İŞLETME NEDİR? İnsan ihtiyaçlarının karşılamak üzere bilgi, insan, teknoloji, finansal kaynak ve benzerigüncel üretim faktörlerini en etkin ve verimli bir şekilde kullanarak öncelikle uzun dönemde kâr (fayda), süreklilik ve sosyal sorumluluk amaçlarını yerine getirmek için kurulmuş ekonomik mal ve hizmet üreten veya pazarlayan iktisadi birimlerdir.
işletmelerin kuruluşundan, finansmanlarından, üretimlerinden, pazarlanmasından, İŞLETME BİLİMİ Yönetilmelerinden (Kaynakların yönetimi) Sermayenin idaresi İnsanların idaresi: Çalışanların, Müşterilerin, Paydaşların Bulunulan Yerin idaresi Teknolojinin idaresi işletmelerde geçen parasal olayların hesaplarla saptanmasından söz eden bir bilimdir.
EKONOMİK SİSTEM İşletmeler ekonomik sistemin temel birimleridir. Ekonomik sistem, bir ülkenin sahip olduğu kaynakların, gereksinme ve isteklerinin karşılanması amacıyla, vatandaşları bireyler ve kurumları arasında dağılımını temel alan kurallar bütünüdür.
EKONOMİK SİSTEM Var olan kaynakların kl bireylerin i ve kurumların istek ve ihtiyaçları doğrultusunda ve belirli kurallar çerçevesinde dağıtılmasıdır. ğ d Ülke vatandaşlarının istek ve gereksinimleri doğrultusunda belli kurallar dahilinde kaynakların dağıtılmasıdır. Belli bir ülkenin kaynaklarının bireylere ve kurumlara ihtiyaçlarının ve isteklerinin giderilmesi doğrultusunda dağılımının yapıldığı kurallar bütünüdür.
EKONOMİK SİSTEM Plânlı ekonomilerde, üretim faktörlerinin tümü veya büyük kısmı devlet denetimindedir, üretim ve dağılım kararları devlet tarafından alınır. Pazar ekonomilerinde ise, üretim ve kaynak dağılımı, arz talep dengesine göre bireyler yani üretici ve tüketiciler tarafından şekillendirilir. Plânlı ekonomiler ve pazar ekonomileri iki uç kuramsal noktayı temsil eder. Uygulamada, iki sistemin özelliklerini taşıyan karma pazar ekonomisi (karma ekonomik sistem), ülkelerin çoğunda görülen bir sistemdir.
İNSAN İHTİYAÇLARI NELERDİR? 5. KADEME: KENDİNİ TAMAMLAMA İHTİYACI 4. KADEME: KENDİNİ GÖSTERME İHTİYACI 3. KADEME: SOSYAL İHTİYAÇLARÇ 2. KADEME: GÜVENLİK İHTİYAÇLAR 1. KADEME: FİZYOLOJİK İHTİYAÇLAR Maslow un İhtiyaçlar Hiyerarşisi
İNSAN İHTİYAÇLARI NELERDİR? 1. Fizyolojik İhtiyaçlar : Yemek yeme, su, uyku 2. Güvenlik İhtiyaçları: Can ve iş güvenliği, tehlikelerden korunma 3. Sosyal İhtiyaçlar: Gruba mensup olma, kabul edilme, dostluk, 4. Kendini Gösterme (Esteem) İhtiyacı : Tanınma ve prestij kazanma, kendine güven duyma, 5. Kendini itamamlama (Self actualization) ti İhtiyacı : Sahip olunan potansiyeli geliştirme, yaratıcılık.
