OKUMA DOSTLAR BENİ HATIRLASIN 1. Okuma Kurallarını Uygulama 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullanır. 2. Okuduğu Metni Anlama ve Çözümleme 1. Metnin bağlamından hareketle kelime ve kelime gruplarının anlamlarını çıkarır. 4. Metnin ana fikrini / ana duygusunu belirler. 6. Anlatımın kimin ağzından yapıldığını belirler. 8. Metindeki sebep - sonuç ilişkilerini fark eder. 9. Metindeki amaç - sonuç ilişkilerini fark eder. 10. Okuduklarındaki örtülü anlamları bulur. 12. Okuduklarını kendi cümleleriyle, kronolojik sıra ve mantık akışı içinde özetler. 13. Metne ilişkin sorulara cevap verir. 18. Metindeki söz sanatlarının anlatıma olan katkısını farkeder. 19. Metinde yararlanılan düşünceyi geliştirme yollarını işlevlerini açıklar. 24. Metnin öncesi ve / veya sonrasına ait kurgular yapar. 26. Şiirin kendisinde uyandırdığı duyguları ifade eder. 28. Metinle ilgili görsel ögeleri yorumlar. 30. Okuduğu metne farklı başlıklar bulur. 5. Okuma Alışkanlığı Kazanma 3. Süreli yayınları takip eder. 7. Şiir ezberler, şiir dinletileri düzenler, ezberlediği şiirleri uygun ortamlarda okur. KONUŞMA 3. Hazırlıklı Konuşmalar Yapma 1. Konuşma konusu hakkında araştırma yapar. 2. Konuşma metni hazırlar. 6. Atasözü, deyim ve söz sanatlarını uygun durumlarda kullanarak anlatımını zenginleştirir. 7. Konuşmasına sunarken görsel, işitsel materyalleri ve farklı iletişim araçlarını kullanır. 12. Konuşma yöntem ve tekniklerini kullanır. 5. Kendini Sözlü Olarak İfade Etme Alışkanlığı Kazanma 1. Duygu, düşünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini sözlü olarak ifade eder. 2. Anlamadıklarını ve merak ettiklerini sorar. METİN KAZANIM TABLOSU YAZMA 1. Yazma Kurallarını Uygulama 1. Kâğıt ve sayfa düzenine dikkat eder. 4. Standart Türkçe ile yazar. 6. Yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin yerine Türkçelerini kullanır. 2. Plânlı Yazma 7. Yazdığı metni görsel materyallerle destekler. 5. Kendini Yazılı Olarak İfade Etme Alışkanlığı Kazanma 4. Şiir defteri tutar. 5. Günlük tutar. 6. Beğendiği sözleri, metinleri ve şiirleri derler. 7. Okul dergisi ve gazetesi için yazılar hazırlar. 8. Yazdıklarını başkalarıyla paylaşır ve onların değerlendirmelerini dikkate alır. 2. Noktalama işaretlerini işlevlerine uygun olarak kulanır. 6. Yazım ve Noktalama Kurallarını Uygulama 1. Yazım kurallarını kavrayarak uygular. DİL BİLGİSİ 1. Kelime türleriyle ilgili bilgi ve kuralları kavrama ve uygulama 8. Kelimeleri cümlede farklı görevlerde kullanır. NOTLAR 212
DOSTLAR BEN HATIRLASIN Ben giderim adım kalır, Dü ün olur bayram gelir, Can kafeste durmaz uçar, Dünya bir han konan göçer, Ay dolanır yıllar geçer, Can bedenden ayrılacak, Tütmez baca yanmaz ocak, Selam olsun kucak kucak, 75 I. HAZIRLIK Öğrencilerinizden, Dost kime denir? sorusuna cevap vermek amacıyla bir yazı yazmalarını isteyiniz. Öğrencilerinizden, Âşık Veysel Şatıroğlu nun türkülerini içeren CD veya kaset temin etmelerini isteyiniz.! Gönüllü birkaç öğrenciye görev verilebilir.! Dostlar Beni Hatırlasın adlı metnin ses kaydını bulmalarını isteyiniz. Âşık Veysel ile ilgili görseller temin ederek sınıfa getirmelerini öğrencilerinize