ZEYNEP.. KAMiL HASTANESİNDE 1980.. 1983 YILLARI ARASINDA GÖRÜLEN MAKAT GELİŞLERİN 4 VILLIK İNCELENMESİ Dr. Gülden ÔNAL ('") Mr. Mithat AYIRTMAN(*) Dr. Saniye GiRiT ("') Or. irfan SERiN (*] Or. Ertuğrul BAYIALI (*) Or. Adnan ŞAR (*l ÖZET Makat gelişi vakalarında sezaryen endikasyonlarında gittikçe bir artış gözlenmektedir. 1 Hastanemizde yapılan 4 yıllık araştırma neticeleri de bu görüşü destek fer durumdadır. Ancak bu seçilmiş vakalara sezaryen yapma yönündedir. ZUSAMNUMFASSUNG Die Kaiserschnitt lndicationstellung wegen Steissleme haben in der Zeit zugenommen. Unsere 4 jahrige Material zeigt auch mit der gleichen - - Meinung paralelismus. GiRiŞ Doğumların %3'ü makat gelişleridir. Gebeliğin 5. ayında çocukların %40'ı 7. ayında %9'u, 8,5 aylıkta %6'sı ve nihayet 40 haftalıkta %3'ü makat presantasyonu gösterirler. Şu halde makadi gelişlerin %80 kadarı spontan version sonucunda başta gelişe değişmektedir (1, 5). TABLO: 1 HASTANEMiZDE DE BU ORAN %3,0 OLARAK BULUNMUŞTUR Toplam Toplam Yıl Doğum adedi Makat Gelişleri % 1980 19.270 595 3,1 1981 19.777 538 2,7 1982 18.BfB 614 3,3 1983 19.659 590 3,0 Toplam 77.221 2337 3,0 (*) Zeynep - Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi. 457
Makat gelişleri presante olan kısma göre isim alırlar. Sınıflandırma prog nozu açısından önemlidir. Bunlar : 1 - Saf makat gelişi : Her iki bacak gövde yanında yukarı doğru uzanmıştır. 2 - Tam makat gelişi : Makat yanında ayaklar bulunur. 3 - Gayri tam makat gelişi : Bir ayak yukarı uzanmıştır. Diğer ayak makat yanındadır. 4 - Tam ayak gelişi : En önde iki ayak gelmektedir. 5 - Gayri tam ayak gelişi : Yalnız bir ayak gelmektedir. 6 - Diz geli i : Dirsek önde gelir. ETVOLOJİ Etkenler anne ve fötüse aittir. Anneye ait etkenler: Pelvise ait anomaliler, uterus arcuatus gevşek uteruslar, pelvis tümörleridir. Fetusa ait etkenler : Çoğul gebelik, hidrosefali., prematuri'te, diğer konjenital anomaliler plasenta previa gibi etkenlerdir (1, 5).. MAKAT GELİŞLERİNDE DOGUM MEKANİZMASi: Makat gelişlerinde doğum takibi özellik gösterir. Uygulamada şu prensipler gözönüne alınmalıdır. 1 - Makat introitus seviyesine inmedikçe dilatasyon tam değildir. 458. 2 - Dilatasyon tam olrrıadan yapılacak ekstraksiyon koljarın ve başın ekstansi.yonuna ve dolayısıyla annenin ve bebeğin zedelenmesine yol açar.