Kapsam Teorileri Abraham MASLOW tarafından geliştirilen İhtiyaçlar yç Hiyerarşisi ş Yaklaşımı; ş Frederick HERZBERG tarafından geliştirilen Çift Faktör Teorisi (veya Hijyen Motivasyon Teorisi) David McClelland tarafından geliştirilen Başarma İhtiyacı (Achievement) Teorisi Clayton Alderfer'in ERG Yaklaşımı'dır
İŞLETME YÖNETİMİ KAVRAMLARI İşletme l Yönetimi i Planlama Örgütleme Yöneltmek Denetlemek Kordinasyon Teşebbüs Müteşebbis (Girişimci) i i i) Yönetici
İŞLETMENİN FONKSİYONLARI Bir işletmede çok farklı nitelikte faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Bu faaliyetlerişletmenin işletmenin içinde bulunduğu sektöre göre farklılık göstermekte, işletmenin büyüklüğüne göre bağımsız departmanlar halindegruplandırılmaktaveya gruplandırılmamaktadır. üretim pazarlama finansman insan kaynakları muhasebe ar ge halkla ilişkilerş yönetim tedarik
Tipik bir İş Birimi (İşletme, Organizasyon, Örgüt) Fabrikaya Mağazaya Hastaneye????? Büro Hizmetleri Hammadde ve Malzeme Deposu Pazarlama Finans Muhasebe İnsan Kaynakları Atölye /İmalathane/Fabrika Müdür Yrd. Tedarik/Satınalma Müdür Müşteriye Mamul (Ürün) Deposu ÜRÜN HİZMET HAMMADDE ve MALZEME
GİRİŞİMCİ YÖNETİCİ Bir mal veya hizmeti üretmek, pazarlamak için üretim faktörlerini bir araya getiren ve faaliyet esnasında oluşan ş kar veya zarardan etkilenen kişidir. Bir mal veya hizmeti üretmek, pazarlamak için üretim faktörlerini bir araya getiren, bu faaliyetleri bir ücret karşılığı yapan, kar elde etme amacında olan ancak kar veya zarardan direkt etkilenmeyen kişidir.
Yönetici, kârı ve riski başkalarının olmak üzere mal ya da hizmet üretmek için üretim ögelerini sağlayan ve bunları beli bir gereksinmeyi karşılama amacına yönelten kişidir. Başkaları için ücret karşılığında yöneticilik görevlerini üstlenmeleri ise profesyonel yöneticilik olarak adlandırılır. İyi bir yönetici: Çalışanları yakından tanımalı Zamanında ve doğru karar verebilmeli Davranışları ş ve kişiliği ş ğ ile örnek olmalı Sorumluluk sahibi olmalı Hataları hoş görmeli ve demokratik olmalı Sabırlı kararlı ve azimli olmalı Takım çalışmasını özendirmeli Katılımcı ve eğitici almalıdır.
ÜRETİM VE ÜRETİM ÖĞELERİ Üretim, insan ihtiyacını gideren mal ve hizmetlerin ortaya konması için yapılan yp ekonomik faaliyetlerin tümüdür. Mal ve hizmetlerin gereksinme ve istekleri karşılama özelliğine FAYDA denir. Üretim öğeleri, gereksinmelerin karşılanması amacıyla mal ve hizmet üretiminde yararlanılan, bir ülkenin sahip olduğu temel kaynaklardır.
ÜRETİM VE ÜRETİM ÖĞELERİ Doğal Kaynaklar İşgücü (Emek, fiziksel düşünsel) Sermaye (Üretimde yararlanılan para ve parasal değeri ğ olan her tür donanımı ifade eder) Organizasyon Tk Teknoloji lji (Bilgi), i) mal ve hizmet üretimi iii için kullanılan yöntemlerdir
İŞLETMELERİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ İşletmeler l l ekonomik ikkuruluşlardır l Karlılık Büyüme Süreklilik Finansal ve yönetsel olarak bağımsız kuruluşlar Sosyal kuruluşlar (toplum gereksinimlerini sağlar) ğ Mal ve Hizmet üretme amacı
İŞLETMEYİ TANIYALIM Ekonomik bir birim i olan işletmede, lt mal ve hizmet üretimi belli bir amaca yönelik olarak gerçekleştirilir. İşletmeleri bu yönden değerlendirirsek, ğ kâr amacı güden kâr amacı gütmeyen işletmeler Özel sermayenin yanı sıra, kamu sermayesiyle kurulmuş işletmeler de vardır. Kamu sermayesiyle kurulmuş işletmelerin, kâr amacını önde tutmadan çalışmaları söz konusu olabilir. Bunlar da işletme olarak nitelendirilirler. Örnek olarak, KİT lerin birbölümü bölümü, belediyelerin kurduğu kimiişletmeler işletmeler öncelikli olarak topluma hizmet amacını taşırlar.
