PARA POLİTİKASI ve ENFLASYON GÖRÜNÜMÜ

PARA POLİTİKASI ve ENFLASYON GÖRÜNÜMÜ Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü 1 Kasım 211 İstanbul

Politika Bileşimi TCMB Faiz Oranları (Yüzde) TL Zorunlu Karşılık Oranları (Yüzde) 25 Gecelik Borç Alma - Borç Verme Aralığı 1 Hafta Vadeli Repo Faiz Oranı 18 16 Zorunlu Karşılık Aralığı Ağırlıklı Ortalama Zorunlu Karşılıklar 2 15 Politika faizi olarak 1 hafta vadeli repo ihale faiz oranının kullanılmaya başlanması 14 12 1 1 8 6 5 4 2 Kaynak: TCMB. Kaynak: TCMB. 2

Getiri (yüzde) Parasal ve Finansal Koşullar 1 9.5 9 8.5 8 8 7 6 Getiri Eğrisi* 5 Ekim 28 Temmuz 25 Ekim 7.5.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 Vade(yıl) *İMKB Tahvil ve Bono Piyasasında işlem gören tahvillerin fiyatları kullanılarak, Extended Nelson-Siegel (ENS) yöntemiyle oluşturulmuştur. Kaynak: İMKB,TCMB. TL Ticari Kredi Faizindeki Gelişmeler* (Yüzde) Ticari Kredi Faizi - Mevduat Faizi Ticari Kredi Faiz Oranı (sağ eksen) 13 12 11 3. 2.5 2. 1.5 1..5. 18 16 Türkiye nin İki Yıllık Reel Faizi* İki yıllık reel faiz (Yüzde) EMBI+Türkiye (sağ eksen) *Getiri eğrisinden hesaplanan 2 yıllık iskontolu tahvil getirisinden TCMB Beklenti Anketi nden alınan önümüzdeki 2 yıla ait TÜFE enflasyon beklentisinin çıkarılmasıyla hesaplanmıştır. Kaynak: İMKB, TCMB. Tüketici Kredileri Faizlerindeki Gelişmeler* (Yüzde) İhtiyaç Taşıt Konut 45 4 35 3 25 2 15 1 5 5 4 3 2 1 1 9 8 7 6 5 14 12 1 8 * Yıllık faiz oranları, dört haftalık hareketli ortalama. Kaynak: TCMB. *Akım veriler. Kaynak: TCMB. 3

Döviz Kuru ve Kredi Büyümesi TL ve Gelişmekte Olan Ülke Para Birimleri* 1.34 Türkiye GOÜ Ortalaması 1.28 1.22 1.16 1.1 1.4.98.92 6 5 4 3 2 1 Kredi Artış Oranı* (13 Haftalık Hareketli Ortalama, Yıllıklandırılmış, Yüzde) 27-21 ortalaması 211 Kaynak: Bloomberg, TCMB. * ABD doları karşısında, 1.1.21 değerleri 1 e normalize edilmiştir. Gelişmekte olan ülkeler ortalaması, Brezilya, Şili, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Meksika, Polonya, G. Afrika, Endonezya, G. Kore ve Kolombiya para birimlerinin normalize edilmiş ortalamaları alınarak hesaplanmıştır. Artışlar para biriminin ABD dolarına karşı değer kaybını ifade etmektedir. Kaynak: TCMB. * Kur etkisinden arındırılmıştır. 4

İç - Dış Talep Dengelenmesi 115 11 15 1 95 9 85 8 75 7 Talep Kompozisyonu (Mevsimsellikten Arındırılmış, 28Ç1=1) *Tahmin. Kaynak: TÜİK, TCMB. 4 2 Cari İşlemler Dengesi (Mevsimsellikten Arındırılmış, Üç Aylık Ortalama, Milyon -2-4 -6-8 İhracat Nihai Yurt İçi Talep 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3* 25 26 27 28 29 21 211 Cari İşlemler Dengesi ABD Doları) Cari İşlemler Dengesi (enerji hariç) 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3* 27 28 29 21 211 *Temmuz ve Ağustos ayları gerçekleşme. Eylül ayı tahmin. Kaynak: TÜİK, TCMB. 25 2 15 1 5 Kaynak: TÜİK, TCMB. 8 7 6 5 4 3 2 1-1 -2 Aylık İthalat ve İhracat (Mevsimsellikten Arındırılmış, Üç Aylık Ortalama, Milyon ABD Doları) İhracat (altın hariç) İthalat İthalat (enerji hariç) 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 25 26 27 28 29 21 211 Cari Açığın Temel Finansman Kaynakları (12-aylık Birikimli, Milyar ABD Doları) Portföy ve Kısa Vadeli* DYY ve Uzun Vadeli Cari Açık *Kısa vadeli sermaye hareketleri bankacılık ve reel sektörün kısa vadeli net kredileri ile bankalardaki mevduat kaleminin toplamından oluşmaktadır. Kaynak: TCMB. 5