3 -Kristaller tarzında fundustan yapılacak tazyik ekstansiyon vukuun da bir rol oynamaz. 4-Bütün manevralarda azami yumuşaklık ve-normal doğum kurallarına uyum şarttır. Umbilikus çıkana kadar, normal seyreden doğumlar da traksiyon yapılmaz. Makat gelişlerinde doğum takibinde çocuk ilerlemesi spontan olarak devam ediyorsa gövdenin skapulalara kadar doğması beklenir. 5-6 dakika içinde, kolların ve başın klasik manevralarla kurtarılmasına geçilir. Manevralarda sıra ile basi.t ve kolayından başlanır. Başarılı olmazsa dl ğerlerl.ne geçilir. Bracht maneyrası en evvel yapılmalıdır. Bunu Müller oda. sonuç vermezse Klasik Manevra ve en son Veit Smelfie, Prag manevraları uygulanır (1, 5). TABLO: 3 VAOINAL DOCUM TiPLERi Toplam vaglnal BRACHT Weltyoldan doqan Manevrası Smellie Yıl M.G. uygulananlar % uygulananlar % 1980 556 248 42,4 310 55,6 1981 469 248 50,7 221 47,1 ' 1982 545 303 55,5 242 44,4 1983 471 337 71,1 134 28,4 T--ıam op 1941 1024 52,9 907 46,6 s.ını ~ Bracht manevrasının başarısız olduğu vakalarda Veit-Smellie manevra~ uygulamaktayız. ' TABLO: 4 BRACHT. M. VEIT SMELLİE. M. Yıl 2999 J, 3000 t 2999 J, 3000t 1980 122 124 129 181 1981 141 107 77 144 1982 180 129 97 145 '~ 1983 171 166 56 78' Toplam 514 510 359 548 t, Vukardakl tabloda küçük bebeklerde bracht manevrasının daha başarılı 1,olduOu görülmektedir. a ~ '\
KOMPLİKASYONLAR Baş doğumlarına oranla çocuk morbidite ve mortalitesi daha yüksek tir. Yapılan doğum yardımının kalitesi ve çocuğun kilosu mortalite ve mor~ biditeye tesir eden iki faktördür. Bu nedenle operatif müdahale oranı yü~ sektir (9, 6, 8, 7). TABLO: 2 Toplam M.G. Sezaryen makat vagina! ile Yıl gelişleri doğumlar % doğumlar % 1980 595 556 93,5 39 6,6 1981 538 469 87,1 69 12,8 1982 614 545 88,8 69 11.2 1983 590 471 79,8 119 20,2 Toplam 2337 2041 87,3 296 12.7 Bebeklerde ise beyin kanaması tentorium yırtıkları, kordon sarkmasına bağlı asfiksi olduğu gibi., femur ve kol kırıkları, brakial paralizi görülebilir. Makadi gelişlerde sezaryen konusu günümüzde daha değişik yorumlan~ maktadır. Son yıllarda makat gelişlerinde, sezaryen endikasyonunda %4'den %90'a varan artışlar görülmektedir. Tablo ll'de görüldüğü gibi hastanemizde de sezaryen oranında gittikçe bir artış mevcuttur (2, 3, 4). Kesin bir endi.kasyon olmadıkça makat gelişlerinde sezaryen ile doğum tartışmalıdır. Son yıllarda makadi gelişlerde sezaryen çok yapılmaktadır. Fö tüs iri veya pelvis dar ise, en iyi sonuç bu uygulama ile alınır. Obstetrik bir endikasyon olmadığı takdirde, makadi geliş içinsezaryen yapılması zo runluluk geti.rmez (5). Tablo S'de makat gelişlerinde hastanemizdeki sezaryen endikasyonları ve bunların çocuk kiloları ve vakalara göre 4 yıllık dağılım durumu incelen mektedir. Yine sezaryen ornnındaki artışlar bu tabloda da izlenmektedir. Lopez, Riama, Fortney, Janowitz, Colombia hastanelerinde 1979 yılında 463 makat gelişinde yaptıkları araştırmada sezaryen doğum oranını %13,2 bulmuşlardır. Vagina! doğum mortalitesi ise bebeklerde %27 olmuştur. Hytten 1982 de düşük doğum ağırlıkla makat gelişi vakalarını 1973-1974. 1979-1980 yılları arasında incelemiş ve sezaryen oranında 19,fden %42,2'ye 460