İŞLETMEYİ TANIYALIM İşletmeler başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ve hizmet üretirler. İşletmeler iktisadi mal ve hizmet üretirler. İktisadi mal ve hizmetlerin özelliği fayda yaratmaları ve kıt olmalarıdır. İşletmelerin bu üretimi gerçekleştirebilmeleri üretim faktörleri adı verilen emek, doğa, sermaye ve bilginin bir araya getirilmesine bağlıdır. İşletmeler kar amaçlı örgütlerdir.
İŞLETMEYİ TANIMLAYALIM İŞLETME Kar Mal ve Kar Kar Hizmet Pazarı Mal ve Hizmet Emek,Sermaye,Doğal ğ Kaynaklar, Bilgi Üretim Faktörleri Ücret Faiz Pazarı Kira (para) TÜKETİCİLER
İŞLETMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER GENEL ÇEVRESİ: İşletmenin faaliyetleri üzerinde dolaylı bir etkiye sahiptir. Bu kapsamda yer alan faktörler şunlardır: teknolojik çevre sosyo kültürel çevre politik çevre ekonomik çevre YAKIN ÇEVRESİ: Tüketiciler, finans kuruluşları, sendikalar, tedarikçiler ve rakiplerden oluşur
TEMEL KAVRAMLAR TALEP Satın alma gücü bulunan bireylerin ekonomik mal ve hizmetlere karşı gösterdikleri istekleridir. Bir mala olan talepten söz edebilmek için şu koşullar gereklidir. 1. Mala karşı duyulan gereksinme ya da istek 2. Malın karşılığını ödeme isteği 3. Karşılığı ödeyebilecek gelir düzeyi
TEMEL KAVRAMLAR Mal /Ürün İnsan gereksinmelerini ve isteklerini gidermeye yarayan y somut araçlara mal denir. İkiye ayrılır. a- Ekonomik Olmayan Mallar: Elde etmek için hiçbir çaba gerektirmeyen ve doğada ğ d hazır bl bulunan mallardır. Örneğin soluduğumuz hava, gün ışığı, yağmur suyu. b- Ekonomik Mallar: Elde olunması için emek harcanan mallardır. İşletme birimlerinin tüm ürünleri bu anlamda mal kavramına girer. Örneğin: ekmek, buzdolabı uçak, bilgisayar, konserve, kitap vb.
TEMEL KAVRAMLAR Mal Ekonomik mallar gereksinmeleri giderme özellikleri yönünden üçe ayrılır. 1. Tüketim malları : gereksinmeleri doğrudan gideren malardır. Son tüketicilerin kişisel veya aile gereksinmelerini karşılar. Ekmek, radyo, çamaşır makinası,busınıfa sınıfa girer. 2. Ara mallar: Gereksinmeleri dolaylı olarak gideren mal çeşitleridir. Örneğin ağacın işlenerek mobilyaya dönüştürülmesi. 3.Üretim Malları: Başka bir malın üretilmesi için gerekli olan mallardır. Örneğin; işletme binası,işletme donanımı, makinalar, hammaddeler. addee.
Mal TEMEL KAVRAMLAR Ekonomik mallarda bir başka sınıflandırma ölçütü, bu malların dayanıklılığı ya da kullanım sürelerine göredir. İkiye ayrılır: 1. Dayanıksız Mallar: Bir kez kullanım sonucu tüketilip yok edilen mallardır. Gıda maddeleri ibu gruba girer. 2. Dayanıklı mallar: Bir kullanım sonucu değil de uzun süreli kullanımla yavaş yavaş tüketilen mallardır.
Soru Birer dayanıklı ve dayanıksız ürün söyleyiniz. Neden dayanıklı veya dayanıksız olduğunu ğ tartışınız.