EKİM ENFLASYON RAPORU: ANA MESAJLAR ve GÖRÜNÜM

Yüzde Temmuz Enflasyon Tahminleri ve Gerçekleşmeler Tahmin Aralığı* Belirsizlik Aralığı Gerçekleşme Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri 12 1 8 6 4 2 * Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 7 tir. 7

Enflasyonun Ana Eğilimi 1 8 Temel Enflasyon Göstergesi I (Alt Grupların Yıllık Enflasyona Katkıları) Hizmet Temel Mallar 2 15 Hizmet ve Temel Mal Grupları (Mevsimsellikten Arındırılmış, Yıllıklandırılmış 2 Aylık Ortalama Yüzde Değişim) 6 1 4 5 2-5 -2-1 Hizmet Temel Mal Temel Mallar: Gıda, enerji, alkollü içecekler ve tütün ile altın dışında kalan mallar. Kaynak: TÜİK, TCMB..6 H ve I Göstergeleri Yayılım Endeksi (Mevsimsellikten Arındırılmış 3 Aylık Ortalama) Kaynak: TÜİK, TCMB. 1 Enflasyon Beklentileri*.5.4 H I 9 8 12 Ay Sonrası 24 Ay Sonrası.3 7.2 6.1 5. 4 Kaynak: TÜİK, TCMB. *TCMB Beklenti Anketi ikinci anket dönemi beklentileridir. Kaynak: TCMB. 8

Toplam Talep ve Bileşenleri 9. 8.5 8. Mal ve Hizmet İhracat ve İthalatı (Mevsimsellikten Arındırılmış, 1998 Sabit Fiyatlarıyla, Milyar TL) İthalat İhracat 115 11 15 Toplam Nihai Yurt İçi Talep (Mevsimsellikten Arındırılmış, 28Ç1=1) 7.5 7. 6.5 6. 1 95 9 5.5 85 5. 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3* 8 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3* 25 26 27 28 29 21 211 25 26 27 28 29 21 211 * Tahmin Kaynak: TÜİK, TCMB. * Tahmin Kaynak: TÜİK, TCMB. 9

Temel Varsayımlardaki Güncellemeler 1 Politika Faizi Beklentilerindeki Güncellemeler* (GSYİH lere Göre Ağırlıklandırılmış Ortalama, Yüzde) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Gelişmekte Olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Temmuz Ekim Temmuz Ekim 111 19 17 15 13 11 99 İhracat Ağırlıklı Küresel İktisadi Faaliyet Endeksi (29Ç1=1)* Temmuz Ekim 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 28 29 21 211 212 Kaynak: Bloomberg, Consensus Forecasts, TCMB. 135 125 115 15 95 85 75 65 55 45 35 Petrol Fiyatları (ABD doları/varil) Temmuz Ekim * Yöntem için bakınız: Enflasyon Raporu 21-II, Kutu 2.1 Türkiye için Dış Talep Göstergesi.Kaynak: TCMB, Bloomberg, Consensus Forecasts. 19 18 17 16 15 14 13 İthalat Fiyatları (23=1) Temmuz Ekim 1 Kaynak: Bloomberg, TCMB. Kaynak: TÜİK, TCMB.

