GENEL İLETİŞİM Öğr.Gör.Afitap BULUT Bülent Ecevit Üniversitesi 2013
İÇİNDEKİLER İletişimin tanımı İletişimin anlamı ve önemi İletişim süreci İşleyiş yönünden iletişim türleri İletişim türleri İletişim kurma yolları İletişim engelleri Öğr.Gör.Afitap BULUT 2
İletişim nedir? İletişim; kişileri birbirine bağlayan ve onların sosyal bir grup halinde ve uyumlu bir biçimde çalışmalarını sağlayan bir bağdır. İletişim; iki veya daha fazla sayıda kişi arasındaki etkileşim ve değişim sürecidir. İletişim; düşüncelerin, fikirlerin, duyguların ya da bilgilerin, en az iki kişi arasında konuşma, yazışma veya simgelerle amacına uygun olarak paylaşımıdır. Öğr.Gör.Afitap BULUT 3
Hayvanlar da iletişim kurarlar. Ancak gruplar halinde yaşasalar bile, hayvanlar için belli bir kültür olgusundan söz etmek güçtür. Çünkü hayvanlar, kendi aralarında en ilkel anlamıyla iletişimde bulunsalar bile, yaşamları boyunca öğrendiklerini, kendilerinden sonra gelecek kuşaklara aktarabilecek ve bağlı olarak da onların davranışlarını etkileyebilecek iletişim yeteneğine sahip değillerdir. Öğr.Gör.Afitap BULUT 4
İLETİŞİMİN AMACI Hedefi (alıcıyı) bilgilendirmek (önceden hiçbir bilgi edinmemiş ise) Hedefin düşünce, tutum ve davranışlarını değiştirmek (hedef kaynağın düşüncesinden daha arklı bir düşüncede ise) Hedefin düşünce, tutum ve davranışlarını devam ettirmek.(hedef kaynak ile aynı düşünceyi paylaşmakta ise) Öğr.Gör.Afitap BULUT 5
İletişimin önemi: İletişim insanlar arasında bağ kurmayı sağlar. Böylece sevgi, saygı, duygu ve düşünceleri anlatma, başkaları tarafından da anlaşılma ihtiyaçlarını karşılar. İletişim, insanların sosyal olmalarını sağlar. Bir organizasyonda iletişim sayesinde yapılan veya yapılacak çalışmalar çalışanlara aktarılır ve işlerin yapılması gerçekleşir. Çalışanlar arasında koordinasyon ve işbirliği iletişimle gerçekleşir. İletişim sayesinde karar almak daha kolay olur. Organizasyonun ve bireylerin Öğr.Gör.Afitap BULUT başarısını artırır. 6
İLETİŞİM SÜRECİ İletişim sürecinin öğeleri G KAYNAK Davranışlar Fikir Bilgi Duygu Tutum Beceri MESAJ Semboller Gerçek obje Modeller Resim Hareket Ses KANAL İletici Araç & Yöntemler Sözsüz iletişim Sözlü İletişim Basılı/yazılı araçlar Yöntemler ALICI Davranışlar Fikir Bilgi Duygu Tutum Beceri Dönüt (Geri Bildirim) G Öğr.Gör.Afitap BULUT 7
1-KAYNAK Kaynak; bir mesajın başka bir tarafa ulaşmasını isteyen bir kişi, grup veya organizasyondur. Kaynak; iletişimi başlatan kişi veya kişilerdir. İletişimde en önemli sorumluluk kaynağa aittir. Çünkü iletişimi başlatan ve mesajı kodlayarak gönderen odur. Kaynağın iletişimdeki başarısı, yazma, konuşma, okuma, dinleme ve mantık kurma becerisine bağlıdır. Etkin iletişimde kaynak ve alıcı mesaja aynı anlamı verir. Öğr.Gör.Afitap BULUT 8
