2013-2014 GÜZ DÖNEMİ DERSİN ADI : TARIMSAL ÖRGÜTLENME DERSİ VEREN : DR. O.ORKAN ÖZER KONU : TRAKYA BİRLİK HAZIRLAYANLAR : AYSUN AYDOĞAN RABİA OKUMUŞ PİRAYE KATİPOĞLU
TRAKYA YAĞLI TOHUMLAR TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ BİRLİĞİ
TRAKYA BİRLİK TARİHİ Trakya Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifleri Birliği kısa adı ile Trakya Birlik olarak tanınmaktadır. 1966 yılında Babaeski, Edirne ve Lüleburgaz Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifleri nin bir araya gelmesi ile kurulmuştur. Kuruluşunda 3 olan Kooperatif sayısı bu gün Marmara, Ege ve İç Anadolu Bölgelerinde faaliyetlerini sürdürmekte olan 48 Kooperatife yükselmiştir.
Kuruluşunda 2.103 olan ortak sayısı ise günümüzde 59.000 e çıkmıştır. Trakya Birlik ülkemizde üretilen ayçiçeğinin yılda ortalama %30-%50 sini mübaya etmektedir. Trakya Birlik 1976 yılında Karacabey yağ fabrikasını satın almıştır. 1982 yılından itibaren ise Entegre Tesisler kademeli olarak üretime geçmiştir.
AMAÇ VE ÇALIŞMA KONULARI Birliğin amacı; ortak kooperatiflerin ürünlerini daha iyi şartlarla değerlendirmek, bunların müşterek menfaatlerini korumak ve çalışmalarını koordine etmektir. Çalışma konuları; 1) Ortak kooperatifler tarafından satın alınan ürünlerin en iyi şartlarla değerlendirilmesi için her türlü tedbiri almak, 2) Bağlı kooperatif ortaklarının ve ortak olmayan üreticilerin tarımsal üretim faaliyeti ile ilgili girdi niteliğindeki her türlü ihtiyaçlarını yurt içinden ve yurt dışından tedarik etmek, bu amaçla doğrudan üretmek, ithal etmek, bayilik almak, dağıtmak, kiralamak ve benzeri yöntemlerle karşılamak, gerektiğinde ortaklarını kredi ile desteklemek konularında çalışır.
3) Gerektiğinde bağlı kooperatif ortağı olmayan üreticilerden ve serbest piyasadan ürün alımında bulunmak, bu ürünlerin iç ve dış piyasalarda değerlendirilmesini sağlamak, 4) Satın alma, depolama, standartlaştırma, işleme, ambalajlama, nakletme veya benzeri işleri yapmak, bu konularda en uygun tedbirleri almak, 5) Üreticilerin mesleki bilgilerini artırmak, bu amaçla kurslar açmak, seminerler düzenlemek, diğer birliklerle ve yabancı ülkelerdeki benzeri kuruluşlarla işbirliği yapmak, tanıtıcı ve eğitici faaliyetleri yapmak veya yaptırmak
İŞLETMELER Entegre Tesisleri
TEKIRDAĞ ENTEGRE TESISLERI Tekirdağ a bağlı Çorlu ilçesinin Şerefli çiftliği mevkiinde bulunan Entegre Tesislerimiz 1975 yılında 40 bin tonluk yağ tankı, doldurma ve boşaltma pompaları yaptırılarak ilk adım atılmıştır. 1982-1985 yılları arasında kademeli olarak işletmeye açılmıştır. Entegre tesisleri 180.000 ton/yıl ay çiçek işleme, 75.000 ton/yıl rafine, 30.000 ton/yıl margarin, 144 bin ton/yıl yem üretim kapasitesine sahiptir.
KARACABEY YAĞ FABRIKASı
Bursa iline bağlı Karacabey ilçesinde bulunmaktadır. 1976 yılında Trakya Birlik tarafından satın alınmıştır. Ağırlıklı olarak Trakya Birlik in Marmara Bölgesinde bulunan Kooperatiflerine hizmet vermektedir. Karacabey Yağ Fabrikası 80.000 ton/yıl ayçiçek işleme, 27.000 ton/yıl rafine yağ, 100.000 ton/yıl fenni yem üretim kapasitesine sahip olup, atık arıtma ünitesi kanalıyla çevreye saygılı üretim yapmaktadır.