Tahminlerdeki Güncellemelerin Muhasebesi Yıl Sonu Enflasyon Tahminlerindeki Güncellemeler ve Kaynakları 211 212 Temmuz 211 ER Tahmini 6,9 5,2 Çıktı Açığı - -,2 Emtia Fiyatları -,1 -,2 Tütün Fiyatları,6 - Döviz Kuru Gelişmeleri,9,4 Ekim 211 ER Tahmini 8,3 5,2 11

Yüzde Enflasyon ve Para Politikası Görünümü Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri 12 1 8 6 4 Tahmin Aralığı* Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri Belirsizlik Aralığı Çıktı Açığı Kontrol Ufku Tüketici kredilerinin yıllık büyüme hızının kademeli olarak yavaşlamaya devam ettiği ve Ekim ayında alınan politika tedbirleri çerçevesinde yılın son çeyreğinde parasal koşullarda belirgin bir sıkılaştırma yapıldığı varsayımı altında, enflasyonun yüzde 7 olasılıkla, 2 211 yılı sonunda % 7,8 ile % 8,8 aralığında (orta noktası % 8,3), -2-4 212 yılı sonunda % 3,7 ile % 6,7 aralığında (orta noktası % 5,2), * Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 7 tir. orta vadede ise % 5 düzeyinde gerçekleşeceği öngörülmektedir. 12

TCMB Politika Tepkisi Vermeseydi Enflasyon Ne Olurdu? TCMB nin Tepki Vermediği Durumda Döviz Kuru Gelişmelerinin ve Tütün Ürünlerindeki Vergi Ayarlamasının Yıllık Enflasyona Olası Katkısı (Yüzde) 7. 6.5 6. 5.5 5. 4.5 4. 3.5 3. 2.5 2. 1.5 1..5. Tütün Ürünlerindeki Vergi Ayarlamasının Etkisi Döviz Kuru Gelişmelerinin Etkisi Fiyatlama Davranışlarındaki Bozulmanın Etkisi 13

Genel Değerlendirme Ekonomide süregelen iç ve dış talep dengelenmesinin bir sonucu olarak cari denge iyileşmeye devam etmektedir. Döviz kuru hareketleri ve yönetilen/yönlendirilen fiyat ayarlamalarına bağlı olarak kısa vade için enflasyon tahminleri yukarı yönlü güncellenmiştir. Enflasyondaki artış daha çok göreli fiyat hareketlerinden kaynaklansa da, fiyatlama davranışlarındaki olası bir bozulmayı engellemek için TCMB politika duruşunu sıkılaştırmıştır. Orta vadede artan çıktı açığının ve güçlü Türk lirasının ikincil etkileri kontrol altında tutması beklenmektedir. 14

Riskler ve Para Politikası Enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarına dair riskler dikkatle takip edilecek ve orta vadeli enflasyon görünümünün bozulmaması için gerekli tedbirler alınacaktır. TCMB, küresel ekonomideki gelişmeleri yakından izleyerek 4 Ağustos 211 tarihli ara toplantıda belirlenen strateji çerçevesinde, yurt içi piyasalardaki istikrarı sağlamak için gerekli politika tedbirlerini gecikmeksizin almaya devam edecektir. 15

Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü 1 Kasım 211 İstanbul

Tüm yük. 6-12 ay mevd. 1-6 ay mevd. -1 ay mevd., diğer 1 yıl+ mevd. vadesiz 1 ay mevd. 1-3 ay mevd. ve diğer 6-12 ay mevd. 3-6 ay mevd. 1 yıl+ mevd. -1 ay mevd. 1-3 ay mevd. ve diğer 3-6 ay mevd. 1 yıl+ mevd. 6-12 ay mevd. -1 ay mevd. 1-3 ay mevd. ve diğer 3-6 ay mevd. 1 yıl+ mevd. 6-12 ay mevd. -1 ay mevd. 1-3 ay mev. 1 yıla kadar diğer 3-6 ay mevd.. 1-3 yıl diğer 6-12 ay mevd. 1 yıl+ mevd, 3 yıl+ diğ -3 ay mevd. 1 yıla kadar diğ. 3-6 ay mev. 1-3 yıl diğ. 6-12 ay mevd. 1 yıl+ mevd, 3 yıl+ diğ Zorunlu Karşılıklar 18 TL Zorunlu Karşılık Oranları (%) 16 14 12 1 8 6 4 2 Kasım 21 Adım 1 Aralık 21 Adım 2 Ocak 211 Adım 3 Mart 211 Adım 4 Nisan 211 Adım 5 Adım 6 Ekim 211 Kaynak: TCMB 17