Kaynağın iletişimdeki başarısını etkileyen etkenler İletişim becerisi: Örn, açık ve anlaşılır yazı, iyi söyleyiş, sözcük zenginliği, beden dilini iyi kullanma Tutumlar:Kaynağın iletişiminin en önemli etkileyicisi kendi kişiliğidir. Örn, çekingenlik, aşırı kendine güven. Deneyim ve bilgi:kaynağın kodlayacağı mesaj hakkında bilgili ve deneyimli olması gerekir. Örn, sağlık konularında bilgi ve deneyimi olmayan bir kişi bu konularda sağlıklı iletişim kuramaz. Çevresel, toplumsal ve kültürel öğeler:kişinin toplum içindeki rolleri, saygınlığı, konumu kişinin iletişim şeklini ve başarısını etkiler. Öğr.Gör.Afitap BULUT 9
2-KODLAMA Kodlama, fikir ve düşünce halinde olan bir mesajın, iletilmek üzere semboller haline dönüştürülmesi işlemidir. Semboller; sözcükler, sayılar, resimler, mimikler ve jestlerden oluşabilir. Kaynak kodlama yaparken, alıcının anlayacağı şekilde mesajını kodlamalıdır. Yani iki taraf da mesaja aynı anlamı yüklemelidir. Sembolde var olan çift anlamlılıktan dolayı kod çözmede hatalar olabilir.(örn; Dal kelimesi, baş parmağın gösterilmesi) İletişimde en büyük güçlükdüşüncelerin kodlanmasında kendini gösterir. Öğr.Gör.Afitap BULUT 10
3-MESAJ (İLETİ) Mesaj; kaynağın fikir, düşünce, istek ve kararlarını belirten sembollerdir. Mesaj; yazı, söz ya da işaretlerle iletilebilir. Ne kadar çok duyu organına hitap ederse o derecede başarılı olur. Mesajın üç unsuru vardır; -%3 sözcük -%38 ses -%55 beden dili Öğr.Gör.Afitap BULUT 11
4-KANAL Kanal; gönderici ile alıcıyı birleştiren araçtır. Mesajın kaynaktan alıcıya ulaşmak için izlediği yoldur. Örn; internet, fax, telefon görüşmesi, yüzyüze konuşmalarda ses dalgası, fotoğraf, film, radyo, TV. Kanal seçimi iletişimin etkinliğini sağlaması bakından çok önemlidir. Öğr.Gör.Afitap BULUT 12
5-KOD ÇÖZÜMÜ Alıcının gelen mesajın, anlamını çözümlemesi işlemidir. Alıcı bazı durumlarda bir sözlüğe veya şifre kitabına başvurabilir. Alıcı, sembollere kaynak ile aynı anlamı yüklemelidir. Öğr.Gör.Afitap BULUT 13
6-FİLTRE Kodu çözülen mesajın algılanmasıdır. Eğer algılama doğruysa alıcı mesajı anlamış demektir. Kod çözümünde alıcının değer yargıları ve inanışları çok önemlidir. Bu aşamanın başarılı olup olmadığı geribildirimle anlaşılır. Öğr.Gör.Afitap BULUT 14
7-ALICI Alıcı bir kişi, grup veya grubu temsil eden kişi olabilir. Alıcının gönderilen bir mesajı etkin bir biçimde dinleyebilmesi için şunları uygulaması gerekir; - Konuşmaktan çok dinlemeli, - Dinlerken her türlü önyargı ve genellemelerden kendini uzak tutmalı, Stereotype olmamalı, - Empati kurmalı, - Sabırlı olmalı ve konuşmacının sözünü kesmemeli Öğr.Gör.Afitap BULUT 15
Etkin dinleme Öğr.Gör.Afitap BULUT 16
Alıcının aktif bir dinleyici olmasını engelleyen kişisel unsurlar: Alıcının göndericiye karşı olan tutumu, güveni, inancı. Halo etkisi (ilk izlenim etkisi) Ön tipler (stereotype) Temel tutum hatası Kendini yontan önyargı Etkileme yönetimi Öğr.Gör.Afitap BULUT 17
Öğr.Gör.Afitap BULUT 18
8-GÜRÜLTÜ Kaynaktan alıcıya doğru giden mesajı olumsuz olarak etkileyen tüm çevre koşullarına gürültü denir. Üç türgürültü vardır; - Kanal gürültüsü (telefondaki cızırtı) - Çevresel gürültü(zil sesi, bağırma, yüksek ses) - Semantik gürültü(telaffuz ve yorum biçimindeki hatalar) Öğr.Gör.Afitap BULUT 19