söyleyiniz. Âşık Veysel in şiirlerinin okunduğu bir şiir dinletisi düzenlemek amacıyla öğrencilerinizden şairin şiirlerini incelemelerini ve beğendikleri bir şiiri ezberlemelerini isteyiniz. Öğrencilerinizi kontrol ederek ezberleme sürecini gözlemleyiniz. Âşık Veysel hakkında bilgi edinmelerini şiir okuma etkinliği sırasında Aşık Veysel in fotoğraflarını kullanarak tahtada görsel oluşturmalarını isteyiniz. Metni ve işleniş sürecini inceleyip notlar alınız. İncelenecek şiiri besteli olarak dinleyiniz ve bu türküyü öğrencilerinize dinletmek için hazırlık yapınız. DOSTLAR BENİ HATIRLASIN T E M A TOPLUM HAYATI A l t T e m a Dostluk M e t n i n A d ı Dostlar Beni Hatırlasın M e t n i n T ü r ü Şiir Y a z a r / Ş a i r Âşık Veysel ŞATIROĞLU S ü r e 8 ders saati A r a ç v e G e r e ç l e r Ders Kitabı, Öğrenci Çalışma Kitabı, TDK Türkçe Sözlük, atasözleri ve deyimler sözlüğü, defter, kalem, görsel - işitsel araç ve gereçler Öğrencilerinizi konuya hazırlamak için aşağıdaki açık uçlu soruları onlara sorabilirsiniz. Âşık Veysel adını duydunuz mu? Hakkında neler biliyorsunuz? Âşık Veysel in hangi türkülerinin biliyorsunuz? Türkülerinden birini dinlemek ister misiniz? II. OKUYALIM - ANLAYALIM! Âşık Veysel in Kara Toprak, Gidiyorum Gündüz Gece veya Güzelliğin On Para Etmez adlı türkülerinden birini dinletiniz. A. Okuma Öğrencilerinizden, metne bir bütün olarak göz atmalarını ve metinden neler algıladıklarını söylemelerini isteyiniz. Metnin biçimini (şiir, düz yazı), uzunluk veya kısalığını, görsellerin özelliklerini fark etmelerini sağlayınız. Metnin adını okuyup görsellerini inceleyerek içeriği ile ilgili tahminlerini okuyup söylemelerini isteyiniz. Şiiri bir kez sesli okuyunuz veya CD den dinletiniz. Öğrencilerinize şiiri söz korosu yöntemiyle okutunuz (O. 1.5). Böylece öğrencilerinizin okuma ve birlikte çalışma becerilerini geliştirmelerine katkıda bulunabilirsiniz. 213
Her dörtlüğü bir öğrenci veya grup okuyabilir. Başka bir grup, Dostlar Seni Unutur mu? adlı şiirden dörtlükler okuyarak cevap verilebilir. Ümit Yaşar Oğuzcan ın şiiri, şiirin tamamı okunduktan sonra da okunabilir. Şiirin anlamına uygun sözsüz müzik kullanılabilir. DOSTLAR SENİ UNUTUR MU? Doldurulmaz yerin senin Hiç sönmezdi nurun senin Tertemiz bir özün vardı Apaydınlık yüzün vardı Söylenecek sözün vardı Her gerçeği gören sendin Aşk sırrına eren sendin Gönüllere giren sendin 76 Ne gelsemdi ne giderdim, Günden güne arttı derdim, Garip kalır yerim yurdum, Açar solar türlü çiçek, Kimler gülmüfl kim gülecek, Murad yalan ölüm gerçek, Gün ikindi akflam olur, Gör ki bafla neler gelir, Veysel gider adı kalır, Âflık Veysel fiatiro LU Dostlar Beni Hatırlasın Çektin, yazdın ve söyledin Verdin, almak istemedin Sadık yârim toprak dedin Hiç kimseyi incitmedin, Kalp kırmadın, kin gütmedin; Dostlarını unutmadın, Şiirde sağlam temeldin, İnsanlıkta en güzeldin. Biz bir ümit, sen Veysel din Ümit Yaşar OĞUZCAN Âşık Veysel in şiirlerinin sunulacağı şiir dinletisi için öğrencilerinizden hazırlık yapmalarını isteyiniz. B. Kelime ve Cümle Çalışmaları Öğrencilerinizden anlamını bilmedikleri kelime ve kelime gruplarını belirleyerek defterlerine yazarak