Tüm yük. 1 yıldan kısa vadeli yük. 1-3 yıl diğer 1 yıl+ mevd. 3 yıl+ diğer 1 yıldan kısa vadeli yük. 1 yıl+ mevd. 3 yıl diğer 3 yıl+ diğer 1 yıldan kısa vadeli 1 yıl+ mevd. 3 yıl diğer 3 yıl+ diğer 1 yıldan kısa vadeli yük. 1 yıl+ mevd 1-3 yıl diğer 3 yıl+ diğer Zorunlu Karşılıklar YP Zorunlu Karşılık Oranları (%) 12 11 YP 1 9 8 7 6 5 4 3 Ekim 21 Adım 1 Nisan 211 Adım 2 Temmuz 211 Adım 3 Ağustos 211 Adım 4 Ekim 211 Kaynak: TCMB 18

45.1 45.5 46.3 46.3 46.9 46.3 47.5 49.3 51.7 53.7 59.8 61.1 62.6 62.3 63.1 64.7 65.5 Türk Lirası Mevduatın Vade Yapısı TL Mevduatın Vade Dağılımı (%) TL Mevduatın Ortalama Vadesi (Gün) 1 9 1.1 4..7 2.9 2.2 9.3 1 Yıl ve Daha Uzun 8 8 8 7 51. 1 Yıla Kadar 75 7 75 7 6 5 4 3 28.8 57.5 6 Aya Kadar 3 Aya Kadar 65 6 55 65 6 55 2 13.9 1 Aya Kadar 5 5 1 14.4 14.3 26.11.1 7.1.11 Vadesiz 45 45 Kaynak: TCMB. Kaynak: TCMB. 19

Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ Değişikliği (211/13) Zorunlu karşılıklarda 28.1.211 tarihinde yapılan değişikliklerle; 4 Ağustos 211 tarihinde yapılan PPK toplantısında belirlenen strateji çerçevesinde TL zorunlu karşılık oranlarında sınırlı bir indirime gidilmiştir. Söz konusu değişikle 11 Kasım 211 tarihinden itibaren piyasaya yaklaşık 11 milyar TL likidite sağlanacaktır. Ayrıca, bankacılık sistemimizin TL likidite ihtiyacını daha kalıcı bir yöntemle ve daha düşük bir maliyetle karşılayabilmesi ve aynı zamanda Bankamızın döviz rezervlerinin desteklenmesi amacıyla, TL yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların YP olarak tutulabilecek kısmına ilişkin üst sınır yüzde 2 den yüzde 4 a yükseltilmiştir. Bu imkânın Bankamız döviz rezervlerine etkisinin toplam olarak yaklaşık 12 milyar ABD doları olması beklenmektedir. Söz konusu değişikler 28 Ekim 211 tarihli yükümlülük cetvelinden itibaren geçerli olup, yeni oranlar üzerinden hesaplanan zorunlu karşılıklar 11 Kasım 211 tarihi itibarıyla tesis edilmeye başlanacaktır. 2

Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ Değişikliği (211/14) 28 Ekim 211 tarihinde tesisi başlayan 14 Ekim 211 tarihli yükümlülük cetvelinden itibaren, kıymetli maden depo hesapları için tutulması gereken zorunlu karşılıkların tamamına kadar olan kısmı ile kıymetli maden depo hesapları hariç yabancı para yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların yüzde 1 una kadar olan kısmının Merkez Bankası nezdinde standart altın cinsinden tutulabilmesine imkân sağlanmış, bu çerçevede, Bankamız nezdinde 1,2 milyar ABD Doları değerinde 21,6 ton altın tutulmuştur. 24 Ekim 211 tarihinde açıklanan eylem planının bir parçası olarak altın rezervlerimizin güçlendirilmesi ve bankalara likidite yönetiminde daha fazla esneklik sağlamak amacıyla TL yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıların da yüzde 1 una kadar olan kısmının standart altın cinsinden tutulabilmesine imkân sağlanmıştır. Yeni düzenleme 28 Ekim 211 tarihli yükümlülük cetvelinden itibaren geçerli olacak ve 11 Kasım 211 tarihi itibarıyla Türk lirası zorunlu karşılıkların en fazla yüzde 1 u altın olarak tesis edilebilecektir. Söz konusu imkânın tamamının bankalarca kullanılması halinde piyasaya yaklaşık 5,5 milyar Türk lirası verilirken, Bankamız nezdinde yaklaşık 3 milyar ABD doları değerinde 55 ton altın tutulacaktır. 21