9-GERİBİLDİRİM (FEEDBACK) Geribildirim; alıcının kaynağın gönderdiği mesaja cevap olarak düşünülebilir. Kaynak geribildirim sayesinde mesajının anlaşılıp anlaşılmadığını öğrenir. Geribildirim en kolay yüz yüzeiletişimde sağlanır. Geribildirim varsa iletişim çift yönlü, yoksa iletişim tek yönlüdür. Öğr.Gör.Afitap BULUT 20
Etkin iletişim, geribildirim sayesinde kurulabilir. Feedback şu anlama gelir: - Mesaj alınmıştır (duydum, gördüm, okudum..) - Mesaj algılanabilmiştir (anladım) - Mesaj doğru bir şekilde yorumlanabilmiştir (doğru anladım) Öğr.Gör.Afitap BULUT 21
İşleyiş yönünden iletişim türleri A- TEK YÖNLÜ İLETİŞİM KAYNAK MESAJ ALICI B- ÇİFT YÖNLÜ İLETİŞİM KAYNAK MESAJ ALICI FEEDBACK Öğr.Gör.Afitap BULUT 22
TEK YÖNLÜ İLETİŞİM Tek yönlü iletişimde geribildirim yoktur. Tek yönlü iletişim organizasyonlarda genellikle yukarıdan aşağıya doğru mesajların iletildiği iletişim biçimidir.örn: emirler, planlar, politikalar İletişimin tek yönlü olarak kurulması daha çok ortak karar almanın gerekmediği durumlarda söz konusu olur. Öğr.Gör.Afitap BULUT 23
TEK YÖNLÜ İLETİŞİMİ GEREKTİREN DURUMLAR Tek yönlü iletişim uygulamaya hız kazandırır ve verimli zaman kullanımı açısından yarar sağlar. Önyargıların bulunmadığı, mesajın açık ve anlaşılır olduğu durumlarda iletişimin çift yönlü işlemesine gerek yoktur. Bilimsel verilerin iletilmesi sırasında, alıcnın bilgi ve kavrayış düzeyinin yeterli olması durumunda, tek yönlü iletişim kurulur. Örn; brifingler. Öğr.Gör.Afitap BULUT 24
ÇİFT YÖNLÜ İLETİŞİM Çift yönlü iletişim kaynağın mesajına, alıcıdan geri bildirim aldığında ortaya çıkan iletişimdir. Örn, astlara öneride bulunmak, soru sormak. Çift yönlü iletişim demokratik yönetim yaklaşımlarının benimsendiği, kararlara katılıma önem verildiği örgütlerde kullanılır. Çift yönlü iletişimde çalışanların motive edilmeleri sağlanmış olur. Öğr.Gör.Afitap BULUT 25
TEK YÖNLÜ VE ÇİFT YÖNLÜ İLETİŞİM ARASINDAKİ FARKLILIKLAR Tek yönlü iletişim çift yönlü iletişimden daha çabuk işler. Çift yönlü iletişimde, tek yönlüden daha doğru iletişim kurulur. Çift yönlü iletişimde alıcı kendinden emindir ve güven duygusu içindedir. Çift yönlü iletişim gürültü ve diğer başka dış faktörlerin etkisi altındadır. Çift yönlü iletişim demokratik bir iletişim biçimidir. Öğr.Gör.Afitap BULUT 26
Tek yönlü iletişimle Çift yönlü iletişim arasındaki farklar Tek yönlü iletişim daha hızlıdır. Çift yönlü iletişimde daha doğru ve etkili iletişim kurulabilir. Çift yönlü iletişimde alıcı güven duygusu içindedir. Çift yönlü iletişim, tek yönlü iletişime göre gürültü ve diğer dış faktörlerin etkisindedir. Çift yönlü iletişim daha demokratik bir iletişim biçimidir. Öğr.Gör.Afitap BULUT 27
İletişim Sürecinin Etkinliği için... Simgelerin benzer biçimde tanımlanması Dilin anlaşılır bir şekilde kullanılması Çoklu kanal kullanılması Dönüt (geribildirim) sisteminin sağlanması Öğr.Gör.Afitap BULUT 28
İletişim Türleri Sözsüz İletişim Sözlü İletişim Yazılı İletişim Öğr.Gör.Afitap BULUT 29
