò Metamfetaminler Glomer³ler Hastaløk ò Nefrotik Sendrom ò Alt²n ò NSA D 45

ò A. G khan Akkan ò Glomer³lonefrit ò Hidralazin ò Sitokin tedavisi T³b³ler Epitelyal H³cre Hasarø ò Ozmotik Nefrozis ò Mannitol ò ntraven z imm³noglob³lin ò Akut T³b³ler Nekroz ò Aminoglikozid antibiyotikler ò Radyografik kontras maddeler ò Asetaminofen ò Amfoterisin B ò Sisplatin ò Streptozosin ïnterstisyel Nefrit ò Akut Allerjik ò Metisilin ò NSA D ò Kronik ò Siklosporin ò Lityum ò Papiller Nekroz ò Kombine fenasetin, aspirin ve kafein preparatlar² 46

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò Karaciñer Bozukluklarø Karaciñer Yetmezliñi Var mø? ò Asetaminofen ò Amanita phalloides mantarlar² ò Aromatik hidrokarbonlar ò Arsenik ò Karbontetraklor³r ve di er klorlu hidrokarbonlar ò Bak²r ò Etanol (kronik) ò Halotan ò nsektisidler (klorlu) ò Demir ò Fosfor ò Talyum Hematolojik Bozukluklar Methemoglobinizan Zehirler ò Amil nitrit ve nitrit ò Bizmut nitrat ò Ferri siyan³r ò Nitrofenol ò Nitrotoluen ò Rezorsinol ò S³lfamidler ò Toluidin Eritrositler zerine Etkili Zehirler ò G-6-F-D Eksikliñinde Anemi Oluflturanlar ò Aminopirin ò Nitrofuranlar ò Primakin ò PAS ò Antipirin ò S³lfamidler ò K vitamini ò S³lfonlar 47

ò A. G khan Akkan ò Eritroblastik Anemi Yapanlar ò Kloramfenikol ò Tiamfenikol ò Amfoterisin B ò Akut alkol zehirlenmesi ò Megaloblastik Anemi Yapanlar ò Antifolik antikanser ilaþlar (Metotreksat) ò Primetamin ò Eritrositlere Direkt Etki ile Hemoliz Yapanlar ò Parenteral su injeksiyonu ò Arsenikli hidrojen ò Metildopa ò Naftelen (insektisid) ò Y²lan ve r³mcek zehirleri Trombositler zerine Etkili ïlaþlar ò ïmm³no-allerjik ò Toksik ò Bilinmeyen mekanizmalarla mekanizmalarla mekanizmalarla Amfetamin Alt²n tuzlar² yod zoniazid Fenilbutazon Ístrojenler Difenhidramin Kloramfenikol Penisilin Klorokin Kol isin ns³lin Aspirin Parasetamol Barbit³ratlar Tetrasiklinler Kinin Eritromisin Metildopa Streptomisin Tolbutamid Prokain Heparin 48

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò L kositlere Etkili ïlaþlar ò Sitotoksik ò ïmm³no-allerjik ò Bilinmeyen mekanizmalarla mekanizmalarla mekanizmalarla Antikanser ilaþlar Noramidopirin Antitiroid ilaþlar Fenotiyazinler S³lfonamidler Dapson Kloramfenikol Klorpropamid Etos³ksimid Novobiosin Tolbutamid Fenobarbital Kol isin Kinidin Metildopa Radyasyon Prokainamid Hidroklorotiyazid Fenilbutazon mipramin Penisilamin TOKSïKOLOJïK TARAMA ïle TESPïT EDïLEBïLïR ïlaãlar Kanda Aranabilecek ïlaþlar Alkoller Etanol Aseton zopropil alkol Metanol Etanol Metanol Antikonv³lsanlar Karbamazepin Fenobarbital Fenitoin Valproat Et s³ksimid 49

ò A. G khan Akkan Analjezikler Asetaminofen Salisilatlar Sedatif-Hipnotikler Barbit³ratlar Klordiazepoksid Karizopradol Diazepam Etklorvinol Glutetimid Meprobamat Metakualon ïdrar ve Gastrik ïþerikte Aranabilecek ïlaþlar Alkoller Etanol Metanol Antikonv³lsanlar Karbamazepin Fenobarbital Fenitoin Analjezikler Asetaminofen Salisilatlar 50

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò Sedatif-Hipnotikler Barbit³ratlar Benzodiazepinler Antihistaminikler Klorfeniramin Difenhidramin Stim³lanlar Amfetaminler Kokain Opiatlar Morfin Kodein Meperidin Metadon Fenotiazinler Klorpramazin Tioridazin Trisiklik Antidepresanlar Amitriptilin Doksepin 51