anlamlarını metnin bağlamından hareketle tahmin etmelerini isteyiniz. Tahminlerinin doğruluğunu kontrol etmek amacıyla sözlük kullanmalarını öneriniz (O. 2.1). Tahtanın ortasına dostluk yazınız. Çevresine büyük bir çember çiziniz. Öğrencilerinizden, dostluk kelimesinin kendilerine çağrıştırdığı kelime, kelime grubu, atasözü ve deyimleri söylemelerini isteyiniz. Öğrencilerinizin söylediklerini çemberin içine yazınız. Oluşan kelime ve kavram havuzunu defterlerine yazdırınız. Öğrencilerinize, bu kelimelerle kavramları yazma etkinliklerinde kullanacaklarını söyleyiniz. Türkçe Yazalım adlı etkinliği yaptırınız (bk. Öğretmen Kılavuz Kitabı, 217. s.). Âşık Veysel in şiirlerini ezberleyen öğrencilerinize sözsüz müzik eşliğinde şiirlerini okutunuz (O. 5.7). 214
C. Anlama Metni anlamaya yönelik olarak aşağıdaki soruları cevaplamalarını ve çalışmaları yapmalarını öğrencilerinizden isteyiniz (O. 2.13). 1. Ben giderim adım kalır. mısrasıyla anlatılan düşünce nedir (O. 2.10)? 2. Can kafeste durmaz uçar. mısrasıyla anlatılan düşünce nedir? 3. Şairin, Dostlar beni hatırlasın mısrasıyla bizlerden isteği nedir? 4. Bir sanatçı nasıl hatırlanır? 5. Dostlar Beni Hatırlasın şiirinde anlatım kimin ağzından yapılmıştır (O. 2.6)? 6. Şair hangi duygular içindedir? 7. Dostlar Seni Unutur mu? adlı şiir niçin yazılmıştır?! Âşık Veysel 21 Mart 1973 te öldü. Dostu ve arkadaşı Ümit Yaşar Oğuzcan, iki gün sonra Dostlar Seni Unutur mu? adlı şiirle Veysel e cevap verdi. Türk milletinin onu unutmayacağını anlattı. Öğrencilerinizden, şiirin konusunu arkadaşlarıyla birlikte belirlemelerini isteyiniz (1. etkinlik).! Şiirin duygu, düşünce ve hayalleri ifade eden derin bir anlatım olduğunu kavratınız. Şiirin ana duygusunu yazmalarını isteyiniz (2. etkinlik, O. 2.4). Şiiri dinlerken zihinlerinde canlandırdıklarını öykü tekniğine uygun olarak yazmalarını isteyiniz (3. etkinlik). Şiire farklı başlıklar buldurunuz (4. etkinlik, O. 2.30). Şiirin kendilerinde uyandırdığı duygu, düşünce ve hayalleri anlattırınız (O. 2.26). Şiirde mecaz anlamıyla kullanılmış olan kelimeleri buldurunuz ve bunların şiire katkısını belirlemelerini isteyiniz (O. 2.18). Şiirdeki benzetmeleri buldurunuz ve bunların şiire katkısının belirlenmesini isteyiniz (O. 2.18) Öğrencilerinizden, Ümit Yaşar Oğuzcan ın şiiriyle ilgili duygu ve düşüncelerini anlatmalarını isteyiniz. Öğrencilerinizden, Âşık Veysel e cevap niteliğinde bir şiir veya mektup yazmalarını isteyiniz (5. etkinlik). III. KONUŞALIM - ANLATALIM Öğrencilerinize, Sanatçılar, toplumsal birlik, dayanışma ve dostluk duygularının gelişmesine nasıl bir katkıda bulunurlar? konusunda yaratıcı konuşma yöntemiyle konuşma yaptırınız (K. 3.12). Bu konuşma ile öğrencilerinizin konuşma yeteneklerini ve yaratıcılıklarını geliştirmelerini sağlayacaksınız. DOSTLAR BEN HATIRLASIN 3. Etkinlik fiii ri din ler ken zih ni niz de can lan d r d k la r n z hi kâ ye tek ni i ne uy gun olarak afla ıya yaz n z.... 1. Etkinlik fiiirin konusunu arkadafllarınızla birlikte belirleyerek afla ıya yazınız.... 2. Etkinlik fiiirin ana duygusu nedir? Afla ıya yazınız. 4. Etkinlik......... fiiire farkl bafll klar bularak afla ıya yazınız.......... 96 97 215