Verim Eğrisi TL Tasarruf Mevduatı Verim Eğrisi* (%) 1. 9.5 9. 8.91 9.11 9.3 8.5 8. 7.5 7.54 12/29 1/211 7. 1 Aya Kadar 3 Aya Kadar 6 Aya Kadar 12 Aya Kadar Kaynak: TCMB (*) Ağırlıklı ortalama akım faiz oranlarıdır. 22

12.7 3.8 6.8 9.8 12.8 3.9 6.9 9.9 12.9 3.1 6.1 9.1 12.1 3.11 6.11 12.7 3.8 6.8 9.8 12.8 3.9 6.9 9.9 12.9 3.1 6.1 9.1 12.1 3.11 6.11 21.1.11 9.11 Kredi ve Mevduat Kredi ve Mevduat Değişimi / GSYH (TGA Hariç, %) Kredilerin Yıllık Değişimi (%) 13 12 11 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1-1 5 4 3 2 1-1 Kredi (Kur etkisinden arındırılmış) / GSYH (Mevduat + Tahvil) (Kur etkisinden arındırılmış) / GSYH Mevduat (Kur etkisinden arındırılmış) / GSYH Kaynak: TUİK, BDDK-TCMB Kaynak: BDDK-TCMB Firma Firma (Kur Etkisinden Arındırılmış) Bireysel 23

Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara Toplam Krediler (Yıllıklandırılmış, 2 Günlük Ortalama) Kredi Büyümesi 8 7 6 5 4 3 2 1-1 21 211 26-21 Ortalama 8 7 6 5 4 3 2 1-1 Tüketici Kredileri (Yıllıklandırılmış, 4 Haftalık Ortalama) 7 6 BDDK Tedbirleri 5 4 3 2 1 21 211 26-21 Ort. 24

Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kredi Büyümesi Kredi Hacminde Aylık Yüzde Değişim (Kur etkisinden arındırılmış)* 5 4 QE2 ZK Artırımları BDDK Tedbirleri 3 2 1-1 -2 Önceki beş yıl ortalaması Son Dönem Fark * Ekim verisi olarak, 24 Ekim itibarıyla aylık değişimler kullanılmıştır. 25

12.6 3.7 6.7 8.7 11.7 2.8 5.8 8.8 11.8 2.9 5.9 8.9 11.9 2.1 5.1 8.1 11.1 2.11 5.11 8.11 12.11 11.11 Kredi Büyümesi Toplam Kredilerin Yıllık Değişimi (Kur etkisinden arındırılmış) 45 4 35 3 25 2 15 1 5-5 -1 Kur etkisinden arındırılmış kredilerde yakın zamanda gözlenen yüzde 19,7 lik artış eğiliminin yılın geri kalan kısmında da sürmesi halinde kur etkisinden arındırılmış yıllık kredi artışının yıl sonunda yüzde 25 dolayında gerçekleşeceği öngörülmektedir. 26

Genel Değerlendirme Toplam kredilerin artış eğilimi geçmiş dönem ortalamalarının altına inmiştir. Yılın son çeyreğinden itibaren baz etkisinin ortadan kalkmasıyla beraber kur etkisinden arındırılmış kredi artışının yıllık yüzde 25 seviyesine yakınsayacağı öngörülmektedir. Ancak, iç ve dış talepte yaşanan dengelenmenin istikrarlı olarak devamı için özellikle tüketici kredilerindeki mevcut büyüme eğiliminin yılın kalan kısmında bir miktar daha yavaşlatılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. BDDK nın son dönemde aldığı tedbirler ile maliye politikasındaki sıkı duruş uyguladığımız politika bileşimini desteklemektedir. 2 Ekim 211 tarihli Para Politikası Kurulu toplantısında, Kurul, küresel ekonomideki gelişmeleri yakından izleyerek 4 Ağustos 211 tarihli ara toplantıda belirlenen strateji çerçevesinde, yurt içi piyasalardaki istikrarı sağlamak için gerekli politika tedbirlerini gecikmeksizin almaya devam edeceğini vurgulamıştır. TL zorunlu karşılık oranları, ülkenin kredi notundaki artışın sağladığı uygun ortamdan bankaların daha az maliyetli tahvil ihraçları yoluyla faydalanabilmesini ve TL mevduat/katılım fonu dışı diğer yükümlülüklerin vadesinin uzamasını teşvik edecek şekilde vade dilimlerine göre farklılaştırılmıştır. 27

