Para Politikası ve Bankacılık Sektöründe Faiz Oranları Türkiye İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü Haziran 2016
Para Politikası TCMB nin Ağustos 2015 tarihli açıklaması: faiz koridoru 1 hafta vadeli repo ihale faiz oranı etrafında daha simetrik bir hale getirilecek ve daraltılacaktır. «gevşeme veya sıkılaşma değil sadeleşme süreci» 14 Gecelik Borç Verme Faiz Oranı (Faiz koridorunun üst bandı) TCMB Faiz Oranları (%) 12 10 8 6 1 Hafta Vadeli Repo İhale Faiz Oranı (Politika faizi) 9,00 7,50 7,25 4 2 Gecelik Borç Alma Faiz Oranı (Faiz koridorunun alt bandı) 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2 Kaynak: TCMB
Binler İktisadi Araştırmalar Bölümü ekonomi.isbank Sıkı Likidite Politikası TCMB Ağustos 2015 ten bu yana yaptığı açıklamalarda «sıkı likidite politikası»nın korunacağını vurguluyor. Haziran ayı Para Politikası Kurulu toplantı özetinden: «Bu gelişmeler çerçevesinde Kurul, son dönemde enflasyonda gözlenen düşüşün kalıcı olması için likidite politikasındaki sıkı duruşun korunması gerektiğini belirtmiştir.» TCMB fonlama kompozisyonunu bu doğrultuda etkin bir şekilde kullanıyor. TCMB Fonlama Kompozisyonu 120 100 Kotasyon Yoluyla (milyar TL) İhale Yoluyla (milyar TL) Koridorun üst bandından yapılan fonlama Politika faizinden yapılan fonlama 80 60 40 20 0 2013 2014 2015 2016 3 Kaynak: TCMB
Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti TCMB nin sıkı likidite politikası paralelinde efektif fonlama oranı olan «bankaların ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti» politika faizinin üzerinde seyrediyor. TCMB Faiz Oranları (%) 14 Gecelik Borç Verme Faiz Oranı (Faiz koridorunun üst bandı) 12 10 8 6 Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti 1 Hafta Vadeli Repo İhale Faiz Oranı (Politika faizi) 9,00 8,20 7,50 7,25 4 Gecelik Borç Alma Faiz Oranı (Faiz koridorunun alt bandı) 2 0 2011 2012 2013 2014 2015 2016 4 Kaynak: TCMB
Sistemin Fon İhtiyacı Piyasanın likidite açığı artış eğilimini sürdürüyor. Piyasanın Likidite Açığı (yılsonları itibarıyla, milyar TL) 99,0 Finansal piyasalarda artan oynaklık Küresel risk iştahının azalması Artan jeopolitik riskler 40,6 38,9 46,4 Türkiye ye yönelik portföy akımlarının zayıflaması Uluslararası döviz rezervlerinin azalması Yüksek seyreden enflasyon nedeniyle nakit talebinin güçlenmesi 19,3 sistemin fonlama ihtiyacını artırıyor. 2011 2012 2013 2014 2015 5 Kaynak: TCMB
Bankacılık Sektörünün Bilanço Kompozisyonu Sektör için mevduat halen en önemli fon kaynağı.. 12,2 15,1 Aktif Kompozisyonu (%) 7,6 15,6 13,6 Diğer Nakit Değerler Menkul Kıymetler Pasif Kompozisyonu (%) 5,8 8,0 15,0 11,6 0,2 4,0 5,7 8,3 11,0 Diğer Özkaynaklar İhraç Edilen Menkul Kıymetler Para Piyasasına Borçlar 40,4 Kredi 14,7 Bankalara Borçlar Mevduat 63,2 62,4 53,3 32,4 2004 Nis-16 2004 Nis-16 6 Kaynak: BDDK
Kredi/Mevduat Oranı Ancak, TL kaynakların sınırlı olmasının etkisiyle kredi/mevduat oranı yüksek düzeylerde... 145 Kredi Hacmi / Mevduat Hacmi (%) 143 120 95 TP Kredi / TP Mevduat YP Kredi / YP Mevduat Kredi / Mevduat 119 87 70 45 20 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Nis-16 7 Kaynak: BDDK
Bankacılık Sektörü Net Faiz Marjı Yüksek fonlama ihtiyacı bankacılık sektörünün net faiz marjını baskı altında tutuyor. Kredi Hacmi ve Net Faiz Marjı* 1.600 7,0 1.400 1.200 6,5 Net Faiz Marjı (%, sağ eksen) Krediler (milyar TL) 6,5 6,0 1.000 800 600 5,1 5,4 4,9 4,9 4,7 5,4 5,5 5,0 4,5 400 4,3 4,1 4,0 200 0 3,7 3,5 3,5 3,5 3,4 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Nis-16 3,5 3,0 8 Kaynak: BDDK (*) Net Faiz Gelirleri/Ortalama Aktifler
9 İktisadi Araştırmalar Bölümü ekonomi.isbank Bankacılık Sektöründe Kârlılık Gerek aktif gerekse özkaynak kârlılığı oldukça düşük düzeylere inmiş durumda Aktif Kârlılığı* Özkaynak Kârlılığı** 2,8% 2,6% 2,6% 24,8 2,4% 2,5% 21,0 22,9 20,1 18,7 2,0% 1,8% 15,8 15,5 15,7 14,2 1,7% 1,7% 1,6% 12,1 12,3 11,3 10,9 1,3% 1,2% 1,2% 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Nis-16 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Nis-16 Kaynak: BDDK (*) Net Dönem Kârı / Ortalama Aktifler (**) Net Dönem Kârı / Ortalama Özkaynaklar