Öğrencilerinizin bir önceki arkadaşının konuyla ilgili söylediklerinden hareketle konuşmalarını sağlayınız. Konuya farklı bir bakış açısı getirmelerini isteyerek duygu, düşünce, hayal, izlenim ve deneyimlerini sözlü olarak ifade etmelerini isteyiniz (K. 5.1). Öğrencilerinizden; atasözü, deyim ve söz sanatlarını uygun durumlarda kullanarak anlatımlarını zenginleştirmelerini isteyiniz (K. 3.6). İletişim Araçları ve Günlük Hayat adlı etkinliği yaptırınız (bk. Öğretmen Kılavuz Kitabı, 218. s.). IV. YAZALIM - ANLATALIM Öğrencilerinize, Dinledikleri ve okudukları şiirin kendilerinde uyandırdığı duygu ve düşünceler konusunda kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma yöntemiyle yazma çalışmasını yaptırınız (Y. 2.12). Böylece öğrencilerinizin öğrendikleri kelime, kavram, atasözü ve deyimleri anlatımda kullanmalarını sağlayarak söz varlıklarını ve ifade güçlerini geliştirmelerine katkıda bulunmuş olacaksınız. Şiiri öğrencilerinize bir daha okutunuz. Öğrencilerinizden, şiirin kendilerinde uyandırdığı duygu ve düşünceleri defterlerine yazmalarını isteyiniz. Bunun için defterlerine yazdıkları dostluk kelimesi ile ilgili kelime ve kavram havuzundan seçecekleri kelime, kavram, atasözü ve deyimlerden uygun olanlarını kullanmalarını isteyiniz. Çizgisiz dosya kâğıdı kullanmalarını, düzgün, okunaklı, işlek, bitişik eğik yazı ile yazmalarını (Y. 1.1), yazılarını Âşık Veysel ile ilgili görselleri kullanarak desteklemelerini (Y. 2.7) isteyiniz. Yazılanlardan örnekler okutunuz. Okunan yazılarla ilgili diğer öğrencilerin düşüncelerini ifade etmelerini, okuyan öğrencinizden, bu değerlendirmeleri dikkate alarak yazısını düzeltmesini isteyiniz (Y. 5.8). Kavram Haritası Oluşturalım adlı etkinliği yaptırınız (bk. Öğretmen Kılavuz Kitabı, 219. s.). Öğrencilerinizden, kendilerine bir defter edinmelerini ve bu defteri, sevdikleri şiirleri veya kendi şiirlerini yazmak amacıyla düzenlemelerini isteyiniz (Y. 5.4). Öğrencilerinize, daha önce günlük tutup tutmadıklarını, beğendikleri sözleri, metinleri ve şiirleri derlemek, yazmak gibi alışkanlıklarının olup olmadığını sorunuz. Günlük tutan, beğendiği sözleri, metinleri ve şiirleri derleyen öğrencilerinizi bu alışkanlıklarını sürdürmeleri konusunda yüreklendiriniz. Diğer öğrencilerinizden de kendilerine özel bir defter edinmelerini, bu defteri hem günlük olarak hem de beğendikleri sözleri, metinleri ve şiirleri yazmak amacıyla kullanmalarını isteyiniz (Y. 5.5, 5.6). Derlediklerini zaman zaman okutarak sınıfla paylaşmalarını sağlayınız. V. DİL BİLGİSİ Aşağıdaki cümleleri tahtaya yazınız. Eksik kısımlara nokta koyunuz. Öğrencilerinizden bu cümlelerdeki noktalı yerleri aynı kelimeyle tamamlamalarını isteyiniz. Cümleyi tamamlarken kullandıkları kelimenin türünü belirleyerek cümlenin yanındaki yay ayraç içine yazmalarını isteyiniz.... lokma ye... laf söyleme. ( ) Ali nin annesi... tepside börek yapmış. ( ) Okulun... kapısından girdik. ( ) Benim kitabım senin kitabından... ( ) Bu adam çok... konuşuyor. ( ) Öğrencilerinizin büyük kelimesini cümleleri tamamlarken sıfat, ve zarf olarak kullanmalarına rehberlik ederek kelimelerin