ÇALIŞMA BÖLGELERİMİZ Edirne, Tekirdağ, Kırklareli, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, İstanbul, Sakarya, Ankara, Kütahya, Afyon, Kocaeli, Aydın
AYÇIÇEĞININ PAZARLANMASı VE TRAKYA BIRLIĞIN ROLÜ Ayçiçeği, Türkiye genelinde Marmara bölgesinde ve özellikle Trakya bölgesinde üretilir. Türkiye ayçiçeği üretiminin yaklaşık % 60 ı Trakya bölgesinde gerçekleştirilir. Özellikle Edirne ve Tekirdağ illerinde yüksek miktarda üretilen ayçiçeği Kırklareli ilinde ise daha az üretilmektedir. Ayçiçeğinin yıllara göre üretim miktarları incelendiğinde her üç ilde de üretimde dalgalanmalar görülmektedir. Üretim genelde 700-800 bin ton civarında gerçekleşmektedir. Ayçiçeği üretimi ülke ihtiyacını karşılayamadığından üretim miktarına yakın bir miktar yurtdışından ayçiçeği ve hamyağ olarak ithal edilmektedir.
Yurtiçinde üretimi yapılan ayçiçeğinin önemli bir kısmı Trakya birlik tarafından satın alınmaktadır. Trakya birlik, kooperatifleri aracılığıyla üreticilerden satın aldığı ayçiçeğini kendisine ait yağ fabrikalarında işleyerek ham yağ olarak sanayiciye, rafine yağ olarak da toptancılara ve perakendecilere satmaktadır.
Trakyabirliğin ayçiçeği piyasasında en büyük alıcı olması ve kuruluş amaçları içerisinde yer alan; "üreticilerden ürünleri dengeli bir fiyat politikası izleyerek satın alma" politikası gereği, her yıl kendi işleme kapasitesinin üzerinde ayçiçeğini üreticilerden satın almaktadır. Her yıl değişmekle birlikte Trakyabirliğin yaptığı ayçiçeği alımları ortalama 300 bin tonlar civarında seyretmektedir. Trakyabirliğin ayçiçeği işleme kapasitesinin yılda 150-160 bin ton olduğu düşünülürse, her yıl önemli bir miktar ayçiçeğinin işlenmek veya satılmak üzere depolanması gerekmektedir.
TRAKYA BÖLGESI TARıMıNıN SORUNLARıNı ÇÖZMEK VE TARıMı GELIŞTIRMEK IÇIN ALıNABILECEK ÖNLEMLER: Bölge iklim ve toprak koşulları açısından tarıma son derece elverişlidir. Bölgede önemli bir sorun verimli tarım arazilerinin tarım dışı amaçla kullanılmasıdır.sanayi tesisleri ve yazlık konutlar I. ve II. sınıf tarım topraklarının ve su kaynaklarının azalmasına, neticede çevre kirliliğine yol açmaktadır. Bu gelişim mutlaka önlenmelidir
Tarım arazileri dağınık, çok parçalı ve erozyona maruzdur. Erozyon yüzünden Trakya topraklarında organik madde oranı % 1 in altına düşmüştür. Mera olması gereken meyilli ve hatalı sürülmüş araziler oldukça fazladır. Bu arazilerde binlerce yılda oluşmuş üst toprak ortadan kalkmış, ana kaya ortaya çıkmıştır.meraların bakımı yapılarak yem kapasiteleri artırılmalıdır. Dağınık ve parçalı araziler, toplulaştırma ve engebeli arazilerin tesviyesiyle işlemeye daha uygun hale getirilmelidir. Üreticilerde toplulaştırmaya karşı olan psikolojik tepkinin aşılması için çiftçi eğitimi önemli bir araçtır.
Yağışın yıl içerisindeki dağılımı düzensizdir.sulama ve drenaj yatırımlarına ağırlık verilmelidir. Tarımsal ürünlerin pazarlama kanallarının çokluğu ve yüksek maliyetle çalışan çok sayıda aracının bu kanallarda çalışması pazarlama organizasyonunu olumsuz etkilemekte ve son ürün bedelinin küçük bir kısmının üreticinin eline geçmesine neden olmaktadır.
SONUÇ Sorunların çözümü için üreticilerin ürün ya da ürün grubu bazında tarım kooperatifleri kurarak örgütlenmeleri ve mevcut kooperatiflerin uluslararası kooperatifçilik ilkelerine göre çalıştırılmaları gerekir. Kooperatif üst örgütlerinin Almanya ve ABD de olduğu gibi bir Kooperatifler Bankası kurmaları halinde kooperatiflerle ortakların kredi ihtiyacı kolayca karşılanabilir.