Genel Değerlendirme AB liderler zirvesinde alınan kararların ardından TL zorunlu karşılıklarda sınırlı bir indirime gidilmiştir. TL zorunlu karşılıkların yüzde 4 a kadar olan kısmının döviz olarak, yüzde 1 a kadar olan kısmının altın olarak tutulabilmesine imkan sağlanmıştır. Bu kararlar, bankaların fonlama ihtiyaçlarını kalıcı olarak ve önemli ölçüde azaltacağından bankalar maliyet ve likidite kanalı üzerinden olumlu yönde etkilenecektir. Ayrıca Bankamızın altın ve döviz rezervlerinde artış görülecektir. 28

Piyasalar Genel Müdürlüğü 1 Kasım 211 İstanbul

1.1 2.1 3.1 4.1 5.1 6.1 7.1 8.1 9.1 1.1 11.1 12.1 1.11 2.11 3.11 4.11 5.11 6.11 7.11 8.11 9.11 1.11 14.1.11 15.1.11 16.1.11 17.1.11 18.1.11 19.1.11 2.1.11 21.1.11 22.1.11 23.1.11 24.1.11 25.1.11 26.1.11 27.1.11 28.1.11 29.1.11 3.1.11 31.1.11 Likidite Yönetimi - 1 Bankacılık sistemi likidite ihtiyacı Ekim ayında ortalama 64 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiştir. Likidite ihtiyacı haftalık repo ihalelerinin azaltılması sonucu piyasa yapıcı repolar ile karşılanmıştır. Likidite Gelişimi (İki Haftalık Hareketli Ortalamalar) TCMB Fonlaması (14-31.1 211) Milyar TL 7 6 5 4 3 2 1-1 -2 Toplam Repo Fonlaması 3 Aylık Repo Fonlaması BPP'de Çekilen İMKB'de Çekilen Net APİ Milyar TL 7 6 5 4 3 2 1 BPP'de Verilen Piyasa Yapıcı Repo İMKB Repo Haftalık Repo Fonlaması Kaynak: TCMB 3

1.7 5.7 9.7 1.8 5.8 9.8 1.9 5.9 9.9 1.1 5.1 9.1 1.11 5.11 9.11 Likidite Yönetimi - 2 Milyon TL 2, 18, 16, 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2, - Fazla Rezerv ( Zorunlu Karşılık Tesis Dönemleri 14 Günlük Ortalama ) Kaynak: TCMB 31

9.1 1.1 11.1 12.1 1.11 2.11 3.11 4.11 5.11 6.11 7.11 8.11 9.11 1.11 Likidite Yönetimi - 3 Ekim ayı PPK toplantısında TCMB politika faiz oranı %5.75 seviyesinde tutulurken borç verme faiz oranının yükseltilmesi ile faiz koridorunun yukarı yönlü genişletilmesi ve repo ihaleleri ile TL fonlamanın azaltılması sonucunda gecelik faiz oranları önceki aylara göre belirgin biçimde yükselmiştir. % 13. 12. 11. 1. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1.. Gecelik Faiz Oranları Gelişim TCMB Borç Alma İMKB Repo-TersRepo TCMB Politika Faizi Py Repo O/N Swap % 13. 12. 11. 1. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1.. Kaynak: TCMB 32