cümlede farklı görevlerde kullanılabildiğini sezmelerine yardımcı olunuz. Öğrencilerinizden; iyi, akıllı, kurnaz kelimelerini, sıfat ve zarf görevinde, cümlelerde kullanmalarını isteyiniz. Kurulan cümlelerde kullanılan bu kelimelerin hangi görevlerde olduklarını sorunuz, varsa yanlışlarını düzeltiniz. Böylece kelimelerin cümlede farklı görevlerde kullanılabildiğini kavratınız. Öğrencilerinizin kelimelerin cümlede farklı görevlerde kullanılmasıyla ilgili bilgilerini pekiştirmek amacıyla etkinliği onlara yaptırınız (6. etkinlik, DB. 1.8). Öğrencilerinizden Çalışma Kitabı nın 156. sayfasında yer alan Türkçe Dersine Yönelik Tutum Ölçeği ni doldurmalarını isteyiniz. Formdan hareketle tutumlarını olumlu yönde geliştirecek tedbirler alınız. 5. Etkinlik Afla ıya Âfl k Veysel in okudu unuz fliirine cevap niteli inde bir fliir veya mektup yaz n z.... 6. Etkinlik Afla da ki cüm le le ri in ce le yi niz. Ko yu ya z lan ke li me le rin al t na, s fat veya zarf ifadelerinden uygun olanını yaz n z. 98 K rm z ayakkab lar n giymifl. sıfat Odam z k rm z ya boyad k. Güzel resimler yap yor. sıfat Ö retmenimiz çok güzel konufluyor. zarf Ben güzele güzel demem, Güzel benim olmay nca. Derin düflüncelere dalm flt. sıfat Çok derin düflünüyor. zarf Bu kuyu derinmifl. Yaln z benim için Bak yeflil yeflil. zarf Yeflil dinlendirir, huzur verir. Bu gölün suyu yeflildir. A r sözler söylemifl. sıfat A r siklette gürefliyor. sıfat Adam a r konuflmufl. zarf Bu çuval a r m? 216
îh TÜRKÇE YAZALIM DERS : Türkçe TEMA : Toplum Hayatı SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 15 dakika TEMEL BECERİLER : Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma ÖĞRENME ALANI : Yazma AMAÇ : Yazma kurallarını uygulama KAZANIM : 1. Standart Türkçeyle yazar (Y. 1.4). 2. Yabancı dillerden alınmış dilimize henüz yerleşmemiş yabancı kelimelerin yerine Türkçelerini kullanır (Y. 1.6). ARAÇ VE GEREÇLER : Çalışma kâğıdı SÜREÇ! Dinleme ve konuşma kurallarını hatırlatınız. 1. Aşağıdaki metni tahtaya yazınız. Bu metni öğrencilerinizin de defterlerine yazmalarını isteyiniz. Alternatif güzergâhlarda seyahat ederken enformasyon almak size ekstradan drive kabiliyeti kazandırır. Böyle komplike yollarda finiş görmek için spesiyal şovlardan, ofansif drive tekniklerinden imtina etmek lazımdır. Ben datalara fanatizm boyutunda güvenirim. Bu yüzden kendime spesiyal sponsorlar vasıtasıyla minimum konsültasyon gerektiren departmanların orijinal idelarını tercih ederim. 2. Öğrencilerinize, defterlerine yazdıkları metinde geçen yabancı kelimelerin listesini yapmalarını söyleyiniz. 3. Belirledikleri yabancı kelimelerin Türkçe karşılıklarını bulmalarını ve yanlarına yazmalarını isteyiniz. 4. Bu eşleştirme çalışmasının tahtaya da yazılmasını sağlayınız. 5. Metni, yabancı kelimelerin yerine Türkçelerini kullanarak aşağıdaki şekilde yeniden yazmalarını isteyiniz. Seçeneği bulunan yollarda yolculuk yaparken danışma hizmeti almak size fazladan sürüş yeteneği kazandırır. Böyle karışık yollarda sona ulaşmak için özel gösterilerden, atak sürüş tekniklerinden kaçınmak gerekir. Ben verilere bağnazlık boyutunda güvenirim. Bu yüzden kendime özel destekleyiciler aracılığıyla en az danışım gerektiren bölümlerin özgün fikirlerini yeğlerim. Standart Türkçe ile yazmalarını isteyiniz (Standart Türkçe: Türkçenin, toplumda saygınlık uyandıran, konuşma dilindeki farklılıkları ortadan kaldıran, yazımı Türk Dil Kurumu tarafından belirlenmiş, yazılan ve konuşulan ideal biçimidir.). Not : Kontrollü yazma tekniği kullanılır (bk. Öğretmen Kılavuz Kitabı, 33. s.). 217