TABLO: 5 M. Gelişlerinde Hastanemizdeki sezaryen 198 o 198 1 1982 1983 endikasyonları 2999.J, 3000t 2999.J, 3000t 2999.J, 3000t 2999..ı 3000t Kordon prezantasyonu 2 2 2 1 3 1 3 Dar pelvis 3 6 4 22 3 16 6 21 iri bebek 6 5 8 14 Eski sezaryenli 5 4 4 3 a 4 11 Kollum rijiditesi 1 2 1 Primi par age 6 1 3 5 2 8 Asfiksi fötal 3 4 3 3 3 4 Primer sterilite 2 3 4 2 6 Travay uzaması 2 1 Sürmatürasyon 2 1 3 Plasenta previa Canlı çocuğun olmaması 1 2 5 Primipar makat gelişi 1 1 1 3 4 4 16 Enfeksiyon tehlikesi CS.G.J - 2 1 2 4 Compauno prezantasyon Uterus duplex Kalp hastalığı 1 + + + + + + + + 10 32 16 53 17 52 25 97 TOPLAM 42 69 69 122 artış olmuş, vaginal doğum oranında ise 24,7'den il, 1 azalma olduğunu gös termiştir [6]. 1981 'de Telaviv'de yapılan prospektif bir araştırmada da 321 vaka takip edilmiş, 321 makat gelişi vakasının 260'1 (%81] vakinal doğurtulmuştur. Bir vakada Erb's paralizisi görülmüştür. 17 vaginal doğum için seçilen vakada da anormal uterin aktivite, kordon sarkması ve fötal asfiksi nedeniyle sezaryen yapılmıştır. Elektif sezaryen X ışınlarıyla yapılan pelvimetre so@ nuçlarına göre uygulanmıştır. Toplam 61 vakaya sezaryen uygulanmıştır. Oran %19,0'dır (7). 461
TABLO: 8 Toplam Canlı olarak Mart d'fetus makat gelip ölü ve anomalili Yıl gelişi doğum yapan O/o doğum % 1980 595 9 1,5 24 4,0 1981 538 7 1,3 29 5,4 1982 614 6 0,9 18 2,9 1983 590 10 1.7 27 4,0 Toplam 2337 32 1,3 98 4,1 Tablo 6 1 da hastanemizdeki doğum mortalitesi 1,3 olarak görülmektedri. SONUÇ Son yıllarda makat gelişlerinde artan oranlarda sezaryen eğilimi vardır. Bazı müellifler, seçilmiş vakalara sezaryen uygulamaktadır. Hastanemizde de sezaryen oranında artma vardır. Fakat bu seçilmiş vakalarda sezaryen yapma yönündedir. LiTERATÜR 1. Arısan, K.: Makat gelişleri, Doğum Bilgisi s. 305-320, 1978. 2. Chervenak, A.F., Jhonson, E.R., Berkowitz, R.: ıs routine cesarean section necessary far vertex -breech and vertex- transverse twin gestations? American Journal of obstetrics and Gynecology. s. 1 4 January 1, 1984. 3. Escobar, G.L., Gamboa, G.R., Fortney, J.R., Janowitz, B.: Breech presentation in a sample of Colombian hospitals, Gynecology obstetrics 17., s. 284-289, 1979. 4. Gimovsky; M.L., Wallace, L.R., Paul, H.R.: Randomized maiangement of the nonfrank brı;tech prosentation pt term: a preliminary report. American J. obstetric Gynecology s. 34-40 May 1, 1983. 5. Gürgüç, A.: Makadi geliş, Doğum bilgisi, s. 479-491, 1980.- 6. Hytten, F.E.: Breech presentation is it a bad oman? British Journal of obstetrics and Gynecology, November, Vol. 89 s. 879-880, 1982. 7. Jaffa, A.J., Peyser, M.R., Ballas, S., Toaff. R.: Management of term breech presentation in primgravidae. British ournal of obatetrics and Gynecology. s. 721-724, July, 1981. 8. Kendall, A.C., Hommers. M.: The prognosis of breech dellvered singleton low birth weight infants. British journa! of obstetrics and gynecology, s. 33-35, January 1981. 9. Main M.D., Elliot, M.D., Maurer, M.M.: Cesarean section versus vaginal delivery tor the breech fetus Weighing less than 1500 grama. Am. J. Obstet. Günecol. s. 580..58-4 July 1, 1983. 462