Devlet, yağlı tohum üretim ve destekleme politikalannda sürekli değişim ve istikrarsızlık göstererek sektörün dalgalanmasına sebep olmaktadır. Öte yandan haksız rekabetin bir diğer ayağı ise yağlardaki KDV oranıdır. Hemen hemen bütün temel gıda maddelerinde KDV oranı %1 iken yağlarda uygulanan %8'dir. Buna karşın zeytin yağında ise KDV %1'dir. Yağ sektöründe aşın sayıda üretici vardır ve pazarda ciddi bir rekabet hüküm sürmektedir. Bu bakımdan kâr marjlan çok düşüktür.
Kanşım yağlarının üretimine izin verilmesi ciddi bir sorundur. Ambalajlann etiketlerinde doğru olarak kanşıma giren yağlann isimleri ve oranla yazılmamaktadır. Bu durum, tüketiciyi zor durumda bırakmış, kolza, palm ve pamuk gibi yağlann kullanımını arttırmıştır. Bitkisel yağ sektörünün temelinde yatan en önemli sorun, yağlı tohumlann üretim azlığıdır. Bu konuda atılan adımlara (hibrit tohum, sulama vs.) rağmen üretim eksikliği halen devam etmektedir. Ayçiçeğinde fazla miktarda yabancı madde içeriği, yağ üretiminde verimliliği düşürmektedirhammadde yetersizliğinin temelinde ayçiçeği, pamuk ve soyanın ekim alanlannın gittikçe daralma göstermesidir. Bunu doğuran nedenler uygulanan üretim ve fiyat politikalandır.
KOOPERATİF AÇISINDAN: Ayrıca kooperatiflerin ortaklarına gerekli hizmeti götürdükleri halde ortakların kooperatifçilik bilgilerinin yetersiz olması ve kooperatifi benimsememeleri nedeni ile kooperatif-ortak ilişkilerinin gelişmediği tespit edilmiştir. Ortakların kooperatifçilik eğitimine önem verilmesi ile kooperatife sahip çıkan ortak sayısı ve genel kurul toplantılarına katılım artacaktır. Genel kurul toplantılarındaki talep ve tercihlerin işletme politikasına yansıması demokratik yönetimi de geliştirecektir.
Kooperatiflerin yöneticilerin aldığı karar ve uygulamalarla yönetilmesi ve devlet müdahalesinin olmaması, kooperatifçilik ilkelerinden demokratik ortak kontrolü ilkesinin kooperatiflere yerleşmesini sağlayacaktır. Risturn dağıtılması, ortakların ürettiği ürünün tamamını kooperatife teslim etmesini ve kooperatif ve daha çok alış veriş yapmasını sağlayacaktır. Risturn dağıtıldığında ortakların kooperatife ekonomik katılımı da artacaktır. Genel kurul toplantılarından önce kooperatifin mali durumu ile ilgili bilgilerin ortaklara dağıtılması, ortakların mali konulara ilgi duymasını sağlayacak ve ortaklar kooperatifin ekonomik durumu ile daha fazla ilgileneceklerdir. Bu da ortakların kooperatif ile aktif bir ilişki içersine girmelerine yararlı olacaktır.
2001 yılına kadar devlet tarafından belirlenen destekleme politikasının uygulayıcısı durumundaki Trakya Birlik'in sektördeki konumu 2001 yılı Haziran ayında çıkanlan bir kanunla değişmiştir. Bu kanunla Trakya Birlik özerk bir yapıya kavuşmuştur. İşletme faaliyetlerinde devletin finans desteğine dayalı avantajını kaybetmesi nedeniyle Trakya Birlik'in öz kaynaklannı verimli kullanma zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Pazar payı açısından Trakya Birlik'in ürettiği kalite nedeniyle perakende düzeyde sektördeki büyük ölçekli firmalann gerisindedir. Trakya Birlik'in etkin çalışması için profesyonel yöneticilere ihtiyacı vardır. Trakya Birlik'in verimli yönetilmesi, ayçiçeği üreticisinin haklannı korurken, diğer yağ sanayicileriyle rekabet ederek piyasada dengenin sağlanmasına da yardımcı olacaktır.
ÜRÜNLERİMİZ Biryağ Birma Bima Biröz Şefim Trakyağ Trakyem
KAYNAKÇA http ://www.tek.org.tr /(TÜRKİYE EKONOMİ KURUMU) Dünya Gazetesi, 2003. Dünya Gazetesi. Trakya Birlik Özel Eki. 10 Ocak 2003. İstanbul. Aziz satana türkiye ve trakyada bitkisel yağ üretimi www.trakyabirlik.com.tr/