îh İLETİŞİM ARAÇLARI VE GÜNLÜK HAYAT DERS : Türkçe TEMA : Toplum Hayatı SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 25 dakika TEMEL BECERİLER : 1. Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma 2. Karar verme 3. Araştırma 4. Eleştirel düşünme ÖĞRENME ALANI : Okuma AMAÇ : Hazırlıklı konuşmalar yapma KAZANIM : 1. Konuşma konusu hakkında araştırma yapar (K - 3.1). 2. Konuşma metni hazırlar (K - 3.2). SÜREÇ! Dinleme ve konuşma kurallarını hatırlatınız. ÖN HAZIRLIK : 1. İletişim araçlarında ilgilerini çeken haberleri sınıf arkadaşlarıyla paylaşmalarını isteyiniz. 2. Herhangi bir konuşma konusu seçiniz. Doğa, eğitim, sanat, spor vb. bir konuda konuşma yapmak için hazırlık yapmalarını isteyiniz. Nasıl bir hazırlık olması gerektiğini yazdırınız. Konu ile ilgili sorular hazırlamalarını isteyiniz. 3. Günlük hayatta kullanılan simge, işaret ve kısaltmalardan örnekler bulmalarını ve bunları sınıf arkadaşlarıyla paylaşmalarını isteyiniz. 4. Öğrencilerin getirdiği ileti ve verileri sınıf arkadaşlarıyla paylaşmalarını sağlayınız. Tema ile ilgili olanları duyurunuz. İleti veya verinin anlaşılmasını sağlayınız. Doğru algılayıp yorumlayabilmeleri için rehberlik ediniz. 5. İnternetten, Kültür Bakanlığı veya Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü sitelerinden bulacağınız veri ve iletileri sınıfla paylaşınız. Yorumlanmasını isteyiniz (İnternet adresleri kılavuzun sonundadır (s. 334 ).). 6. Günlük hayatta kullanılan simge, işaret ve kısaltmaları tahtaya yazınız / çiziniz. Bu simge, işaret ve kısaltmaların anlamlarını sorunuz. Bu kurallara uymanın önemi hakkında kısa bir tartışma ortamı oluşturunuz. 218
îh KAVRAM HARİTASI OLUŞTURALIM DERS : Türkçe TEMA : Toplum Hayatı SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 25 dakika TEMEL BECERİLER : 1. Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma 2. Karar verme. ÖĞRENME ALANI : Dinleme / İzleme, Konuşma, Yazma AMAÇ : Dinlediklerini / izlediklerini anlama ve çözümleme KAZANIM : Dinlediklerindeki / izlediklerindeki anahtar kelimeleri fark eder. SÜREÇ! Dinleme ve konuşma kurallarını hatırlatınız. 1. Öğrencilerinizden okuyacağınız metinde çağrışıma açık, konunun anlaşılmasına yardımcı olan ve hatırlatmayı kolaylaştıran kelimeleri not etmelerini isteyiniz. Dinleme metni bitince belirledikleri kelimeleri okutunuz. 2. Aşağıdaki metni bir defa sesli okuyunuz. İnsanın birçok yeteneği vardır. Engelliler de birçok konuda başarılı olabilirler. Görme engelli ünlü müzisyenler, işitme engelli ünlü ressamlar, bedensel engelli bilim insanları vardır. Bu konudaki sayısız örneklerden bazılarına gerçek hayatta ya da görsel - işitsel yayın organlarında tanık olmuşsunuzdur. Engellilerin eğitimi ve topluma kazandırılması için çalışan birçok dernek ve vakıf vardır. Bu çabalara destek olmak hepimizin ortak görevi olmalıdır. 