1.8 3.8 6.8 9.8 12.8 3.9 6.9 9.9 12.9 3.1 6.1 8.1 12.1 2.11 5.11 8.11 3.1.11 5.1.11 7.1.11 11.1.11 13.1.11 17.1.11 19.1.11 21.1.11 25.1.11 27.1.11 31.1.11 Gösterge Kıymet Faiz Oranları Gelişimi Tahvil ve Bono Piyasası -1 Euro bölgesi kaynaklı belirsizlik nedeniyle yükselmeye başlayan gösterge kıymet faiz oranları, gecelik faiz oranlarındaki artışın etkisiyle % 9,75 seviyesine yükselmiştir. % 1. milyar TL 1. % 25 23 21 19 17 15 13 11 9 7 5 3 DİBS Hacmi (Milyon TL) (Sağ) TCMB Politika Faizi TCMB O/N Alt Kotasyonu Gösterge DİBS Faizi 9.5 9. 8.5 8. 7.5.8.5.3 - Milyon TL 22 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 1 Kaynak: TCMB 33

1.6 8.6 3.7 9.7 4.8 11.8 6.9 1.1 8.1 3.11 9.11 Tahvil ve Bono Piyasası -2 Yurtdışı yerleşiklerin Devlet İç Borçlanma Senedi stoku içindeki payları Ekim ayında sınırlı tutarda azalmıştır. Son aylarda gözlenen azalma trendinin Ekim ayında yavaşladığını söylemek mümkündür. % 15 14 13 12 11 1 9 8 7 6 5 Yurtdışı Yerleşiklerin DİBS Stoku İçindeki Payı Kaynak: TCMB 34

31.12.21 21.1.211 11.2.211 4.3.211 25.3.211 15.4.211 6.5.211 27.5.211 17.6.211 8.7.211 29.7.211 19.8.211 9.9.211 3.9.211 21.1.211 Döviz Kurları-1 ABD Dolarının Gelişmekte Olan Ülkelerin Para Birimleri ve TL Karşısındaki Değeri* (31 Aralık 21=1) 1.23 1.18 TL 1.13 1.8 1.3 Gelişmekte olan ülkeler ort. Değer Kaybı.98 Değer Kazancı.93 *GOÜ ortalaması, Brezilya, Çek Cum., Endonezya, G. Afrika, Kore, Kolombiya, Macaristan, Meksika, Polonya ve Şili para birimleri kullanılarak hesaplanmıştır. Kaynak: TCMB, Bloomberg. 35

1.6 5.6 9.6 1.7 5.7 9.7 1.8 5.8 9.8 1.9 5.9 9.9 1.1 5.1 9.1 1.11 5.11 9.11 Döviz Kurları-2 TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru endeksi 211 de görülen gerileme sonrası Eylül ayında sınırlı yükseliş sergilemiştir. TÜFE Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru (23=1) 15 14 13 12 11 1 9 8 TÜFE Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru (23=1) TÜFE -Gelişmekte Olan Ülkeler- Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru (23=1) TÜFE -Gelişmiş Ülkeler Bazlı - Reel Efektif Döviz Kuru (23=1) - - - - Geçici Kaynak: TCMB 36

Döviz Kurları-3 Son dönemde alınan önlemlerin etkisi ile Türk Lirası en fazla değer kazanan ikinci para birimi olmuştur. Döviz Kurlarındaki Yüzde Değişim 1.11.21 22.8.211 23.8.211 28.1.211 25 14 2 12 15 1 5-5 -1-15 -2-25 Brezilya Rusya Tayvan Japonya Şili Çin Endonezya Malezya Romanya Euro Çek Cum. G.Kore Macaristan İsrail Meksika İsviçre YeniZel. Avustralya Kaynak: Bloomberg, TCMB. Not: Pozitif değişim dolara karşı değer kaybını göstermektedir. Tayland Polonya Hindistan G.Afrika Arjantin Türkiye 1 8 6 4 2-2 -4 Avustralya Türkiye Japonya Çin İsrail Arjantin YeniZel. Euro Tayland G.Kore Çek Cum. Rusya Tayvan Endonezya Malezya Romanya Brezilya Şili Meksika Polonya Hindistan G.Afrika İsviçre Macaristan Kaynak: Bloomberg, TCMB. Not: Pozitif değişim dolara karşı değer kaybını göstermektedir. 37

