İLKÖĞRETİMDE DOĞAL BELİRTEÇLER KULLANILARAK ASİT ve BAZLARIN BELİRLENMESİ Asıl alt başlık stilini düzenlemek için tıklatın GRUP:İNDİKATÖR Mustafa ORDUERİ TUBİTAK BİDEB YİBO ÖĞRETMENLERİ FEN ve TEKNOLOJİ-FİZİK,KİMYA,BİYOLOJİ-MATEMATİK ÖĞRETMENLERİ PROJE DANIŞMANLIĞI ÇALIŞTAYI ÇALIŞTAY 2009-1
Asitler, suda eridiğinde hidrojen iyonları (H+) üreten maddelerdir. Suda iyonlaştıklarında ortama OH- (hidroksit) iyonu verebilen maddelere verilen isimdir [1]. ASİTLER ve BAZLAR
ASİT LER ve KU LLAN IM ALAN LARI
BELLİ BAŞLI ASİTLER Hidroklorik asit HCI Tuz ruhu Nitrik asit HNO3 Kezzap Karbonik asit H2CO3 Gazoz, kola Sülfürik asit H2SO4 Akülerde Formik asit HCOOH Karınca Asetik asit CH3COOH Limon Malik asit C4H6O5 Elma Askorbit asit C6H8O6 C vitamini
ÖZELLİKLE Rİ Asitlerin sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. PH cetvelinde 0-7 arasındadır. Mavi turnusol kağıdını kırmızı rengine çevirirler. Metallerle tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkartırlar. Suda çözüldükleri zamanki iyonlaşma miktarlarına göre ikiye ayrılırlar; Kuvvetli (tamamen iyonlaşmış) asitler (örn:hcl) Zayıf(tamamen iyonlaşmamış) asitler (örneğin: CH3COOH) ASİTLERİN
BELLİ BAŞLI BAZLAR Bazlar Formülü Kullanım Yeri Amonyak NH3 Gübre yapımı Sodyum hidroksit NaOH Sabun yapımı Sodyum bikorbonat NaHCO3 Cam ve gübre yapımı
Sulu çözeltilerde OH- iyonu verirler. Tatları acıdır. Sudaki çözeltileri elektriği iletir. PH cetvelinde 7 ile 14 arasındadır. Turnusol kağıdını kırmızı renkten maviye çevirirler. Ele kayganlık hissi verirler. Suda iyonlaşabilirler. Asitlerle tepkimeye girdiklerinde tuz ve su oluştururlar. Sulu çözeltileri elektriği iletir. BAZLARIN ÖZELLİKLERİ
DİKKAT: Asit kızartır baz morartır.
indikatör İndikatörler, sulu çözeltide ortamın ph sına göre renk değiştiren maddelerdir. Bu grup bileşikler sentetik ya da doğal boyar maddeler olup asit ve baz renkleri birbirinden oldukça farklıdır. En bilinenleri fenolftalein ve metil oranj dır. 9
NaOH, HCl, süzgeç kağıdı, 25 adet deney tüpü, damlalık, 50 ml lık 10 adet beher, tüplük, saat camı, havan, saf su, etil alkol, huni, 500 ml lik 2 adet beher. 3.1.2. Kullanılan materyaller
elde edildi. Birkaç tane kırmızı soğanın kabuğu soyularak havanda dövüldü, suda çözülerek kiremit kırmızısı tonlarında bir çözelti elde edildi. 3.2. YÖN T EM 3.2.1. Renk veren doğal Gül yaprağı toplandı, havanda dövüldü, etil indikatörlerin hazırlanması alkolde çözülerek açık kahve tonlarında bir çözelti
Maydanoz doğrandı, havanda dövüldü, saf suda çözüldü, süzülerek yeşil tonlarında bir çözelti elde edildi.. 15 gr kırmızı lahana alınarak havanda bulamaç haline getirildi, sıcak suda çözüldüğünde patlıcan moru renginde bir çözelti elde edildi.
Kirazlar çekirdeklerinden ayrıldı, havanda dövüldü, saf suda çözülerek süzgeç kâğıdında süzüldü ve pembe renkte çözelti elde edildi. Çilek ayıklandı, havanda dövüldü, saf suda çözüldü süzgeç kâğıdından süzülerek pembe renkli çözelti elde edildi.
Demlenmiş bir bardak çay ve kuşburnu alınarak süzgeç kâğıdından süzüldü tavşan kanı renginde çözeltiler elde edildi. Lavanta toplandı, saplarından ayıklandı, havanda etil alkol ve saf su eklenerek dövüldü. Mor lavanta önce yeşile sonra koyulaşarak kahverengine dönüştü, süzgeç kâğıdından süzülerek kahverengi renkte çözelti elde edildi.
Bu hazırlanan numuneleri kontrol etmek üzere: 2gr katı NaOH alınarak 500 ml lik behere konuldu saf su eklenerek 500 ml ye tamamlandı (0,1 M lık kuvvetli baz çözeltisi hazırlandı). 4,23ml HCl alınarak 500 ml lık behere konuldu saf suyla 500 ml ye tamamlandı (0,1 M lık kuvvetli asit çözeltisi hazırlandı).
Hazırlanan NaOH çözeltisi baz diye adlandırılan, HCl çözeltisi ise asit diye adlandırılan 9 ar Deney tüpüne eşit miktarda aktarıldı. 9 adet bitki özütlerinden oluşturulan çözeltilerden sırasıyla asit baz çiftlerine pipet yardımıyla damlatıldı renk değişimi gözlendi.
Bitki özütleri Asit rengi Baz rengi Kırmızı lahana Pembe -kırmızı Sarı-yeşil Gül yaprağı Açık pembe sarı Maydonoz yeşil yeşil Lavanta renksiz Kahve rengi Kırmızı soğan kabuğu Açık kırmızı Açık kahve Kuşburnu kırmızı Koyu yeşil Çilek Açık turuncu Sarı-yeşil Kiraz Açık pembe Açık sarı Tablo -1:Deneylerde kullanılan bitki özütlerinin asit-baz indikatör renkleri
Bitki özütlerinden elde edilen çözeltilere mavi bantlı süzgeç kağıdından kesilen şeritler daldırılarak kurutuldu. Bitki özütleri emdirilerek kurutulan süzgeç kağıtlarına ayrı ayrı 0,1M lık HCl ve 0,1M lık NaOH çözeltileri damlatılarak tablo-1 deki veriler bir kez daha teyit edildi.
Sonuç olarak ; kırmızı lahana, çay, gül yaprağı,kırmızı soğan kabuğu, çilek, kuşburnu, kiraz ın doğal indikatör özelliğine sahip olduğu anlaşıldı.bu nun yanında maydonoz ve lavantanın 5. SON U Ç
YARARLAN ILAN KAYN AKLAR [1]w w w.kimyaevi.org [2]w w w.internetlandmark.edu [3]w w w.forumpaylaşnet [4]w w w.turkcebilgi.com/analitikkimya [5]w w w.tubitak.com
T EŞEKKU RLER Bu çalışmamızda bize yardımcı olan Prof. Dr. Veysel Turan YILMAZ, Prof. Dr. Hasan SEÇEN, Mümin Tansu DÖNMEZ e, kimya gruplarına ve tüm teknik personele teşekkür ederiz.
PARAYA İHT İTACIN YOKM U Ş GİBİ ÇALIŞ. KİM SE SEN İ Ü ZM EM İŞ GİBİ SEV. KİM SE SEN İ SEYRET M İYORM U Ş GİBİ DAN S ET. KİM SE SEN İ DİN LEM İYORM U Ş GİBİ ŞARKI SÖYLE.