3. Anahtar kelimeleri söylemelerini isteyiniz (Metinde koyu yazılıdır.). Söylenenleri tahtaya yazınız. Yanlış belirlenen kelimeleri silerek tahtada kavram haritası oluşturunuz. 3 DEĞERLENDİRME Sınıf genelinde anahtar kelimelerin kaç tanesini belirleyebildiler? Dinleme ve konuşma kurallarına uydunuz mu? sorusunu öğrencilerinize sorarak dinleme ve konuşma kurallarından hangilerine uyup hangilerine uymadıklarını belirlemelerini isteyiniz. 219
METİN KAZANIM TABLOSU İPEK DİYARI VE TAHT ŞEHRİ BURSA KONUŞMA 2. Sesini ve Beden Dilini Etkili Kullanma DİNLEME 2. Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme 6. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki olay, yer, zaman, şahıs, varlık kadrosu ve bunlarla ilgili unsurları belirler. OKUMA 1. Okuma Kurallarını Uygulama 5. Okuma yöntem ve tekniklerini kullanır. 2. Okuduğu Metni Anlama ve Çözümleme 1. Metnin bağlamından hareketle kelime ve kelime gruplarının anlamlarını çıkarır. 3. Metnin konusunu belirler. 4. Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler. 11. Okuduklarındaki öznel ve nesnel yargıları ayırt eder. 12. Okuduklarını kendi cümleleriyle, kronolojik sıra ve mantık akışı içinde özetler. 13. Metne ilişkin sorulara cevap verir. 14. Metne ilişkin sorular oluşturur. 15. Metnin türüyle ilgili özellikleri kavrar. 19. Metinde yararlanılan düşünceyi geliştirme yollarının işlevlerini açıklar. 27. Okuduklarını kendi hayatı ve günlük hayatla karşılaştırır. 28. Metinle ilgili görsel ögeleri yorumlar. 29. Metnin başlığı ile içeriği arasındaki ilişkiyi ortaya koyar. 30. Okuduğu metne farklı başlıklar bulur. 3. Okuduğu Metni Değerlendirme 2. Metni içerik yönünden değerlendirir. 4. Söz Varlığını Zenginleştirme 3. Okuduğu metinde geçen kelime, deyim ve atasözlerini cümle içinde kullanır. 4. Okuduklarından hareketle öğrendiği kelimelerden sözlük oluşturur. 5. Okuma Alışkanlığı Kazanma 5. Kitaplık, kütüphane, kitap fuarı ve kitabevlerinden faydalanır. 7. Sözleriyle jest ve mimiklerinin uyumuna dikkat eder. 8. Canlandırmalarda, sesini varlık ve kahramanları çağrıştıracak şekilde kullanır. 3. Hazırlıklı Konuşmalar Yapma 12. Konuşma yöntem ve tekniklerini kullanır. 5. Kendini Sözlü Olarak İfade Etme Alışkanlığı Kazanma 4. Yeni öğrendiği kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullanır. YAZMA 1. Yazma Kurallarını Uygulama 4. Standart Türkçe ile yazar. 5. Türkçenin kurallarına uygun cümleler kurar. 10. Tekrara düşmeden yazar. 2. Planlı Yazma 1. Yazma konusu hakkında araştırma yapar. 8. Yazısına konunun ve türün özelliğine uygun bir giriş yapar. 9. Yazıyı etkileyici ifadelerle sonuca bağlar. 10. Yazıya, konuyla ilgili kısa ve dikkat çekici bir başlık bulur. 12. Yazma yöntem ve tekniklerini kullanır. 3. FarklıTürlerde Metinler Yazma 2. Düşünce yazıları yazar. 4. Kendi Yazdıklarını Değerlendirme 2. Yazdıklarını dil ve anlatım yönünden değerlendirir. DİL BİLGİSİ 2. Fiillerin yapı özellikleriyle ilgili bilgi ve kuralları kavrama ve uygulama 1. Basit, türemiş ve birleşik fiillerin kuruluş ve anlam özelliklerini kavrar. 2. Farklı yapı özelliklerinde fiilleri anlam özelliklerini dikkate alarak kullanır. 220