Hizmet TEMEL KAVRAMLAR İnsan gereksinmelerini karşılayan, ancak somut olmayan araçlara hizmet adı verilir. Örneğin; Otel İşletmeciliği, Otobüs İşletmeciliği, Muhasebeci, Avukat, Doktor. Tüketim ve Tüketici İnsan gereksinmelerini isteklerini karşılamak amacıyla üretilen mal ve hizmetlerin kullanımı tüketim adını alır. Tüketim eylemini gerçekleştiren bireylere ya da örgütlere Tüketici adı verilir. Son Tüketici, kişisel ya da aile gereksinmeleri nedeniyle bir mal ya da hizmeti satın alan birey ya da kuruluştur. Endüstriyel Tüketici, üretim, yeniden satma ya da işletme kurma amacıyla satın almada bulunan bireyler ya da örgütlerdir. Ekonomilerde bireylerin yeri kendini iki yönde gösterir Tüketicilik ve Üreticilik Ekonomilerde bireylerin yeri kendini iki yönde gösterir.tüketicilik ve Üreticilik 1. Öncelikle her birey tüketicidir. 2. Tüketici bireyin ikinci yönü üreticiliktir.
BAŞARI ÖLÇÜTLERİ: ETKENLİK VE İLGİLİ KAVRAMLAR Etkenlik İşletmelerin lt l i başarısında temel lbir göstergedir. öt Verimlilik kavramı ile zaman zaman eşanlamlı kullanılsa da etkenlik, gerçekte, verimliliğe göre daha kapsamlıdır. Teknik etkenlik, (1) İşletme faaliyetlerinin belirlenen niceliksel standartlara ulaşabilme derecesi, (2) belirli bir işi en ucuz yoldan yerine getirmek ya da belirli bir çıktıyı elden gelen en düşük girdi ile sağlayabilmektedir. Ekonomik etkenlik, işletmelerin ellerinde bulunan kıt kaynakların en iyi biçimde kullanımına yöneliktir. İşletme biliminde etkenlik,, belirli bir girdi ile en yüksek çıktının elde edilmesi, belirli bir çıktı düzeyinin en düşük girdiyle sağlanabilmesidir.
ETKENLİKLE İLGİLİ KAVRAMLAR Verimlilik (Prodüktivite) Verimlilik, üretimden elde edilen çıktıların fiziksel niceliklerinin üretimde harcanan girdilerin fiziksel niceliklerine oranıdır. Tüm işletmeyi ele alan verimlilik hesabı, işletmenin etkenlik derecesini ortaya koyar ve bu noktada verimlilikle etkenlik aynı çizgide birleşir. Ekonomiklik (Rasyonellik) Ekonomiklik, üretimin satış tutarının, üretimin maliyet tutarına oranlanmasıdır. Satış niceliğinin artması, satış fiyatlarının artması, maliyet giderlerinin ise yükselmesi durumunda d ekonomiklik de artmış olur. Öte yandan, satış niceliği ve satış fiyatı aynı düzeyde iken maliyet giderlerinin düşmesi ekonomikliği arttırır. Kârlılık (Rantablite) Kârlılık, belirli bir zaman kesiti içinde, işletme faaliyetleri sonucunda elde olunan toplam net kârın, o zaman kesitinde kullanılan kapitale oranıdır. Etkenlik açısından yalnızca bu kavrama dayanılarak yapılan çözümlemeler, etken olmayan bir işletmeyi etken olarak gösterebileceği gibi, etken bir işletmeyi etken değişmiş gibi de gösterebilir.
İŞLETMELER VE EKONOMİK SİSTEM İşgücü ve öteki hizmetler Tüketim malları Ücretler ve öteki ödemeler Mal ve Hizmetler Vergiler Özel İşletmeler Kamusal mal ve hizmetler Gelirler Gelirler İşgücü Piyasası Kamu Kesimi Ürün Pazarı Kamusal mal ve hizmetler Vergiler Parasal gelir İşgücü ve öteki hizmetler Tüketici Tüketim harcamaları Tüketim malları