ò A. G khan Akkan SIK ZEHïRLENMEYE NEDEN OLAN ïlaãlar / KïMYASALLAR VE ANTïDOTLARI ïlaþ/kimyasal Antidot Eriflkin Dozajø* Notlar Asetaminofen N-asetil sistein 140 mg/kg bafllangøþ dozundan sonra 4 saat arayla 70 mg/kg x 17 doz 16 saat iþinde en etkilidir Arsenik / Altøn/ Cøva BAL (British antilewisite)= Dimerkaprol En køsa s³rede 5 mg/kg (i.m.) Yañ iþindeki 1 ml BAL, 100 mg dimerkaprol, 210 mg benzil benzoat ve 680 mg yerføstøñø yañø iþerir. Bu bileflim stabik, nontoksik, atølabilir siklik bir bileflik oluflturur. Atropin Fizostigmin (Eserin) Bafllangøþ dozu 0.5-2 ml, i.v. Konv³lsiyon ve bradikardi oluflturabilir. Beta blokerler Glukagon 1 mg/ml ampul, bafllangøþta 5-10 mg, i.v. Siklik AMP sentezini uyarør, miyokardøn kasølabilirliñini arttørør. Kalsiyum kanal blokerleri Karbon monoksid (CO) Kalsiyum Oksijen Bafllangøþ dozu: 1 mgæa kadar (10 ml) i.v. %10 kalsiyum klor³r 2 dakikada bir ampul inhalasyonu 3 dakikada 10 ml, %3Æl³k sol³syon, i.v. Ãocuklarda bafllangøþta 0.33 ml/kg. %25Ælik sol³syon- 50 ml (i.v.) 10 dakikada; þocuklar iþin 1.65 ml/kg. Her ampul 1 g veya 10 ml kalsiyum klor³r iþerir. Her mlæde 100 mg kalsiyum klor³r veya 1.4 meq kalsiyum vardør. Methemoglabin- siyan³r kompleksi hipotansiyona neden olur. Bu dozaj normal hemoglobin iþindir. Zararsøz sodyum tiyosiyanat oluflur. Siyan³r Amil nitrit, sonra Bafllangøþta glukoz sol³syonunda %100 etanolden 1 ml/kg, etanol³ %10Æa dil³e et, kan d³zeyini 100 mg/dlæde tut. Alkol dehidrogenaz iþin yarøflør, formik asid ve okzalat oluflumunu nler. Etilen glikol/ Metil alkol Sodyum nitrit Bafllangøþ dozu: 1 gæø aflmayacak flekilde 40-90 mg/ kg (i.m.); 15 mg/ kg/ saat (i.v.) Deferroksamin mesilat, atølabilir ferroksamin kompleksi oluflturur. Demir Sodyum tiyos³lfat Bir saatte 250 ml %5ælik dekstroz iþinde 1 ampul. 5 mlælik ampulde %20Ælik sol³syon (i.v.). %3Æl³kten daha aza dil³e et. Kurflun kalsiyumun yerini alør. 52

Toksikolojik Sendromlar (Toksidromlar) ve ïlaþ Zehirlenmeleri - I ò ïlaþ/kimyasal Antidot Eriflkin Dozajø* Notlar Kurflun Kalsiyum disodyum edetat Bafllangøþ dozu: 1 gæø aflmayacak flekilde 40-90 mg/ kg (i.m.); 15 mg/ kg/ saat (i.v.) 5 mlælik ampulde %20Ælik sol³syon (i.v.). %3Æl³kten daha aza dil³e et. Kurflun kalsiyumun yerini alør. Nitritler Metilen mavisi Bir saatte 250 ml %5ælik dekstroz iþinde 1 ampul. Methemoglobinemi iþin søkløkla exchange- transf³zyon gerekir. Opiatlar Nalokson 5 dakikada %1Ælik sol³syondan 0.2 ml/kg (i.v.). Nalokson solunum depresyonu yapmaz. Organofosfatlar Atropin 0.4-2 mg (i.v.) 0.01 mg/ kg, i.v. þocuklarda. Fizyolojik: Asetil kolini bloke eder. Kritik durumlarda 15 dakikada bir 5 mgæa þøkølabilir. Pralidoksim (2- PAM klor³r) Bafllangøþ dozu: 0.5-2 mg (i.v.) Ãocuklarda bafllangøþta 0.05 mg/ kg (i.v.) Bafllangøþ dozu: 1 mg (i.v.), Ãocuk: 25-50 mg/ kg (i.v.). Spesifik: Alkil fosfat- kolinesteraz bañønø kørar. Kritik durumlarda eriflkin hastada saatte bir 500 mgæa þøkølabilir. *Yukarødaki dozlarøn spesifik klinik koflullara g re d³zenlenmesi gerekebilir. KAYNAKLAR 1. Curtis D. Klaassen, Mary O. Amdur and John Doull. Casarett and DoullÆs Toxicology, The Basic Science of Poisons. 3th Ed. Macmillan Publishing Company, 1986. 2. smet D kmeci. Toksikoloji, Zehirlenmelerde Tan² ve Tedavi. 3. Bask², Nobel T²p Kitapevi, 2001. 3. O uz Kayaalp. Rasyonel Tedavi Y n³nden T²bbi Farmakoloji, 1. Cilt, 9. Bask², Hacettepe YAÌ, 2000. 4. Kent R Olson. Poisoning and Drug Overdose. 1th. Ed. Appleton and Lange, 1990. 5. Lester M. Haddad and James F. Winchester. Poisoning and Drug Overdose. 2th. Ed. W.B. Sauders Com. 1990. 6. http:// ace.orst.edu/info/extoxnet. 7. http://www. bio.hw.ac.uk/edintox. 8. http://www.uic.edu/com/er/toxicon/toxidro.htm 9. Barbara G. Wells, Joseph T. Dipiro, Terry L. Schwinghammer, Cynthia W. Hamilton. Pharmacotherapy Handbook, 2th Ed. Mc Graw- Hill, 2000. 53