İPEK DİYARI VE TAHT ŞEHRİ BURSA I. HAZIRLIK Öğrencilerinize, yaşadıkları şehirleri tanıtan yazılar bularak okumalarını söyleyiniz. Öğrencilerinizden Evliya Çelebi hakkında araştırma yapmalarını ve edindikleri bilgileri defterlerine yazmalarını isteyiniz. Öğrencilerinizden gezi yazısı türü hakkında bilgi edinmelerini, birer gezi yazısı örneği bularak sınıfa getirmelerini isteyiniz. Öğrencilerinize, şehirlerle medeniyet kavramı arasında nasıl bir ilişki olduğunu, şehirlerde nelerin medeniyet göstergesi olarak kabul edilebileceğini sorunuz. Metni ve işleniş sürecini inceleyip notlar alınız. PEK D YARI VE TAHT fiehr BURSA fiehrin kalesini kimin yaptı ı belli de ildir. Kalenin temeli yalçın kaya üzerine kurulmufltur. fiekli kareden uzuncadır. Uzuncası do udan batıya olan yönüdür. Kuzey yönü yüksek oldu u gibi altı da uçurumdur. Üç tarafında asla hendek yoktur. Pınarbaflı, De irmenler Mahallesi, Leben Mahallesi tarafları derin hendektir. Zamanla hendekleri imar edilmemifltir. Celâli Kara Yazıcı, Arap Said, Kalendero lu adlı eflkıyalar kuflatarak hendeklerini toprakla doldurmufllardır. Ama kalenin dört çevre temelinde gözüken tafllardan her biri hamam kubbesi kadardır. Bu da gösteriyor ki kale insano lu yapısı de ildir. (...) Bursa daki Büyük Yapılar ç kalesi 2000 evdir. (...) Bu evler adeta kat kat büyük saraylardır ama ba ve bahçeleri yoktur. Dar evlerdir. Yedi mahalle, yedi cami, bir hamamı; çarflısında yirmi dükkânı vardır. Sultan Orhan Camisi: ç Kale dedir. Boyu ve eni 110 ayaktır. Bir minaresi vardır. Orhan Gazi burada gömülüdür. Orhan Davulu dedikleri kırmızı kılıflı büyük davul bu caminin bir kemerinde asılıdır. Osmanlı Devleti nde önce bu davul çalınmıfltır. Önceki padiflahlara mahsus saray da bu kalededir. Fatih e gelinceye kadar padiflahların sarayı bu idi. Fakat Hüdavendigâr Gazi bazen Edirne Sarayı nda otururdu. (...) fiimdi bu saraylara ra bet kalmamıfltır. Bofltur. Ama yine serdarları ve bostancıları vardır. (...) 77 Öğrencilerinizden, medeniyet tarihimizi etkileyen önemli kişiler hakkında araştırma yapmalarını isteyiniz. Öğrencilerinizden, medeniyet ile ilgili atasözleri ve özlü sözler söylemelerini isteyiniz. Siz de aşağıdaki atasözleri ve özlü sözleri örnek veriniz. Âlim unutmuş, kalem unutmamış. Boş başak dik durur. Cahilin dostluğundan âlimin düşmanlığı yeğdir. Boş çuval ayakta durmaz. Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. Atatürk Güneş doğunca bütün karanlıklar ortadan kalkar. T E M A TOPLUM HAYATI A l t T e m a Medeniyet M e t n i n A d ı İpek Diyarı ve Taht Şehri Bursa M e t n i n T ü r ü Gezi Yazısı Y a z a r / Ş a i r Mevlâna Ancak bilgili insanlar özgürdür. Socrates (Sokrat) İlim ilim bilmektir, İlim kendin bilmektir, Sen kendini bilmezsen Ya nice okumaktır? Yunus EMRE Yukardaki sözlerden birini açıklamalarını isteyiniz ve bunun için öğrencilerinize rehberlik ediniz. Evliya Çelebi S ü r e 7 ders saati A r a ç v e G e r e ç l e r Ders Kitabı, Öğrenci Çalışma Kitabı, TDK Türkçe Sözlük, atasözleri ve deyimler sözlüğü, defter, kalem, görsel - işitsel araç ve gereçler 221