1.1 3.1 5.1 7.1 9.1 11.1 1.11 3.11 5.11 7.11 9.11 TCMB Döviz Alım/Satım İhaleleri Döviz İhaleleri 21 yılı başından, döviz alım ihalelerine son verilen 25 Temmuz 211 tarihine kadar geçen sürede 21,3 milyar ABD doları satın alınmıştır. Ağustos ayında başlanan döviz satım ihaleleri ile 7,95 milyar ABD doları döviz satılmıştır. 5.5 35 3.5 1.5 -.5-2.5-4.5-6.5-8.5-1.5 Alınan Döviz (milyar ABD doları) Verilen Likidite (milyar TL) Satılan Döviz (milyar ABD doları) Alınan Likidite (milyar TL) Kümülatif milyar TL-sağ 3 25 2 15 1 5 Kaynak: TCMB 38

Döviz Rezervleri 21 yılı ilk üç aylık dönem sonundan bu yana artış kaydeden döviz rezerv tutarı, 21 Ekim tarihi itibarıyla 82,3 milyar ABD doları seviyesine gerilemiştir. TCMB Döviz Rezervleri (Milyar Dolar) 1 9 8 7 6 5 4 3 Kaynak: TCMB 39

1.1 3.1 5.1 7.1 9.1 11.1 1.11 3.11 5.11 7.11 9.11 1.1 3.1 5.1 7.1 9.1 11.1 1.11 3.11 5.11 7.11 9.11 Avrupa Birliği Gelişmeleri Euro bölgesi liderlerinin, bölgenin borç sorunlarına çözüm getirmesi hedeflenen kapsamlı paketin ana çerçevesinde anlaşmalarının ardından, getiri farklarında gözlenen iyileşme sınırlı kalmıştır. Piyasa oyuncularının krizde dönüm noktasına gelindiğine ikna olmaları için daha fazla detaya ihtiyaç duyulacaktır. bp 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 İSPANYA - ALMANYA İTALYA - ALMANYA 2 Yıl Getiri Farkları 1 Yıl Getiri Farkları bp 45 4 35 3 25 2 15 1 5 İSPANYA - ALMANYA İTALYA - ALMANYA Kaynak: Bloomberg 4

Değerlendirme -1 Bankacılık sistemi likidite ihtiyacı Ekim ayında da yüksek düzeyde seyretmiştir. TL zorunlu karşılık yükümlülüklerinin % 2 sine kadar olan kısmının döviz cinsinden tesis edilebilme imkanı ile likidite ihtiyacı yaklaşık olarak 11, milyar TL azalmıştır. Ekim ayı Kurul toplantısında, Politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı yüzde 5,75 düzeyinde sabit tutulmuştur. Merkez Bankası borçlanma faiz oranı yüzde 5 düzeyinde sabit tutulurken; borç verme faiz oranı yüzde 9 dan yüzde 12,5 e, açık piyasa işlemleri çerçevesinde piyasa yapıcısı bankalara repo işlemleri yoluyla tanınan borçlanma imkanı faiz oranı yüzde 8 den yüzde 12 ye yükseltilmiştir. Bu suretle borç verme faizlerinin önemli ölçüde artırılması yoluyla faiz koridorunun genişletilmesine karar verilmiştir. Bu yönde istenilen sonucun alınabilmesi için, bir hafta vadeli repo ihaleleri ile sağlanan TL fonlamanın azaltılması yoluna gidilmiştir. Böylelikle gecelik faiz oranları önemli ölçüde yükselmiştir. Bundan sonra küresel gelişmeler nedeni ile Türk lirasında aşırı değer kaybı gözlenmesi dışında TL fonlama % 5,75 seviyesinden yapılmaya devam edilecektir. Ekim ayı Kurul kararları ve sonrasında uygulanan likidite yönetimi sonucunda Türk lirası önemli ölçüde değer kazanmıştır. 41

Değerlendirme -2 Reel efektif döviz kuru 23 yılından bu yana görülen en düşük endeks seviyesine Ağustos 211 de ulaştıktan sonra Eylül ayında sınırlı miktarda yükselmiştir. Avrupa Birliği liderler zirvesinde alınan kararların olabilecek en erken zamanda hayata geçirilmesi önem arz etmektedir. 42