SÖZSÜZ İLETİŞİM Sözsüz İletişimin Özellikleri -İletişim yokluğunu ortadan kaldırma -Duygu ve coşkuları yetkin biçimde dile getirme -Kişiler arasındaki ilişkileri tanımlama ve belirleme -Sözlü iletişimin içeriği hakkında bilgi verme -Güvenilir iletiler sağlama -Kültüre göre biçimlenme Öğr.Gör.Afitap BULUT 30
Sözsüz iletişim, kişiler arası iletişimde sözlü iletişimle birlikte etkin olan susma, sesin rengi, beden dili, mekan ve zaman özellikleri, renk ve giyim kuşam kodlarını içerir. Öğr.Gör.Afitap BULUT 31
*Susma (Sessiz İletişim) Susma, istendik ve gerekli durumlar dışında insana çoğu kez sıkıntı ve bazen acı veren bir olgudur. Örn.Eşler arasındaki uzun süreli suskunluk, aile bireyleri arasındaki suskunluk, hoşa gitmeyen bir durumda sessiz kalınması gerektiğinde... Oysa kişilerarası iletişimde susma önemlidir.dinlemek için susmak gerekir. Her susma farklı şekilde değerlendirilir. Bazen kızdığımızda, bazen durumu onayladığımızda veya onaylamadığımızda, durumu anlamadığımızda, sıkıldığımızda veya karşımızdakinin iletileri ilgimizi çektiğinde, bazen söyleyecek söz bulamadığımızda sessiz kalırız. *****Peki bir kişinin niçin sustuğunu nasıl anlarız? Öğr.Gör.Afitap BULUT 32
*Sesin rengi Sözlü iletişimde konuşan kişinin ses tonu, ritmi, yükselip alçalması, monotonluğu gibi özellikleri duyguları aksettiren ve çoğu kez sözlerin anlamına ışık tutan sözsüz iletişim öğeleridir. Ses tonu, güvenilirliği ve ikna etmeyi pekiştirir ya da yalan söylenildiğini düşündürür. Türkler ve Araplar yüksek sesle, Fransızlar hızlı, İtalyanlar kavga eder gibi konuşurlar. Öğr.Gör.Afitap BULUT 33
BEDEN DİLİ (BODY LANGUAGE) Yüzyüze bir iletişimin yapılandırılmasında sözcükler ses tonu beden dili Hangi oranlarda rol oynar? Öğr.Gör.Afitap BULUT 34
Yüzyüze bir iletişimin yapılandırılmasında sözcükler %10 ses tonu %30 beden dili %60 rol oynar. Öğr.Gör.Afitap BULUT 35
Beden dilinin temel özellikleri 1-Beden dili jestlerle ve mimiklerle gerçekleşir. Mimik; yüz kaslarının bir anlama ifade etmek için kullanımıdır.yani yüz ifadeleridir. Jest; baş, el, kol, ayak, bacak hareketleri ya da bedenin tümünü kullanmaktır. 2-İletişimde mimik ve jestlerin anlam kazanması için algılanması gerekir. Örn.İtalyan bir müşteriye yemeği beğenip beğenmediğini sorduğunuzda işaret parmağını yanağına götürürse bu jestten ne anlarsınız? Öğr.Gör.Afitap BULUT 36
3-Jest ve mimikler bazen istendik bazen kendiliğinden hatta istenmedik hareketler olarak ortaya çıkar. Ancak hepsinin bilinçli veya bilinçaltı bir nedeni ve amacı vardır. Örn; yalan söylerken kadınların ellerini burunlarına götürmeleri veya gözlerini kaçırmaları, birşeyden hoşlandığımızda gözbebeklerinin büyümesi bilinçli olmayan ve kontrol edilmesi güç durumlardır. Ancak üzülen arkadaşımıza sarılmamız, annenin çocuğuna gülmesi bilinçli jest ve mimiklerdir. Öğr.Gör.Afitap BULUT 37
5-Beden dili her toplumda kullanılmıştır ve kullanılmaktadır.jest ve mimiklerin kullanımı toplumdan topluma farklılık göstermektedir.yani her kültürün bir jest ve mimik dağarcığı vardır. 6-Jest ve mimiklerin kullanım biçimi ve sıklığı toplumsal sınıf ve kültürel çevre ile çok ilgilidir. Öğr.Gör.Afitap BULUT 38