Bankacılık Sektöründe Kârlılık Özkaynak kârlılığı ile mevduat faizi arasındaki makas ortadan kalkmış durumda Özkaynak Kârlılığı* ve Mevduat Faiz Oranı (%) 39,1 Özkaynaklar Karlılığı Ağırlıklı Ortalama TL Mevduat Faiz Oranı (yıllık) 18,1 22,0 16,6 15,8 12,1 21,0 16,5 24,8 17,8 18,7 17,4 22,9 10,9 20,1 15,5 15,7 8,2 8,2 9,2 14,2 7,1 12,3 9,3 11,3 9,9 10,9 10,9 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Nis-16 10 Kaynak: BDDK, TCMB (*) Net Dönem Kârı / Ortalama Özkaynaklar
Faiz Oranları TCMB nin Mart tan bu yana koridorun üst bandında yaptığı 175 baz puanlık indirime karşın, likidite politikasında sıkı duruşun sürdürülmesi sonucunda ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti (AOFM) yalnızca 70 baz puan civarında azaldı. Kredi ve mevduat faiz oranları AOFM paralelinde seyretti. AOFM, Kredi ve Mevduat Faiz Oranları (%) 18 Ticari Kredilere Uygulanan Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranı Mart-Haziran döneminde: 12 17 Tüketici Kredilerine Uygulanan Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranı TCMB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti (sağ eksen) Mevduat Faiz Oranı (sağ eksen) -100 baz puan 11 16-70 baz puan 10 15-70 baz puan 9 14 13-70 baz puan 8 12 Oca.15 Mar.15 May.15 Tem.15 Eyl.15 Kas.15 Oca.16 Mar.16 May.16 7 11 Kaynak: BDDK, TCMB
İktisadi Araştırmalar Bölümü ekonomi.isbank Genel Değerlendirme TCMB, para politikasında sadeleşme sürecine ilişkin Ağustos 2015 te yayımladığı açıklamada faiz koridorunun daraltılarak 1 hafta vadeli repo ihale faiz oranı etrafında daha simetrik bir hale getirileceğini duyurdu. Merkez Bankası, bu hamlesinin gevşeme veya sıkılaşma anlamına gelmediğini sıkça dile getirdi. Merkez Bankası Ağustos 2015 ten bu yana yaptığı tüm açıklamalarda, sıkı likidite politikasının korunacağını özellikle vurguladı. Buna paralel olarak TCMB nin bankacılık sistemini fonlama kompozisyonu sıkı duruşu sürdürme doğrultusunda şekillendi. Son yıllarda finansal piyasalardaki oynaklık, küresel risk iştahının azalması ve artan jeopolitik risklere bağlı olarak Türkiye ye yönelik portföy akımları zayıfladı. Ayrıca, yurt içinde uluslararası döviz rezervlerinin azalması ve yüksek seyreden enflasyon nedeniyle nakit talebinin güçlenmesi sistemin fonlama ihtiyacını artırdı. Finansal sistemin büyüyen likidite açığı ve sıkı likidite politikası TCMB nin efektif fonlama oranı olan ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinin politika faizinin üzerinde gerçekleşmesine neden oldu. TCMB nin Mart tan bu yana koridorun üst bandında yaptığı 175 baz puanlık indirime karşın AOFM yalnızca 70 baz puan civarında azaldı. Yüksek finansman ihtiyacının da etkisiyle kredi ve mevduat faiz oranları AOFM paralelinde seyrediyor. 12
Ek
Binler İktisadi Araştırmalar Bölümü ekonomi.isbank Ek_Grafik 1 Türkiye ye Yönelik Sermaye Akımları* (12 aylık kümülatif, milyar USD) 30 2012 20 10 2013 0 2014-10 2015-20 2016-30 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 14 Kaynak: BDDK, TCMB (*) DİBS + Hisse Senedi + Bankacılık Sektörünün Bilanço Dışı Yabancı Para Pozisyonu
Ek_Grafik 2 Döviz Kurları 3,4 3,2 Döviz Sepeti 2013 yılındaki değer kaybı = %23 2014 yılındaki değer kaybı = %1 2015 yılındaki değer kaybı = %18 EUR/TL 3,1 2,9 3,0 2,7 2,8 2,6 Döviz Sepeti 2,5 2,3 2,4 2,1 2,2 USD/TL (sağ eksen) 1,9 2,0 2012 2013 2014 2015 2016 1,7 15 Kaynak: Reuters
Binler İktisadi Araştırmalar Bölümü ekonomi.isbank Ek_Grafik 3 Uluslararası Döviz Rezervleri (milyar USD) 160 140 120 100 Altın Merkez Bankası Brüt Döviz Rezervleri Bankalar Muhabir Mevcudu ve Efektif Kasası (net) Uluslararası Rezervler 80 60 40 20 0 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 16 Kaynak: TCMB
Ek_Grafik 4 Yıllık TÜFE Enflasyonu (%) 12 11 10 9 8 7 6 6,58 5 4 3 2011 2012 2013 2014 2015 2016 17 Kaynak: TÜİK
Ekonominin ana sayfası: «ekonomi.isbank» http://ekonomi.isbank.com.tr YASAL UYARI Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır.